СТАЦИОНАР ЖАҒДАЙЫНДА ШАЛА ТУЫЛҒАН НӘРЕСТЕГЕ КҮТІМ ЖАСАУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

СТАЦИОНАР ЖАГДАЙЫНДА ШАЛА ТУЫЛГАН НЭРЕСТЕГЕ KYTIM

ЖАСАУ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1

АБДУЛАКОВА Д. Ш.

№ 3 облыстык перинаталдык орталык,ТYркicтан каласы

САРКУЛОВА И.С. , ТОЛАМЕТОВ А.Б.

«^ожа Ахмет Ясауи атындагы Халыкаралык казак-TYpiK университет» MeKeMeci, Шымкент, ^азакстан Республикасы

ty^h. Цазгргг уацытта шала туылган нэрестелер саны турацты турде вст келедг, бул гинекология, акушерлгк, неонатология жэне педиатрия сияцты клиникалыц пэндерд1 цызыцтыратын мацызды пэнаралыц мэселеге айналады. Жыл сайын 15 миллион бала шала туылады жэне олардыц вм1р CYPУ мYмкiндiгi 6yku элемде айтарлыцтай взгеред1. Табысы жогары елдерде туылган 1,2 миллион бала Yшiн 20-шы гасырдыц соцгы ширегтде жаца туган нэрестелерге царцынды терапияныц кYрделене тYсуi ЖYктiлiктiц твменгi кезещнде вмiр суру мYмкiндiгiн взгерттi

Krnmmi свздер: неонатология, педиатрия,влiм-жiтiм, кврсетшш

ОСОБЕННОСТИ УХОДА ЗА НЕДОНОШЕННЫМ НОВОРОЖДЕННЫМ В

УСЛОВИЯХ СТАЦИОНАРА

АБДУЛАКОВА Д. Ш.

Областной перинатальный центр №3, г. Туркестан

САРКУЛОВА И.С. , ТОЛАМЕТОВ А.Б.

Учреждение «Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмеда Ясави», Шымкент, Республика Казахстан

Аннотация. В настоящее время неуклонно растёт количество недоношенных детей, что становится важной междисциплинарной проблемой, захватывающей такие клинические дисциплины, как гинекология, акушерство, неонатология и педиатрия. Каждый год 15 миллионов детей рождаются недоношенными, и их шансы на выживание существенно различаются по всему миру. Для 1,2 миллиона детей, родившихся в странах с высоким уровнем дохода, растущая сложность интенсивной терапии новорожденных за последнюю четверть 20-го века изменила шансы на выживание на более низких сроках гестации Ключевые слова:неонотология,педиатрия,смертность,показатель

FEATURES OF CARE FOR PREMATURE NEWBORN IN HOSPITAL

CONDITIONS

ABDULAKOVA D.SH.

Regional Perinatal Center № 3, Turkestan

SARKULOVA I.S., TOLAMETOV A.B.

Institution "International Kazakh-Turkish University named after Khoja Ahmed Yasawi",

Shymkent, Republic of Kazakhstan

Abstract. Currently, the number of premature babies is steadily increasing, which is becoming an important interdisciplinary problem, capturing such clinical disciplines as gynecology, obstetrics, neonatology and pediatrics. Every year, 15 million children are born prematurely, and their chances

of survival vary significantly around the world. For the 1.2 million babies born in high-income countries, the increasing sophistication of neonatal intensive care over the last quarter of the 20th century has changed the chances of survival at lower gestational ages

Key words: neonatology, pediatrics, mortality, rate

Орташа табысы бар елдерде жэне дамушы экономикаларда жыл сайын шамамен 3,8 миллион шала туылган нэрестелер туады, ал Typkm мен Шри-Ланка сиякты кейбiр елдер онжылдыкта шала туылган нэрестелердщ eлiмiн екi есеге азайтканымен, баска елдер ец аз прогреске кол жеткiздi [1 ]. Ощуспк Азия мен Сахараныц ощустшндеп Африка елдерi элемдегi шала туылган нэрестелердщ Yштен екiсiне жуыгын жэне мерзiмiнен бурын босанудыц аскынуына байланысты элемдеп жаца туган нэрестелердщ eлiмiнщ терттен Yшiнен астамын курайды [1]. ДYние жYзiнде шала туылган нэрестелердщ жартысына жуыгы YЙде туылады, тiптi мекемелерде туылгандар да жаца туган нэрестелерге кажетп кYтiмдi жиi жогалтады.Шала туылу - нэресте eлiмiнщ негiзгi себептершщ бiрi. Шала туылган нэрестелердщ eлiм-жiтiм кeрсеткiшi мерзiмiнде туылган балалардыц eлiм-жiтiм кeрсеткiшiнен элдекайда жогары. Сондыктан шала туылган нэрестелерге купм жасау медициналы; кызметкерлердщ косымша кYш-жiгерiн жэне кYPделi жабдыкты пайдалануды талап етедi. Сонымен катар, шала туылган нэрестелердщ аналарына кызметкерлердщ психологиялык колдауы жэне ^^мнщ барлык кезецдершде кYтiм ережелерiн Yйрету кажет. ^азiргi жагдайда шала туылудыц негiзгi себептершщ iшiнде Yш непзп топты ажыратуга болады. Шала туылган нэрестелер-бул мерзiмiнен бурын туылган, функционалды жетiлмеген, салмагы 2500 г-нан тeмен жэне денесшщ узындыгы 45 см-ден аз балалар. Шала туылудыц клиникалык белгшерше пропорционалды емес дене бтм^ бас CYЙегiнiц ашык тiгiстерi жэне кiшi фонтанель, терi астындагы май кабатыныц кeрiнбеуi, терiнiц гиперемиясы, жыныс мYшелерiнiц дамымауы, рефлекстердiц элсiздiгi немесе болмауы, элсiз айкай, каркынды жэне узакка созылган саргаю жэне т. б. жатады. тамактандыру, кажет болган жагдайда - каркынды терапия жYргiзу[2].

Жiктеу:

* туу салмагы аз-туу салмагы 2500 г-нан аз (1500 г-нан 2499 г-га дейiн жэне оныц iшiнде);

* туу салмагы eте аз-туу салмагы 1500 г-нан аз (1000 г-нан 1499 г-га дешн жэне оныц шшде);

* дене салмагы eте тeмен-туу салмагы 1000 г-нан аз(500 г-нан 999 г-га дешн).

ЖYктiлiктiц 22-37 аптасында туылган, дене салмагы 1000-2500 г жэне дене узындыгы 3545 см болатын балалар шала туылган болып саналады. ец туракты критерий-жYктiлiк мерзiмi; антропометриялык кeрсеткiштер, олардыц айтарлыктай eзгергiштiгiне байланысты, шала туылудыц шартты критерийлерiне жатады. Жыл сайын eздiгiнен мерзiмiнен бурын босану немесе жYктiлiктiц жасанды тYPде токтатылуы нэтижесiнде шала туылган нэрестелер жаца туган нэрестелердщ жалпы саныныц 5-10% туады[3].

ДДС¥ (1974) аныктамасы бойынша урык 22 аптадан астам жYктiлiк кезiнде, дене салмагы 500 г-нан, дене узындыгы 25 см-ден eмiршец болып саналады. отандык неонатология мен педиатрияда дене салмагы 1000 г-нан аз жэне узындыгы 35 см-ден аз жYктiлiктiц 22 аптасынан бурын урыктыц тууы кеш ty^ ретiнде карастырылады. Алайда, егер мундай бала тiрi туылса жэне туылганнан кейiн кем дегенде 7 ^н eмiр CYрсе, ол шала туылган деп тсркеледь Шала туылган нэрестелер арасындагы неонатальды eлiм-жiтiм децгейi толыкканды нэрестелерден элдекайда жогары жэне ^бшесе баланыц eмiрiнiц алгашкы минуттары мен кYндерiнде медициналык ^мек кeрсету сапасына байланысты.

Шала туылу себептерьШала туылган нэрестелердiц пайда болуыныц барлык себептерiн бiрнеше топка бiрiктiруге болады. Бiрiншi топка ата-аналардыц тым жас немесе егде жасын (18 жастан кiшi жэне 40 жастан аскан), жYктi эйелдiц жаман эдеттерщ жеткiлiксiз тамактануды жэне канагаттанарлыксыз турмыстык жагдайларды, кэсiптiк зияндарды, колайсыз психоэмоционалды фонды жэне т. б. камтитын элеуметтiк-биологиялык факторлар

жатады. жYктiлiктi жоспарламаган жэне караусыз калган эйелдерде Mep3ÏMÎHeH бурын босану жэне шала туылган нэрестелердщ туылу кауш жогары жYктiлiктщ медициналык CYЙемелдеуi мен[4].

Себептердщ екiншi тобы-болашак анадагы жYктiлiктщ ауыр акушерлш-гинекологиялык тарихы жэне патологиялык агымы. Бул жерде тYсiк тYсiру, мультипликация, гестоз, урыктыц гемолитикалык ауруы, плацентаныц мерзiмiнен бурын бeлiнуi мацызды. Шала туылган нэрестелердщ себебi босану арасындагы кыска (2 жылдан аз) аралыктар болуы мYмкiн. Кeбiнесе шала туылган нэрестелер экстракорпоральды урыктандыруга жYгiнетiн эйелдерде туылады, бiрак бул art колдану фактiсiмен емес, табиги жолмен урыктандыруга кедерп келтiретiн "эйел" факторымен байланысты. Гинекологиялык аурулар мен жыныс мYшелерiшц акаулары жYктiлiкке терiс эсер етедг цервицит, эндометрит, оофорит, фиброма, эндометриоз, ею мYЙiздi седла жатыры, жатырдыц гипоплазиясы жэне т. б[5].

¥рыктыц калыпты жетiлуiн бузатын жэне шала туылган нэрестелердщ туылу ыктималдыгын арттыратын себептердщ Yшiншi тобына ананыц эртYрлi экстрагенитальды аурулары жатады: кант диабет^ гипертония, жYрек акаулары, пиелонефрит, ревматизм жэне т.б. кебшесе мерзiмiнен бурын босану эйелдщ жYктiлiктщ кеш кезещнде болган eткiр жукпалы ауруларымен коздырылады.

Акырында, шала туылган нэрестелердщ тууы урыктыц патологиясымен жэне калыптан тыс дамуымен байланысты болуы мYмкiн: хромосомалык жэне генетикалык аурулар, жатыршшк инфекциялар, ауыр акаулар.

Шала туылудыц сырткы белг1лер1.Шала туылган нэрестелер бiркатар клиникалык белгiлермен сипатталады, олардыц ауырлыгы шала туылу дэрежесiмен байланысты.

Дене салмагы <1500 болатын терец шала туылган нэрестелер жука, мыжылган терiмен, iрiмшiк майымен жэне пушистый шашпен (лануго) мол жабылган. Тершщ ашык кызыл тYсi бар (карапайым эритема деп аталады), ол eмiрдiц 2-3 аптасында бозарады. Терi астындагы май кабаты жок (II-II дэрежелi гипотрофия), баланыц дене бiтiмi пропорционалды емес (басы Yлкен жэне дене узындыгыныц 1/3 бeлiгiн курайды, аяк-колдары салыстырмалы тYPде кыска). Iшi Yлкен, тiк шектщ айкын дивергенциясы бар, кшдш штщ тeменгi бeлiгiнде орналаскан[6].

Терец шала туылган нэрестелерде барлык фонтанельдер мен бас сYЙектерiнiц тiгiстерi ашык, бас CYЙектерi иiлгiш, ми бас CYЙегi бет CYЙегiнен басым. ЖYрекшелердiц дамымауы, тырнактардыц элсiз дамуы (тырнак такталары саусактардыц уштарына жетпейд^, емiзiк пен лосось шецберлерiнiц элаз пигментациясы тэн. Шала туылган нэрестелердеп жыныс мYшелерi дамымаган: кыздарда жыныс сацылауы, улдарда урыктыц скротумга тYCпеуi (крипторхидизм) байкалады.

ЖYктiлiктiц 33-34 аптасында жэне одан кешн туылган шала туылган нэрестелер Yлкен жетiлуiмен сипатталады. Олардыц сырткы келбет терiнiц кызгылт тYсiмен, бет пен денеде зецбiректiц болмауымен, пропорционалды курылымымен (кiшкентай басымен, кiндiктiц жогары орналасуымен жэне т.б.) ерекшеленедi. I-II дэрежелi шала туылган нэрестелерде жYрекшелердiц кисыктары пайда болады, емiзiк пен лосось шецберлершщ пигментациясы байкалады. ^ыздарда Yлкен лабия жыныс сацылауын толыгымен жабады; улдарда аталык бездер скротумныц кiреберiсiнде орналаскан.

Шала туылган нэрестелердщ анатомиялык-физиологиялык ерекшелiктерi.Шала туылу антропометриялык кeрсеткiштермен емес, eмiрлiк мацызды органдар мен дене жYЙелерiнiц морфофункционалды жетiлмегендiгiмен аныкталады.Шала туылган нэрестелердегi тыныс алу органдарыныц тэн белгiлерi-жоFарFы тыныс жолдарыныц тарлыгы, диафрагманыц жогары туруы, кеуде куысыныц икемдiлiгi, тeс CYЙегiне катысты кабыргалардыц перпендикуляр орналасуы. Шала туылган нэрестелердщ бул морфологиялык ерекшелiктерi таяз, жш, элсiреген тыныс алуды (минутына 40-70), 5-10 секундка созылатын апноэга бешмдшкп (шала туылган апноэ) аныктайды. Экпенщ серпiмдi тiнiнiц дамымауына, альвеолалардыц жетшмегендшне, беттiк-белсендi заттардыц азаюына байланысты шала туылган нэрестелерде

тыныс алу бузылыстарыныц синдромы оцай пайда болады (то;ырау пневмониясы, респираторлы; дистресс синдромы) [7].

ЖYрек-кантамыр жYЙесiшц жетiлмегендiгi импульстщ тураксыздыгымен, минутына 120-180 тахикардиямен, жYрек тондарыныц дыбыссыздыгымен, артериялы; гипотензиямен (55-65/20-30 мм сын.баг.) сипатталады. ст.). Туа бпкен жYрек акаулары болган кезде (ашы; Ботал тYтiгi, ашы; сопак терезе) Шу естiлуi мYмкiн. Тамырлы ;абыргалардыц сынгыштыгы мен eткiзriштiriшц жогарылауына байланысты кан кетулер оцай пайда болады (терi астына, iшкi органдарга, мига).

Шала туылган нэрестелердегi ОЖЖ жетшмегендшнщ морфологиялы; белгшерьсур жэне а; заттардыц элсiз дифференциациясы, мидыц ойыктарыныц тегiстелуi, жYЙке талшыктарыныц толы; емес миелинациясы, субкортикалы; айма;тардыц саркылуы. Шала туылган нэрестелердеп булшыщет тонусы элаз, физиологиялы; рефлекстер мен ;озгалыс белсендшп тeмендейдi, тiтiркендiргiштерге реакция баяулайды, терморегуляция бузылады, гипо-жэне гипертермияга бейiмдiлiк бар. Алгаш;ы 2-3 аптада шала туылган нэрестеде eтпелi нистагм жэне страбизм, тремор, дiрiл, ая; клонусы пайда болуы мYмкiн.

Шала туылган нэрестелерде ас;азан4шек жолдарыныц барлы; бeлiмдерiнiц функционалды жетiлмегендiгi жэне ферменттщ темен белсендшп бай;алады. Осыган байланысты шала туылган нэрестелер регургитацияга, метеоризмнщ дисбиоздыц дамуына бейiм. Шала туылган нэрестелердегi саргаю каркынды тYPде бай;алады жэне толыеданды жаца туган нэрестелерге ;араганда уза;;а созылады. Бауырдыц ферменттiк жYЙелерiнiц жетшмегендшне, ;ан-ми тос;ауылыныц eткiзгiштiгiнiц жогарылауына жэне ;ызыл ;ан жасушаларыныц тез ыдырауына байланысты шала туылган нэрестелерде билирубин энцефалопатиясы оцай дамуы мYмкiн[8].

Шала туылган нэрестелердеп бYЙректiц функционалды жетшмегендш электролит тепе-тецдiгiнiц eзгеруiне экеледi (гипокальциемия, гипомагниемия, гипернатриемия, гиперкалиемия), декомпенсацияланган метаболикалы; ацидоз, iсiнуге бейiмдiлiк жэне жеткшказ кYтiммен тез дегидратация.

Эндокриндш жYЙенiц кызметi гормондардыц бeлiнуiнiц тэушкпк ритагыныц ;алыптасуыныц кешеуiлдеуiмен, бездердiц тез сар;ылуымен сипатталады. Шала туылган нэрестелерде катехоламиндердщ тeмен синтезi бай;алады, адбшесе eтпелi гипотиреоз дамиды, eмiрдiц алгаш;ы кYндерiнде жынысты; дагдарыс сирек кeрiнедi (физиологиялы; мастит, ;ыздарда физиологиялы; вульвовагинит) [8].

Шала туылган нэрестелерде толыеданды нэрестелерге ;араганда жылдам ;ар;ынмен ерте анемия дамиды, септицемия (сепсис) жэне септикопиемия (iрiцдi менингит, остеомиелит, ойы; жаралы некротикалы; энтероколит) даму ;аут артады.

Эмiрдiц бiрiншi жылында шала туылган нэрестелердеп дене салмагы мен узындыгыныц eсуi eте каркынды жYредi. Алайда, антропометриялы; кeрсеткiштер бойынша, шала туылган нэрестелер ;урдастарын тек 2-3 жас;а дейiн (кейде 5-6 жас;а дейiн) ;уып жетедi. Шала туылган нэрестелердеп психомоторлы; жэне сeйлеу дамуыныц артта ;алуы шала туылу дэрежесше жэне iлеспе патологияга байланысты. Шала туылган нэрестенщ ;олайлы даму сценаришмен тецестiру eмiрдiц 2-шi жылында болады.

Шала туылган нэрестелердщ одан эрi физикалы; жэне психомоторлы; дамуы ;урдастарымен тец немесе кеш болуы мYмкiн.Шала туылган нэрестелер арасында толыкканды ;урдастарына ;араганда неврологиялы; бузылулар жиi кездеседг астено-вегетативтi синдром, гидроцефалия, конвульсиялы; синдром, вегетативтьтамырлы дистония, церебральды сал ауруы, гиперактивтiлiк, функционалды дислалия немесе дизартрия. Шала туылган нэрестелердщ Yштен бiрiнде кeру мYшесiнiц патологиясы бар-миопия жэне эртYрлi ауырлы; дэрежесiндегi астигматизм, глаукома, страбизм, торлы кабыктыц бeлiнуi, оптикалы; нервтiц атрофиясы. Шала туылган нэрестелер жш ;айталанатын ЖРВИ, отит медиасына бейiм, оныц аясында есту ;абшетшщ жогалуы мYмкiн.

Ересек жаста шала туылган эйелдер кeбiнесе етеккiр циклшщ бузылуынан, жыныстык инфантилизмнщ белгiлерiнен зардап шегедц олар eздiгiнен тYсiк тYсiру жэне мерзiмiнен бурын босану каушн сезiнуi мYмкiн.

Шала туылган нэрестелерге кYтiм жасау ерекшелiктерi.Шала туылган нэрестелер ерекше кYтiмдi кажет етедi. Оларды кезец-кезещмен кYтудi неонатологтар мен педиатрлар алдымен перзентханада, содан кейiн балалар ауруханасы мен емханада жYзеге асырады. Шала туылган нэрестелерге кYтiм жасаудьщ негiзгi компоненттерi: оцтайлы температура мен ылгалдылык режимiн, рационалды оттегi терапиясын жэне дозаланган тамактандыруды камтамасыз ету. Шала туылган нэрестелерде канныц электролитпк курамы мен eрiмiн туракты бакылау, канныц газ курамын, импульс пен кан кысымын бакылау жYзеге асырылады[9].

Терец шала туылган нэрестелер туылганнан кейiн бiрден кувезге орналастырылады, онда баланыц жагдайын ескере отырып, туракты температура (32-35°С), ылгалдылык (алгашкы кYндерi шамамен 90%, содан кейiн 60-50%), оттепмен каныктыру децгейi (шамамен 30%) сакталады. 1-11 дэрежелi шала туылган нэрестелер эдетте жылытылатын бесiктерге немесе ауа температурасы 24-25°С болатын арнайы кораптардагы карапайым бесiктерге орналастырылады.

Дене температурасын eздiгiнен устап туруга кабiлеттi, дене салмагына 2000 г жеткен, кшдш жарасыныц эпителизациясы жаксы шала туылган нэрестелер YЙге жiберiлуi мYмкiн. Балалар стационарларыныц мамандандырылган бeлiмшелерiнде кYтiмнiц екiншi кезецi дене салмагыныц алгашкы 2 аптасында 2000 г-га жетпеген шала туылган нэрестелер мен перинаталдык патологиясы бар балаларга кeрсетiледi.

Шала туылган нэрестелердi тамактандыру eмiрдiц алгашкы сагаттарында басталуы керек. Сору жэне жуту рефлекстерi жок балалар асказан тYтiгi аркылы коректенедi; егер сору рефлекс жеткiлiктi тYрде кeрiнсе, бiрак дене салмагы 1800 г - нан аз болса-нэресте емiзiк аркылы тамактандырылады; дене салмагы 1800 г-нан асатын балаларды кеудеге колдануга болады. 1-11 дэрежелi шала туылган балаларды тамактандыру жшлш тэулiгiне 7-8 рет; III жэне IV дэрежелi - тэушгше 10 рет. Тамактануды есептеу арнайы формулалар бойынша жYзеге асырылады.

Физиологиялык саргаюы бар шала туылган нэрестелер фототерапия алуы керек (жалпы Уфа). Екiншi кезецде шала туылган нэрестелердi оцалту шецбершде баланыц анасымен карым-катынасы, "терщен терiгемжанасуы пайдалы.

Шала туылган нэрестелердi диспансерлеу

Шыгарылганнан кейiн, шала туылган нэрестелер eмiрiнiц бiрiншi жылында педиатрдыц туракты бакылауын кажет етедi. Тексерулер мен антропометрия апта сайын бiрiншi айда, екi аптада 1 рет - бiрiншi жартыжылдыкта, айына 1 рет - екiншi жартыжылдыкта жYргiзiледi. Эмiрдiц бiрiншi айында шала туылган нэрестелердi балалар хирургы, Балалар невропатологы, педиатриялык травматолог-ортопед, Балалар кардиологы, Балалар офтальмологы тексеруi керек. 1 жасында балаларга логопед пен балалар психиатрыныц кецесi кажет.

2 аптадан бастап шала туылган нэрестелер темiр тапшылыгы анемиясы мен рахиттiц алдын-алуды кажет етедь Шала туылган нэрестелерге профилактикалык егулер жеке кесте бойынша жYргiзiледi. Эмiрдiц бiрiншi жылында балаларга арналган массаж, гимнастика, жеке сауыктыру жэне катайту процедураларын кайталау курстары усынылады[10].

Диагностика мен емдеудщ эд1стер1, тэсшдер1 мен процедуралары.Салмагы аз Жаца туган нэрестеге кYтiм жасау-бул баланыц мшез-кулкын оган тиiстi кYтiм мен колдау кeрсету жэне оныц кажеттiлiктерiне сэйкес ынталандыру Yшiн жеке бакылау [11].

Процедураныц/араласудыц максаты: балага колайлы жагдай жасау, ата-ананыц кузыреттiлiгiн арттыру, баламен карым-катынас кезiнде сенiмдiлiк сезiмiн калыптастыру, толку мен стресстi тезiрек жецу [11].

Процедура/ араласу кeрсеткiштерi: шала туылган жэне салмагы аз Жаца туган нэрестелер.

Процедурага/араласуга карсы кeрсеткiштер:

Процедурага карсы керсетюштер кенгуру эдiсi (мтерiге терГ'):

* Хирургиялык патологиясы бар бала, операциядан кешн 48 сагат шшде;

* Дэрiлiк колдауы бар тураксыз бала (мысалы, булшыкет гипотензиясы, инотропты узак колдау, азот оксидi, пневмоторакс кезшде дренаждык тупктщ болуы);

* Белсендi ынталандыруды кажет ететiн апноэ, брадикардия устамасы бар бала;

* Соцгы 24 сагат iшiнде кенеттен, жедел нашарлаган кез келген бала;

* Кеуде куысыньщ, iш кабыргасыньщ закымдануы немесе жарасы, дренажы бар жаца туган нэресте;

* Ата-аналарда кеуде куысыныц тYсiнiксiз бертпелерi немесе жогаргы тыныс жолдарыныц вирустык инфекциясы болуы;

* Дэрiгер баланыц жагдайын туракты емес деп багалаган жагдайда;

* Нэрестелер <жYктiлiктщ 30 аптасы емiрдщ алгашкы 5 кYнiнде (NSDCE, 2005);

* ЖYктiлiк мерзiмi <28 апта болатын шала туылган нэрестелерден сак болуды талап етедi (кара, 2005);

* Жетшмеген осал терiсi бар шала туылган нэрестелер;

* ^аркынды фототерапияны кажет ететiн жаца туган нэрестелер;

* Жогары дозада инотропты колдау алатын туракты емес жаца туган нэрестелер;

* Тураксыз тыныс алуды колдау (CPAP/желдеткiш), .

* Ауыр процедуралардан немесе емдеудегi езгерiстерден кешн, мысалы, экстубация;

* Клиникалык тексеру эрдайым мацызды, оны еткiзер алдында медициналык кызметкерлермен талкылау кажет. Паллиативт кемек алатын нэрестелер сиякты ерекше жагдайларды кенгуру эдiсiн колдануды карастыруга болады;

* Кiндiк немесе веноздык сызыктар кенгуру эдiсiн колдануга карсы керсетiлiм болмауы керек, бiрак жаксы коргалуы керек .

* Ата-аналар эртYрлi себептермен баласын колында устауга дайын емес.

Жанама эсерлерi кенгуру эдютерк

* Баланы тесектен ата-анасына ауыстыру нэрестенi кYЙзелiске ушыратуы мYмкiн;

* Веноздык немесе артериялык сызыктардыцмещысуы немесе кездейсок экстубация кезiнде стресст тудырады;

* Егер бала кенгуру кезецшде физиологиялык тураксыз болса, ата-аналардыц/мейiрбикелердiц кiнэсi [13].

Нег1зг1 жэне косымша диагностикалык шаралардыц т1з1м1: жок.

Процедура/араласу талаптары[11].:

Салмагы аз шала туылган нэрестелерге бейiмделу шарттары кYтiмдi камтиды:

* Термобакылау, оттегiмен камтамасыз ету, кувез ылгалдылыгы;

* Дене калпы (сэндеудi колдану), балага ^^м жасау жэне емдеу;

* ТерЫ коргау;

* Отбасымен езара эрекеттесу (элеуметтiк байланыстар);

* Стресс пен ауырсынуды азайту (дэрiлiк емес жэне дэршк анальгезия);

* Сенсорлык гиперстимуляцияларды азайту: тактильдi, Жарык, дыбыс;

* ^уатты оцтайландыру [11].

Шала туылган нэрестелерге купм жасау ерекшелiктерi

Шала туылган нэрестелер ерекше кYтiмдi кажет етедь Оларды кезец-кезецiмен кYтудi неонатологтар мен педиатрлар алдымен перзентханада, содан кешн балалар ауруханасы мен емханада жYзеге асырады. Шала туылган нэрестелерге купм жасаудыц негiзгi компоненттерi: оцтайлы температура мен ылгалдылык режимiн, рационалды оттегi терапиясын жэне дозаланган тамактандыруды камтамасыз ету. Шала туылган нэрестелерде канныц электролиттiк курамы мен ерiмiн туракты бакылау, канныц газ курамын, импульс пен кан кысымын бакылау жYзеге асырылады.

Терец шала туылган нэрестелер туылганнан кейiн бiрден кувезге орналастырылады, онда баланыц жагдайын ескере отырып, туракты температура (32-35°С), ылгалдылык (алгашкы

кYндерi шамамен 90%, содан кешн 60-50%), оттепмен каныктыру децгей (шамамен 30%) сакталады. I-II дэрежелi шала туылган нэрестелер эдетте жылытылатын бесiктерге немесе ауа температурасы 24-25°C болатын арнайы кораптардагы карапайым бесiктерге орналастырылады.

Дене температурасын eздiгiнен устап туруга кабiлеттi, дене салмагына 2000 г жеткен, кiндiк жарасыныц эпителизациясы жаксы шала туылган нэрестелер YЙге жiберiлуi мYмкiн. Балалар стационарларыныц мамандандырылган бeлiмшелерiнде кYтiмнiц екiншi кезещ дене салмагыныц алгашкы 2 аптасында 2000 г-га жетпеген шала туылган нэрестелер мен перинаталдык патологиясы бар балаларга кeрсетiледi.

Шала туылган нэрестелердi тамактандыру eмiрдiц алгашкы сагаттарында басталуы керек. Сору жэне жуту рефлекстерi жок балалар асказан тYтiгi аркылы коректенедц егер сору рефлексi жеткшкп тYPде кeрiнсе, бiрак дене салмагы 1800 г - нан аз болса-нэресте емiзiк аркылы тамактандырылады; дене салмагы 1800 г-нан асатын балаларды кеудеге колдануга болады. I-II дэрежелi шала туылган балаларды тамактандыру жшлш тэулiгiне 7-8 рет; III жэне IV дэрежелi - тэулiгiне 10 рет. Тамактануды есептеу арнайы формулалар бойынша жYзеге асырылады.

Физиологиялык саргаюы бар шала туылган нэрестелер фототерапия алуы керек (жалпы Уфа). Екiншi кезецде шала туылган нэрестелердi оцалту шецбершде баланыц анасымен карым-катынасы, "терiден тер^е"жанасуы пайдалы.

Шала туылган нэрестелердi диспансерлеу.Шыгарылганнан кейiн, шала туылган нэрестелер eмiрiнiц бiрiншi жылында педиатрдыц туракты бакылауын кажет етедi. Тексерулер мен антропометрия апта сайын бiрiншi айда, ею аптада 1 рет - бiрiншi жартыжылдыкта, айына 1 рет - екiншi жартыжылдыкта жYргiзiледi. Эмiрдiц бiрiншi айында шала туылган нэрестелердi балалар хирургы, Балалар невропатологы, педиатриялык травматолог-ортопед, Балалар кардиологы, Балалар офтальмологы тексеруi керек. 1 жасында балаларга логопед пен балалар психиатрыныц кецесi кажет.

2 аптадан бастап шала туылган нэрестелер темiр тапшылыгы анемиясы мен рахиттiц алдын-алуды кажет етедi. Шала туылган нэрестелерге профилактикалык егулер жеке кесте бойынша жYргiзiледi. Эмiрдiц бiрiншi жылында балаларга арналган массаж, гимнастика, жеке сауыктыру жэне катайту процедураларын кайталау курстары усынылады.

ПАЙДАЛАНГАН ЭДЕБИЕТТЕР.

1. Черноусова, И. П., & Любенко, К. В. (2023). ОСОБЕННОСТИ УХОДА ЗА НЕДОНОШЕННЫМ НОВОРОЖДЁННЫМ. In Лучшая студенческая статья 2023 (pp. 7680).

2. Дубский, Ю. С., & Золотухина, Е. А. (2023). ПРОБЛЕМА ВЫХАЖИВАНИЯ ГЛУБОКО НЕДОНОШЕННЫХ ДЕТЕЙ. Форум молодых ученых, (7 (83)), 37-43.

3. Черебедов, М. В., Пышмынцева, К. С., & Пилипчук, В. К. (2021). ПРИЁМ НОВОРОЖДЕННОГО И УХОД ЗА НИМ. УХОД ЗА РОЖЕНИЦЕЙ. In Фундаментальные и прикладные научные исследования: актуальные вопросы, достижения и инновации (pp. 151-153).

4. Самсонова, А. И. (2020). МЕДИКО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ СОСТОЯНИЯ СЕМЬИ ПРИ РОЖДЕНИИ НЕДОНОШЕННОГО РЕБЕНКА (ОБЗОР). ББК 159.9 (083) А43.

5. Лушина, Е. А. (2016). О предупреждении негативных последствий в становлении материнства у родильниц с преждевременным родоразрешением в условиях отделения реанимации и интенсивной терапии новорождённых. Ученые записки Забайкальского государственного университета. Серия: Педагогические науки, 11(5), 115-121.

6. Панкратова, Е. С., Панина, О. С., Показаньева, С. А., & Позгалева, Н. В. (2018). ОРГАНИЗАЦИЯ РАЗВИВАЮЩЕГО УХОДА У НОВОРОЖДЁННЫХ ДЕТЕЙ: ОРО-ЛИНГВАЛЬНЫЙ МАССАЖ КАК ЗАЛОГ РАЗВИТИЯ ГАРМОНИЧНОЙ ЛИЧНОСТИ. In СОВРЕМЕННЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ-2018 (pp. 374-381).

7. Панченко А. С., Батаева Е. П., Чернова О. И. ВКЛАД ВОЛОНТЕРСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ СТУДЕНТОВ ЧИТИНСКОЙ ГОСУДАРСТВЕННОЙ МЕДИЦИНСКОЙ АКАДЕМИИ В РАМКАХ ПРОИЗВОДСТВЕННОЙ ПРАКТИКИ В СОВРЕМЕННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ ВЫХАЖИВАНИЯ НЕДОНОШЕННЫХ ДЕТЕЙ //Актуальные проблемы образовательного процесса в высшей медицинской школе: от теории к практике. - 2019. - С. 150-155.

8. Lawn, J. E., Davidge, R., Paul, V. K., Xylander, S. V., de Graft Johnson, J., Costello, A., ... & Molyneux, L. (2013). Born too soon: care for the preterm baby. Reproductive health, 10, 1-19.

9. Doukkali, L., Mechita, N. B., Lahlou, L., Habibi, M., & Barkat, A. (2016). The Issue of Care Given to Premature Infants in the Provincial Hospital Center of Missour. Journal of Biosciences and Medicines, 4(5), 76-88.

10. Glass, H. C., Costarino, A. T., Stayer, S. A., Brett, C. M., Cladis, F., & Davis, P. J. (2015). Outcomes for extremely premature infants. Anesthesia & Analgesia, 120(6), 1337-1351.

11. Клинические протоколы «Уход за маловесными новорожденными» МЗ РК Объединенной комиссией по качеству медицинских услуг Министерства здравоохранения Республики Казахстан от «13» января 2023 года,Протокол №177.