Научная статья на тему 'Пўлат толалари билан дисперс арматураланган темирбетон'

Пўлат толалари билан дисперс арматураланган темирбетон Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Калит сўзлар: конструкция / бетон қоришмаси / пўлат толалар / дисперс арматуралаш / фибротолали темир бетон / чўзилишдаги кучланиш / ёриқбардошлиги / зарб бардошлиги / юк кўтариш қобилияти.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Б Мақсуд Ўғли, А А. Абдукромов, Ф Б. Махмудов, Ж Н. Мамасолиев

Аннотация: Мақолада қурилиш конструкцияларининг юк кўтариш қобилиятини ошириш, темир-бетон конструкцияларни тайёрлаш жараёнларида бетон қоришмасини пўлат толалар билан дисперс арматуралаш (фибро толалар асосида) асосий вазифалардан бири ҳисобланади. Фибротолали темир бетон нафақат темир-бетон элементларнинг юк кўтариш қобилиятини оширишга имкон беради, балки уларга қуйидаги ўзига хос хусусиятларни ҳам яхшилайди: бетоннинг чўзилишдаги кучланишини, ёриқбардошлигини, зарб бардошлигини, шунингдек, юк кўтариш қобилиятини ҳам оширадиган тажриба натижалари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Б Мақсуд Ўғли, А А. Абдукромов, Ф Б. Махмудов, Ж Н. Мамасолиев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Пўлат толалари билан дисперс арматураланган темирбетон»

AVTOMOBIL YOLLARIDAGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR VA TADQIQOTLAR ПУЛАТ ТОЛАЛАРИ БИЛАН ДИСПЕРС АРМАТУРАЛАНГАН ТЕМИРБЕТОН

Аннотация: Мацолада цурилиш конструкцияларининг юк кутариш цобилиятини ошириш, темир-бетон конструкцияларни тайёрлаш жараёнларида бетон цоришмасини пулат толалар билан дисперс арматуралаш (фибро толалар асосида) асосий вазифалардан бири щсобланади. Фибротолали темир бетон нафацат темир-бетон элементларнинг юк кутариш цобилиятини оширишга имкон беради, балки уларга цуйидаги узига хос хусусиятларни щм яхшилайди: бетоннинг чузилишдаги кучланишини, ёрицбардошлигини, зарб бардошлигини, шунингдек, юк кутариш цобилиятини щм оширадиган тажриба натижалари келтирилган.

Калит сузлар: конструкция, бетон цоришмаси, пулат толалар, дисперс арматуралаш, фибротолали темир бетон, чузилишдаги кучланиш, ёрицбардошлиги, зарб бардошлиги, юк кутариш цобилияти.

Шуни таъкидлаш керакки бетон мураккаб турлича хусусиятларга эга булган, тайёрланиш технологияси содда ва арзон ноёб курилиш материалидир. Бетон турли хил иклим шароитларида х,ам муваффакиятли ва кенг куламда кулланилиб келинмокда. Яъни, атроф-мух,итнинг агрессив таъсирига: хдрорат узгаришига, агрессив сувнинг таъсирига, радиация таъсирига ва х.к бардош бера олади. Цурилиш саноатининг тез ва жадал суратларда усиб бориши амалдаги темир-бетон назариясига асосан, биринчи навбатда, курилишдаги меъёрий хамда замон талабларига жавоб бера оладиган мустах,кам курилиш конструкцияларини ишлаб чикаришдан иборат. Бундан ташкари, конструкцияларнинг юк кутариш кобилиятига зарар етказмасдан богловчилар сарфини камайтириб унинг таннархини пасайтириш масалалари х,ам мухим х,исобланади. Келтирилган масалаларни ечимини топишдаги усулларидан бири, курилиш конструкцияларининг юк кутариш кобилиятини ошириш, темир-бетон конструкцияларни тайёрлаш жараёнларида бетон коришмасини пулат толалар билан дисперс арматуралаш (фибро толалар асосида) асосий вазифалардан бири х,исобланади.

Пулат толалари билан дисперс арматураланган темир-бетоннинг узига хос хусусиятларидан бири бу юкори даражадаги гидратация х,исобланади. Толали темир-бетоннинг бу хусусияти, анъанавий бетон билан солиштирилганда зарб бардошликни оширишга, материалнинг кимёвий каршилигини оширишга ва юкори узгарувчан хдрорат таъсирига чидамлилигини оширади.

Биринчи марта ишлаб чикилган дастлабки тажриба мосламаси буйича эгилиш билан буралишнинг биргаликдаги таъсирида ишлайдиган толали темир-бетон элементларининг кучланганлик деформация х,олати ва мустах,камлиги буйича экспериментал маълумотлар олинди. Утказилган тадкикотнинг натижалари куп каватли биноларнинг ташки периметрларида толали темир-бетон тусинларни лойихдлашда чегаравий х,олатларнинг биринчи гурух,и буйича х,исоб-китобларни бажаришда амалга оширилди.

Мавжуд курилиш меъёрларида, шунингдек адабиётларда эгилиш билан бурилишнинг комбинацияланган таъсирига дучор булган толали темир-бетон конструкцияларни х,исоблашнинг назарий тавсифи ва амалий усули мавжуд эмас. Шу сабабли, эгилиш билан бурилишнинг комбинацияланган таъсирига дучор булган темир-бетон элементларни урганишга доир тадкикотлар олиб борилди. Изланиш ишларининг асосий кисми кишлок ва сув хужалиги вазирлигига карашли Наманган вилоятининг Октошдаги 4-темир бетон тажриба илмий текшириш станциясидаги "Тажриба заводи" ЭЗАО да фойдаланиш учун кабул килинди. Тадкикотчилар томонидан утказилган

кат. уцит. Б.Мацсуд угли, тал. А.А.Абдукромов, Ф.Б.Махмудов, Ж.НМамасолиев, Наманган мущндислик-курилиш институти

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY-AMALIY JURNALI

1-jild, 5-son, 2024

АУТОМОВ^ YO'LLARIDAGI INNOVATSЮN TEXNOLOGIYALAR УА TADQIQOTLAR тажрибалар асосида шуни айтиш мумкинки, толали темир-бетоннинг физик-механик хусусиятларига доир мухим эмпирик базани туплаш мумкин булди. Олиб борилган тадкикот натижаларига кура толали темир-бетоннинг мустахкамлиги (сикилишдаги, чузилишдаги, эгилишдаги чузилиш, узилиш ва х.к.) конструкциянинг толали арматуралаш (22 - толалар курсаткичи, I/ -тола узунлиги, d/ - тола эни улчамига, диаметрига) бетон мустахкамлигига, толанинг физик-механик хусусиятларига, тола асосли темир-бетон коришмасининг тайёрланиш технологиясига ва х.к. боглик булади.

Тахлилий натижалар шуни курсатадики, темир толалар асосида тайёрланган темир бетон конструкциялар, узининг меъёрий мустахкамлигини саклаб колган холда ишлатилган арматуралар диаметрини уртача 0,27 мм ва унинг сарфини 1,28 % гача камайтиради. Утказилган тадкикотлар асосида 10х10х10 см ва 15х15х15 см куб намуналарига 3-7 см узунликдаги темир толалар кушиб тайёрланди (бунда арматура сарфи доимий - ц = 1,28% деб олинди) хамда 9 ва 12 суткада мустахкамликка текширилди.

Тажрибаларда диаметрлари турлича булган метал толалардан фойдаланилди. Тадкикот натижалари шуни курсатдики, метал толаларнинг диаметрларини кичрайиши билан, коришманинг ёпишкоклиги хамда нотекис таксимланган юзаларда ёрикларнинг пайдо булишига сабаб булди. Синаш натижаларига асосан, толали темир-бетон намуналарида кучланиш зонасида асосий ёрик хосил булиб, сикилган зонага караб аста-секин усиб боради, максимал узилиш юкига эришилганда, толали темир-бетон намунаси бетон намуна каби икки кисмга булинмайди, лекин вертикал ёрик билан ажратилган бир бутун булиб колишини курамиз (1ва 2-расмлар). Ушбу ходисани толали дисперс арматураланган темир-бетон элементларида пулат толаларнинг бетоннинг чузилиш зонасида хам биргаликда фаол иштирок этиши билан изохлаш мумкин. Бундан ташкари, бетонда толани сарфланиш фоизи канчалик куп булса, унинг узаро ёпишкоклик таъсири шунчалик кучлирок булади.

Шунингдек, намуналарни куч таъсирида эгилганда чузилишдаги мустахкамлиги синовдан утказилганда, 3% булган метал толали темир-бетон намуналардаги ёрикларнинг кенглиги, 1,5% булган метал толали темир-бетон намуналардагига караганда 2-2,5 баравар камрок эканлиги аникланди (1 -жадвал).

1-жадвал

Серия Rbt, МПа Rfbt, МПа Rb, МПа Rfb, МПа Efb* 103, МПа Еь*103, МПа

ЖБ 0,89 - 20,4 - - 21,6

ФБ 1,5 - 1,26 - 26,3 29,43 -

ФБ 3,0 - 2,92 - 30,6 32,7 -

1-жадвал асосида шуни айтиш мумкинки, пулат толалар бетонга кушилганда, эгилишдаги призматик мустахкамлиги ва чузилишдаги мустахкамлиги ортади. Бундан

ташк;ари, эластиклик модули сезиларли даражада ортади.

Метал толали бетон намуналарнинг синаш натижаларидан кейинги куриниши

ТЛБОЩОТ УА ТАВЛООДОТИМП-ЛМЛШ лгтлп 1-рМ, 5-тп, 2024

https://tadqiqottaraqqiyot.uz/

AVTOMOBIL YOLLARIDAGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR VA TADQIQOTLAR

Аникроги, толали темир-бетон конструкциянинг мустахкамлик характеристикасини белгилашда тола сарфи коэффициенти -33 дан фойдаланиш таклиф этилади. Тадкикотчиларнинг олинган натижаларига асосан, толали темир-бетоннинг мустахкамлиги, тола сарфи коэффициентига богликлик булади. Яъни, толанинг мустахкамлик курсаткичини 4 та характерли кисмга ажратадилар (3- расм).

"АБ" ораликда, толаларни мустахкамлашнинг кичик улуши билан тавсифланади, толалар бир-биридан сезиларли масофалар билан ажралиб туради, толали темир-бетон намунасининг мустахкамлиги бетоннинг мустахкамлигидан деярли фарк килмайди. "БС" ораликда - "бир нуктага жамланган арматуралаш зонаси", толалар бетонда ёриклар пайдо булганда хам юкланишга бардош бера олади.

R, МПа

О Р/

Толали темир-бетон мустахкамлигининг тола сарфи курсаткичига боFликлиги

"СД" ораликда, толали-темир-бетон мустахкамлигининг интенсив усиши, толали цемент каркаснинг шаклланиши ва толалар орасидаги цемент тошининг зичлашиши туфайли содир булади. "ДЕ" ораликда, толали темир-бетоннинг мустахкамлигининг пасайиши билан тавсифланади. Бу бетон катлами калинлигининг пасайиши билан боглик булиб, тулдирувчилар юзасини коплаш учун цемент коришмасининг етишмаслиги билан боглик булади. Бунинг натижасида кичик юкланишларда хам компонентларни катламланиб чукиб колишга мойил булиши хисобланади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Байков, В. Н. Исследование несущей способности железобетонных элементов прямоугольного сечения при совместном действии изгиба и кручения / В. Н. Байков, В. И. Фомичев // Изв. вузов. Сер. строительство и архитектура. - 1975. - № 2. - С.19 - 25.

2. Вылегжанин, В.П. О совместной работе стержневой и фибровой арматуры в изгибаемых сталефиброжелезобетонных элементах / В.П. Вылегжанин, В.И. Григорьев II Исследование и расчет новых типов пространственных конструкций гражданских зданий -Л., 1985. - С. 77-82.

3. Сафонов, А. Г. Инженерная методика расчета железобетонных конструкций на действие кручения с изгибом. / А. Г. Сафонов // Научный вестник ВГАСУ. «Строительство и Архитектура», 2009. - №2(14). - С. 43 - 50.

4. State of the Art Report on fiber reinforced concrete. Reported by ACI Committee 544.1R-9

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY-AMALIY JURNALI

https://tadqiqottaraqqiyot.uz/

1-jild, 5-son, 2024

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.