СОЛТҮСТІК КАСПИЙДІҢ ЖАҒАЛАУ УЧАСКЕЛЕРІНІҢ ГИДРОЛОГИЯЛЫҚ ПАРАМЕТРЛЕРІН ЗЕРТТЕУ Текст научной статьи по специальности «Экологические биотехнологии»

Impact Factor: SJIF 2023 - 5.95 2024 - 5.99

ЭКОЛОГИЯ ECOLOGY

УДК 597.553:639.2/.3

СОЛТYСТIК КАСПИЙДЩ ЖАГАЛАУ УЧАСКЕЛЕР1НЩ ГИДРОЛОГИЯЛЬЩ

ПАРАМЕТРЛЕР1Н ЗЕРТТЕУ

КУАНЫШЕВА ГУЛНУР АМАНТАЕВНА

«Сафи Этебаев атындагы Атырау Мунай жэне газ университет^' КЕАК ага о^ытушысы,

магистр, Атырау, Каза;стан

Ацдатпа. К^урылымныц су аймагыныц сулы ортасына цалъттасцан экожYйeнiц цалъттасуында шешушi рвл атцаратын Едш агыны ттелей эсер emedi. Экологиялыц жагдайдыц цалыптасуыныц тагы 6ip мацызды факторы-ауданныц гидрохимиялыц жагдайына жэне биотасына кYшmi эсер ememw кец цамыс твсектертщ болуы[1]. Осыган байланысты, ОцmYсmiк - ОцmYсmiк Забурунье Жамбай ауданындагы экологиялыц ахуал ашыц тещз акваmориясында да, СолmYсmiк Каспийдщ басца жагалау учаскeлeрiнeн де eрeкшeлeнemiн бiрцаmар ерекше сэmmeргe ие.

Tyrnndi свздер: Едш взет,Жайыц взет, гидрологиялыц парамemрлeр

Гидрофизикалык жэне гидрологиялыц параметрлер

Курылым аймагындагы гидрология непзшен ауданньщ табиги-климатты; жагдайымен, оньщ Едшге катысты жагдайымен, ендш—климатты; айма;тагы орнымен аныкталады. Едш мен Жайы; езендершщ сагалы; бeлiктерiндегi гидрологиялы; жэне гидрохимиялы; керсетюштерге катты эсер ететiн езен агыны осы ауданда айкындаушы эсерге ие [2].

Учаскенщ акваториясындагы судыц туздылыгы" 0,0-ден 0,5% - га дешн ауыткиды, судыц тYбiндегi жэне бетю кабаттарындагы туздылы; мэндерi, сирек жагдайларды коспаганда, бiрдей. Жалпы, Ощуспк Забурунье учаскесшдеп туздылы; Ощуспк Жамбайга ;атысты салыстырмалы тYPде жогары, бiрак судыц туздылыгы да маусымды; eзгерiстерге ушырайды [таб.1]. Жазда максималды туздылы; 0,3 % ;урайды, тещзден тыгыз ;амыспен бeлiнген таяз лагуналарда жэне Едш тарма;тарынан ец алыс станцияларда бай;алады. Ощуспк Жамбайдыц барлы; станцияларында туздылы; нелге тец болды. КYЗде туздылы; жогарылайды

Беткi жэне тeменгi ;абаттардагы Концентрациялардыц максимумдары сэйкес келмейдi, бул су ;абаттарыныц айтарлы;тай стратификациясын керсетед^ бул азды-кeптi бiркелкi жылытуга жэне жел тол;ыны процестершщ эсерiнен элаз араластыруга байланысты[3].

Кеп жагдайда теменп ;абаттагы мыс концентрациясы беткi ;абат;а ;араганда бiршама темен болады. Акваториядагы мыс концентрациясыныц жогарылауы жYЙенiц езара эрекеттесуше байланысты болуы мYмкiн теменп жауын-шашын тeменгi ;абаттар, дегенмен учаскенщ ощуспк-батыс бeлiгiндегi езен агыныныц тшелей эсер ететiн станциялардагы мыс ;урамыныц кейбiр жогарылауы оныц Едiл суымен шегiнуiн де кeрсетуi мYмкiн[3].

Коршаган ортага эсер ету дэрежесi бойынша тещздеп мунай операциялары кешенiнен сейсмикалы; барлау табиги ортаныц барлы; компоненттерше эсерi аз болатын жумыстарга жатады. Алайда, оны жYргiзу сeзсiз экожYЙенiц табиги ^йшщ бузылуымен, оларды етюзу мерзiмдерiмен бiрге жYредi, экологиялы; тепе-тецдштщ айтарлы;тай бузылуына экелуi мYмкiн.

Сонымен ;атар, белгiлi бiр eндiрiстiк операциялардыц ы;тимал экологиялы; салдарын му;ият есепке алу, табигатты ;оргау шараларын эзiрлеу, экологиялы; ;олайлы технологияларды ;олдану эсердщ жагымсыз салдарын барынша азайтуга мYмкiндiк бередi.

Кабылданган технологияларга байланысты табиги ортаныц жекелеген компоненттерше жагымсыз эсерлердщ тYрлерi мен ау;ымы эр тYрлi болады, бiрак оларды шартты турде екi топ;а белуге болады: сейсмикалы; барлаудыц негiзгi жумыстарын жYргiзуге байланысты эсерлер жэне ;осал;ы операциялармен бiрге жYретiн эсерлер.

Impact Factor: SJIF 2023 - 5.95 2024 - 5.99

ЭКОЛОГИЯ ЕСОШвУ

Акватория, жалпы алганда, судагы Мунай кeмiрсутектерiшц концентрациясыныц темен децгешмен ерекшеленедь

Учаске акваториясыныц суындагы Мунай кeмiрсутектерiшц мацызды концентрациясы станцияларда тiркелдi, Концентрациялардьщ ауыткуы 0,25-052 мг / л курады, содан кейiн ШРК-дан едэуiр темен.

Кeмiрсутектердщ мацызды концентрациясы тсркелген станциялар екi белек топка бiрiктiрiледi-олардьщ бiрi айналага карай тартылады, екiншiсi езен агыныныц тiкелей эсер ету аймагында.

МYмкiн, бул аудандардагы Мунай кeмiрсутектерiшц концентрациясыныц жогарылауы мунай eндiру жумыстарына байланысты антропогендiк ластанумен байланысты) жэне ластанган eзен суларыныц агынымен (оцтYCтiк-батыс бeлiгi) байланысты. Акватория суларыныц мунай eнiмдерiмен ластану дэрежесi eте тeмен деп багаланады.

1. Кенжегалиев А.К. Современное экологическое состояние казахстанского сектора Каспийского моря. Алматы. Гылым, 2003

2. Батоян В.В. К исследованию самоочищения поверхностных вод от загрязнения нефтью // Техногенные потоки веществ в ландшафтах и состояние экосистем. -М. - 1981.

3. Сериков Ф.Т., Гилажев Е.Г., Оразбаев Б.Б Процессы самоочищения вод при нефтяных загрязнениях . // Проблемы нефтегазового комплекса Казахстана: Материалы межд.науч.-техн.конф., посв.70- летия юбил. акад.Надирова Н.К. -В 2-х т. -Атырау, АИНГ, 2001. -Т.2

ЭДЕБИЕТ