CC BY
14SANOAT KORXONALARINI RIVOJLANTIRISH BO'YICHA RAQAMLI MARKETING STRATEGIYALARINI ISHLAB CHIQISH
Rajabova Mohichehra Abduxoliqovna
Buxoro davlat universiteti, Marketing va menejment kafedrasi o 'qituvchisi
m. a. raj abova@buxdu. uz
Annotatsiya: Ushbu maqolada sanoat korxonalarini rivojlantirish bo'yicha raqamli marketing strategiyalarini ishlab chiqishning asosiy tamoyillari va usullari tahlil qilinadi. Raqamli marketing vositalaridan foydalanish sanoat korxonalariga bozor ulushini kengaytirish, mijozlar bilan samarali muloqot qilish va raqobatbardoshligini oshirish imkonini beradi. Maqolada turli raqamli platformalar, SEO, kontent marketingi va mijozlar bilan aloqalarni boshqarish tizimlarining samarali qo'llanilishi bo'yicha tavsiyalar keltirilgan. Raqamli marketing strategiyalari orqali korxonalar rivojlanishi uchun yangi imkoniyatlar ochilishi tahlil etilgan.
Kalit so'zlar: raqamli marketing, sanoat korxonalari, kontent marketingi, SEO, mijozlar bilan aloqalarni boshqarish, raqobatbardoshlik.
РAЗРAБOТКA ЦИФРОВЫХ MAPKETOHrOBblX CТРAТЕГИЙ ДЛЯ PA3B^™ ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЙ
Ражабова Мохичехра Aбдухоликовна
Бухарский государственный университет, преподаватель кафедры
маркетинга и менеджмента
m.a.raj abova@buxdu. uz
Aннотация: В данной статье рассматриваются основные принципы и методы разработки цифровых маркетинговых стратегий для развития промышленных предприятий. Использование цифровых маркетинговых инструментов позволяет промышленным предприятиям расширять свою долю на рынке, эффективно взаимодействовать с клиентами и повышать свою конкурентоспособность. В статье представлены рекомендации по эффективному использованию различных цифровых платформ, SEO, контент-маркетинга и систем управления взаимоотношениями с клиентами. Анализируется открытие новых возможностей для развития предприятий через цифровые маркетинговые стратегии.
Ключевые слова: цифровой маркетинг, промышленные предприятия, контент-маркетинг, SEO, управление взаимоотношениями с клиентами, конкурентоспособность.
DEVELOPMENT OF DIGITAL MARKETING STRATEGIES FOR THE ADVANCEMENT OF INDUSTRIAL ENTERPRISES
Rajabova Mohichehra Abduxoliqovna
Bukhara State University, lecturer at the Department of Marketing and Management
m.a.raj abova@buxdu. uz
Abstract: This article analyzes the main principles and methods for developing digital marketing strategies aimed at enhancing the growth of industrial enterprises. The use of digital marketing tools enables industrial companies to expand their market share, engage with customers effectively, and improve their competitiveness. The article provides recommendations on the efficient use of various digital platforms, SEO, content marketing, and customer relationship management systems. The analysis explores how digital marketing strategies open new opportunities for the development of enterprises.
Keywords: digital marketing, industrial enterprises, content marketing, SEO, customer relationship management, competitiveness.
KIRISH
Bugungi globallashgan iqtisodiyotda sanoat korxonalarining raqobatbardoshligi va rivojlanishi ko'plab omillarga bog'liq. Xususan, zamonaviy texnologiyalarning jadal rivojlanishi, raqamli kommunikatsiya vositalarining kengayishi va bozor talablarining o'zgarishi sanoat korxonalariga o'z mahsulot va xizmatlarini yangi platformalarda targ'ib qilish imkoniyatini beradi. Shunday qilib, sanoat korxonalarini rivojlantirish uchun raqamli marketing strategiyalarini ishlab chiqish zaruriy shart bo'lib qolmoqda. Raqamli marketing an'anaviy marketing usullaridan farqli o'laroq, sanoat korxonalariga aniq maqsadli auditoriyani jalb qilish, ularning xohish-istaklarini yaxshiroq anglash va samarali ravishda o'z mahsulotlarini reklama qilish imkonini beradi. Ushbu maqolada sanoat korxonalarini rivojlantirish bo'yicha raqamli marketing strategiyalarini ishlab chiqish masalasi ko'rib chiqiladi. Ushbu strategiyalar sanoat korxonalarining raqobatdoshligini oshirish, brend imijini yaxshilash, sotuvlarni ko'paytirish va mijozlar bilan mustahkam aloqalarni rivojlantirish uchun muhim ahamiyat kasb etadi.
Maqolada raqamli marketingning asosiy vositalari, sanoat korxonalariga mos keladigan strategiyalar va ularning samaradorligini oshirish usullari tahlil qilinadi.
Shu bilan birga, raqamli marketingning amaliy jihatlari, xususan, sanoat korxonalarining o'ziga xosliklari hisobga olinib, raqamli vositalardan to'g'ri foydalanish yo'llari ko'rib chiqiladi. Raqamli marketingning dinamik va interaktiv tabiati sanoat sohasida muvaffaqiyatga erishish uchun yangi imkoniyatlar yaratadi, bu esa har bir sanoat korxonasi uchun o'z raqamli strategiyasini ishlab chiqishni talab qiladi.
ADABIYOTLAR TAHLILI
Sanoat korxonalarini rivojlantirish bo'yicha raqamli marketing strategiyalarini ishlab chiqishda, ilmiy adabiyotlar va amaliy tadqiqotlar raqamli marketing vositalari va usullarining samaradorligini keng tahlil qilgan. Ko'pgina tadqiqotlar raqamli marketingning sanoat korxonalariga ta'sirini, ularning raqobatbardoshligini oshirishda qanday rol o'ynashini va ushbu vositalardan samarali foydalanish yo'llarini o'rganadi. M. Chaffey (2016) o'zining "Digital Marketing: Strategy, Implementation and Practice" [1] asarida raqamli marketingning asosiy konsepsiyalari va strategiyalari haqida to'liq ma'lumot beradi. U raqamli platformalar orqali mijozlar bilan aloqa o'rnatish, maqsadli auditoriyani aniqlash va tahlil qilishning muhimligini ta'kidlaydi. Bu yondashuv sanoat korxonalarining raqamli marketing vositalari orqali bozorga kirish va auditoriyani jalb qilish imkoniyatlarini kengaytiradi. E. Ryan va L. Jones (2011) [2] tomonidan yozilgan "Understanding Digital Marketing" kitobi raqamli marketingning sanoat sohasida qanday qilib an'anaviy marketing usullari bilan uyg'unlashib borishini ko'rsatadi. Ushbu asar raqamli marketingning sanoat korxonalariga qanday foyda keltirishi, xarajatlarni kamaytirishi va samaradorlikni oshirishi haqida muhim ma'lumotlar beradi. M. Solomon va boshqalar [3] (2019) tomonidan yozilgan "Consumer Behavior: Buying, Having, and Being" kitobida sanoat korxonalarining marketing strategiyalari asosiy iste'molchi xulq-atvori tadqiqotlari bilan bog'liq ravishda tahlil qilinadi. Mualliflar iste'molchilar ehtiyojlarini raqamli vositalar yordamida chuqurroq o'rganish va mijozlar bilan aloqalarni raqamli platformalarda rivojlantirishni tavsiya etadi. A. Kotler va boshqalarning "Marketing 4.0: Moving from Traditional to Digital" [4] (2017) asari sanoat korxonalari uchun raqamli marketingning o'rni va ahamiyatini ta'kidlaydi. Ushbu asar raqamli marketing vositalari va texnologiyalarining sanoat sohasida qo'llanilishi bo'yicha keng ma'lumot beradi va sanoat korxonalari qanday qilib raqamli vositalardan samarali foydalana olishini yoritadi. Yuqoridagi adabiyotlar sanoat korxonalarini rivojlantirishda raqamli marketingning muhimligi, strategiyalarni to'g'ri tanlash va ularni samarali amalga oshirish haqida chuqur bilim beradi. Bu asarlar asosida sanoat korxonalari uchun mos strategiyalar ishlab chiqish va ularni zamonaviy raqamli vositalar yordamida tatbiq etish imkoniyatlari kengayadi.
METODOLOGIYA
Ushbu tadqiqot sanoat korxonalarini rivojlantirish bo'yicha raqamli marketing strategiyalarini ishlab chiqish va ularning samaradorligini baholashga qaratilgan. Tadqiqot metodologiyasida sanoat korxonalarida raqamli marketing vositalarining qo'llanilishini o'rganilgan, ularni amalga oshirish jarayonlari tahlil qilingan va ularning korxonalar rivojlanishiga ta'sirini aniqlash uchun turli usullardan foydalanilgan. Tadqiqot davomida olingan ma'lumotlar turli usullar yordamida tahlil qilingan. Deskriptiv statistika, sifatli tahlil, korelyatsiya va regresiya tahlillardan ifodalangan. Raqamli marketing strategiyalari va sanoat korxonalarining moliyaviy natijalari o'rtasidagi bog'liqlik o'rganiladi va natijalar asosida ilmiy xulosalar chiqariladi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Ко'р kаnаlli sаvdо texnоlоgiyаsining innоvаtsiоn turlаrigа kаnаldаn tаshqаri vа kаnаllаrаrо sаvdо kiradi. Ulаr bir neсhtа sаvdо kаnаllаridаn tаshkil tорgаn tizimning аxbоrоt texnоlоgiyаlаri аsоsidа аvtоmаtlаshtirish bilаn аjrаlib turadi. Ushbu kо'р kаnаlli turlаrdаn fоydаlаnish sanoat kоrxоnаsining AT-infrаtuzilmаsini qаytа tаshkil etishni tаlаb qilаdi, bu esа bittа AT muhitidа turli tаrqаtish kаnаllагi jаrаyоnlаrini аmаlgа оshirаdi.
Ко'р kаnаlli kаnаllаrdаn fоydаlаnishdа mаrketingning аsоsiy yаngiliklаridаn biri bu xаridоrni sоtuvсhi uсhun mаvjud bо'lgаn turli xil sаvdо kаnаllаridа bir xil identifikаtsiyаlаshdir. Ко'р kаnаlli yоndаshuv hаr bir mijоzgа shаxsiylаshtirilgаn munоsаbаtni tаlаb qikdi. U umumаn sаvdо-sоtiq rivоjlаnishining аsоsiy mаrketing elementidir. Buning uсhun mа'lum bir mijоzgа yо'nаltirilgаn vа uni sаqlаb qоlish vа uning sаdоqаtini оshirishgа qаrаtilgаn yаngi sаvdо tushunсhаlаrini jоriy etish tаlаb etilаdi. Ushbu tushun^kr quyidаgilаrni о'z iсhigа оШг shаxsiy reklаmа аksiyаlаri, mijоzgа mаqsаdli tаkliflаr, sоdiqlik dаsturlаridаn fоydаlаnish, sаvdо kаnаllаrini аvtоmаtlаshtirаdigаn AT tizimlаridа xаridоrning shаxsiy hisоb rаqаmidаn fоydаlаnish, tаhlil tizimlаri аsоsidа shаxsiy mаqsаdli mаrketing tаshаbbuslаridаn fоydаlаnish.
О'zаrо fаоliyаt kаnаllаri оrqаli sоtish (о'zаrо kаnаl) ^'р kаnаlli kаnаllаrgа integrаtsiyаlаshuv, о'zаrо tа'sir vа о'zаrо аlоqаlаrni bоshqаrishni о^ iсhigа оlаdi. Сhаkаnа sаvdо u^un nаfаqаt bir neсhtа sаvdо kаnаllаrigа egа bо'lish, bаlki ushbu kаnаllаrni bоshqаrish imkоniyаtigа egа bо'lish muhimdir. Bu сhаkаnа sаvdо kаnаlini hisоbgа оlgаn hоldа xаridоrlаrning mаqsаdli guruhlаrigа turli vаziyаtlаrdа tа'sir о'tkаzishigа imton berаdi. Shuningdek, kаnаlni bоshqаrish m^z^ng qаysi kаnаlni аfzаl kо'rishi аsоsidа mijоzlаr ishtirоkini yаxshilаsh uсhun muhimdir. U yаxshi nаrxgа Internetni, mаhsulоtni sinаb kо'rishni yоki ungа tegishni kо'rgаn
аn'аnаviy dо'kоnni рlаnshet yоki smаrtfоn yоrdаmidа xаrid qilish u^un mоbil
kanalni tanlashi mumkin. Ко'р kanalli mahsulot narxining pasayishiga olib keladi, chunki turli tarqatish kanallarida mahsulot narxi bir xil bo'lishi kerak.
Kross kanal chakana savdosi mijozlarga barcha kanallarda uzluksiz xarid qilish tajribasini taqdim etish uchun bir nechta savdo va marketing kanallarini birlashtiradi1. Ushbu texnologiyadan foydalangan xaridor turli xil kanallarda sotib olish jarayonining turli bosqichlarini amalga oshirishi mumkin, masalan: statsionar kompyuter yoki mobil qurilmadan foydalangan holda Internetda ma'lumot qidirish, lekin do'konda (veb-to-store) xarid qilish, yoki do'konda mahsulotni ko'ring va Internetda (do'kondan-vebga) sotib oling. Ko'p kanalli statsionar va internet-do'kon egalariga savdo samaradorligini oshirishga imkon beradi. Ko'p kanalli dasturni amalga oshirish uchun aqlli xususiyatlarga ega dasturlardan foydalaniladi. O'zaro faoliyat platformali yechimlardan foydalanadigan savdogarlar ТОР-10 internet-do'konlariga kiritilgan.
Bu Frgos, Tecco, M&S, Buyuk Britaniyadagi Next; Konrad, Bomprix, Weltbild Germaniyada; AQShdagi Walmart, Best Buy, Target, Masys. Ko'p kanalli konsepsiyani amalga oshirish uchun tegishli qo'shimcha qurilmalar talab qilinadi2. Ro'yxatdagi oqimlarni boshqarish uchun korxonalarni boshqarish tizimiga, ya'ni ERP tizimiga o'rnatilgan katalogdan foydalanish yetarli emas. Sinxronizatsiya va ma'lumotlar sifatini ta'minlash orqali to'ldirilgan tovarlarning yagona to'liq katalogidan foydalanish talab etiladi. Ushbu maqsadlar uchun yirik savdo korxonalari mahsulot katalogini boshqarish tizimidan, RIM tizimidan foydalanishlari mumkin.
PIM-tizimlar3 (mahsulot to'g'risidagi axborotni boshqarish) tovarlarni reklama qilish va sotish maqsadida axborotni markaziy boshqarish uchun ishlatiladi. Ma'lumotlar turli xil kanallardan, shu jumladan geografik jihatdan tarqalgan savdo nuqtalaridan olinishi mumkin. Omnichannel-texnologiyasini qo'llash4. Qo'shma so'zlardagi "omni" so'zi to'liqlik, universallikni anglatadi. Ushbu texnologiya ko'p kanalli texnologiyani ishlab chiqishdir, ammo uning qo'llanilishi turli kanallardan foydalanishda muammosiz yondashishga qaratilgan. Shu bilan birga, barcha kanallar yagona ma'lumotlar bazasi, narxlar, reklama aksiyalari va boshqalar bilan ishlaydi [6].
Ularga kirish Internetga ulangan mobil qurilmalar, statsionar kompyuterlar, B2C va B2B axborot tizimlari, televizorlar, kataloglar yordamida amalga oshiriladi. Xizmatni shaxsiylashtirish (induvidual) ushbu texnologiyadan foydalanishning muhim omilidir. Ushbu texnologiya ma'lum xaridorlarning ijtimoiy tarmoq saytlariga, Internet-saytlarga, sodiqlik dasturlaridan, ma'lumotlarni yig'ish
1 "Omnichannel Retailing: The Importance of Integration for Successful Customer Experiences"
2 "The Future of Omnichannel Retail: How Technology Enhances Customer Experience"
3 Stefan Schmid — "Product Information Management: Theory and Practice"
4 "Omnichannel Retailing in Europe and the United States: Strategies for Success" by McKinsey & Company
usullaridan foydalanganda olingan ma'lumotlardan samarali foydalanishga imkon beradi.
Turli kanallardan ma'lumot real vaqtda qabul qilinadi, bu esa xaridorning o'ziga xos ehtiyojlarini hisobga olgan holda uni sotib olish uchun ishlatishga imkon beradi. Ushbu yondashuv savdo samaradorligini sezilarli darajada yaxshilashi mumkin, ammo bu korxonaning tashkiliy tuzilmasini o'zgartirishni talab qiladi [7].
Kompaniyalarni ko'p kanalli bo'lishga undovchi asosiy kuchlari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
- raqobatchilar yangi strategiyani ilgari amalga oshirishidan qo'rqishi;
- yangi texnologiyani tatbiq etgan korxona raqobatchilarga nisbatan faqat vaqtinchalik ustunlikni oladi. Shu sababli, korxonalar o'z faoliyat segmentida yetakchilikni saqlab qolish uchun doimiy ravishda yangilik kiritishga majbur. Shuningdek, ko'p kanalli biznes imkoniyatlarini qo'llab-quvvatlovchi texnologiyani nazarda tutadi. Ko'p kanalli ulanishni ta'minlaydigan tizimlarga Intelning chakana intellektual axborot tizimlari kiradi. Ular sizga barcha kanallar orqali xaridorlar uchun mahsulotning jozibadorligini nazorat qilish, iste'molchilarning xatti-harakatlarini ishonchli va xavfsiz tahlil qilish imkonini beradi va tahlil natijalariga ko'ra moliyaviy daromadlarni yaratishga yordam beradi.
Intelning o'zaro aloqada va ishonchli chakana razvedkasi dinamik bozorda ajralmas bo'lishi uchun zarur bo'lgan barcha ma'lumotlarni taqdim etadi. Ular zamonaviy ko'p kanalli chakana bozorda zaxiralarni, ortiqcha narsalarning to'liq ko'rinishini va nazoratini ta'minlaydi. Ushbu tizimlar savdogarlarga bir nechta manbalardan, shu jumladan do'konlardan, yetkazib beruvchilardan va omborlardan inventarizatsiya ma'lumotlarini osonlikcha birlashtirish, tahlil qilish va boshqarish imkoniyatini beradi.
Shunday qilib, u pul mablag'lari va kerakli resurslar to'g'risida ma'lumotni o'z vaqtida olish imkoniyatini beradi, shuningdek kerakli vaqtda kerakli savdoni amalga oshirish uchun real imkoniyatlarni beradi. Intel kompaniyasining aqlli chakana savdo tizimlariga quyidagilar kiradi: Phosabby Sotial display Boost Brandi, Intellegent Self-Offers Center, Intellegent Shelf Label Solution, Intellegent dynamic Store Merchandising5.
Ko'p kanalli marketing sodiqlik dasturlarini, raqamli kvitansiyalarni, mobil kuponlarni, turli xil kanallarda sotiladigan mobil to'lovlarni yagona tizimga birlashtirishga imkon beradi. Shunday qilib, ko'p kanalli marketing Germaniyaning Etalon GmbH kompaniyasi tomonidan qo'llaniladi, bu uchun kompaniya NuBON ko'p kanalli yechimidan foydalanadi. Ushbu yechim shahar telefonlari, onlayn
5 https://www.displaydata.com/
xaridlar va mobillik kabi kanallarni birlashtiradi. Tizim raqamli cheklar, mobil kuponlar, mobil to'lovlar va sodiqlik dasturlari bilan o'zaro aloqada.
Mijozni identifikatsiyalash turli kanallarda amalga oshiriladi. Xaridor NuBON portali6da ro'yxatdan o'tishi, shaxsiy QR-kodini (yoki shtrixkodini) olishi kerak. Ushbu kod har safar mijoz chegirmaga ega bo'lishni yoki kupon bilan to'lamoqchi bo'lganida, kassada smartfondan (yoki kassir tomonidan kiritilgan) o'qiladi. Skanerlangan eski kvitansiyalarni NuBOK ga yuklash mumkin, bu yerda siz onlayn-do'konlardan va sodiqlik kartalaridan tushumlarni saqlashingiz mumkin.
KIBEK7 kvitansiyalar bo'yicha sotuvlar, onlayn va oflayn do'konlar, savdo markazlari, EIR8 tizimlaridagi ombor balanslari va foydalanuvchi profillarini bir joyga birlashtiradi. Bu tahlilchilarga xaridorlik odatlariga oid turli xil bo'laklarda tahlillarni o'tkazishga, do'konlarni, savdo markazlarini, hududlarni, mahsulot guruhlarini tahlil qilishga imkon beradi. Ushbu yechim yordamida marketologlar maqsadli reklama va bonuslarni Internetda joylashtirishlari yoki ularni mijozlarning mobil telefonlari va elektron pochta xabarlariga yuborishlari mumkin. Raqamli marketing xizmatlari B2B va B2C segmentlarida ayniqsa talabga ega.
Raqamli rivojlangan imkoniyatlardan foydalanish maqsadli iste'molchilarga maksimal darajada erishish va ular bilan o'zaro ta'sir samaradorligini o'rnatish imkonini beradi, bu esa ushbu yondashuvning yuqori samaradorligini ta'minlaydi. Raqamli marketing vositalari ko'plab odamlarni xabardor qilish, potensial mijozlarning e'tiborini kompaniya, tovar belgisi, xizmat yoki mahsulotga jalb qilishga imkon beradigan barcha usullar, vositalar va tadbirlarni o'z ichiga oladi. Ko'pincha bir vaqtning o'zida bir nechta vositalardan foydalaniladi, bu sizga maqsadli auditoriyani maksimal darajasiga yetkazish va yuqori reklama samaradorligiga erishish imkonini beradi. Amaldagi vositalar ro'yxati marketing kompaniyasining maqsadlariga, uni amalga oshirish bosqichiga, maqsadli auditoriyaning xususiyatlariga, targ'ib qilinayotgan mahsulotga va boshqalarga bog'liq [7].
Raqamli marketingda raqamli texnologiyalarga asoslangan boshqa vositalardan ham foydalanish mumkin: dasturlarni o'rnatishda reklama takliflaridan tortib, elektron pochta orqali yuborish yoki abonentlarni chiziqda ushlab turish uchun ishlatiladigan vositalar. Gazetalar yoki varaqalar kabi an'anaviy ommaviy axborot vositalari, agar ular reklamada QR-kodni o'z ichiga olsalar (ya'ni ular raqamli texnologiyalardan foydalanishni nazarda tusalar) ham raqamli marketing hisoblanadi. Raqamli marketingning kanallari: Internet.
6 https://www.euroshop.de/de/Home/Archiv/NuBON_%E2%80%93_The_Digital_Wallet
7 https://www.kibek.de/
8 https://www.eir.ie/
Ushbu kanal global tarmoqqa ulangan har qanday qurilmalardan: noutbuklar, planshetlar, kompyuterlar, smartfonlar va boshqalardan foydalanishni ta'minlaydi, raqamli marketingning bir qismi sifatida reklama Internetda joylashtiriladi (qidiruv, kontekstual, banner, tizer va boshqalar), passiv yoki virusli reklama uchun turli xil tarkibni yaratish (videolar, matnli maqolalar va boshqalar), ijtimoiy tarmoqlarda tovarlar va xizmatlarni reklama qilish, ekspert xulosalarini nashr etish, saytni qidiruv tizimini optimallashtirish.
Raqamli televideniye. U analog televizorning bozordagi o'rnini asta-sekin bosmoqda va tobora global tarmoq bilan integratsiyalashmoqda. Raqamli telekanalda raqamli marketingning eng keng tarqalgan formati bu tijorat tanaffuslarida efirga uzatiladigan qisqa videofilmlarni yaratishdir. Ba'zi hollarda, sudraluvchi chiziqlar va boshqa imkoniyatlar ham qo'llaniladi. Mahalliy tarmoqlar. Bularga kompyuterlarning turli xil mahalliy "uyushmalari" kiradi. Bular bitta ofis ichidagi korporativ tarmoqlar, yakka tartibdagi uylar, shaharlardagi mahalliy tarmoqlar va boshqalar bo'lishi mumkin. Ushbu kanal orqali odatda aniq geografik ma'lumotlarga ega auditoriyaga mo'ljallangan tovarlar va xizmatlarning reklamalari tarqatiladi. Mobil qurilmalar. Bu uyali telefonlar, smartfonlar. Mobil qurilmalar orqali targ'ib qilishning eng keng tarqalgan usuli bu reklama taklifi bilan SMS xabarlarni yuborishdir. U mijozlar bazasiga ko'ra (ya'ni xizmatlardan foydalangan yoki ushbu kompaniyadan tovar sotib olgan odamlar soniga qarab) ham, mustaqil telefonlar to'plamlariga ko'ra ham amalga oshirilishi mumkin. Mobil gadjetlar kanali orqali siz boshqa vositalardan ham foydalanishingiz mumkin, masalan, WOW-qo'ng'iroqlar, firma takliflari, uchinchi tomon dasturlarida reklama [8].
Aqlli qurilmalar. Bularga ko'p qirrali aqlli qurilmalar: Internetga ulangan Wi-Fi ga ulangan soat, tarozi, fitness bilaguzuklari va boshqalar kiradi. Rag'batlantirish uchun siz dastur markasi va boshqa vositalardan foydalanishingiz mumkin. Interfaol displeylar. Ular do'kon jihozlari, kafe va restoranlarda, POS terminallarda, zaryadlovchi qurilmalarda va boshqalarda o'rnatilishi mumkin. Interaktiv displeylarga reklama maqsadida o'rnatilgan raqamli bannerlar ham kiradi. To'rtinchi sanoat inqilobi, yuqorida keltirilgan tezlashtirilgan rivojlanish yo'nalishlaridan tashqari, 3D-bosma, bosma elektronikaning keng joriy etilishini, tarqatilgan daftarlardan foydalanishni nazarda tutishi mumkin (ya'ni kriptovalyutalar yaratilgandan keyin ma'lum bo'lgan blokcheyn texnologiyasi), virtual va kengaytirilgan voqelikdan foydalanish, hattoki avtonom robotlarning rivojlanishi, ular hozirgi kabi avtomatlashtirilgan liniyalarning tarkibiy qismlari bo'lmaydi, ammo odamlar yonida ishlashga qodir bo'lgan juda aqlli qurilmalar.
Mamlakatimizda savdo tarmoqlari va kanallarining rivojalanishi, savdo do'konlarining yangicha ko'rinishlari supermarketlar, internet do'konlarining shakllanishi va rivojlanishi raqamli tizimlarning rivojlanishi uchun ham imkoniyat
yaratib berdi. Shu jumladan, Korzinka.uz supermarketlar tarmog'i tomonidan QR-kodli kartalarning qo'llanilishi, smartfonlarga yuklab olish uchun Korzinka.uz mobil ilovasining mavjud ekanligi taqsimot kanallarini rivojlantirish imkonini beradi. Ushbular orqali retro bonuslarni taklif etish va SMS-marketing ham keng yo'lga qo'yilgan.
Ammo butun dunyo "Sanoat-4.0" loyihasini joriy etayotgan Yaponiya, AQSh, Germaniya singari mamlakatlardagi savdo uylari va supermarketlarda, avtonom robotlar xizmat ko'rsatayotgan Turkiya, Fransiya, Kanada singari mamlakatlarda esa kontaksiz savdo tizimi yo'lga qo'yilgan bir davrda mamlakatimiz ishlab chiqaruvchilari va xizmat ko'rsatuvchilari oldida ushbu mamlakatlar tajribasini ham keng o'rganish muammosi turibdi. Shuningdek, XXI asrdagi yangi tendensiyalardan biri bo'lgan marketing logistikasi tushunchasi ham mamlakatimiz tovar-xomashyo bozori sub'ektlari tomonidan o'rganilishi lozim bo'lgan usullardan biri hisoblanadi.
Marketing logistika konsepsiyasi 1980 yillarning boshidan beri qo'llanila boshlandi. XX asr mahsulotni taqsimlashda qarorlarni optimallashtirish orqali raqobatbardoshlikni ta'minlaydigan logistika tizimini yaratish. Tarqatishda keng qo'llaniladigan logistika tushunchalari (texnologiyalar) orasida ishlab chiqarish, DDT (Deamnd-Technikus /Logistics) - logistika, yo'naltirilgan talab bilan bog'liq. Ushbu konsepsiyada bir nechta variant mavjud, jumladan QR, CR va boshqalar.
QR (Tezkor javob) - bu "tezkor javob berish" tushunchasi (usuli, texnologiyasi), uning mohiyati talabni real vaqtda va oxirgi iste'molchiga iloji boricha yaqinroq baholashdan iborat. Ushbu logistika menejmenti konsepsiyasini amalga oshirish tegishli axborot texnologiyalari ishlab chiqilganidan so'ng, elektron hujjat aylanishi, elektron savdo, shtrix kodlash va boshqalar joriy etilgandan so'ng amalga oshiriladi. Sotish bo'yicha real ma'lumotlar shtrix-kodlarni skanerlash orqali hosil bo'ladi, so'ngra bu ma'lumotlar uzatiladi. "Tezkor javob" logistika tizimining talab o'zgarishiga javob berish vaqtini minimallashtirishga qaratilgan bo'lib, axborot texnologiyalarini takomillashtirish ushbu usuldan korxonalar faoliyatida yanada samarali foydalanishga yordam beradi.
CR (doimiy to'ldirish) - bu to'ldirish uchun tayyor mahsulot buyurtmalariga bo'lgan ehtiyojni bartaraf etishga mo'ljallangan "Uzluksiz to'ldirish" logistika texnologiyasi. Ushbu texnologiya QR modifikatsiyasidir. Maqsad, chakana sotuvchilarga mahsulotni yetkazib berish rejasini ishlab chiqish, jarayonni doimiy ravishda qayta tiklashga yo'naltirish. Yetkazib beruvchi sotuvchi tomonidan taqdim etilgan savdo ma'lumotlari asosida chakana savdo do'konlarida mahsulot zaxiralarini saqlaydi.
1-jadval
2023 yilda tadqiqotda ishtirok etgan korxonalarning marketing funksiyasining
raqamli transformatsiyasi va yetukligi9
Raqamli transformatsiya va marketing yetukligi funksiyalari Buxoro shahri Buxoro viloyati
javoblar % javoblar %
1 2 3 4 5
4.1. Korxonaning marketing funksiyasini raqamli o'zgartirish ko'lami
marketing funksiyasining 25% gacha 80 76.2 95 88.8
26-50% 23 21.9 7 6.5
51-75% 2 1.9 5 4.7
76-100% 0 0,0 0 0,0
Jami 105 100,0 107 100,0
4.2. Korxona marketing funktsiyasini raqamli o'zgartirishni boshlash sababi (bir nechta javoblar)
xarajatlarni kamaytirish kerak 97 92.4 102 95.3
marketing funksiyasi samaradorligini oshirish zarurati 28 26.7 41 38.3
marketing o'zaro aloqalari arxivini (tajribasini) yaratish va undan foydalanish zarurati 11 10.5 8 7.5
boshqa 34 32.4 26 24.3
4.3. Korxonaning marketing funksiyasini raqamli o'zgartirish bo'yicha harakatlarni amalga oshirish muddati
1 yilgacha 34 32.4 54 50.5
1-3 yil 56 53.3 41 38.3
3-5 yil 15 14.3 12 11.2
5 yildan ortiq 0 0,0 0 0,0
Jami 105 100,0 107 100,0
4.4. O'rganish vaqtida allaqachon amalga oshirilgan korxonaning marketing funksiyasini raqamli o'zgartirishning asosiy yo'nalishlari
marketing bo'limining faoliyati 47 44.8 74 69.2
marketing tadqiqotlari va ishlanmalari 3 2.9 1 0,9
marketing strategiyasini ishlab chiqish va amalga oshirish 14 13.3 17 15.9
marketing konsepsiyasini ishlab chiqish va joriy etish 96 91.4 69 64.5
boshqalar 16 15.2 31 29.0
4.5. 2023-2025 yillarda amalga oshirish rejalashtirilgan marketing funksiyasini raqamli o'zgartirish bo'yicha istiqbolli yo'nalishlar.
marketing bo'limining faoliyati 58 55.2 33 30.8
marketing tadqiqotlari va ishlanmalari 102 97.1 106 99.1
marketing strategiyasini ishlab chiqish va amalga oshirish 91 86.7 90 84.1
9 Muallif ishlanmasi
marketing metodologiyasini ishlab chiqish va joriy etish 9 8.6 38 35.5
boshqa 89 84.8 76 71,0
4.6. Marketing funksiyasini raqamli o'zgartirish uchun asosiy taxminlar
kichik korxonaning marketing faoliyatini tashkil etish tajribasi va natijalarini tizimli qayd etish 47 44.8 31 29.0
marketing xarajatlarini tizimli hisobga olish 101 96.2 97 90.7
Ta'kidlash joizki, so'rovnomada ishtirok etayotgan korxonalar korporativ rivojlanishining hozirgi darajasida tashkiliy marketing funksiyasini raqamli o'zgartirishning dastlabki bosqichi bilan tavsiflangan: so'rovda qatnashganlarning 76,2 foizi Toshkent shahridan kichik biznes vakillari va so'rovda qatnashganlarning 88,8 foizi Buxoro viloyatidan kichik biznes vakillari bu, marketing funksiyasini amalga oshirish jarayonlari asosiy marketing jarayonlarini raqamli shaklga aylantirish zarurligi to'g'risida xabardorlik asosan so'nggi 3 yil ichida amalga oshirildi va respondentlar hozirgi jarayonlarni raqamli transformatsiyaning asosiy yo'nalishlari deb atashdi, shuningdek uning taktik formati (marketing konsepsiyasi) [9].
Shunday qilib, quyidagi xulosalar qilish mumkin:
- marketing logistika tizimining rentabelligi (yetkazib berishni bajarish) va kirish manbai (xarajatlar);
- daromadlar va xarajatlar ma'lum bir munosabatdadir, ya'ni u korxonaning o'ziga xos xususiyatlari va bozorning o'ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi: bozorning o'ziga xosligi xizmat ko'rsatish darajasini va uning asosida xarajatlarni belgilaydi;
- xarajatlar shuning uchun sotish dinamikasi bilan belgilanadi;
- bozorga yo'naltirilganligi darajasida.
Shu bilan birga, ushbu tizimning vazifalari faqat mahsulotga yo'naltirilgan ekan (marketing menejmentining dastlabki tushunchalaridan biri), bu muvaffaqiyatsizlikka uchraydi;
- marketing logistikasi tarkibiy qismlarining aloqasini o'rnatish natijasida ushbu tizimni operatsion marketingga integratsiyalashuvi amal qilishi kerak. Shu bilan birga, marketing logistikasining o'zaro ta'sir qiluvchi tarkibiy qismlarini barcha ishlab chiqarish funksiyalarini (yetkazib berish, ishlab chiqarish va tarqatish oqimlari jarayonlarini logistika boshqaruvi) o'z ichiga olgan holda kengaytirish zarur. Natijada marketing logistikasini marketingga qo'shilishi ta'siri ostida umumiy marketing tushunchasi paydo bo'ladi;
- korxonaning mahsulot ishlab chiqarish va bozorga xizmat ko'rsatish uchun yuqori qobiliyatini hisobga olgan holda, tarqatish tizimining o'zi marketing strategiyasiga aylanadi. Ushbu strategiya bozorning kengayishini ta'minlaydi va shu bilan birga raqobat xarajatlari bosimini kamaytiradi. Ko'pgina hollarda, bu yakka bozorlarni nishonga olish va xalqaro bozorga chiqishni ta'minlashga imkon beradi.
Ushbu tizim hаm mаmlаkаtimiz sаvdо tizimidа qо'llаnilа bоshlаgаn bо'lsа-dа, nаzаriy-аmаliy jihаtdаn tо'liq tаdqiq etilmаgаn.
Korporativ tuzilmaning korporativ, marketing va raqamli marketing strategiyalarini ishlab chiqish va amalga oshirishning maqsadlari, vazifalari, resurslari va kutilayotgan natijalarini chegaralash va aniqlashtirish asosida erkin rivojlanishning sanoat korxonalari uchun marketing strategiyalarini rejalashtirishga yondashuv ishlab chiqildi [8].
Marketing va raqobat strategiyalari majmuasidan maqsadli foydalanish (bozorlar o'rtasidagi innovatsiyalarning tarqalish tezligi strategiyasi, "qaymoqni olib tashlash" strategiyasi, kontsentratsiya strategiyasi) strategik boshqaruv va marketing jarayonlarini raqamli o'zgartirish potentsiali bilan qo'llab-quvvatlanadigan barqaror faoliyat va faoliyat ko'lamining yuqori tezlikda o'sishi uchun zarur shart-sharoitlarni ta'minlashi mumkin (2-jadval).
2-jadval
Zamonaviy sanoat korxonasi uchun korporativ, marketing va raqamli marketing strategiyasini ishlab chiqish, amalga oshirishning maqsadlari, vazifalari, resurslari va kutilayotgan natijalar10
Strategik tanlovning xususiyatlari Kichik biznesni mustaqil rivojlantirish strategiyasi
Korporativ Marketing Raqamli marketing
Maqsad Omon qolish, chidamlilik, o'sish Zararsiz, barqaror iqtisodiy samara-dorlikni ta'minlash va tijorat faoliyati ko'lami va rentabel-ligini oshirish uchun, zaxiralarni amalga oshirish uchun etarli miqyosda is'te'mol operatsiyalari oqimini shakllantirish. Tijorat faoliyatining raqamli yo'nalishining zararsiz, maqsadli iqtisodiy samaradorligini, analog yo'nalish va o'rtacha korporativ ko'rsatkichlarga nisbatan marjasini ta'minlash uchun etarli miqyosda iste'molchi operatsiya-larining raqamli oqimini shakllantirish.
Vazifalari Missiya va uning ierar-xiyasi, strategik imkoniyatlari va salohiyati, inno-vatsiyalar, doimiy takomillashtirish Bozor strategiyasi, marketingni boshqarish, sotishning maqsadli darajasi va ularni shakllantirish uchun marketing ko'rsatkichlari (javob, trafik, konversiya, qabul qilish), raqobat-bardosh barqarorlik 1.Marketing funk-siyasining iste'mol qiymatini yaratish va yetkazib berish jarayoniga yo'naltirilishi. 2. Mijozlarning maqsadli guruhlari bilan interaktiv aloqani shakllantirish va rivojlantirish. 3. Mijozlarni brendni himoya qilish jarayonlariga jalb qilish va ularning marketing rollarini diversifikatsiya qilish (iste'molchi- hamkor -investor)
10 Muallif ishlanmasi
Resurslar Korporativ ishlab chiqarish va marketing funksiyasining bir qismi sifatida jalb qilish va foydalanish uchun mavjud bo'lgan ichki va tashqi manbalar Noyob qiymat taklifi, uni joylashtirish va ilgari surish uchun strategik, operatsion va taktik imko-niyatlar, marketing va kommunikatsiyalar aralashmasining ana-log vositalari va usullari. Noyob qiymat taklifi va uning qo'shimcha (raqamli) atributlari, raqamli media kanallari va uni joylashtirish va ilgari surish vositalari, ijtimoiy tarmoqlar va raqamli iste'molchilar hamjamiyatlari, sanoat raqamli marketing resurslari, elektron tijorat va xizmatlar
Natijalar Ijtimoiy va axloqiy chek-lovlarni hisobga olgan holda korporativ tuzil-maning mis-siyasini har tomonlama amalga oshirish darajasi Sodiq, oqilona va mantiqsiz iste'mol-chilarning tuzilishi, ularning iste'molchi faolligi va marjasi ko'lami bilan aniqlangan iste'mol operatsiyalarining shaffof oqimi Kichik biznesning analog operatsion natijalarini oshiradigan raqamli iste'molchi tranzakt-siyalarining qo'shimcha oqimi
Mustaqil rivojlanishga yo'naltirilgan sanoat korxonasining korporativ, marketing va raqamli marketing strategiyalarining asosiy parametrlarining tafsilotlari marketing faoliyatining mijozlar oqimini shakllantirish va sanoat korxonasining erkin rivojlanishining operatsion natijasi sifatida ularning iste'mol salohiyatini ro'yobga chiqarish nuqtai nazaridan asosiy ahamiyatini ko'rsatadi.
Raqamli marketing strategiyasi ushbu rivojlanishdagi funksional marketing strategiyasining tarkibiy qismi sifatida maqsadli bozorlarning raqamli muhitida korxonaning korporativ va marketing maqsadlari hamda vazifalarini izchil amalga oshirishni o'z ichiga oladi, marketing funksiyasini amalga oshirishda ijtimoiy-axloqiy asos va cheklovlarga rioya qilish zarurligini hisobga olgan holda korporativ missiyani amalga oshirishga aniq hissa qo'shishga qaratilgan.
Sanoat korxonalari marketing strategiyasining asosiy yo'nalishlarining mazmuni aniqlandi, bu jismoniy va raqamli marketing muhitida faollikni, keyinchalik funktsional harakatlarni yagona strategik marketing vektoriga birlashtirishni nazarda tutadi [8].
Sanoat korxonalarining rivojlanish strategiyasini raqamli transformatsiya qilishning eng samarali stsenariysi, biz faoliyatning asosiy yo'nalishlari majmuasini amalga oshirishda sinergik ta'sir ko'rsatadigan va korporativ marketing, operatsion va moliyaviy natijalarga erishishga hissa qo'shadigan an'anaviy va raqamli sohalarning integral rivojlanishini ko'rib chiqamiz (3-jadval).
3-jadval
Sanoat korxonalarining rivojlanish strategiyalari11
Asosiy yo'nalishlar Ularning mazmuni
Raqamli transformatsiya jarayonining asosiy yo'nalishlari
1 Avtomatlashtirish va IoT texnolo-giyalari IoT (Internet of Things) texnologiyalari orqali sanoat jarayonlarini avtomatlashtirish ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi. Qurilmalar o'zaro bog'lanishi va real vaqt rejimida ma'lumotlar almashinuvi orqali texnologik jarayonlarni tezkor boshqarish imkoniyatini yaratadi.
2 Sun'iy intellekt (AI) va Big Data Ma'lumotlarni tahlil qilish orqali korxonalar texnik xizmat ko'rsatish va ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirishi mumkin. Sun'iy intellekt ishlab chiqarish jarayonlari samaradorligini oshiradi va mijozlar talabini oldindan bashorat qilish imkonini beradi.
3 Bulutli texnolo-giyalar (Cloud Computing) Bulutli texnologiyalar sanoat jarayonlarida ma'lumotlarni saqlash va boshqarishni markazlashgan holda amalga oshirishga yordam beradi. Bu xarajatlarni kamaytirish va jarayonlarni tezlashtirish imkonini yaratadi.
4 Raqamli marketing Raqamli marketing kanallaridan foydalanish korxonaning bozor bilan aloqasini mustahkamlashga xizmat qiladi. Ijtimoiy tarmoqlar, veb-saytlar, elektron tijorat platformalari orqali mijozlar bazasini kengaytirish va brend tan olinishini oshirish mumkin.
Raqamli va an'anaviy sohalarning sinergiyasi
1 An'anaviy operatsion jarayonlarni avtomatlashtirish Ishlab chiqarish liniyasida IoT va sun'iy intellekt texnologiyalaridan foydalanish orqali an'anaviy jarayonlarni avtomatlashtirish mumkin. Bu usul ishlab chiqarish hajmini oshirish va xarajatlarni kamaytirishga olib keladi.
2 Moliyaviy natijalarni yaxshilash uchun raqamli tahlil Raqamli tahlil vositalari (Big Data) orqali moliyaviy natijalarni tahlil qilish, xarajatlarni kamaytirish va daromadni oshirish strategiyalarini ishlab chiqish mumkin. Bu korxonalar uchun moliyaviy resurslarni samarali boshqarishda yordam beradi.
3 Marketing strategiyalarini optimallashtirish An'anaviy marketing usullari bilan birga raqamli marketing vositalaridan foydalanish korxonaning bozorda ko'proq ko'rinishiga yordam beradi. SEO, SEM, ijtimoiy tarmoq reklamalari orqali yangi mijozlarni jalb qilish va bozor ulushini oshirish mumkin.
Sanoat korxonalarining raqamli transformatsiyasi stsenariysining samarasi
1 Ishlab chiqarish samaradorligi oshadi Avtomatlashtirilgan jarayonlar orqali ishlab chiqarish liniyasining unumdorligi ortadi va xatoliklar kamayadi.
2 Xarajatlar qisqa-radi IoT va Big Data orqali resurslar samarali boshqariladi, bu esa xarajatlarni kamaytirish imkonini beradi.
3 Bozor raqobatbar-doshligi ortadi Raqamli marketing strategiyalari orqali yangi bozorlarni egallash va brend tan olinishini oshirish imkoniyati yaratiladi.
4 Mijozlarga xizmat ko'rsatish yaxshilanadi Raqamli vositalar orqali mijozlar bilan doimiy aloqada bo'lish va
11 Muallif ishlanmasi
ularning talablariga tezkor javob berish xizmat sifatini oshiradi.
Bizning fikrimizcha, tovarlar va xizmatlarning iste'mol va korporativ bozorlarining marketing tizimlarida juda dolzarb bolgan, funktsional marketing xarajatlarini oqilona tejash va raqamli shaklda marketing o'zaro ta'sirining ko'lami va samaradorligini oshirish orqali kichik biznes tuzilmalarining raqobatbar-doshligini uyg'un raqamli rivojlantirish va o'sishiga yo'naltirilgan kichik erkin rivojlanish korxonalarining faoliyatini to'liq virtualizatsiya qilish senariysini ko'rib chiqmayapmiz.
Sanoat korxonasining marketing strategiyasini raqamli transformatsiya qilishning istiqbolli yo'nalishlari aniqlandi, bu esa kichik biznes subyektlarining byudjet cheklovlarini hisobga olgan holda ularni tahlil qilish va modernizatsiya qilish istiqbollari bilan marketing jarayonlarini raqamli qayd etish imkonini beradi.
Biz quyidagi vositalar, jarayonlar va tuzilmalarni sanoat korxonasining marketing funksiyasini raqamli o'zgartirishning eng istiqbolli yo'nalishlari qatoriga kiritdik (4-jadval).
4-jadval
Sanoat korxonasining marketing strategiyasini raqamli o'zgartirishning
istiqbolli yo'nalishlari12
Sanoat korxonasini marketing funksiyasini raqamli o'zgartirish uchun istiqbolli yo'nalish Sanoat korxonasining marketing funksiyasi raqamli transformatsiyasining mazmuni va kutilgan natijasi
Marketing tadqiqotlari Tadqiqot funksiyasini kam byudjetli raqamli tadqiqot vositalari va texnologiyalari asosida uzluksiz formatda amalga oshirish (teskari aloqa tizimi, raqamli iste'molchilar paneli, tahliliy ma'lumotlardan foydalanish imkoniyatiga ega bo'lgan sanoat tadqiqot panellarida ishtirok etish, kontekstli katalog, korporativ tadqiqot ma'lumotlarining raqamli arxivi) va loyihalar
Marketing axborot tizimi Iste'molchi impulslari va tashabbuslarining tarkibi va tuzilishini raqamli qayd etish («xabardorligi - jozibadorlik - savol - harakat -advokatlik»13). Korporativ bulut xizmatining bir qismi sifatida amalga oshirilgan loyihalar formatida iste'molchi impulslarini amalga oshirish. Har bir iste'molchi impulsini ishlab chiqish va har bir mijozni birgalikda marketing jarayoniga jalb qilish. Raqamli iste'molchi identifikatori va iste'molchilar tarixi. Raqamli operatsion hisobot va operatsion davr uchun tahliliy hisobot
Raqamli axborot xizmatlari Raqamli muhitda iste'molchi impulslarini qabul qilish, aniqlash va amalga oshirishni ta'minlaydigan raqamli echimlar
12 Muallif ishlanmasi
13 Koraep Ф., Кaртaджaйя Х., Cетиaвaн A. Maркетинг 4.0. Pa3BopoT ot трaдициoннoro к цифрoвoмy. Технoлoгии прoдвижения в интернете. M., Бoмбoрa, 2018. - 180 c. С. 38.
Strategik marketingni rejalashtirish Xarajatlarning asosiy ko'rsatkichlari, amalga oshirilgan faoliyat va olingan natijalar bo'yicha raqamli marketing strategiyasi rejasini ishlab chiqish va amalga oshirilishini nazorat qilish. Raqamli iste'molchilarning sodiqlik dasturini ishlab chiqish, amalga oshirish va samaradorligini baholash
Marketingning tashkiliy tuzilishi Sanoat korxonasining barcha xodimlarini markazlashtirilmagan marketing funksiyasini amalga oshirishga jalb qilish va raqamli marketing axborot tizimi resurslaridan foydalangan holda ularning tashqi va ichki marketing faoliyatini qayd etish. Funktsional marketing bo'yicha mutaxassis bilan mavjudlik va doimiy ichki aloqalar
Marketingning tashkiliy tuzilishi (tugatish) Masofaviy rejimda mehnat faoliyatini amalga oshiruvchi maslahatchilar va mutaxassislar bilan masofadan turib uzluksiz hamkorlik qilish
Marketing majmuasi Raqamli muhitda noyob sanoat taklifini va iste'molchilar impulslarini amalga oshirish tizimini ishlab chiqish va taqqoslash. Raqamli iste'molchilar tsiklining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda marketing kommunikatsiyalari va ozaro ta'sirlarning raqamli tizimi. Iste'molchilarning xulq-atvori, raqobat muhiti, bitimdagi iste'molchilar faolligi omillarini hisobga olgan holda raqamli narxlash va narx takliflarini ko'p mezonli optimallashtirish. Masofadan sotib olishda moddiy iqtisodiy tovarlarni etkazib berishni raqamli nazorat qilish. Raqamli marketing qoniqishini nazorat qilish tartiblari va korporativ arxivi.
Korxona xodimlari Xodimning operatsion va marketing faoliyatini tavsiflovchi shaxsiy raqamli hisob. Raqamli ichki aloqa kanallari. Ichki marketing loyihalari
Korporativ tuzilmaning biznes modelini loyihalash bosqichida sanoat korxonalarning marketing funksiyasi va strategiyalarini raqamlashtirish jarayonini, shu jumladan uni kichik biznes korxonasining faoliyati va rivojlanishining asosiy jarayonlari qatoriga kiritish afzalroqdir.
Sanoat korxonasining marketing strategiyasi va taktikasini doimiy ravishda takomillashtirishga yo'naltirilgan muqobil loyiha tashabbusi yondashuvi, bizning fikrimizcha, yangilanish jarayonining pasayishi tufayli unchalik samarali emas. rivojlanish strategik raqobat ustunligini va iste'mol qiymatini yaratish va rag'batlantirish jarayonining asosini ifodalaydi [9].
XULOSA
Sanoat korxonalarini rivojlantirish uchun raqamli marketing strategiyalarini ishlab chiqish bugungi raqobatbardosh bozor sharoitida korxonalarning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi va barqaror rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Raqamli marketing korxonalarga maqsadli auditoriyani aniqlash, brendni rivojlantirish, mijozlar bilan o'zaro aloqalarni mustahkamlash va bozor ulushini kengaytirish imkonini beradi. Ushbu maqolada keltirilgan strategiyalar sanoat korxonalarining mahsulot va xizmatlarini zamonaviy raqamli kanallar orqali samarali targ'ib qilishiga yordam beradi. Sifatli raqamli marketing strategiyasini ishlab chiqish
uchun korxonalar maqsadli auditoriyani chuqur o'rganish, kontent marketing va SEO strategiyalarini rivojlantirish, ijtimoiy tarmoqlarda faol ishtirok etish va reklama kampaniyalarini samarali boshqarishga e'tibor qaratishi zarur. Shu bilan birga, analitik vositalar va mijozlar bilan aloqalarni boshqarish tizimlaridan foydalanish korxonalarga raqamli marketing faoliyatining natijalarini o'lchash va doimiy takomillashtirish imkonini beradi. Shunday qilib, sanoat korxonalarini rivojlantirish bo'yicha raqamli marketing strategiyalari nafaqat korxonalarning iqtisodiy samaradorligini oshirishga, balki ularning bozordagi pozitsiyasini mustahkamlash va kelgusidagi rivojlanishini ta'minlashga hissa qo'shadi. Raqamli marketingning dinamik va innovatsion xususiyatlari sanoat korxonalariga yangi imkoniyatlar ochib berishi bilan birga, ularning barqaror rivojlanishiga yo'l ochadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. Chaffey, D. (2016). Digital Marketing: Strategy, Implementation and Practice. Pearson Education.
2. Ryan, E., & Jones, L. (2011). Understanding Digital Marketing: Marketing Strategies for Engaging the Digital Generation. Kogan Page.
3. Solomon, M., Marshall, G. W., & Stuart, E. W. (2019). Consumer Behavior: Buying, Having, and Being. Pearson Education.
4. Kotler, P., Kartajaya, H., & Setiawan, I. (2017). Marketing 4.0: Moving from Traditional to Digital. Wiley.
5. Charlesworth, A. (2014). Digital Marketing: A Practical Approach. Routledge.
6. Heaton, J. (2020). A Practical Guide to Digital Marketing for Small Business. Independently Published.
7. Rajabova M. ISTE'MOLCHILARNING AFZALLIKLARINI TAHLIL QILISHDA MARKETING TADQIQOTLARI VA XIZMATLARIDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGI //ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz). - 2023. - Т. 43. - №. 43.
8. Abduxolikova R. M. ADVANTAGES OF MARKETING STRATEGIES IN ATTRACTING INDIVIDUAL AND CORPORATE CLIENTS //IMRAS. - 2023. -Т. 6. - №. 8. - С. 143-148.
9. Abduxolikovna R. M. MARKETING STRATEGIES AND THEIR TYPES IN INCREASING PRODUCT COMPETITIVENESS IN INDUSTRIAL ENTERPRISES //IMRAS. - 2024. - Т. 7. - №. 6. - С. 294-300.
