CC BY
13
ТКБ 8Т2
DOI:10.51844-2077-4990-2022-3-113-118
Мавлонова Мутриба Цураевна, н.и.ф., дотсенти кафедраи адабиёти муосири тоцик; ^акимова Сурайё ^асансултоновна, н.и.ф., омузгори кафедраи журналистика ва назарияи тарцумаи МДТ "ДДХ ба номи акад. Б. Гафуров"(Тоцикистон, Хуцанд) Мавлонова Мутриба Джураевна, к.ф.н., доцент кафедры современной таджикской литературы; Хакимова Сурайё Хасансултоновна, к.ф.н., преподаватель кафедры журналистики и теории перевода ГОУ "ХГУ имени акад. Б.Гафурова (Таджикистан, Худжанд)
Mavlonova Mutriba Juraevna, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of modern Tajik literature; E-mail: [email protected]; Hakimova Surayo Hasansultonovna, candidate of philological sciences, lecturer of the department of journalism and theory of translation under the SEI "KhSU named after acad. B.Gafurov" (Tajikistan, Khujand), E-mail: [email protected]
Вожа^ои калиди: Саидризо Ализода, публитсист, мацалла, рузнома, «Шуълаи ищилоб», «Овози тоцик», гояцои ищилобй, муцаррири масъул, равшанфикр, вазъи сиёсй-ицтимой
Дар мацола сацми Саидризо Ализода дар ташаккул ва рушди матбуоти тоцик баррасй шудааст. Цайд мешавад, ки шоир, нависанда, публицист, рузноманигор ва мутарцими боистеъдод Саидризо Ализода дар бецбуди вазъи ицтимоии мардуми Бухоро, дар ба низом даровардани соцацои илм ва маориф, ташкили газетаю журналцо, дар нашри дастуру мацолацо, дар инкишофи адабиёт ва тарцумаи асарцои бадеии нависандагони барцастаи хориции нимаи аввали асри ХХ сацми арзанда гузоштааст. Тазаккур меравад, ки Саидризо Ализода фаъолияти рузноманигории худро дар рузномаи «Самарканд», ки ба се забон нашр мешуд, огоз карда, баъдан дар мацаллаи «Ойина» ва мацаллацои «Шуълаи инцилоб» ва «Овози тоцик» фаъолияташро идома додааст.Кушиш ба харц рафтааст, ки хидматцои Саидризо Ализода ба цайси сардабири рузномаи «Шуълаи инцилоб» бозгу шавад, бо ин мацсад маводи шуморацои 67 ва 73-юми "Шуълаи инцилоб", ки аз шуъбаи матбуоти Китобхонаи давлатии Федератсияи Русия ба номи В.И.Ленин дастрас шудаанд, мавриди баррасй царор дода шудааст.Собит мегардад, ки хидматцои Саидризо Ализода ба сифати мущррири масъули рузномаи «Шуълаи инцилоб» дар барориши царида басо зиёд аст. Муцаццицин таъкид кардаанд, ки у цариб цамаи маводи манзуршударо тацрир ва омодаи чоп менамуд. С.Ализода тамоми цидду цацди худро ба он равона кардааст, ки сифат ва мазмуни баланди маводи рузномаро пурра таъмин намояд. Бастани рузномаи «Шуълаи инцилоб» фаъолияти журналистии Саидризо Ализодаро боздошта натавонист, баръакс, марцалаи нави фаъолияти пурсамари уро огоз намуд.Хулоса мегардад, ки Саидризо Ализода воцеан дар марцалацои хеле душвори сиёсй бо як матонату иродат ва устувории хоса дар ташкили рузномаву царидацои форсиву тоцикй нацши муциму сутуданй гузоштааст.
Ключевые слова: Саидризо Ализода, публицист, журнал, газета, «Пламя революции», революционные идеи, ответственный редактор, просвещение, политическая и социальная ситуация Рассматривается вопрос о вкладе Саидризо Ализода в становление и развитие таджикской прессы. Отмечается, что поэт, писатель, публицист, журналист и талантливый переводчик Саидризо Ализода внес значительный вклад в улучшение социального положения жителей Бухары; в систематизацию как области науки, так и образования; в организацию газет и журналов; в публикацию руководств и статей; в развитие литературы и перевода литературных произведений, принадлежащих перу выдающихся зарубежных писателей первой половины ХХ века. Саидризо Ализода начал свою журналистскую деятельность в газете «Самарканд», выпускавшейся на трёх языках, а затем продолжил свою работу в журнале «Ойна» и журналах «Шуълаи Инкилоб» и «Овози Точик». Предпринята попытка определить заслуги Саидризо Ализода
САХМИ САИДРИЗО АЛИЗОДА ДАР ГУСТАРИШИ МАТБУОТИ ТОЦИКИ
ВКЛАД
САИДРИЗО АЛИЗОДА В РАЗВИТИЕ ТАДЖИКСКОЙ ПЕЧАТИ
SAIDRIZO ALIZODA S CONTRIBUTION INTO TAJIK PRESS DEVELOPMENT
в качестве главного редактора газеты «Пламя революции», также в статье рассматриваются материалы двух номеров 67 и 73, которые были получены из отдела печати Российской государственной библиотеки. Стоит отметить, что на Саидризо Ализода легла вся тяжесть организационной работы: издание материала, привлечение кадров. Он приложил все усилия, чтобы полностью обеспечить ее качество и содержание. Закрытие газеты «Пламя революции» не остановило журналистскую деятельность Саидризо Ализода, наоборот, оно положило начало новому этапу его плодотворной деятельности. Подчёркивается, что Саидризо Ализода,достигший мнгого за свою недолгую жизнь, сыграл важную и незаменимую роль в становлении персидско-таджикских газет и журналов в период сложной политической ситуации, и это позволяет таджикскому народу по сей день восхищаться плодами его труда.
Key words: Saidrizo Alizoda, publicist, journal, newspaper, «Shulai Inqilob» («The Flame of Revolution»), «Ovozi Tojik» («The Voice of Tajik Nation»), revolutionary ideas, editor-in-charge, enlightener, politico-social situation
The article under consideration dwells on the issue beset with Saidrizo Alizoda^s contribution into the Tajik press formation and development. A poet, writer, publicist, journalist and talented translator Saidrizo Alizoda made a significant contribution into the improvement of social situation of inhabitants of Bukhara; systematization of the field of both science and education; organization of newspapers and journals; publication of manuals and articles; development of literature and translation of literary productions belonging to the pen of the outstanding foreign men-of-letters appertaining to the first half of the XX-th century. Saidrizo Alizoda began his journalistic career in the trilingual newspaper entitled as «Samarkand» and later on he continued his work in the journal referred to «Oina» and the magazines called as «Shulai Inqilob» and «Ovozi Tojik. The authors of the article make an endeavor to determine Saidrizo Alizoda^s merits as an editor-in-charge for the newspaper under the titled of «The Flame of Revolution». Therefore, the authors consider the materials of two issues 67 and 73 of the newspaper in question received from the press department of State Library named after V.I. Lenin in Moscow, Russian Federation. They underscores that Saidrizo Alizoda had borne the brunt of organizational work, edition of the material, attracting the staff and providing the newspaper until the closure of the newspaper he made every effort to ensure its quality and content entirely. In reference to it, the authors of the article reveals the mentioned publicist ^s contribution into the organization and fruitful activity of the newspaper entitled as «Ovozi Tojik». It is underscored that the closure of the newspaper called «The Flame of Revolution» did not stop Saidrizo Alizoda^s journalistic activity, but began a new stage of his fruitful activity. In a nutshell, the author of the article come to the conclusion that Saidrizo Alizoda played an important and irreplaceable role in the formation of Persian-Tajik newspapers and magazines at a very difficult political stage by strong will and ambition indeed. Throughout his short life, he accomplished great and worthy merits those ones the Tajik people are still happy with their fruitful results.
Шоири тавоно, нависандаву публитсисти пуркор, рузноманигору мутарчими бомахорати точик Саидризо Ализода дар радифи равшанфикрони номвари нимаи аввали садаи ХХ ;арор дорад, ки дар замони пуртахлукаи сиёсй, чихати бехтар намудани вазъи ичтимоии мардуми Самарканду Бухоро, ба низом даровардани сохаи илму маориф, ташкили нашрияву чаридахо, таълифу тахияи китобхои дарсиву ма;олахои публитсистй, густариши адабиёту тарчумаи асархои адибони номвари хоричй сахми шоиста гузоштааст. Саиризо Ализода ба сифати зиёии асил ва шахси пеш;адами чомеа дар ташаккулу густариши тафаккури сиёсии мардум талоши пайваста дошт. Сахм гузоштан дар рушди мухимтарин сохахои хаёти чомеа, бахусус, баланд бардоштани маънавиёти мардумро аз вазифахои му;аддаси хеш медонист. Дониши комилу чахонбинии фарох, донистани забонхои маъмултарини хоричй (у наздик 12 забони хоричиро медонист) ба у имкон доданд, ки дар радифи равшанфикрони маъруф ;арор гирад ва дар таблиги афкори пеш;адами замон тавассути ;алами буррою тавонояш таъсири босамар гузорад.
Бахусус, замоне сухан дар бораи таърихи зухур ва густариши матбуоти точикй меравад номи уро дар сафи як гурух публитсистоне, аз ;абили Махмудхуча Бехбудй, Мирзо Сирочи Хдким. Садриддин Айнй, Мирзо Мухиддин, Мирзочалол Юсуфзода ва дигар суханварони маъруф ба забон меоранд, ки дар чараёни таъсиси рузномахои дузабона (туркию точикй) ва сирф точикй. ривочи фаъолияти мухимтарин рузномахои давр сахми шоиста гузоштаанд.
Гузашта аз ин, Саидризо Ализода инъикосгари вазъи сиёсй-ичтимой ва хам адабии давр махсуб мешуд, ки хизматхои шоистаи у дар фаъолияти босамари рузномахои «Шуълаи ин;илоб» ва «Овози точик» шоистаи тазаккур аст. Пайванд Гулмуродзода пажу^ишгари факиди точик низ ба ин нукта ишора карда ;айд менамояд, ки «Сайидризо Ализода яке аз он
равшанфикрону тачаддудхохон ва бунёдгузорони матбуоти точик дар огози садаи 20 мебошад» [5].
Вокеан, Саидризо Ализода аз рузхои нахустини таъсиси нашрияхо, дар рузномаи сезабонаи точикй, узбекй в а русии «Самарканд» ва мачаллаи дузабонаи точикй ва узбекии «Ойина» хамчун масъули бахши точикй дарду алами форсизабонони Осиёи Миёнаро ба руйи сафха меовард.У аз зумраи равшанфикроне буд, ки дар самти инъикоси масоили халталаби замон дар чаридахо дар сафи муборизони пешсаф карор доштанд. Хднуз замоне, ки рузномаи «Самарканд» таъсис ёфту хафтае ду маротиба руи нашрро медид, дар баробари Махмудхоча Бехбудй, Хитоии Самаркандй, Акобир Шохмансуров(намоянда дар вилояти Самарканд), Мирзохид Мирокилов(намоянда дар Хучанд) Саидризо Ализода низ чихати пешравии кори он сахми назаррас мегузошт. У аз дустон ва хампешагони наздики марди фозил, ношири аввалин нашрияхои дузабона Махмудхуча Бехбудй буд, ки бино ба иттилои мухаккикон дар нашри нахустин шумораи мачаллаи «Ойина» маколахои мавсуф сабаб гардиданд [7,с.48]. Маълум мегардад, ки ин ду марди хирад ба хам боварии хоса ва хамкорихои судманд доштанд: «Ношир ба Ализода таваччухи калон дошт, афкори пешкадами уро меписандид ва кобилияти публитсистиашро эътироф мекард. Ин буд, ки хангоми сафархояш нашри «Ойина»-ро ба зиммаи вай мегузошт. Дар он шуморахое, ки зери тахрири Ализода баромадааст, кисми точикй-форсиаш маводи бештар ва аз чихати гояву мундарича ганитар буданд» [7,с.48-49].
Саидризо Ализода калами хубу назари интикодй дошт ва метавонист доир ба хар масъалаи пешомада сахеху дакик ибрози андеша намояд, бо тахлилу баррасии амик матолиби мухимро муассир ба калам орад. Машки расои калам ва тачрибаи зиёди андухтаи публитсист минбаъд сарогози имкониятхои тоза ва дастовардхои назаррас гардиданд.
Дар бораи хаёт ва фаъолияти эчодии Саидризо Ализода мухаккикон М.Шакурй, О.Исматй, С.Атобуллоев, ^.Самаркандй, И.Усмонов, П.Гулмуродзода, А.Азимов пажухишх,ои чолиб анчом дода, дар шинохтани сахм ва макоми Саидризо Ализода дар рушди илму адаб ва журналистикаи точик дар ибтидои асри ХХ ба натича^ои назаррас ноил гардидаанд.
Ин мунаккидон ба натича расидаанд, ки С.Ализода дар матбуоти даврй бо имзохои мустаори «Нештар», «Чарандгуй», «Мулло Чунбул», «Занбур», «Муртад» хикояву маколахои хачвй ба табъ расонидааст. Барои муаллимон ва талабагони мактабхои точикй барномаи таълимй, китоби дарсй ва дастурхо низ тарчума ва тахия кардааст.
Соли 1919 бо максади бехтар намудани таблигу ташвики гояхои инкилобй байни мардуми точикзабони Осиёи Миёна дар назди хукумати Туркистон шуъбаи форсй таъсис мешавад, ки хадафи он муттахид кардани мардуми точик, афгон ва эронитабори Осиёи Миёна буд. Мудири ин бахш Саидризо Ализода таъин мегардад. Ин шуъба ташаббускори таъсиси аввалин нашрияи точикзабони хукумати шуравй мешавад [7,с.30].
Гарчанде ки дар мархалаи аввали нашр рузномаи «Шуълаи инкилоб» макоми заруриро сохиб шуда натавонист ва баъд аз шаш мохи интишор бинобар муфлис шудан, барои ду мох аз нашр монд дар мархалаи дувуми интишори хеш рузнома чунон нуфуз пайдо кард, ки теъдоди нашраш сол ба сол меафзуд ва муштариёнаш дар хорич, бахусус, Афгонистону Эрон зиёд мешуданд. Саидризо Ализода ба сифати мухаррири масъули «Шуълаи инкилоб» дар баробари тахияву таълифи маколахо, ба нашри намунаи осори сохибкаламу сохибназарон таваччух менамуд. Аз ин чост, ки ба тахияи рузнома эчодкорони хушкалам, аз кабили С.Айнй, Б.Азизй, Х^.Ирфон ва Ф.Рочй чалб шуданд ва мархала ба мархала сифати маколоти нашршуда бехтару хубтар мегардид. Таъкиди ин нукта чоиз аст, ки дар баробари маколахои сиёсиву ичтимой шеърхои озодихохиву механдустона низ ба нашр мерасиданд.
Маколахои устод Айнй аз шумораи 23 (7 декабри соли 1919) бо имзохои мустаори «Син Мим», «Коф Син», «Син Коф», «Сод Айн», «Сод Айнй» ва гайра то баста шудани рузнома чоп шуданд. Мавсуф дар китоби «Намунаи адабиёти точик» рочеъ ба мачаллаи «Шуълаи инкилоб» ва мухаррири он маълумоти мухтасар дода, дакикан адади нашршудаи рузномаро 91ва хар нусхаро аз 8 сафха иборат медонанд [2, с. 381].
Бешубха, хидматхои Саидризо Ализода ба сифати мухаррири масъули рузномаи «Шуълаи инкилоб» дар барориши чарида басо зиёд аст. Мухаккикин таъкид кардаанд, ки у кариб хамаи маводи манзуршударо тахрир ва омодаи чоп менамуд.
Алббата, ба унвони мухаррири масъули аввалин чаридаи сирф точикии замони шуравй масъулияти Саиризо Ализода зиёд буд, ки ин масъулият ва касбиятро кас хангоми ошной бо ду
шумораи рузномаи «Шуълаи инкилоб», шуморахои 67 ва 73-юм эхсос менамояд. Шуморахои мазкури рузномаро мо аз шуъбаи матбуоти Китобхонаи давлатии ба номи В.И.Ленини шахри Москваи Федератсияи Россия дастрас намудем.
Шумораи 67-уми рузнома санаи 17-уми феврали соли 1921 (рузи Панчшанбе) нашр шуда, дар канори номи чарида кайд шудааст: «Мацалла уафтаги, сиёси ва ицтимои аст, ки ношири афкори кумитаи иштирокиюни вилояти мебошад. Мауалли идора: Самарканд, кучаи Корл Морцс (Карл Маркс ба шеваи форси навишта шудааст). Нумри телефон 278. Ин мацалла ба уама идорауои вилояти ва ташкилоти фирцагй муфту ройгон дода мешавад, хонандагон бар идора маруамат кунанд»[1-10,с.1-1 ].
Дар сахифахои рузнома, ки ба андозаи А3 дар 8 сахифа нашр шудааст, маводи «Хафтаи атфол чист?», «Ба атфоли хурдсол ёрмандй намоед», «Падарон ва модарон ба мо ёрй расонед», «Шурохои хафтаи бачагон», «Хулосаи хабархои минтакагй», «Чунбиши миллй дар Хиндустон», «Шуриши арабхо ба мукобили франсузхо», «Хабси иштирокиюн дар Гурчистон», «Дар Туркистони шурой», «Байраки миллй болои консулхонаи Афгонистон», «Хайати сафорати Бухоро дар кушк», «Дар чабхаи босамачиёни Фаргона», «Дар Бухорои сурх дар рузхои чанг (ёддошти як козй)», «Як чароги маорифу матбуот хомуш шуд», «Чдмъияти фиркаи Самарканд», «Дар бораи курби рафик» чой дода шудаанд.
Дар маводи «Як чароги маорифу матбуот хомуш шуд» мо дар бораи Шокир Мухторй - яке аз мухаррирони номии рузномаи «Мехнаткашлар товуши» иттилоъ дарёфт мекунем. Дар ин мавод аз зиндагй ва сахми рузноманигор чихати густариши матбуоти давр накл мешавад.
Маколаи «Хафтаи атфол чист?» бо имзои С(син) ва М(мим) нашр шудааст, ки ба гумони голиб ба калами Садриддин Айнй тааллук дорад. Ч,олиб аст, ки ин мавод бо зерсарлавхахо ба бахшхо чудо шуда, муаллиф рочеъ ба хусусиятхои хафтаи атфол ва сабабхои баргузор шудани он маълумот медихад. Аз чумла дар ин макола омадааст: ««Хафтаи атфол чист?» Дар ин уафта уамаи идорацот, уамаи маъмурони шурои, уамаи арбоби раият ва маориф ва бо бауамоии уамаи ашхос ба муовинати атфол машгул шаванд. Дар ин уафта уар касе ба табъи хотир бар ихтиёри худ ба онон уадя медщад. Дар ин уафта барои атфол театруо монда мешаванд. Анцумащо ва мусоуибауо карда мешавад. Суратуо ва тамошоуо нишон дода мешавад. Дар ин уафта мактабуои атфол, хобгоууои эшон тозаву мусаффо карда мешавад.
Ин атфол киуоянд?
Ин атфол шахсоне уастанд, ки дар оянда соуиби маълумот, соуиби ууцуц, соуиби маданият, соуиби маориф, соуиби инсоният мешаванд, яъне инсони ояндаву пойдор ва дорандаи аслу шарафи баъни башар эшон уастанд.
Инуо фарзандони киуоянд?
Ин атфол фарзандони мову шумо ва уамаи мардум уастанд. Пас чаро падаронашон эшонро тарбият намекунанд?» [10,с.1].
Макола дар сахифаи якум ва дуюми рузнома дарч шуда, муаллиф бо содагй мохият ва зарурати баргузор намудани чорабинихоро дар хафтаи атфол ба хонанда равшан месозад.
Дар шумораи 73-юм, аз 25-уми апрели соли 1921-уми «Шуълаи инкилоб» бошад, мо хабару маколоти «Огохй аз идораи махаллй», «Муоидаи Русия ва Туркия», «Сафорати фавкулоддаи Русия дар Бухоро», «Анчоми кори як шахси хаёлгар» (Бухорои сурх), «Хулосаи хабархои хафтагй», «Муттафикхо аз Олмон даст барнамедоранд», «Таътили заголковони англис», «Тасдики хукумати шурой», «Саропун низ ба сари инсоф меояд», «Олмон товон додан намехохад», «Ч,ашни коммунаи Порис дар Фаронса», «Хабархои тозаи гуногун», «Дар чабха ва раиятхои шуравй (Бехбудии зиндагонии коргарон)», «Истехсолот дар кони Аврол», «Таъмири вагонхои вайроншуда», «Анчумани дехконони безамин», «Хафтаи аскаршавандагон ва вазифаи чавонон»-ро мутолиа карда метавонем.
Дар сахифахои «Шуълаи инкилоб», ки бо андозаи А 4 дар хачми 8 сахифа нашр мешуд, ба вазъи сиёсиву ичтимоии чахон ба вижа, Осиёи Миёна таваччухи хоса зохир мегардид ва ин маъниро Чум^ур Ч,аъфарови Самаркандй дар маколаи «Ч,он барои забон дод» чунин иброз доштааст: ««Шуълаи инкилоб» бо маколахои чанбаи маърифатй ва ошкоркунанда доштааш чашми оммаи мехнаткашро ба авзои Осиёи Миёнаву ^афкоз, Русияву Туркия ва дар мачмуъ ба авзои чахон боз намуд» [6,с.4].
Маводи «Ч,унбиши миллй дар Хиндустон», «Шуриши арабхо ба мукобили франсузхо», «Хабси иштирокиюн дар Гурчистон», «Дар Туркистони шурой», «Байраки миллй болои консулхонаи Афгонистон», «Саропун низ ба сари инсоф меояд», «Олмон товон додан
намехохад», «Ч,ашни коммyнаи Порис дар Фаронса», ки дар шуморахои 67 ва 73 нашр шудаанд, ин андешахоро таквият медиханд.
Дар сахифаи 8-уми шyмораи 73-юми «Шyълаи инкилоб» хабари «Дафтаи аскаршавандагон ва вазифаи чавонон» хеле чолиб аст. Ин мавод хам аз лихози забон ва хам аз нигохи журналистй дар сатхи бисёр хуби касбй омода шудааст. Аз чумла дар он омадаст: «Аз 24-уми апрел уафтаи аскаршавандагон шуруъ шуд. Мацсади асосии ин уафта он аст, ки цавонони ранцбарро ба варзишбари ва машцгари ташвиц намуда, фоидауои ин корро баён намоянд. Дар ин уафта цавонони Самарканд набояд аз дур тамошобин бошанд. Балки эшонро лозим аст, ки ба ин кори мууим ва судманд фаъолона иштирок намуда, уамаи гайрату кушиши худро ба хуб гузаштан ва баура бурдани ин уафта сарф кунанд. Дар ин уафта кумитаи иттифоци цавонони Туркистони ууррияти бузург бояд ... дода, вазифаи худро ба хуби бояд ба цо биёварад. То кунун боруо дида шудааст, ки цавонон ба коруои аскари бо чашми бегона ва мусоуилакорона нигоу кардаанд. Ин далели он аст, ки уануз ташкилоти мо дар миёни цавонони аскаршаванда дуруст кор накарда ва аз ин ру онуо обруи худро кашида натавонистаанд. Акнун ахлоци цавонон софкори нашудааст. Мо метавонем цавононро дар машци аскари уозир намоем. Иттифоци цавонон бояд, ки дар ин уафта ягонаги ва пайвастагии иштирокиюнро нишон дода, Хамаи цавоноро ба иштирок!» [11,с.8].
Дамин тарик, метавон зикр намуд, ки тамоми бори гарони корхои ташкилй, тахрири мавод. чалби сохибкаламон ва таъминоти иктисодй бар души Саидризо Ализода карор доштанд. Азбаски y дар кори рузнома машки расо дошт, то баста шудани рузнома, чихати босифату пурмухтаво ба нашр расидани он азму талош менамуд. Бо баста шудани рузномаи «Шуълаи инкилоб» фаъолияти публитсистии Саидризо Ализода катъ нагардид, балки мархалаи нави фаъолияти вай хамчун котиби масъули «Овози точик» (каблан «Овози точики камбаFал») OFOЗ шуд. Минбаъд маколахои мавсуф дар ин рузнома ба нашр мерасиданд ва y бори душвори мухарририи рузномаро бар душ дошт. Устод Садриддин Айнй дар «Намунаи адабиёти точик» зикр кардаанд, ки «Рузномаи «Овози точик» аввалин рузномаи точикист, ки баъд аз Инкилоби Уктабр аз тарафи фиркаи иштирокиюн нашр ёфт. Шумораи нахустини «Овози точик» дар 25 овFyсти соли 1924 кадам ба олам нихода, то имруз давом дорад. Махалли табъи ин рузнома шахри Самарканд буда, мухаррири масъулаш рафик Абдулкайюми Курбй ва мухаррири феълии доимияш бародар Сайидризо Ализода аст» [2,с.398].
Вокеан, дар муддати кутох рузномаи «Овози точик» хаводорону муштариёни зиёдеро пайдо кард. Шояд сабаби асосии он ба кори рузнома пайвастани адибону публитсистони сохибкалам ва хатто арбобони хизбиву давлатй, аз кабили Бобочон Fафyров, Шириншох Шохтемур, Нусратулло Махсум, Туракул Зехнй, Рахим Дошим, Пайрав Сулаймонй, Бахриддин Азизй ва монанди инхо бошад. Рузномаи «Овози точик» тавонист бо нашри матолиби марбут ба мухимтарин масоили руз ва инъикоси шеъру осори адибони точик обруву нуфузи хоса пайдо кунад. Дар «Намунаи адабиёти точик» устод Айнй як силсила шеърхоеро, ки дар рузномаи «Овози точик» ба нашр расидаанд, овардаанд, ки ба калами худи устод, Зуфархон Чдвхарй. Туракул Зехнй, Асадуллохи Кошонй, Коримасехои Тамхиди Самаркандй, Абулкосим Лохутй мансубанд. Албатта, рузнома пеш аз хама инъикосгари масъалахои халталаби чомеа буд ва аз чониби кормандон дар мухимтарин мавзуъхои давр маколахои чолиб тахия мегардиданд. Аз мухимтарин масъалахое, ки хамеша дар мадди назари кормандони он карор мегирифт, ин масъалах,ои ташкили мактабхои нав, ба мактаб чалб намудани наврасону чавонон, бо таълим фаро гирифта шудани мардум, саводноккунии омма, тарбияи муааллимон барои мактабхои точикй, нашри китобхои дарсй буданд.
Азбаски Саидризо Ализода дар мактаби усули нав таълим гирифтаву дониши хуб аз бар карда ва як муддат ба хайси омузгори хамин навъи мактаб фаъолият намуда буд, масъалахои сохибмаълумоту босаводшавии омма дар мадди назари y карор доштанд. Дар пиёдасозии ин хадаф пайваста маколахои мавсуф дар рузномаи «Овози точик» ба нашр мерасиданд.
Албатта, дар доираи як макола аз тамоми фаъолияти босамари ин публитсисти номй ва зиёии маъруф наметавон ёд кард. Дар охир хаминро гуфтанием, ки Саидризо Ализода вокеан дар мархалахои хеле душвори сиёсй бо як матонату иродат ва устувории хоса дар ташкили рузномаву чаридахои форсиву точикй накши мухиму сутуданй гузошт. У дар давоми умри кутохи хеш, корхои бузургу шоистаеро ба сомон расонд, ки мардуми точик то ба имруз аз самараи он шодком хастанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Азимов, А. Саидризо Ализода ва матбуоти точик: Порае аз таърихи ёднома аз нависанда, адабиётшинос, забоншинос, рузноманигор Саидризо Ализода /А.Азимов// Адабиёт ва санъат. - 2017. - 17 март.
2. Айнй, С. Намунаи адабиёти точик/С.Айни.-Душанбе: Адиб, 2010.-448 с.
3. Атобуллоев, С. Саидризо Ализода: Хдёт ва фаъолияти эчодии револютсионер ва маорифпарвар, мухаррири доимии нахустини журнали точикии «Шуълаи инкилоб»/ С.Атобуллоев. - Душанбе: Ирфон. - 1976. - 48 с.
4. Атобуллоев, С. Саидризо Ализода /С.Атобуллоев//Энсиклопедияи советии точик. - Душанбе, 1978. - Ч. 1. - С. 121.
5. Гулмуродзода, П. Ализода, мактаб ва матбуоти форсизабон дар Вароруд //П.Гулмуродзода/ http://parsianjoman. org/
6. Самаркандй, Ч,. Ч. Чон барои забон дод: Ба ифтихори 125-солагии публитсист, тарчумон ва забоншиноси советии точик Саидризо Ализода /Ч.Ч.Самаркандй// Омузгор. - 2012. - 25 май.
7. Усмонов, И, Давронов Д. Таърихи журналистикаи точик/И.Усмонов, Д.Давронов.-Душанбе. 2008.-280с. '
8. Усмонов, И. Журналистика (кисми 2)/И.Усмонов.-Душанбе, 2005.-200 сах.
9. Чаъфаров, Ч. Сарнавишти чонсузи Ализода: Саидризо Ализода аввалин муаллифи адабиёти таълимй ба забони точикй баъд аз Инкилоби Октябр мебошад /Ч.Чаъфаров// Чумхурият. -2014. - 11 март.
Сарчашмахо:
10.Шуълаи инкилоб, шумораи 67, аз 17-уми феврали соли 1921.-8 с.
11.Шуълаи инкилоб, шумораи 73, аз 25-уми апрели соли 1921.-8 с.
REFERENCES:
1.Azimov, A. Saidrizo Alizoda and the Tajik press: A fragment of the history of the memoir of the writer, literary critic, linguist, journalist Saidrizo Alizoda //A.Azimov/ Literature and art. - 2017. -March 17.
2. Aini, S. "Samples of Tajik Literature "/S.Aini.-Dushanbe: Adib, 2010.-448 p.
3. Atobulloev, S. Saidrizo Alizoda: The life and creative activity of a revolutionary and educator, the first permanent editor of the Tajik magazine "Flame of Revolution" / S. Atobulloev. - Dushanbe: Irfan. - 1976. - 48 p.
4. Atobulloev, S. Saidrizo Alizoda //S.Atobulloev/Soviet Tajik Encyclopedia. - Dushanbe, 1978. - J. 1. - S. 121.
5. Gulmuradzoda, P. Alizoda, Persian-language school and press in Varorud //P.Gulmurodzoda/ http://parsianjoman. org/
6. Samarkandi, J. J. He gave his life for the language: In honor of the 125th anniversary of the Soviet Tajik publicist, translator and linguist Saidrizo Alizoda //J.J. Samarkandi/ Teacher. - 2012. - May 25.
7. Usmanov, I., Davronov D. History of Tajik journalism/I.Usmonov, D.Davronov.-Dushanbe, 2008.-280p.
8. Usmanov, I. Journalism (part 2)/I.Usmonov.-Dushanbe, 2005.-200 pages.
9. Jafarov, J. The fate of Alizoda's life: Saidrizo Alizoda is the first author of educational literature in Tajik language after the October Revolution //J. Ja'farov/ Republic. - 2014. - March 11.
Sources:
10. Flame of revolution, number 67, dated February 17, 1921.-8 p.
11. Flame of revolution, number 73, dated April 25, 1921.-8 p.
