CC BY
8SPORT TOVARLARI DO'KONIDA SAVDO QILISH VA SAMARALI NAMOYISH QILISH QOIDALARI
Yahyoxonov Niyozxo'ja Bahroil o'g'li
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti "Marketing" kafedrasi dotsenti v.b., PhD
Zaripov Shahzod Samarqand iqtisodiyot va servis instituti talabasi
Annotatsiya: Ushbu maqolada bugungi kunda savdo korxonalarida savdo-sotiq ishlari, ularni olib borish shartlari, sport tovarlari do'konida savdo qilish va samarali namoyish qilish qoidalari mualliflar tomonidan yoritib berilgan hamda taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Kalit so'zlar: savdo, savdo zallari, sport tovarlari xususiyatlari, merchendayzing, namoyish qilish qoidalari, do'kon qoidalari.
Abstract: In this article, today's trading activities in trade enterprises, the conditions of their conduct, the rules of trading and effective display in a sports goods store are highlighted by the authors, and proposals and recommendations are developed.
Key words: sales, sales halls, characteristics of sports goods, merchandising, display rules, store rules.
Sport tovarlari do'konida savdo-sotiqda kiyim-kechaklarni namoyish qilish bilan umumiy jihatlari mavjud. Bu erda barcha ishlaydigan o'lchamlar, to'g'ri navigatsiya va joylashtirish, jihozlash xonalarini qulay tashkil etish va maslahatchilarning yordami ham muhimdir. Bu yerda kiyim-kechak, sport anjomlari va turli aksessuarlar bilan bir qatorda taqdim etilgan. To'g'ri tartib tashrif buyuruvchiga savdo maydonchasida tezda harakat qilish va barcha kerakli mahsulotlarni topishga yordam beradi. Sport bozorida mahsulotni qanday qilib eng yaxshi tarzda taqdim etish kerak - ushbu savolga merchendayzing vositalari yordamida javob berish mumkun bo'ladi.
Sport bozorlarining tasnifi ularda taqdim etilgan assortimentga ko'ra amalga oshiriladi, ular quyidagilar bo'lishi mumkin:
• bir brenddagi mahsulotlarni ifodalovchi, o'lchamlari kichik va maxsus sport jihozlariga ega bo'lmagan do'konlar;
• turli markali assortimentga ega bo'lgan do'konlar, bu tovarlarni turli toifalarga: bolalar, erkaklar, ayollar, shuningdek, sport turlari bo'yicha taqsimlangan yirik bozorlar bo'lishi mumkin;
Tasniflardagi farqga qaramay, savdo maydonchasida o'xshash tartib tamoyillari qo'llaniladi: ranglar, brendlar bo'yicha va ular navigatsiyalar, to'g'ri savdo qilish xarid qilish jarayonini yoqimli qiladi va o'rtacha chekni oshiradi.
Sport tovarlari do 'konida rang-barang displaylar.
Ko'pincha ochiq havodagi mashg'ulotlar quyifagi ranglar bilan bog'liq - qizil, sariq, to'q sariq va boshqalar. Ranglar bo'yicha tovarlarni namoyish qilish asosan ayol
tomoshabinlarga qaratilgan. Agar siz qarama-qarshi ranglar va soyalarni birlashtirsangiz, bu impulsiv xaridlarning o'sishini sezilarli darajada oshiradi va to'plamlarning turli modellariga ko'proq e'tiborni tortadi. Ammo ranglar sxemasi ko'proq yordamchi vositadir, chunki xaridorlar qidiruvning tezligi va qulayligini qadrlashadi.
Ranglar yorqin idrok etilishi uchun to'g'ri yoritishni ta'minlash muhimdir. Boshqa do'konlar bilan taqqoslaganda, sport bozorlari ko'pincha faol va dinamik sovuq spektrli yoritishni ishlatadi. Bu sizga ob'ektlarning konturlarini aniqroq aniqlash va savdo maydonchasi dinamikasini berish imkonini beradi. Sport inshooti bilan zarur birlashmalarni yaratish uchun do'kon oynalari, kassa joylari, jihozlash xonalari va yo'laklar boshqacha yoritilishi lozim.
Sport bozorlarni brendlar bo 'yicha ko 'rsatish.
Ushbu ko'rsatish usuli yuqori narx segmentiga tegishli bo'lgan yuqori darajadagi sport tovarlari uchun eng yaxshi ishlaydi. Agar do'kon o'rtacha narx segmentida bo'lsa, avval turga, keyin esa brendga qarab tartibdan foydalanish tavsiya etiladi.
Tovarlarni brend bo'yicha ko'rsatish o'zining kamchiliklariga ega. Agar xaridor ma'lum bir brendning muxlisi bo'lmasa, u savdo maydonchasida harakat qilishda muammolarga duch kelishi mumkin va u tovarlar assortimenti bilan to'liq tanisholmasligi mumkun.
Sport do'konlari savdosi shunchaki tovarlarni javonga qo'yishdan ko'proq narsani anglatadi. Vakolatli va samarali hisoblash ma'lumotlar tahliliga asoslangan. Buning uchun savdo xodimi muntazam ravishda do'kon sotuvi bo'yicha hisobotlarni olishi lozim, 1 m2 chakana maydonni aniqlashi va ABC tahlilini o'tkazish kerak. Ko'pincha, buni qo'lda qilish deyarli mumkin emas.
Analitik blok maketning(ABM) tizimi savdoda merchendayzing jarayonini to'g'ri qurishga yordam beradi. Analitik blok maketning samaradorligi haqida to'liq ma'lumot beradi, mobil ilova esa planogrammalarning bajarilishi ustidan nazoratni ta'minlaydi.
Vitrina - do 'konning tashrif qog'oz.
Sport tovarlari do'konida savdo do'konga kirishdan oldin boshlanadi. Xaridor do'koning foydasiga tanlov qilishi kerak, buni o'nlab shunga o'xshashlardan payqash kerak. Shuning uchun, samarali sport do'konlari savdosi uchun birinchi maslahat -belgiga, binoning jabhasiga, derazalarni bezashga va agar mavjud bo'lsa, do'kon oldidagi maydonni tartibga solishga e'tibor berishdir.
Sport do 'koni navigatsiyasi.
Ommaviy xaridorga qaratilgan sport do'konlari uchun navigatsiya displey tizimi qo'llaniladi. Savdo maydonchasidagi tovarlar turi va maqsadi bo'yicha taqsimlanadi. Keling, kiyimlarni olaylik: avval ular zonalarga bo'linadi - erkaklar va ayollar, so'ngra uning maqsadiga ko'ra tartib - yugurish, fitnes, futbol formalari uchun bo'linadi. Ushbu displey formatiga ega do'konlarda ko'proq impulsiv xaridlar mavjud. Ular, shuningdek, kassa yaqinidagi aksessuarlarni joylashtirish orqali ham rag'batlantirilishi mumkin. Bir-birini to'ldiradigan mahsulotlarni o'zaro bog'lash orqali assortimentni
taqdim eting. Misol uchun, issiq paypoqlar termal ichki kiyim yaqinida joylashtirilishi kerak. Agar mijoz biror narsa haqida oldindan o'ylamagan bo'lsa, lekin do'konda u nima etishmayotganini tushungan bo'lsa, juda yaxshi - keyin xarid taassurotlari faqat ijobiy bo'lib qoladi.
Sport do 'konlarida POS materiallari.
Ko'pincha, odam sport zaliga yugurish poyabzali sotib olish kabi ma'lum bir iltimos bilan sport do'koniga boradi. Shu sababli, stendni nafaqat sport poyafzallari bilan ta'kidlash, balki mahsulot haqida barcha kerakli ma'lumotlarni joylashtirish ham muhimdir.
Axborot plakatlari yaxshi ishlaydi. Qolaversa savdo maydonchasini juda ko'p POS-materiallar bilan to'ldirmaslik lozim, har bir mahsulot yonidagi QR kodlaridan foydalanish bugungi kunda zamonaviy merchendayzing usullaridan xisoblanadi. Shunda mijoz mahsulotning xususiyatlari: materiallar, to'plam, maqsad va o'ziga xos xususiyatlar haqida ko'proq ma'lumotga ega bo'ladi. Poyafzalga kelsak, narxning yonida qanday o'lchamlar borligi haqida ma'lumot bo'lsa yaxshi bo'ladi.
Tashrif buyuruvchilarga yangi kollektsiya qayerda va eskisi qayerda sotilayotganini ko'rsatish lozim. Ikkala variant ham bir xil darajada turli odamlarni jalb qilishi mumkin.
Do'kon atmosferasi hissiyotlar bilan "zaryadlanishi" kerak, shuning uchun dinamik reklama plakatlarini, yorqin videolar bilan ekranlarni joylashtiring, siljitish pleylistidan foydalaning. Mankenlar ham statik emas, balki harakatda, sportga taqlid qilib tanlanishi kerak. Tematik o'rnatishlar ham yordam beradi, masalan, basketbol halqasi, to'plarni yotqizishingiz mumkin bo'lgan yashil maysazor. Endi odamlar do'konlarga nafaqat tovarlar, balki taassurotlar uchun ham borishadi, shuning uchun his-tuyg'ularni bergan kishi g'alaba qozonadi.
Sport do 'konlari uchun zamonaviy texnologiyalar.
Jahon miqyosidagi sport brendlari texnologiya har qanday chakana sotuvchining raqobatdosh ustunligi ekanligini uzoq vaqtdan beri tushunishgan. Ichki jarayonlarni avtomatlashtirish do'kon mutaxassislari ishini soddalashtirish va tezlashtirishga yordam beradi, zamonaviy yechimlar esa tashrif buyuruvchilarga unutilmas tajriba bag'ishlaydi. Shu sababli, kompaniyalar to'ldirilgan haqiqatga asoslangan ilovalarni ishlab chiqishga sarmoya kiritmoqdalar. Misol uchun, Nike onlayn jihozlash xonasini taqdim etdi, Timberland brendi esa o'zining flagman do'konlarida u yoki bu mahsulot sizga qanday mos kelishini ko'rishingiz mumkin bo'lgan interaktiv moslama oynalarini taqdim etdi. Bunday echimlar siz gaplashmoqchi bo'lgan unutilmas xarid qilish tajribasini berishi mumkin. Ajoyib effekt, shuningdek, xaridor mahsulotni amalda sinab ko'rishi mumkin bo'lgan original sinov zonalari tomonidan ishlab chiqariladi. Bu sport poyafzalida bir oz yugurishingiz va to'g'ri tanlov qilishingiz mumkin bo'lgan yugurish yo'lakchasi bo'lishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati.
1. Allayorov R.A., Merchendayzing . O'quv qo'llanma. Samaarqand- . "Step-Sel" nashiryot-matbaa ijodiy bo'limi 2023. 172 bet
2. Samadov A.N., Eshmatov S.A.. Merchendayzing. O'quv qo'llanma - T: "Iqtisodiyot" - 2019.
3. Boyjigitov S.K. Xizmatlar marketing. O'quv qo'llanma - Sam: "STAP-SEL" -2023
4. Мерчендайзинг: учеб. пособие для студентов направления подготовки «Менеджмент» (профиль «Маркетинг») / сост. Э.Круг. - Благовещенск: Изд-во БГПУ, 2013. - 202 с.
5. Tony Morgan "Visual merchandising". Published in 2016 by Laurence King, 361-373 City Road.
6. Barker, Hannah. That Most Precious Merchandise Published by University of Pennsylvania Press. 2019.
