Научная статья на тему 'ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫ БОЙЫНША НәРЕСТЕЛЕР өЛіМіН ТөМЕНДЕТУ ЖОЛДАРЫ'

ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫ БОЙЫНША НәРЕСТЕЛЕР өЛіМіН ТөМЕНДЕТУ ЖОЛДАРЫ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
31
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
НәРЕСТЕЛЕР өЛіМі / ПЕРИНАТАЛДЫқ өЛіМ / АУРУШАңДЫқ / ДДҰ / НәРЕСТЕ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Мұханқызы Г., Алимова Т. А., Дуйсенбаева А. Ж., Сабитова А. М.

Түйін: Бұл мақала негізгі ресми мәліметтеріне талдау жасай отырып Шымкент қаласы бойынша нәрестелер өлімінің себеп салдарын анықтауға бағытталады. 1 жасқа дейінгі нәрестелер өлімі - бұл демографиялық факторлардың бірі, еліміздің экономикалық және әлеуметтік жағдайының дамуына, білім дәрежесіне мен мәдениетіне, қоршаған ортаның ластануына, қол жетімді медициналық көмекке, материалдық игiлiктердiң қоғамындағы үлестiрiлуне тікелей әсер етеді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының есептеулерiнде жыл сайын 5млн- ға жуық нәресте өледі ҚР нәрестелер өлімі - қазіргі кездегі медицинаның күрделі мәселелерінің бірі. Оның өзектілігі, балалар денсаулығын қорғау мәселелерінің мемлекеттік саясат деңгейіне көтерілуімен анықталады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WAYS TO REDUCE INFANT MORTALITY IN THE CITY OF SHYMKENT

Resume: This article analyzes the main official data and sets the task to determine the causes of infant mortality in Shymkent. Infant mortality is one of the demographic factors that directly affect the development of the economic and social situation in the country, the level of education and culture, environmental pollution, the availability of medical care, and the distribution of material wealth in society. According to the World Health Organization, about 5 million babies die every year. Infant mortality in Kazakhstan is one of the most serious problems of modern medicine.

Текст научной работы на тему «ШЫМКЕНТ ҚАЛАСЫ БОЙЫНША НәРЕСТЕЛЕР өЛіМіН ТөМЕНДЕТУ ЖОЛДАРЫ»

ВЕСТНИК КАЗНМУ #1-2022

ЭОЖ 616.053.3:615.099.0368.(574.53) DOI 10.53065/kaznmu.2022.74.10.078

Г. Муханцызы^Т.А. Алимова.2, А.Ж. Дуйсенбаева1, А.М. Сабитова2

Щожа Ахмет Ясауи атындагы Халыкаралык казак-туркуниверситет1

Шымкент кампусы, Шымкент к., Цазакстан 2С.Ж. Асфендияров атындагы Цазак ¥лттык Медициналык Университету Алматы, Казахстан

ШЫМКЕНТ ЦАЛАСЫ БОЙЫНША НЭРЕСТЕЛЕР 6Л1М1Н Т0МЕНДЕТУ ЖОЛДАРЫ

Тушн: Булмакала негiзгiресми мэлiмеmmерiне талдау жасай отырып Шымкент каласы бойынша нэрестелер елштщ себеп салдарын анъщтауга багытталады. 1 жаска дейiнгi нэрестелер елiмi - бул демографиялык факторлардъщ бiрi, елiмiздiц экономикалык жэне элеуметтж жагдайыныц дамуына, бшм дэрежесте мен мэдениетте, коршаган ортаныц ластануына, кол жетiмдi медициналык кемекке, материалдык игшктердщ когамындагы yлестiрiлуне тЫелей эсер етед1 Дуниежузшк денсаулык сактау уй^1мыныщ есептеулертде жыл сайын 5млн-га жуык нэресте еледi ЦР нэрестелер елiмi - казiргi кездегi медицинаныц кyрделi мэселелершщ бiрi Оныщ езектШгь балалар денсаулыгын коргау мэселелертщ мемлекеттк саясат децгешне кетерiлуiмен аныкталады. Tyurndi свздер: нэрестелер елiмi, перинаталдык елiм, аурушацдык, ДД¥, нэресте.

Г. Муханцызы1, Т.А. Алимова2, , А.Ж. Дуйсенбаева1, А.М.Сабитова2

Международный казахско-турецкий университет имени Ходжи Ахмеда Ясави, Шымкентский кампус, г. Шымкент, Казахстан 2 Казахский национальный медицинский университет имени С.Ж.Асфендиярова, Алматы, Казахстан

ПУТИ СНИЖЕНИЯ МЛАДЕНЧЕСКОЙ СМЕРТНОСТИ ПО ГОРОДУ ШЫМКЕНТ

Резюме: В данной статье анализируются основные официальные данные и ставится задача определить причины младенческой смертности в Шымкенте. Младенческая смертность является одним из демографических факторов, непосредственно влияющих на развитие экономической и социальной ситуации в стране, уровень образования и культуры, загрязнение окружающей среды, доступность медицинского обслуживания, распределение материальных благ в обществе. По оценкам Всемирной организации здравоохранения, ежегодно умирает около 5 млн младенцев Младенческая смертность в Казахстане является одной из самых серьезных проблем современной медицины. Ключевые слова: младенческая смертность, перинатальная смертность, заболеваемость, ВОЗ, младенец.

G. Muhankyz1, T.A. Alimova2, A.Zh. Duisenbaeva1, A.M. Sabitova2

1Khoja Ahmed YasawiInternational Kazakh-Turkish University, Shymkent campus, Shymkent, Kazakhstan 2Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Almaty, Kazakhstan

WAYS TO REDUCE INFANT MORTALITY IN THE CITY OF SHYMKENT

Resume: This article analyzes the main official data and sets the task to determine the causes of infant mortality in Shymkent. Infant mortality is one of the demographic factors that directly affect the development of the economic and social situation in the country, the level of education and culture, environmental pollution, the availability of medical care, and the distribution of material wealth in society. According to the World Health Organization, about 5 million babies die every year. Infant mortality in Kazakhstan is one of the most serious problems of modern medicine. Key words: infant mortality, perinatal mortality, morbidity, WHO, infant.

Зерттеудщ езектыт

K^ipri тацда, ерекше толгандыратын непзп сурак бул: 6ip жас;а дешнп балалар eлiмi жэне балалар аурушацдыгы, ягни КР да халыкаралык жагдайларды жоспарлау жэне мемлекеттж саясатты сонымен катар халыкаралык дамуы шешшуде. [1]. Казакстанда нэрестелер eлiмiн темендету жолдарын уюмет толыгымен кадагалауда.Казакстанда кейбip демографиялык жагдайлардыц алга жылжыганына карамастан, эйел денсаулыгы, аз салмакпен туылган балалар жэне ауру балалар мэселес езекл болып калуда. [5].Жаца туган нэрестелер денсаулыгы, даму децгеш, аурушацдык, eлiм, осылардыц барлыгы ата -ана денсаулыгымен тыгыз байланысты.бз кезепнде жаца туган нэресте денсаулыгы баланыц келешекте даму ерекшелжтерш аныктайды, бешмделу

эрекеттерш, арушацдыгын жэне eмipiнiц келес кезецшде. «Казахстан-2030» ¥лттык стратегиясыныц узак меpзiмдi жет приоритеттершщ бipi аналар мен балалардыц денсаулыгын жаксарту. 2002 жылы тамыз айында кабылданган, КР зацы «Казакстан республикасындагы балалар кукыгы», Конституция кетлдеген балалардыц кукыктары мен MYдделеpiн сактауды pеттейдi. Баска еpежелеpдiц iшiнде жэне зацда айтылгандай, балалардыц негiзгi кукыктарыныц бipi ез денсаулыгын коргау кукыгы. [2].

ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымыныц деpектеpi бойынша, нэрестелер eлiмiнде, ереже бойынша, жарты киллограммнан аспайтын дене салмагы аз балаларды (80%) eмipiнiц бipiншi 7 KYнiнде балалардан айырыламыз, eйткенi, олардыц eмip CYPуi, аралык

(2000-2500гр) жэне калыпты (2500гр - нан кеп) дене салмагы бар нэрестелерге Караганда темен. КР ерте неонатальды кезенде елген нэрестелер туылган кезде салмагы 2000гр темен болгандар, орташа есеппен 33% курайды, олардыц шшде дене салмагы ете темен (1500 гр дешн) балалар 15% курайды [4]. Ерте неонатальды кезецде елгендердщ негiзгi себептерiне асфиксия, босанудагы жаракаттар мен инфекция жатады, керсетiлген себептердщ алдын алуга болады жэне босануга кемектесу ЖYЙесiнде перинатальды кемектщ сапасын керсетедi (анте -интранатальды жэне босанудан кейiнгi KYтiм).

Зерттеу материалдары мен эдiстерi жэне взiндiк материал анализа

Нэрестелер елiмшщ керсеткiшi медициналык, элеуметтiк - турмыстык, экономикалык факторлардыц эсер ету нэтижелерiн керсететiн, балар мен эйелдер денсаулыгыныц индикаторы ретшде есептеледi. КР барлык децгейлершде, нэрестелер ел1мшщ керсеткiшiн темендету шаралары кабылданган. Эрбiр керсетiлген жыл бойынша, «кездейсок тацдау» тэсiлi аркылы 0-1 жас аралыгында, кайтыс болган нэрестелердщ материалдары алынды.

Арнайы статисикалык мэлiметтерге CYЙенсек бiр жаска дейiнгi нэрестелер елiмi дэрежесi Казакстанда 2018 жылы 8,3; 2019 жылы 8,37; 2020 жылы 7,77; 1000 тiрi туылгандарга шакканда. (1-кесте)

1-кесте - 2018-2020 жылдардаFы ЦР мен Шымкент каласы бойынша нэ

)естелер влiм кврсеткiштерi

ЦР Шымкент к

Кврсеткiштерi 2018ж 2019ж 2020ж 2018ж 2019ж 2020ж

Туылгандар 21,77 21,73 22,76 27,53 27,89 30,02

1 жаска дейiнгi нэрестелер елiмi 8,3 8,37 7,77 8,37 9,59 7,98

Казакстан Республикасында бiр жаска дейiнгi нэресте елiмiнiц непзп себебi, 50 % перинатальды кезецде пайда болган, туа пайда болган ауыткулар 18,8, тыныс алу жолдарыныц аурулары 25,1, жукпалы жэне паразитарлы аурулар 27,5. Керсетiлген кестеде бiр жаска дейiнгi нэрестелер елiмi б1здщ кала бойынша аныкталуы. (2-кесте)

2-кесте - 2018-2020 жж Шымкент каласы бойынша 1 жас;а дейiнгi нэрестелер влiмi себептерi

Жыл Барлык; себептерде н ;айтыс болFандар саны Жукпалы жэне паразитарлы К аурулардан Тыныс алу жолдары ауруларына н оньщ ¡шшде: ЖРВЖ, тумау, пневмони я Перинатальд ы кезецдерден болатын жаFдайларда н Туа б^кен ауыткула р Бас;а да себептерде н

2018 ж 83,7 5,60 5,98 5,60 44,9 13,45 2,24

2019 ж 94,94 5,61 7,01 6,31 49,75 15,76 5,25

2020 ж 78,82 4,12 7,28 6,96 42,10 13,61 2,85

Кестеде керсетiлгендей, Шымкент каласында перинатальды кезецде болган елiм жогаргы децгейде калып тур,туа бггкен даму акауларынан балалардыц 19 % елген. 7 ^ннен 1 жаска дешнп нэрестелер елiмi кеп жагдайда туа бiткен даму акауларымен байланысты,ягни осы патологиядан эр 4-шi нэрестеш жогалтуды керсетедi. Жылына кала бойынша абсолютт магынада 1 жаска дешнп 70-80 нэресте,туа бiткен акаулардан,тыныс алу жолдарыныц ауруларынан елген 40-50 нэрестелер саны жогарлауда жэне 20-30 нэресте инфекциядан. Туа бггкен акаулары мен тыныс алу жолдарыныц аурулары бар нэрестелерде ауру ауыр TYPДе ЖYредi жэне елiммен аякталады.Жаца туган нэрестелердщ елiмi iшiнде жагдайды киындататыны курсащшшж инфекциялар болып табылады.Курсакiшiлiк инфекциялар, кебнесе елi туылу дэрежесiн

аныктайды. 1 жаска дешнп нэрестелер елiмi, баска аурулардыц iшiнде кауыптi болып табылады. Алгаш рет караганда жай герпес вирусы, ЦМВ, баланыц миыныц ец кажет жерiнде орналасады, емiрге кажетт сейлеу жэне кимыл орталыктарын закымдайды, ягни Yлкен даму акауларына алып келедi. 7 KYннен 1 жаска дешнп нэрестелер елiмi себептерiнiц шшде тыныс ЖYЙелерiнiц аурулары ОРЗ,пневмония жэне инфекциялар орын алады. Тыныс алу жолдары ауруларынан елген нэрестелердiц шшде,уакытынан бурын туылу, бронхекпелiк дисплазиясы жэне туа бгткен даму акаулары бар балалар кебiрек кездесуде.Келесi интенсивтi терапия жэне реанимация шаралары, екпеш аппаратпен жасанды желдендiру, кандагы газды жеткшкп TYPДе кадагалау, метоболиттер мен электролиттер,ауа жетпей калу синдромын,бронхекпелiк

i

ВЕСТНИК КДЗНМУ #1-2022

дисплазияныц,нэресте елiмiн алдын алады. Бул стационарда екпенi жасанды желдету Yшiн жаца курал колданатындыгын айкындайды.бкпеш жасанды желдету аппаратында узак жаткан нэрестелерде екiншiлiк диоксидинмен аскынудыц алдын алады. 1 жаска дейiнгi нэрестелер елiм керсеткiшiнiц темендету шаралары бойынша, мынадай компоненттердiц меншiктi салмагы жаксаруы тиiс анасыныц емiрге кабшетаздт, ЖYKтiлiктiц жэне босанудыц патологиялык агымы, урыктыц даму акаулары, емiрмен YЙлесiмдi емес кемiстiктер. Осыган байланысты, терец шала туган балалардыц KYтiмi де мацызды орын алады,ейткенi шала туган нэретелердiц елiмi, жетiлiп туылган нэрестелерге караганда 2 есе жогары. Сэтаз жагдайлардагы 1 жаска дейiнгi елген нэрестелердщ елiмi кебiнесе репродуктивтi жастагы эйелдердiц денсаулыгымен байланысты.

Цорытынды: Осы керсетшген iс шара 1 жаска дешнп нэресте елiмiн темендетуде оц нэтиже бергендтн керсетедi.Осылай 1 жаска дешнп нэресте елiмiн темендетуге:медициналык кемек керсетудщ сапасын жаксарту,соныц iшiнде алгашкы санитарлык кемек,тэжiрибеге ДДС¥ жэне ФНИСЕФ багдарламаларын енгiзу,дэрiгерлердiц

профессиональдык дэрежесiн кетеру жэне медбикелердщ жаца перинатальдык

технологиялармен жумыс жасауды YЙрету.

Вклад авторов. Все авторы принимали равносильное участие при написании данной статьи.

Конфликт интересов - не заявлен. Данный материал не был заявлен ранее, для публикации в других изданиях и не находится на рассмотрении другими издательствами. При проведении данной работы не было финансирования сторонними организациями и медицинскими представительствами. Финансирование - не проводилось.

Авторлардьщ улесь Барлык; авторлар осы макаланы

жазуга тен, дэрежеде катысты.

Мудделер кактыгеысы - мэлiмделген жо;.

Бул материал бас;а басылымдарда жариялау ушш

бурын мэлiмделмеген жэне бас;а басылымдардын,

карауына усынылмаган.

Осы жумысты журпзу кезiнде сырт;ы уйымдар мен медициналык; екшджтердщ каржыландыруы жасалган жо;.

Царжыландыру жYргiзiлмедi.

Authors' Contributions. All authors participated equally

in the writing of this article.

No conflicts of interest have been declared.

This material has not been previously submitted for

publication in other publications and is not under

consideration by other publishers.

There was no third-party funding or medical representation in the conduct of this work. Funding - no funding was provided.

1 Пискунова С.Г., Шаршов Ф.Г., Прометной Д.В., и др. Анализ эффективности оптимизированной системы реанимационно-консультативного обеспечения оказания экстренной медицинской помощи детям на территории Ростовской области // Педиатр. - 2017. -№ 1. - C. 74-81.

2 Младенческая смертность вне лечебных учреждений и пути ее снижения. Вопросы современной педиатрии. //Крючко Д.С., Рюмина И.И., Челышева В.В., Соколова Е.В., Байбарина Е.Н./ 2018.17(6): 434440. https://doi.org/10.15690/vsp.v17i6.1973

Т1З1М1

3 Комплексная оценка младенческой смертности./ Аманжолова З. Д. // Денсаулык сактауды дамыту журналы. - 2017. № 4. - С. 51-55.

4 Анализ структуры перинатальной и детской смертности за 5 лет /Б. Ж. Алимбаева .// Медицина. -2018. - № 10. - С. 8-9.

5 Задачи органов здравоохранения по снижению заболеваемости и смертности при бронхолегочной патологии в детском возрасте /Зелинская Д.И. // Педиатрия.- 2019.- № 4. - С.22-25.

REFERENCES

1 Piskunova S.G., Sharshov F.G., Prometnoy D.V., etc. Analysis of the effectiveness of the optimized system of resuscitation and advisory provision of emergency medical care to children in the Rostov region // Pediatrician. - 2017. - No. 1. - C. 74-81.

2 Infant mortality outside medical institutions and ways to reduce it. Issues of modern pediatrics. //Kryuchko D.S., Ryumina I.I., Chelysheva V.V., Sokolova E.V., Baibarina E.N./ 2018.17(6): 434-440. https://doi.org/10.15690/vsp.v17i6.1973

3 Comprehensive assessment of infant mortality./ Amanzholova Z. D. // Densaulyk saktaudy damytu journals.- 2017. No. 4. - pp. 51-55.

4 Analysis of the structure of perinatal and infant mortality over 5 years /B. Zh. Alimbayeva.// Medicine. - 2018. - No. 10. - pp. 8-9.

5 Tasks of health authorities to reduce morbidity and mortality in bronchopulmonary pathology in childhood /Zelinskaya D.I. // Pediatrics.- 2019.- No. 4. - p.22-25.

Авторлар туралы мэлiмет

Мухан^ызы.Г., Кожа Ахмет Ясауи атындагы Халыщаралык; к;азак;-турш университету Шымкент кампусыныц «Педиатрия» кафедрасыныц магистр о;ытушысы ORCID ID000-0003-2824-0236 [email protected]

Алимова.Т.А., Кожа Ахмет Ясауи атындагы Халыщаралык; ;азак;-турш университету Шымкент кампусыныц «Педиатрия» кафедрасыныц магистр о;ытушысы [email protected]

Дуйсенбаева А.Ж., С.Ж. Асфендияров атындагы Каза; ¥лтты; Медициналы; Университетiнiц «ЖТД2» кафедарсыныц ассистентi duisenbaeva@mail. ru Сабитова А.М., Кожа Ахмет Ясауи атындагы Халыщаралык; ;аза;-TYрiк университетi, Шымкент кампусыныц «Педиатрия» мамандыгы бойынша 1 курс резидент aiaerim @mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.