Научная статья на тему 'СИНТЕЗ ДИПЕПТИД ИЗОЛЕЙЦИЛ-ТРИПТОФАНА АЗИДНЫМ МЕТОДОМ'

СИНТЕЗ ДИПЕПТИД ИЗОЛЕЙЦИЛ-ТРИПТОФАНА АЗИДНЫМ МЕТОДОМ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
122
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СИНТЕЗ / АЗИД / ДИПЕПТИД / АМИНОКИСЛОТА / РАСТВОРИТЕЛЬ

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Хусейнов Умарджон Мирходжаевич, Бобизода Ғ. М.

Следовательно, уместно сделать вывод, что азидным методом можно получить дипептид изолейцил-триптофан с хорошим выходом и практически без степени рацемизации, а также в чистом виде, который соответствует биологической активностью и другим физико-химическим характеристикам ранее полученному своему аналогу.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по фундаментальной медицине , автор научной работы — Хусейнов Умарджон Мирходжаевич, Бобизода Ғ. М.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SYNTHESIS OF DIPEPTIDE ISOLEUCYL-TRIPTOFANE BY THE AZID METHOD

Therefore, it is appropriate to conclude that the isoleucyl-tryptophan dipeptide can be obtained by the azide method in good yield and practically without the degree of racemization, as well as in its pure form, which corresponds to the biological activity and other physicochemical characteristics of its previously obtained analogue.

Текст научной работы на тему «СИНТЕЗ ДИПЕПТИД ИЗОЛЕЙЦИЛ-ТРИПТОФАНА АЗИДНЫМ МЕТОДОМ»

Фозилова Шукрона Акрамовна- - магистр кафедры органической и биологической химии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни. Адрес: Республика Таджикистан, г. Душанбе, 734003, пр. Рудаки 121, Таджикистан. Телефон: 90 7 74 74 09.

Бандаев Сирожиддин Гадоевич - доктор химических наук, профессор кафедры органической и биологической химии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни. Адрес: Республика Таджикистан, г. Душанбе, 734003, пр. Рудаки 121, Таджикистан, E-mail: [email protected]. Телефон: 90 7 74 74 09.

КурбоноваХанифа- кандидат химических наук, и.о. зав. кафедры химические технология и экологии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, и.о. доцент. Адрес: Республика Таджикистан, г. Душанбе, 734003, пр. Рудаки 121, Таджикистан, E-mail: [email protected]. Телефон:-907 80 70 10;

Information about authors:

Gulov Toir Erovich - candidate of chemical sciences, head. Department of Organic and Biological Chemistry, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, Associate Professor. Address: Republic of Tajikistan, Dushanbe, 734003, Rudaki Ave. 121, Tajikistan, Email: [email protected]. Phone: -907 80 70 10;

Fozilova Shukrona Akramovna- - Master of the Department of Organic and Biological Chemistry, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini. Address: Republic of Tajikistan, Dushanbe, 734003, Rudaki Ave. 121, Tajikistan. Phone: 90 7 74 74 09.

Bandaev Sirozhiddin Gadoevich - Doctor of Chemical Sciences, Professor of the Department of Organic and Biological Chemistry, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini. Address: Republic of Tajikistan, Dushanbe, 734003, Rudaki Ave. 121, Tajikistan, E-mail: [email protected]. Phone: 90 7 74 74 09.

СИНТЕЗИ ДИПЕПТИД ИЗОЛЕЙСИЛ-ТРИПТОФАН БО УСУЛИ АЗИДЙ

Хусейнов У.М., Бобизода F. М.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айнй

Пептидно дар организми зинда дар давоми чанд дакика ташаккул меёбанд [1, 2, 3] ва баръакси ин бо рох,и синтези химиявй тавассути озмоишгох, ба даст овардани он чанд рузро дар бар мегирад ва барои сохтани технологиями синтезасос бошад, чанд соли муайян лозим аст. Ба х,ар х,ол, акидаи синтези пептидх,ои ба пептидх,ои табий монанд натичабахш будани худро нишон додааст. Дар натичаи тагйир додани сохторх,ои химиявии пептидно, пайдарпайих,ои аминокислотагии гормонх,ои мушаххас танх,о пас аз синтези гормонх,ои монанд ба онх,о дар марх,илаи озмоишгохй маълум гардиданд

Синтези химиявии пептидно аз чихдти иктисодй х,ам муфид аст, зеро тавлид ва истех,соли доруву дармон ва воситах,ои муоличавии зиёде арзон ва осонтар мегардад.

Ба методх,ои асосии химияи классикии пептидй мансубанд:

- методи карбодиимидй;

- х,осилах,ои атситилени;

- ангидридх,ои омехта;

- методи хлорангидридй;

- методи азидй;

- методи карбонилдиимидазолидй;

- методи эфирх,ои фаъолкардашуда.

Дар раванди кори синтези дипептиди изолейсил-триптофан (тимогар) [4] методх,ои ангидридх,ои омехта ва эфирх,ои фаъолкардашуда ба кор бурда шудаанд.

Мавод ва методхо

Методи азидй аз он чихат чолиб аст, ки хангоми реаксияхои конденсатсия то кунун эффекти ратсемизатсия ба мушохида нарасидааст. Вучуди шаклхои энантимерй бо хусусияти молекулахо вобаста аст ва ин маънои онро дорад, ки он бо инъикоси худ дар фазо мутобидат надорад [5].

Методи азидй усули ягонаест, ки дар он то кунун холатхои ратсемизатсия мушохида нашудааст, лекин таъсироти гайриасосй ва фаръии он аз кабл маълум аст.

Реаксияхои фаръй дар аксар холатхо хангоми гузаронидани вокунишхои дорои хароратхои пасти (аз -10 то +5оС) бартараф мегарданд. Раванди чудосозии таркибхои фаръй бо мушкилоти зиёд сурат мегирад. Мизони хуручи ин таркибхо бисёр пойин аст, ва он (30 -70%) ташкил медихад, давомнокии он бошад - аз 4 то 6 рузро ташкил медихад.

Х,ангоми истифодаи методи азидй гуруххои зерини п-мухофизатй ба кор бурда мешаванд: тозилй, карбобензоксй, формилй, атсителй

Масъалахои вобаста ба коркард ва такмили методхои синтези пептидхои хурдмолекула, омузишу тахкиди роху равишхои таквиятбахшй ва хамчунин ба кор бурдани онхо хангоми табобати бархе аз беморихои вобаста ба масунияти бадан, то кунун ба таври пурра халли худро наёфтаанд ва ба ин далел хамоно ба сифати масъалахои мубрам бокй мемонанд [6, 7,].

Тимогар аз махлули 0,01%-ии обии дипептиди изолейсил-триптофан таркиб ёфтааст [8]. Ин доруворй хусусиятхои пурсамари терапевтии худро хангоми табобати беморихои мухталифи вобаста ба норасоии такрории масуниятро нишон додааст.

Х,адафи мархалаи аввали тахкидоти мавриди назар аз талоши такмил додани роххои синтези таркиби асосии ин намунаи - дипептиди изолейсил-триптофан иборат буд.

Барои амалй гаштани чунин синтез пайвастаи гидразидии Н-изолейсин бо тарзи зерин хосил гардид:

Пайвастаи азидии карбобензоксил изолейсин хангоми таъсири кислотаи нитрит ва бо хамрохкунй ба мухити реаксия хлоргидрат эфири метилии триптофан дарёфт шуда, бо анчомёбии реаксия махлул аввал дар ротор - бугронак дар фишор ва харорати паст бугронй гардид.Баъдан махлули бадастомада дар этиласетат омехта карда шуда, бо 0,5% КаИСО3 ва 1% махлули кислотаи хлори бо махлули Ка28О4 сершуда шуста ва дар муддати 2 соат дар болои сулфати натрии бе об хушк гардонида шуд. Баъд махлули бадастомада софкорй гардида, дар бугронаки роторй дар шароити фишор ва харорати паст бугронй карда шуд. Дар натича маводи аморфй ба даст омад. (расми 1).

о о

// н* //

ОН) СН:ОСО\Н - СН С \H-\H: ♦ Nl.NO: »ОН! - СН:-СОЛ'Н - СН - С ■ ♦

I I

СН-СНз СНСН)

I I

СН: СН:

Шйвастаи гидрозиди Азид

О 0 0

// //

♦ >н:-сн-с ■ о-сн.< ► от - снюсч^н - сн ■ с • \н снс -ост I I I

СН: си-ст СН:

О) ь оо

н н

Эфири мо ги;] триптофан [Дипептиди изолейтсил - триптофан

Расми 1. Схемаи сохтории синтези дипептиди изолейсил-триптофан бо усули азидй.

Покизакунии нихоии дипептиди химояшуда тавассути хроматографияи сутунчагй дар силикагели L-100/160 бо элюиронии аввал бо хлороформ ва баъд бо махлули этиласетати бензол (3:2) анчом дода шуд. Фраксияхое, ки маводи асосиро дар худ доштанд, бугронй карда шуданд.

Дипептиди химояшуда бо катализатори 10% pd/c тахти гидриронии каталитикй дарор гирифт.

Дар мархилаи нихой аз мутаваккифкунй (блокировка) баровардани дипептид бо эфири метилии изолейсил хлоргидрати изолейсил триптофан тавассути усули кафкунонй бо 0,1 н NaOH амалй гардид. Баъди чудо намудани гуруххои химоякунандаи дипептид он бо усули такрортакшонкунй аз спирти изопранол тоза карда шуд. Тозагии маводи хосилшуда тавассути ХМКБ санчида шуд. Давомнокии баромади пайвастахои аморфй 15,31 дакикаро ташкил дод. (расми 2).

Расми 2. ХМКБ -и аналитикии изолейсил-триптофан дар сутунчаи Ultrasphere ODS (4,4 х 50 мм) х,ангоми градиенти метанол дар кислотаи сефторсиркоии 0,01% - X =

254 нм суръати мачро - 0,5 мл/дак.

Спектрограммаи УБ-и дипептиди изолейсил-триптофан дар (расми. 3) нишон дода шудааст. Сохтори дипептид бо мушахасоти масс-спектроскопия тасди; карданд [54] (расми.4).

Расми 3. Спектрх,ои УБ-и фурубарии дорувории тимогар

Расми 4. Масс-спектри дипептиди изолейсил-триптофан

АДАБИЁТ

1. Гершкович, А.А. Кибирев В.К. Химический синтез пептидов [Текст] / А.А. Гершкович, В.К. Кибирев. -Киев: Наукова думка, 1992. - 360 с.

2. Гринштейн, Дж., Виниц М. Химия аминокислот и пептидов [Текст] / Дж. Гринштейн, М. Виниц // Пер. с англ. М., 1967. - 821с.

3. Шатаева, Л.К., Хавинсон В.Х., Ряднова И.Ю. Пептидная саморегуляция живых систем (факты и гипотезы) [Текст]/ Л.К. Шатаева, В.Х. Хавинсон, И.Ю. Ряднова.- СПб.: Наука, 2003. - 222 с.

4. Бобиев, Г.М. Токсичность тимогена, тимогара и их применение при тейлериозе крупного рогатого скота [Текст] / Г.М. Бобиев // Информ. листок НПИЦентра Республики Таджикистан. - 1999. - № 80-99. - 4 с.

5. Benoiton, N. Leo. Chemistry of peptide synthesis / Published in 2006 by CRC Press Taylor & Francis Group. 290 p.

6. Лунин, С.М. Роль тимусных пептидов в регуляции иммунного гомеостаза в условиях системного воспаления. Дис. д-ра биол. наук: 03.01.04., 03.01.02. [Текст] / С.М. Лунин. - Пущино, 2014. - 233 с.

7. Морозов, В.Г., Хавинсон В.Х. Пептидные биорегуляторы (25-летний опыт экспериментального и клинического изучения) [Текст] / В.Г. Морозов, В.Х. Хавинсон. - СПб.: Наука, 1996. - 74 с.

8. Бобиев, Г.М. Бунятян Н.Д., Холназаров Б.М. Разработка условий хроматографического определения дипептида изолейцил-триптофан и его координационных соединений [Текст] / Г.М. Бобиев, Н.Д. Бунятян, Б.М. Холназаров // Фармация. - 2009. - № 7. - С. 17-18.

СИНТЕЗ ДИПЕПТИД ИЗОЛЕЙЦИЛ-ТРИПТОФАНА АЗИДНЫМ МЕТОДОМ

Следовательно, уместно сделать вывод, что азидным методом можно получить дипептид изолейцил-триптофан с хорошим выходом и практически без степени рацемизации, а также в чистом виде, который соответствует биологической активностью и другим физико-химическим характеристикам ранее полученному своему аналогу.

Ключевые слова: синтез,азид,дипептид,аминокислота, растворитель SYNTHESIS OF DIPEPTIDE ISOLEUCYL-TRIPTOFANE BY THE AZID METHOD

Therefore, it is appropriate to conclude that the isoleucyl-tryptophan dipeptide can be obtained by the azide method in good yield and practically without the degree of racemization, as well as in its pure form, which corresponds to the biological activity and other physicochemical characteristics of its previously obtained analogue.

Keywords: synthesis, azide, dipeptide, amino acid, solvent

Сведения об автора:

Хусейнов Умарджон Мирходжаевич - соискатель кафедры органической и биологической химии Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни; Тел: 988-88-82-62; E-mail: [email protected].

About the author:

Khuseynov Umarjon Mirkhodzhaevich - Applicant for the Department of Organic and Biological Chemistry of the Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini; Tel: 988-88-82-62; E-mail: [email protected].

ОМУЗИШИ ФАЪОЛИЯТИ ЗАХ,РНОКИ, ФАРМАКАЛОГИИ ТАРКИБИ ШИРА^ОИ УМУМИИ БАРГИ ЗУФ (Plantago major L.), ПУДИНАИ БОГЙ (Mentha piperita L.) ВА ДИПЕПТИД ИЗОЛЕЙТСИЛ ТРИПТОФАН

Хусейнов У.М., Бобизода F. М.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Дорухои аз растанихои шифобахш таёр карда шуда хосияти кам захрноки доранд ва брои истифодаи дуру дароз хатарнок нестанд. Растанихои шифобахш барои табобати бисёр беморихо бо модахои фаъоли биологии худ, ки ба онхо полисахаридхо, флавоноидхо, модахои дубиллй, пайвастагихои фенолй, витаминхо, кислотахои органикй, микроэлементхо ва дигар модахоро доранд ва тавасути онхо ба раванди паталогй таъсири мусбат мерасонанд.

Бинобар маълумотхои адабиётй МФБ-и барги зуф ва пудинаи богй барои бехтар шудани мубодилаи моддахо ва кавй гардонидани иммунитет мусоидат менамоянд. Мачмуи МФБ-и ин растанихо дорои хосиятхои зиддимикробй, зиддиилтихобй, зиддибактериявй, зиддиварамй ва масунфаъолй мебошанд. [1].

Дар таркиби барги зуф чунин элементхои барои организми инсон фойдаовар мавчуд аст: К, Са, Mg, Br, Ва, Си, В. Гайр аз элементхо дар таркиби барги зуф чунин модахо мавчуд аст модахои дубили, кислотахои органикй, кислотахои фенолй, кислотахои кофейни, карбогидратхо, липидхо, гликозидхо, алкалоидхо, флавоноидхо, полисахаридхо, кислотаи аскорбин, хамчунин модахое мавчуд аст, ки гардиши хунро ба эътидол медароранд. [2].

Дар таркиби барги зуф 7 аминокислота мавчуд аст: Asp-0.34, А1а -0.13, His -0.25, Lys -0.18, Len - 0<11, Ser -0.19, Тгу -0.15 [3].

Дар таркиби пудинаи богй равганхои эфири, ингредиенти асоси барои ментол мебошанд [4]. Гайр аз ин дар таркиби пудинаи богй каротиноидхо токоферохо, стеринхо, липидхо, фитол, флавонидхо, кислотахои органики, микроэлементхо аз кабиллй Na, Cu, Ca, Al, Mg, Ni, Cr. мавчуд аст [5].

Х,адафи тадкикот: Омузиши хосиятхои захрнокию фармакологии шираи растанихои барги зуф, пудинаи богй ва доруи масунфаъоли тимогар махсуб меёбад.

Мавод ва методх,о

Ба сифати мавод баргхо ва пояхои барги зуф (Plantago major L.), пудинаи богй (Mentha piperita L.) ва доруи тимогар истифода шудааст.

Барои дарёфт намудани ширахои мачмуии обй ва обию спиртии (70%) маводи фаъоли биологии барги зуф ва пудинаи богй кисматхои растанихои шифобахшро дар таносуби 1:1, ва композитсияро бошад бо рохи илова намудан ба 0,3г шираи мачмуй 100 мкг дорувории тимогар гирифта шудаанд. Хушккунй бо тарзи стандартии вакумй гузаронида шудааст.

Муайянкунии захрнокии шадиди хосилахои обй-спирти хосилахои шираи мачмуии рустанихо ва композитсия дар чонвархои тачрибавй (мушхо) бо рохи воридсозихои пероралй гузаронида шуд

Натичахои тачрибахо тавассути методхои оморй бо истифодаи барномахои компютерии (Statgraphics plus 5.1).коркард шудаанд

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.