CC BY
112
Окулова Саноат Ахмадовна,
унвощуи кафедраи адабиёти классикии ДДХ ба номи академик Б. Fафуров
НАЗАРИ ШАРЪЙ ПЕРОМУНИ А^ВОЛ ВА ОСОРИ ЦОРЙ РАХМАТУЛЛОХИ ВОЗЕХ,
(ДАР АСОСИ МАВОДИ «ТАЗКИРАТ-УШ-ШУАРО»)
Бо вучуди он ки тахкики ахвол ва осори ^орй Рахматуллохи Возех хануз дар солхои 60-уми карни мозй шуруъ шуда буд, бояд икрор шуд, ки зиндагиномаи ин фозили замон то хол ба таври бояду шояд омухта нашудааст. Агарчи мухдккикони зиёди ватаниву хоричй ба тахкики ин мавзуъ пардохтаанд, хануз чои ин бахс дар таърихи адабиёти форсй-точикй мавчуд аст. Аз ин нигох, ин чо ба таври ихтисор перомуни шинохти Возех аз нигохи Х,очй Абдулазими Шаръй изхори андеша намуданро чоиз медонем.
Рочеъ ба рузгор ва осори ^орй Рахматуллохи Возех дар сарчашмахои охири асри XIX ва ибтидои асри ХХ маълумоти мухталиф ба назар мерасад. Тазкиранависони муосири у Афзал-махдуми Пирмастй, Х,очй Абдулазими Шаръй, Мирсиддидхони Х,ашмат, Х,очй Неъматуллохи Мухтарам, Абдуллох-хочаи Абдй ва Шарифчон-махдуми Садри Зиё дар бораи хаёт ва эчодиёти Возех хар яке аз равзанаи андеша ва тафаккури худ нигох кардаанд.
Бино ба навиштаи донишманди точик Турсунбой Неъматзода аз байни тазкиранигорони дар боло зикр шуда, Х,очй Абдулазими Шаръй ягона нафа-рест, ки дар бораи рузгор ва ахволи ^орй Рахматуллохи Возех ба таври муфассал иттилоъ додааст (7, 43).
Тазкираи Шаръй, ки хамагй як нусхаи нотамом аз он то рузгори мо бодй мондааст ва он хам дар хазинаи дастнависхои шаркии АИ Чумхурии Узбекистон ба номи А. Берунй зери раками 3396 нигох дошта мешавад, аз сарчашмахои хеле нодир буда, то имруз интишор наёфтааст. Дар ин тазкира перомуни 10 нафар шоиру нависандагон маълумот дарч мешавад, ки яке аз онхо ^орй Рахматуллохи Возех аст.
Х,очй Абдулазими Шаръй зимни баррасии ахвол ва осори Возех ба такрири иктидори илмй ва дарачаи маърифати у таваччух зохир намуда, ба вижа дар илми тиб мохир будани уро таъкид мекунад: «Мумиилайх дар аксоми хамсаи илмй ва амалии тиб хавзи касир фармуда ва тадриси бисёр карда ва ба баъзе муоличоти лоилочй пардохта, нафъ ва таъсири намоён мушохида шуда, сохиби тачриба ва ташхиси камол ва вокиф бар аксари адвия(даво) ва таркиботи машхура ва ориф ба хакоики амрози одияи ин диёр ва ин рузгор аст»(13, 79). Инчунин, мавсуф дар аглаби улум иктидори комил доштану ба хайси суханвари боистеъдод аз суи донишмандону тазкиранависони замонаш эътироф
гардидани Возехро бо ибороти «Ба камолоти истеъдоди матин ва мутолиаи сангин дар хар боб иктидори комил ба хам расонида, ба истинботи матолиби хар китоб ва дарки макосиди хар боб ихтисос пайдо карда, чамеи фузалои аср ва булагои дахр ба истеъдоди вофир ва истехзори мутакосираш муътарифанд ва ба камоли фасохат ва балогаташ мунсифона яксар таслим доранд» кайд кардааст (13, 79).
Мувофики навиштаи Хрчй Абдулазими Шаръй ^орй Рахматуллохи Возех дар забонхои форсй ва арабй тасаллути бештар зохир намуда, осорашро ба ин забонхо таълиф кардааст: «Дар шеъри форсй аз мумтозони табакаи аввалй ва дар шеъри арабй дар ин диёр ва дар ин айём адимунназир ва якто» (13, 80).
Мусаллам аст, ки Возех як муддати мадид ба дарбори амир Музаффар пайвстагй пайдо намуда, окибат бо сабаби бад шудани муносибаташ бо амир ва атрофиёни у тарки дарбор намудааст. Мутаассибон ва бефархангони дарбори амир хунари шоирй ва шухрати рузафзуни шоирро тахаммул карда натавониста, уро бинобар шиамазхаб буданаш айбдор мекунанд. Дар ин бора, Хрчй Абдулазими Шаръй, ки аз донандагони хуби рузгор ва осори Возех мебошад, ба тарики зайл маълумот додааст: «Лекин бино бар нисбаташ ба кавми эронй бо хамадонй ахли замон унвонаш намедиханд ва ривочаш намехоханд ва кабулияту марчаияташ намеписанданд, хусусан бештар аз навокифону бехабарон дидан наметавонанд ва аксари бемагзону харзадароён таъну чархи амсоли уро маншаи камоли худ пиндошта, мубтадиёни соддалавхро аз рох мебаранд, хусусан исноашарияташ ва имомияташро чихати чарх насси катъй мепиндоранд» (13, 79).
Азбаски мухити дарбор барои табъи сухангустари ^орй Рахматуллохи Возех он кадар созгор набуд, аз ин ру тарки дарбор намудану майли гушанишиниро барои худ афзал донистааст. Ин нуктаро дар аглаби таълифоти Возех, хусусан дар ашъори парокандаи у ба мушохида гирифтан мумкин аст: %еч медони, ки чун дил фикри зиллат мекунад,
Тарки сухбат менамояд, майли узлат мекунад (3, 22).
Ч,ои дигар, ба хамин маънй навиштааст:
Мабар панох ба хони сангдил зищор,
Ки гашт чехраи Юсуф кабуд аз ин мардум (13, 80).
Ё чои дигар мехонем:
Чу Юсуф ба зиндонам аз бегунохи,
Гунохам хамин хусни афзол дорам (12, 103а).
Хамин гуна, хаёт ва фаъолияти баъди дарбории Возех дар омузишу китобат намудани осори хаттии суханварони форсу точик чараён мегирад, ки дар ин бора накли Шаръй далел аст: «Мумиилайх чанде бинобар носозгории даврон ва номусоидии икбол ба зовияи хамул мунзавй буд ба тасвид ва таълифи баъзе кутубу расоил ва мачмуа ва баёзхои форсй ва арабй мепардохт» (13, 81).
Яке аз фазоили мухими тазкиранигории Хрчй Абдулазими Шаръй дар мукоиса бо тазкиранависони дигари карни мозй дар он аст, ки мавсуф перомуни рузгор ва ахволи шоирони пешкадам ва хакикатгуи замонаш (аз чумла Ахмади Дониш, Абдулкодирхочаи Савдо, ^орй Рахматуллохи Возех, Шамсиддини Шохин ва гайра) бо хавсала ва файсалаи зиёд сухан ронда, аз
эчодиёти онхо хар чй бештар ашъори баргузидаро дар тазкирааш сабту забт намудааст. Ба кавли адабиётшинос Расул Хрдизода «Шаръй махсусан шоирони пешкадами замонашро ба далелу бурхонхои катъй аз тухматхои нохак ва хамлахои бечои муртачеъ химоя намудааст» (10, 49). Аз чумла, дар бораи ^орй Рахматуллохи Возех низ чунин харфхоро баён доштааст, ки кобили таваччух аст: «Аз камоли хилму сабр ва тамкину викор ва андеша аз харзадароёни абнои рузгор дар ин боб чандон мубодарат наменамояд ва он чй маълумаш гардад, ба руи кор бепарда намеорад, балки ба назари муддаиён ва забондарозон амрро муштабах мегузорад ва бад-ин васила худро аз забони бехирадону бехабарон махлас медихад. Агар аз ин хайсият аз шарри нос халосу начот меёбад, лекин аз чихати дигар мавриди таъни суфахо мегардад, ки мегуянд: «миёни сахеху саким ва ракику матин кувваи тафрикаю тамиз надорад; истеъдоди маърифати калом, ки балогат аст, дар фитраташ нест, вагарна имтиёз дода исбот мекард» (13, 80-
б).
Аммо бархе аз тазкиранависони ин давра аз кабили Афзал-махдуми Пирмастй, Хрчй Неъматуллохи Мухтарам ва Абдуллоххочаи Абдй (бар истиснои Мирсиддикхони Хашмат ва Шарифчон-махдуми Садри Зиё) зимни нигориши ахвол ва осори суханварони равшанфикр бештар ба суханпардозиву умумигуй машгул шуда, аз зикри маком, манзалат ва хунари шоирии онхо лаб фуру бастаанд. Ба унвони мисол тахлили киёсии тазкирахо ва натичагирй аз мухтавои онхо зикри ^орй Рахматуллохи Возехро ба калам меоварем.
Аз мухтавои маълумоти тазкирахои Афзал-махдуми Пирмастй, Хочй Неъматуллохи Мухтарам ва Абдуллоххочаи Абдй бармеояд, ки муаллифон нисбат ба шоирони пешкадаму равшанфикри замон бо нотавонбиниву берун аз хадди инсоф бахо додаанд. Албатта, чунин диду назар ва бахогузории сохибони тазкира бесабаб набуд. Бояд гуфт, ки аглаби матолиби тазкираи онхоро муаррифии рузгор ва осори амиру пайравони у ташкил медиханд. Зеро ки тазкирахои онхо бо супориш ва дастури амирон ба калам омадааст. Аз ин хотир, муаллифони тазкирахо кушиш бар он намуда, ки макому манзалат ва нуфузу эътибори шоирони ахли дарборро ба хисоб гиранд.
Барои мисол метавон маълумоти Хочй Неъматуллохи Мухтарамро перомуни шахсияти шоир ва тазкиранигори маъруфи ин ахд, ^орй Рахматуллохи Возех, ки бо харфхои беасосу даъвохои бемантик баён гардидааст, тачдиди назар менамоем. Чунончи мавсуф менависад: «Ба муктазои «ман заррафа кад истахдафа» ба арсаи таснифхои ачиба пардохта, ба эътибори таассуби бемаврид ва тааррузи бемахал худро хадафи эътирози халк сохта, авсоф ва ахволи худро дар муаллафот .... аён намуда, он чо, ки аён аст хочати чй баён аст» (6, 348).
Хамчунин, сохиби тазкира аз эчодиёти шоир бо овардани ду байт иктифо кардааст, ки бо ин чехраи аслй ва хунари шоирии суханварро шинохтан имконнопазир аст.
Хочй Абдулазими Шаръй бошад, оид ба шоири ёдгардида хар чй бештар иттилоъ дода, макому мартабаи уро дар густариши адабиёти он давра равшан таъкид намудааст (13, 79; 80; 81; 82).
Дар бораи мероси адабии ^орй Рахматуллохи Возех дар тазкираи Шаръй назар ба сарчашмахои дигари ин давра бештар ва муфассалтар маълумот ба калам омадааст. Ба вижа, Шаръй нуздах асари Возехро номбар кардааст, ки дигарон бо чунин комилй зикр накардаанд. Осоре, ки аз нигохи Шаръй ба Возех нисбат дода шудааст, ба карори зайл мебошанд:
«Тухфат-ул-ахбоб фи тазкират-ил-асхоб», «Савонех-ул-масолик ва фаросех-ул-мамолик», «Маснавии барфу ях», «Кони неъмат ва хони лаззат», «Шакоик-уд-дакоик», «Девони ашъори форсй муштамил бар газалиёт ва рубоиёти худ», «Маснавй дар хикоёти мутафаррика - дар бахри хазачи мусаддаси максур», «Маснавии дигар дар васфи иморот, бог ва бустонхои олй - дар бахри разачи мусаддаси матвии марфуъ», «Мачмуаи касоиди форсй ва арабй», «Ду мачмуаи дигар муштамил бар назму насри форсй ва арабй», «Ароис-ул-абкор ва наводир-ул-афкор» - бо назм ва насри форсй ва арабй», «Тарчумаи туркии рисолаи форсии хотамии Шайх Бахойй - дар ахволи устурлоб», «Тарчумаи форсии рисолаи «Баръ-ус-соъа»-и Мухаммад ибни Закариёи Розй- дар илми тиб», «Тухфаи амония - дар илми тиб», «Мачмуаи касидаи форсй ва арабй», «Мачмуа дар фанни фикх ва чафр», «Мачмуаи дигар дар тиб ва саноеи гариба», «Мачмуаи газалиёти мутафаррикаи шуаро - бо тартиби хуруфи тахаччй», «Мачмуа дар фардиёти ашъори малехаи шуаро - низ ба тартиби мазкур» ва «^асидаи тоия - ба равиши Мулло Акмалхочаи Тошкандй дар татаббуи касидаи Шайх ибн ал-Форизи Мисрй» (13, 81б; 82а; 82б).
Аммо дар тазкирахои дигари ин давра аз чумлаи «Афзал-ут-тазкор»-и Афзал-махдуми Пирмастй, «Тазкират-уш-шуаро»-и Мирсиддикхони Хашмат, «Тазкират-уш-шуаро»-и Абдуллоххочаи Абдй, «Тазкират-уш-шуаро»-и Хочй Неъматуллохи Мухтарам, «Тазкори ашъор»-и Шарифчон-махдуми Садри Зиё ва «Намунаи адабиёти точик»-и Садриддин Айнй мероси адабии ^орй Рахматуллохи Возех ба таври гуногун зикр гардидааст. Масалан, Мирсиддикхони Хашмат дар «Тазкират-уш-шуаро»-и худ илова бар осори фавк 4 асари Возехро аз кабили «Хаёт-ул-хайвон», «Анвор-ул-рабеъ фй анвоъ-ил-бадеъ», «Номаи донишварон» ва «Ч,омеъ-ул-каломи Файзй ва Кунъй»-ро номбар кардааст (11, 96-б).
Афзал-махдуми Пирмастй аз осори ишоракардаи Шаръй танхо сетоаш («Хони лаззат ва кони неъмат», «Савонех-ул-масолик ва фаросех-ул-мамолик» ва «Тухфат-ул-ахбоб фи тазкират-ил-асхоб»)-ро ёдрас намуда, «Акоид-ун-нисо»-ро ба онхо илова намудааст (8, 148).
Дар тазкираи Хочй Неъматуллохи Мухтарам осори зикрнамудаи Афзал-махдуми Пирмастй такрор ёфта, дар катори онхо маснавии «Барфу ях» шомил гардидааст (6, 173-б).
Шарифчон-махдуми Садри Зиё дар «Тазкори ашъор» осори зеринро ба Возех нисбат додааст: «Тухфат-ул-ахбоб фи тазкират-ил-асхоб», «Савонех-ул-масолик», «Хони лаззат ва кони неъмат», «Шакоик-уд-дакоик», маснавии «Барфу ях» ва «Девон» (5, 226).
Садриддин Айнй дар «Намунаи адабиёти точик» бар мабнои тазкирахои Шаръй ва Мухтарам муаллифи чунин асархо будани ^орй Рахматуллохи Возехро таъкид мекунад:
1. «Тухфат-ул-ахбоб фи тазкират-ил-асхоб» - дар тазкираи ахволи шуарои ахди мангитиён, муштамил бар зикри ахвол, намунаи акволи яксаду сй нафар шоир; 2. «Савонех-ул-масолик» - сафарномае дар сафари худ ба Хичоз; 3. «Шакоик-уд-дакоик» - ба таълифи улум ва ахлаш; 4. «Девони форсй, арабй ва туркй»; 5. «Мачмуае дар радоиф-ул-ашъор аз хар кас»; 6. «Мачмуае дар фардхои барчаста аз хар кас бо тартиби хуруфи хичо»; 7. Рисолаи манзуме бо номи «Барфу ях» дар тасвири барфи кухи Кирмоншох; 8. «Хони лаззат» - дар зикри анвои атъимаву ашриба ба тартиби хуруфи хичо 25 чузв; 9. «Маснавие дар хикоёти мутафаррика»; 10. «Ароис-ул-абкор ва наводир-ул-афкор - бо назму насри форсй ва арабй»; 11. «Тарчумаи туркии рисолаи хотамии Шайх Бахойй дар ахволи устурлоб»; 12. Тарчумаи форсии рисолаи «Баръ-ус-соъа»-и Мухаммад ибни Закариё дар тиб; 13. «Тухфаи амония» дар тиб ва гайрухо (2, 341- 42).
Аз матолиб ва мадорики тазкирахои фавк маълум мешавад, ки ^орй Рахматуллохи Возех сохиби осори мутааддиде буда, таваччухи соири тазкиранигорону мухаккикони замони худро ба худ кашида будааст. Хочй Абдулазими Шаръй аз он афродест, ки дар баррасии рузгор, ахвол ва танзими осори Возех назар ба тазкиранависони дигари хавзаи адабии Бухоро бештар муваффак гардидааст. Дар тазкираи Шаръй илова бар зикри номгуи осори Возех, инчунин чанде аз ашъораш ба сифати намуна оварда шудааст, ки хам аз чихати теъдод ва хам аз чихати интихоб арзишманд хастанд. Хочй Абдулазими Шаръй дар «Тазкират-уш-шуаро»-и худ аз эчодиёти Возех ба микдори 3 касида: «^асидаи форсй дар наъти хазрати Расули Акрам саллаллоху алайхи ва олихи васаллам» (41 байт), «^асидаи шикоят аз толеи худ ва мадхи султони замон» (19 байт), «^асида дар сифати махбуб ва мадхи султони аср ва муборот бо махбуб ва хитоб ба мамдух ба арзи холи худ» (34 байт), 14 газал (90 байт), 2 китъа (5 байт), 19 рубой (76 байт) ва 18 фард сабт намудааст, ки дар мачмуъ 285 байтро ташкил медиханд. Аз ин ру, метавон «Тазкират-уш-шуаро»-и Хочй Абдулазими Шаръиро дар шинохти шахсият, хунари шоирй ва рузгору ахволи К^орй Рахматуллохи Возех аз манобеъ ва маохизи дасти аввал ба шумор овард.
Мавриди зикр аст, ки Хочй Абдулазими Шаръй зимни овардани намуна аз эчодиёти Возех хар як порчаи шеъриро аз лихози мансубият ба анвои жанри адабй ба тарики «валаху айзан фи касида», «валаху айзан фи газал», «валаху айзан фил китъа», «айзан валаху тавашшух», «валаху айзан фи тазмин», «валаху айзан фи латифа» ва гайра муайян намудааст, ки ин нукта огохии уро аз илми адабиётшиносй ва сухансанчй собит менамояд.
Дар тазкираи Хочй Абдулазими Шаръй чанд газалиёти Возехро ба мушохида гирифтан мумкин аст, ки дар татаббуъ ва чавобияхои газалиёти Толиби Омулй ва худи Шаръй гуфта шудаанд. Дар ин бора сохиби тазкира низ бо ибороти «ин газали зукофиятайнро дар татаббуи Толиби Омулй ба тарзи хуб гуфта» ва «ин газалро дар татаббуи рокими хуруф (мурод аз ин Шаръй.- О.С) ... барчаста ва матбуъ гуфта» ишораи сарех кардааст(13, 90- 91). Ин чо ба тарики ихтисор аз газалхои чавобияи Возех чанд байтеро меорем, ки ба вачхи ахсан гуфта шудаанд.
Татаббуъ бар газали Толиби Омулй:
Чашмам, ки цудо аз рухи ёр афтаду гиряд,
Ё Раб, ки бар он цилва дучор афтаду гиряд (13, 90).
Татаббуъ бар газали Шаръй:
Аз дахр кас надид, бад-ин сон цафо, ки ман,
Хар дам ба доми ранцу бало мубтало, ки ман (13, 91)
Ё чои дигар, мавсуф хангоми баррасии ахвол ва ашъори Возех ба тарзу усули корбурди саноеи бадей таваччухи махсус зохир кардааст. Ба ин вачх чунин менависад: «Ва лаху айзан ин газали зукофиятайн матбуъ ва ширин вокеъ шуда»:
Ёр тимори дили хастаи мо кард? Накард!
Гузаре цониби арбоби вафо кард? Накард!
Соате муниси гамхонаи мо буд? Набуд!
Тарки хамсухбатии ахлириё кард? Накард! (13, 90- 91).
Дар чои дигар бошад, дар кадом бахри арузй суруда шудани рубоии зерини Возехро ёдрас мешавад. Чунончи: «Рубоиёт дар бахри хазачи мусаммани ахраб аст:
Аз ахли цахон умеди ёри галат аст,
Оини вафову хацгузорй галат аст.
Чашми мехру таващуи зулму ситам
Дори галат аст, агар надори, галат аст» (13, 92).
Аз киёсу мукобалаи маводи тазкирахои фавкуззикр перомуни рузгор ва ахволи ^орй Рахматуллохи Возех метавон ба чунин натича расид, ки маълумоти тазкираи Хочй Абдулазими Шаръй оид ба шоири номбурда аз чанд чихат афзалият дорад:
а) дар тазкираи номбурда доманаи зикри маълумот муфассал сурат гирифтааст;
б) ёдовар шудан аз чараёни гирифторй ба дарбору сабабхои тарки он аз суи адиб;
в) зикри хунари шеъргуии ^орй Рахматуллохи Возех ба забонхои форсию арабй;
г) зикри пурраи номгуи осори ^орй Рахматуллохи Возех, ки ба тазкирахои дигари ин давра ба чунин комилй ба назар намерасанд. Хочй Абдулазими Шаръй теъдоди осори шоирро зиёда аз нуздах адад ба шумор овардааст, ки аз фазоили мухими тазкираи у дониста мешавад;
д) интихоб ва сабти ашъори Возех дар тазкираи Шаръй, ки аз лихози арзиши адабй ва теъдод афзалияти бештар доранд;
е) муайян намудани порчаи шеърй аз лихози мансубият ба анвои жанри адабй;
ё) муайян намудани чавобияхои Возех ба газалиёти Толиби Омулй ва худи Шаръй, инчунин дарёфти санъатхои бадей ва бухури арузй дар ашъори суханвар.
Хамин тавр, «Тазкират-уш-шуаро»-и Хочй Абдулазими Шаръй аз мухимтарин тазкирахои асрхои Х1Х-ХХ ба шумор рафта, дар равшан сохтани баъзе чузъиёти зиндагй, шахсият, сабки нигориш ва хунари шоирии ^орй Рахматуллохи Возех накши муассир дорад. Ба василаи омузиши тазкираи
мазкур имкон дорад, ки баъзе лахазоти мубхам ва номакшуфи рузгор ва осори шоирро дарёбем. Маълумоти Хочй Абдулазими Шаръй дорои ахамияти адабиву таърихй ва илмиву амалй буда, аз нуфуз ва хунари тазкиранигории адиб шаходат медиханд.
Вожатой калиди: тазкиранигорй, адабиёти охири асри ХІХ ва аввали царни ХХ, «Тухфат-ул-ахбоб»-и К,орй Рахматуллохи Возех, «Тазкират-уш-шуаро»-и Хоцй Абдулазими Шаръй.
Пайнавишт:
1. Абдй, Абдуллохоца. Тазкират-уш-шуаро. Бо тасхехи Асгари Цонфидо.- Душанбе, Дониш, 1983
2. Айнй, Садриддин. Намунаи адабиёти тоцик. Аз хати форсй тахия ва тасхехи Мубашшири Акбарзод.-Душанбе: Адиб, 2010.- 438 с
3. Баёзи назм ва насри форсй(тоцикй) -тартибдиханда Возехи Бухорой, нусхаи да-стнависир 262 захираи дастнависхои Институти шарцшиносии АФ Узбекистон.
4. Возех, Корй Рахматуллох. Тухфат-ул-ахбоб. Матни интицодй бо муцаддима ва тасхехи Асгар Цонфидо. - Душанбе, Дониш, 1977.- 227 с
5. Зиё, Шарифцон-махдуми Садр. Тазкори ашъор. Бо кушиши Мухаммадцон Шаку-рии Бухорой.- Техрон: Суруш, 1380
6. Мухтарам, Хоцй Неъматуллох. Тазкират-уш-шуаро. Бо тасхех ва муцаддимаи Асгар Цонфидо.- Душанбе: Дониш, 1975.- 399 с
7. Неъматзода, Турсунбой. Возех.-Душанбе: Ирфон, 1967.
8. Пирмастй, Афзал-махдум. Афзал-ут-тазкор. - Захираи дастхатхои шарции АФ Тоцикистон, №5027.
9. Ходизода, Расул. Источники к изучению таджикской литературы второй половины ХІХ века. - Сталинабад, 1956.- 227с
10. Ходизода, Расул. Адабиёти тоцик дар нимаи дуюми асри ХІХ. - Душанбе: Дониш, 1968.- 291 с.
11. Хашмат, Мирсиддицхон. Тазкират-уш-шуаро. Ганцинаи дастнависхои шарции АФ Цумхурии Узбекистон ба номи Абурайхони Берунй.- Тошканд.- Дастхати №2728.-104 с
12. Хашмат, Мирсиддицхон. Тазкират-уш-шуаро. Ганцинаи дастнависхои шарции АФ Цумхурии Узбекистон ба номи Абурайхони Берунй.- Тошканд.- Дастхати №61.-138 с
13. Шаръй, Хоцй Абдулазим. Тазкират-уш-шуаро.-Ганцинаи дастнависхои шарции АФ Цумхурии Узбекистон ба номи Абурайхони Берунй.- Тошканд .-Дастхати №3396.- 95 с
Окилова СаноатАхмадовна,
соискатель ХГУ им. акад. Б. Гафурова
Сведения Шар'и о жизни и творчестве Кори Рахматуллоха Возеха (на основе материалов «Тазкират-аш-шуаро»)
Ключевые слова: традиции составления тезкире, таджикская литература конца ХІХ и начала ХХ века, Кори Рахматуллох Возех, «Тазкират-аш-шуаро» Ходжи Абдулазима Шар'и.
В статье предпринята попытка устранить некоторые «белые пятна» в биографии и творческой деятельности известного поэта и писателя конца XIX века Кори Рахматуллоха Возеха на основе сведений антологии «Тазкират-аш-шуаро» Ходжи Абдулазима Шар'и, единственный незавершенный список которой хранится в отделе рукописей библиотеки им. А. Беруни Республики Узбекистан. Автор подчеркивает, что сведения автора «Тазкират-аш-шуаро» отличаются достоверностью, потому что Шар'и был непосредственно знаком с Возехом. Так, в тезкире Шар'и приведено 285 бейтов из поэтического наследия Возеха, в том числе 3 касыды, 14 газелей, 2 кит'а, 19рубаи, 18 фардов.
S.A. Okilova
Shar i s Information about Kori Rakhmatallokh Vozekh s Life and Creation (on the Materiials of “Tazkirat-ash-shuara”)
Key words: traditions of composing tezkire, Tajik literature of the end of the XlX-th - the beginning of the XX-th centuries, Kori Rakhmatullokh Vozekh, Khodji Abdulazim Shar'i's “Tazkirat-ash-shuara ”
The author of the article makes an endeavour to elucidate some dark spots in the biography and creative activity of Kori Rakhmatullo Vozekh, the well-known poet and writer of the end of the XlX-th century; she designs on the premises of Khoji Abdulazim Shar'i's anthology “Tazkire-ash-shuaro”; the incomplete list of the former being kept in the department of manuscripts under the library named after Biruni of Uzbekistan Republic. The author stresses that the information contained in “Tazkire-ash-shuaro ” is distinguished with authenticity because Shar'i was directly acquainted with Vozekh. In Shar i s tezkire there are 285 beyts belonging to Vozekh, 3 kasyds, 14 gazels, 2 kit'as, 19 rubais, 8 fards inclusive.
