Научная статья на тему 'Саноат корхоналарининг том ёпма конструкцияларни намлик режимида тажриба усуллари'

Саноат корхоналарининг том ёпма конструкцияларни намлик режимида тажриба усуллари Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Калит сўзлар: ёпма конструкциялар / турлари / хоссалари / физик / кимёвий ва биологик жараёнлар / намлик / буғ / тузлар / сорбцион жараёнлар / намлик холати / ёпма материаллар ва ғоваклар.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Ғ М. Қодиров, Д М. Мирзажонова

Аннотатация: Ушбу мақолада ёпма конструкцияларни намлик ҳолатини тузлар таъсири остида ҳисоблаш, туз эритмаларининг ҳар хил кимёвий таркиби ва конструкцияларида буғ ўтказувчанлик, сорбцион жараёнлар бўйича борилган ишлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Саноат корхоналарининг том ёпма конструкцияларни намлик режимида тажриба усуллари»

TARAQQIYOT STRATEGIYASI: AQLLI SHAHAR, RAQAMLI IQTISODIYOT, SUN'IY

INTELLEKT

САНОАТ КОРХОНАЛАРИНИНГ ТОМ ЁПМА КОНСТРУКЦИЯЛАРНИ НАМЛИК

РЕЖИМИДА ТАЖРИБА УСУЛЛАРИ

кат. уцит. F.M.K,oöupoe, тал. Д.М.Мирзажонова, Фаргона полтехника институти

Аннотатация: Ушбу мацолада ёпма конструкцияларни намлик %олатини тузлар таъсири остида %исоблаш, туз эритмаларининг %ар хил кимёвий таркиби ва конструкцияларида буг утказувчанлик, сорбцион жараёнлар буйича борилган ишлар келтирилган.

Калит сузлар: ёпма конструкциялар, турлари, хоссалари, физик, кимёвий ва биологик жараёнлар, намлик, буг , тузлар, сорбцион жараёнлар, намлик холати, ёпма материаллар ва говаклар.

Хрзирги пайтда кимё саноатининг ривожланиши натижасида уровчи конструкциялардан фойдаланиш жараёнида сувда эрувчи тузлар ва х,ар хил аэрозоллар таъсири остида уларни намлик х,олати ошади.

Бу ишда конструкцияни емирилиш жараёни физикавий шаклдан тузли коррозия х,исобига булиш х,олати курилади.

Шунинг учун курилиш иссиклик техникаси меъёрларини агрессив мух,итли ишлаб чикариш биноларига куллаш тугри келмайди, чунки юкорида курилган курсаткичлар тузлар таъсирида узгариши мумкин.

Фойдаланишда намлик полати буйича тугри х,исоблаш ёпмалар сифатига боглик булади.

Ёпма конструкцияларни намлик х,олати буйича х,исоблаш усуллари В.Д.Мачинский, О.Е.Власов, К.Ф.Фокин, Ф.В.Ушков, В.М.Ильинский, А.В.Лыков, А.У.Франчук, А.И.Фоломин ва бошка олимлар томонидан урганилган.

Ёпмани намлик х,олатига бах,о беришда В.О.Мачинский кишда тупланиш ва ёзда куриш чеграларидан фойдаланишни тавсия этади. Умумий чегараланиш формуладан аникланади:

Г \

0 A-tA

Wh

V W J

(1-1)

Бу ерда: фв - хона хдвосинининг нисбий намлиги, %;

ß3 - иситиладиган давр давомийлиги, йилларда; ßA - иситилмайдиган давр давомийлиги, йилларда;

t3 - иситилмайдиган мавсумда ташки ва ички хдво кишки хдроратининг уртача хдрорат фарки, 0С;

tA - иситилмайдиган мавсумда ташки ва ички хдвонинг уртача хдрорат фарки, 0С; Wн - ёпма ташки яримини буг утишдаги каршилик йигиндиси, м2г.мм.см.уст/г; Ws - ёпма ички яримини буг утишдаги каршилик йигиндиси, м2г.мм.см.уст/г; Бундай чегараланиш асосан иккита омилга боглик булади:

1) фв га боглик булади, шунинг учун намланган хоналарнинг ташки ёпмалари ички намланишдан зарарланади.

2) - нисбатига боглик, We=« булганда (k0=0) х,еч кандай омил таъсир

WB

этмайди, Wн > Wb булганда ёпма конструкция ечими нотугри танланган ва Wн = Ws

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI 1-jild, 5-son, 2024

https://tadqiqottaraqqiyot.uz/

TARAQQIYOT STRATEGIYASI: AQLLI SHAHAR, RAQAMLI IQTISODIYOT, SUN'IY

INTELLEKT

булганда бир жинсли ёпмаларнинг бир хил пардозланган юзалари намланган хоналар учун чегаравий булади.

В.Д.Мачинский кузатишларича умумий чегаравий катталик 1,2 га тенг ёки кичикрок булади, лекин бу чегаравий х,олат ёпмадаги намлик тупланиш кийин жараёнини курсатилмайди.

Умумий чегравий х,олатга Г.А.Максимов томонидан киритилган узгаришларда чегаравий х,олат 0,365 деб х,исобланган.

Унинг курсатишича ёпма конструкцияларнинг намлик х,олати буг утказувчанлигига богли; булиб колмасдан, сую; намликни ютиш ва уни кайтариш кобилиятига х,ам богликдир. Бу чегаравий х,олатни хдкикий (натурний) кузатишлар билан биргаликда куллаш мумкин, чунки намлик тупланиш умумий чегаравий х,олати фойдаланиш курсатгичлари тах,лили асосида аникланган.

Ёпма калинлигида намлик конденсация булиш ёки булмаслигини аниклаш учун К.Ф.Фокин чизма усулини таклиф этади, бу сув буги эгилувчанлик чизиги ва максимал эгилувчанлик чизиги узгаришлари асосида курилади. Агар бу чизиклар кесишса ёпмада намлик конденсацияси руй беради. Лекин бу усул ёпма конструкцияда намлик узгаришини х,исобга олмайди.

Ёпма конструкциялар намлик х,олатини бах,олаш учун К.Ф.Фокин узлуксиз намланиш усулини ишлаб чикди.

Бу усул буйича ёпма материали говакларида сув бугини хдкикий эгилувчанлигини ва ёпмада намлик таксимланишини х,ар кандай вактда аниклаш мумкин.

Ёпма конструкция намлик х,олатини йил давомида тах,лил килиш учун Ф.В.Ушков, К.Ф.Фокин усулига янгилик киритиб х,исоблаш ишларини енгиллаштирди ва стационар ва стационар булмаган х,олат (режим) усуллар богликлигини курсатди, лекин намликни капилляр-суюк х,олатда кучиш жараёнини курсатиб бермади.

Ёпма конструкцияларни намлик х,олатини тузлар таъсири остида х,исоблаш юкорида курилган усулларни куллаб булмайди, туз эритмаларининг х,ар хил кимёвий таркиби ва конструкцияларида буг утказувчанлик, сорбцион жараёнлар буйича тадкикот ишлари кам утказилган.

Юкоридаги ишлар тах,лили ва кейинги йилларда утказилган тадкикот ишларини х,исобга олиб бизни ишимизга К.Ф.Фокинни чизма аналитик усули якинрок келади. Ёпма намлик х,олатини тузлар таъсири остида сув буги диффузияси станционар х,олатда аниклашда бу усул маъкул келади. Х,исоблаш асосига баъзи бир кушимчалар киритишга тугри келади:

- х,исоблаш даврида материал говакларида консентрацияли доимий булган туз эритмаси намлик ютади (адсорбция);

- Эритма кимёвий таркиби, ишлаб чикариш хоналари хдвосидаги аэрозал кимёвий таркибига якин.

К.Ф.Фокин чизма-аналитик усули асосида В.А.Объедков томонидан утказилган х,исоблаш ишлари шуни курсатдики, тузлар таъсири остида материал говаклар ва капиллярларида берилган хдроратда туйинган туз эритмаси текис юзаси устидаги буг босимига тенг булган сув буги босими юзага келади. Ёпма ички юзасида конденсация зонаси кенгайиши натижасида тез силжиш руй беради. Лекин ёпмага конденсат куришида тушган намлик билан намланиши кузда тутилмаган [1].

Бу ишимизда кейинги пайтларда ёпмага буг х,олатида, ёки конденсат натижасида кирадиган намлик сонини аникловчи усул кулланилди, бу Р.Д.Миркин томонидан ишлаб чикилган.

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI 1-jild, 5-son, 2024

https://tadqiqottaraqqiyot.uz/

TARAQQIYOT STRATEGIYASI: AQLLI SHAHAR, RAQAMLI IQTISODIYOT, SUN'IY

INTELLEKT

Илмий тадкикот учун ёпма тузилмаларни танлаб олиш максадида намли режим ва агрессив мухитдан бинолар учун марказий лойихалаш институтлари томонидан девор панеллари учун ишлаб чикарилган альбом куриб чикилди /80/. Ёпма тузилмалар вариантини танлаш учун, куйидаги талаблар асос килиб олинди: ишлаб чикаришда танкис булмаган, кенг таркалган, яхши урганиб чикилган материаллар.

Намуналарни тайёрлаш учун куйидаги материаллардан фойдаланилди:

- Х,ажмий массаси 580 кг/м3 керамзит, сув туйиниши - 22%;

- Маркаси М400 цемент;

- грантли шагал солиштирма огирлиги билан 2640 кг/м3; сув туйиниши - 078%;

- кварцли кум 2680 кг/м3 солиштирма огирлиги билан бетонлар таркиби КМК

талаблари буйича танланган.

Асосий катлами керамзитбетон ва химоя катлами огир бетон девор панели таснифи 1-жадвалида келтирилган.

Сувда эрувчи тузларни ёпма тузилмалари агрессив мух,ит таъсири даражаси

^М^ буйича "уртача агрессив" хисобланади.

1-жадвал

Бетон тури 1 м3 бетон учун материал сарфи Сув, л

Цемент кг Кварцли кум, кг Гранитли шагал, (5 мм) кг Керамзитли кум, л

1,2-5 мм 0-1,2 мм

1 2 3 4 5 6 7

Огир бетон 220 660 1310 - - 180=(В/ц=0,8)

Керам-зибетон 363 - - 450 790 285=(В/ц=0,78)

Ёпма тузилмаларни асосий массасини ташкил этувчи иситгич катламли девор химояси бундай холларда хажмий гидрофобизация килиш йули билан амалга оиширилади.

Шу максадда натрий этилсиликонат кристали (ЭСНК) ва полифенил -этоксисилоксан (ФЭС) туридаги кремний органик бирикмаларининг куллаш жоизлигини аниклаш учун тадкикот утказилди [2].

Олиб борилган тадкикотлар, полиорганоалкоксисилоксан (ФЭС) туридаги олигомерлар яхши гидрофоблаштириш хусусиятига эга эканлигини курсатдилар [3,4].

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Ушков Ф.В. Долговечность наружных отделочных слоев при одностороннем воздействии отрицательных температур. Сб. «Сушка и увлажнение строительных конструкций и материалов». Профиздат, М.,

2. Фокин К.Ф. Строительная теплотехника ограждающих частой зданий. Госстройиздат, М., 1974.

3. Кодиров Г. М. и др. Микроклимат В Помещениях Общественных Зданиях //Таълим ва Ривожланиш Тахлили онлайн илмий журнали. - 2021. - Т. 1. - №. 6. - С. 3639.

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI

https://tadqiqottaraqqiyot.uz/

1-jild, 5-son, 2024

TARAQQIYOT STRATEGIYASI: AQLLI SHAHAR, RAQAMLI IQTISODIYOT, SUN'IY

INTELLEKT

4. Mirzajonovich Q. G., Ogli A. U. A., Ogli X. AM (2020). Influence Of Hydro Phobizing Additives On Thermophysical Properties And Long-Term Life Of KeramzitObetona In An Aggressive Medium //The American Journal of Engineering and Technology. - T. 2. - №. 11. -C. 101-107.

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI

https://tadqiqottaraqqiyot.uz/

1-jild, 5-son, 2024

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.