CC BY
0УДК 69.03
Ц¥РЫЛЫСТАГЫ МОНОЛИТТ1 ТЕМ1РБЕТОН: ЖАГДАЙДЫ ТАЛДАУ ЖЭНЕ
НЕГ1ЗГ1 АРТЬЩШЫЛЬЩТАРЫ
Аннотация: Азаматтыц гимараттарды, атап айтцанда, монолиттг тем1рбетоннан жасалган т1ректерд1 салу саласындагы зерттеулер жэне монолиттг уй цурылысына арналган цурылыс машиналарын цолдану вте взектг, вйткенг буггнгг тацда элемдгк тэжгрибеде жэне эсгресе Казацстанда турлг мацсаттагы азаматтыц гимараттардыц цурылысы курт дамуда, цурылыс-монтаждау жумыстарыныц сапасына цойылатын талаптар, инвестицияларды жэне азаматтыц нысандар цурылысыныц сметалыц цунын неггздеуге цойылатын талаптар, цурылыс жумыстарына цойылатын талаптар цурылыс мерз1мдер1не, материалдыц-техникалыц ресурстарга, цурылыс ресурстарына цурылыс уш1н пайдаланылатын машиналарга, цурылыс эдгстерг мен тэсшдергне талаптар кун сайын всуде. Монолитт1 тем1рбетоннан гимараттар салу технологиясы буг1нг1 кун1 царцынды жэне жи1 цолданылады.
Клт свздерг. монолит, сапа, инвестициялар, цурылыс, гимараттар.
Азаматты; к¥рьщысты дамытудьщ непзп YPДiсi монолитп темiрбетонды ;олдануды кецейтуге байланысты. Кептеген жагдайларда монолитп темiрбетонньщ к¥Рылыс-технологиялы; KaOTerrepi жаксы (к^растырмалы темiрбетонмен, металмен салыстырганда) жэне экономикалы; тшмдшкпен эртYрлi сэулет шешiмдерiн еркш iске асыруга мYмкiндiк бередi. Бетон мен темiрбетонды ;олданудыц аукымдылыгы олардыц жогары физикалы;-механикалы; сипаттамаларына, тезiмдiлiгiне, температуралы; жэне ылгалдылы; эсерлерiне жаксы тезiмдiлiгiне, конструкцияларды салыстырмалы карапайым технологиялы; эдiстермен алу мYмкiндiгiне негiзделген.
Монолитп YЙ ;^рылысыныц негiзгi арты;шылы;тарына (юртш жэне панельдi Yйлермен салыстырганда) мыналарды жат;ызу керек:
• кiрпiш гимараттарга ;араганда гимараттардыц монолиттi конструкцияларыныц ше^ аз болуына байланысты ;абаттыц преу жэне ;оршау конструкцияларын тургызу ая;талганнан кейiн эрлеу жумыстарына технологиялы; Yзiлiссiз кiрiсу мYмкiндiгi;
• ;урастырмалы (панельд^ YЙ ;урылысына ;араганда, негурлым жогары дыбыс о;шаулагыш;
• осы конструктивпк жYЙеде салынган гимараттардыц берiктiгi жогары, оган ;урылыс жiктерiнiц аз болуыныц ар;асында ;ол жеткiзiледi. Бул факт 7-8 баллга дейiнгi тербелiс амплитудасына тезiмдi монолиттi гимараттардыц салыстырмалы турде жогары сейсмикалы; тура;тылыгына ы;пал етедц
• сараптамалы; багалауга сэйкес монолитп гимараттар ;ац;асыныц салмагы, эдетте, iрi панельдi гимараттар ;ац;асыныц салмагынан аз. Мысалы: iрi панельдi гимарат ;ац;асыныц шамамен алгандагы салмагы 1200 кг/м2 ;урайды; бул ретте монолиттi гимарат ;ац;асыныц орташа салмагы - 1050 кг/м2;
• монолитп гимараттарда жYктеме кетергiш ;абыргалардыц барлы; периметрi бойынша бiркелкi белiнедi, бул экономикалы; тургыдан негурлым орынды, жецiлдетiлген iргетастарды орнатуга мYмкiндiк бередi. Конструкцияныц бiркелкi шегуше ы;пал ететiн жYктеменi ;айта белу преу конструкцияларында сызаттардыц пайда болу ыщтималдыгын азайтады;
ЭСКЕРБЕКОВА АРУЖАН Н¥РЛЫБЕЩЫЗЫ
^орк;ыт Ата атындагы ^ызылорда университепнщ магистранты
Еылыми жетекшi- PhD АБДИКЕРОВА У.Б.
^ызылорда, ^азакстан
• касбеттер мен жоспарлардьщ жогары сэулетпк икемдшпне кол жеткiзiледi, ол, оньщ iшiнде кабыргалардыц аз калыцдыгы, жоспардагы жабындардыц нысаны есебiнен калыптасады;
• монолитп гимараттардыц салмак тYсетiн конструкциялары шамамен 100-150 жыл бойы кYPделi жeндеусiз пайдаланылуы мYмкiн, бул монолитп кацканыц жогары тeзiмдiлiгiн бiлдiредi;
• курылыс саласындагы мамандарга сауалнама жYргiзу барысында алынган сарапшылардыц пiкiрiне сэйкес, монолиттi YЙ курылысындагы жумысшылардыц бшктшпне койылатын талаптар панельдi жэне юртш гимараттар курылысындагыдай жогары емес;
• темен жYк кeтергiштiгi бар арзан техниканы пайдалану мYмкiндiгi, бул монолитп YЙ курылысы кезiнде кeтерiлетiн жYктердщ габариттерi (бетонды каугалар, арматура пакеттер^ панельдi гимараттардыц курылысына караганда темен болуына байланысты;
• салынып жаткан объект накты жиналмалы темiр-бетон конструкцияларын eндiрушi-зауытка байланыстырылмаган, бул жеткiзушiлердi тацдаудыц негурлым кец eрiсiн камтамасыз етедi;
• темiр-бетон буйымдарыныц типпк eлшемдерiнiц номенклатурасына катац байланыстыру жок, бул да Yлкен сэулеттiк икемдшкп алуга мYмкiндiк бередi;
• бетон eндiрiсi технологиясыныц казiргi замангы децгей накты объектiге жэне жыл мезгшне кажеттi сапасы бар бетон коспаларын алуга мYмкiндiк бередi (бетон коспалары ыстыкка тeзiмдi, берiктiгi жогары, жещл, тез эсер ететiн, биокауiпсiз, аязга тeзiмдi жэне т.б. болуы мYмкiн).
Алайда, жакында гана (1990 ж.) басымдык толык жинакталган курылыска тиесш болатын (оныц кeлемi 40%-дан астам, ал елдщ iрi калаларында 70%-га дейiн). Буган 50-шi жылдары курама курылысты мемлекеттiк саясат деп жариялау себеп болды.
Монолиттi темiрбетон механикаландыру децгей тeмен, ецбекп кeп кажет ететiн, индустрияландыруга нашар бейiмделетiн материал репнде карастырылды. Тургын YЙ-азаматтык максаттагы объектiлер монолиттi темiрбетоннан непзшен сейсмикалыгы жогары аудандар (СолтYCтiк Кавказ, ^ырым, Орта Азия жэне т.б.) Yшiн жобаланган. ^урылыста тек жиналмалы темiрбетонFа гана багдарлану елеулi проблемалар мен жекелеген жагымсыз нэтижелер тудырды [2, 3, 4].
^азакстанда монолитп курылыс eткен гасырдыц 80-шы жылдарыныц басынан бастап лайыкты дамыды. Монолитп курылыска ^шу жэне оны одан эрi танымал ету Yш непзп фактордан туындады:
1) калыптаскан экономикалык жагдайга байланысты колда бар курама темiр бетон базасыныц табиги тозуы;
2) отандык курылыс нарыгында непзшен монолитп курылыс технологиясын жэне кажетп жарактандыруды жаксы мецгерген шетелдiк компаниялардыц пайда болуы;
курылыс нарыгында бiрегей гимараттарды жумыс сапасы жогары «толык аяктап» тургызган шетелдiк уйымдардыц пайда болуы монолитп курылыс технологияларына дэстYрлi кeзкарасты айтарлыктай eзгерттi. Барынша жылдам жэне накты мысалдарда эр тYрлi максаттагы гимараттарды салуга байланысты мшдеттердш барлык шецберш шешу Yшiн монолитп темiрбетон мYмкiндiктерiнiц кец аукымы ^рсетшдь Бул ретте шетелдiк курылыс уйымдары тургын YЙ курылысында калыптардыц тиiмдi жYЙелерiн колдануга ерекше назар аударды. Дурыс тацдалган калып кана жумыстыц жогары сапасын камтамасыз етуге жэне курылыс мерзiмiн кыскартуга мYмкiндiк бердь
Отандык курылысшылардыц 95-шы жылдардыц аягында жинактаган монолиттi курылыс тэжiрибесi перспективалы технологияны кабылдауга жэне оныц тшмдшгше кeз жеткiзуге мYмкiндiк бердi. Жаппай типпк курылыстыц сэулеттiк бейнелiлiгiн арттыру мYмкiндiгiнен баска, монолиттi курылыс бiркатар техникалык-экономикалык артыкшылыктарды кeрсеттi: металл шыгынын, жиынтык ецбек сыйымдылыгын жэне юртш,
iрi блокты жэне ппп iрi панельдi курылыспен салыстырганда келпршген шыгындарды кыскарту [5, 6, 7, 8, 9].
Бул артыкшылыктардыц барлыгы калаларда, эсiресе елдiц сейсмикалык аудандарында, сондай-ак жиналмалы темiрбетонныц дамыган базасы жок жерлерде монолиттi YЙ курылысыныц жаппай дамуына ыкпал етедi. БYгiнде монолиттi тYPде салынып жаткан нысандардыц аукымы айтарлыктай кецейдi.
Мысалы, 2013-2014 жылдары [10] авторларыныц мэлiметтерiне сэйкес, монолитп YЙ курылысы ^ытай, Израиль, ТYркия, А^Ш, Жапония, Франция, Италия, Германия сиякты елдерде кецiнен таралган. 1.1-суретте бiркатар елдер бойынша eндiрiлетiн бетон конструкцияларыныц жалпы кeлемiнен пайызбен монолиттi темiр бетонныц Yлесiн сипаттайтын деректер берiлген (деректер ВолгГАСУ Жаршысы [10] басылымынан алынган жэне баска ^здерде усынылган уксас кeрсеткiштермен YЙлеседi).
Сурет 1.1. ТYрлi елдерде eндiрiлетiн бетон конструкцияларыныц жалпы кeлемiнен монолитп темiрбетонныц 2014-2015 жылдарга дейiнгi Yлесi,%
БYгiнде, шетелдiк курылыс тэжiрибесiнде де монолитп YЙ курылысы Yстем болып табылады [11-12]. А^Ш-та монолиттi темiрбетонды колдану кeлемi 85% -ды, Германияда -72% -ды, Францияда - 82% -ды, ^ытайда - 87% -ды курайды. ^азакстанда казiргi уакытта монолиттi темiрбетоннан жасалган курылыстыц Yлесi 75% -ды курайды, бул соцгы 7-8 жылда осы материалды колдану мен дамытудыц едэуiр улгайганын ^рсетедь 2025 жылга карай негурлым дамыган елдерде монолитп темiрбетоннан жасалган курылыс Yлесi 90% -га жетедi деп болжануда.
Айта кету керек, казакстанныц ец «монолитп» калаларыныц бiрi Астана монолиттi темiрбетоннан жасалган курылыс кeлемi одан да жогары - 83,8%. Азаматтык гимараттардыц кeтергiш конструкцияларын салу Yшiн пайдаланылатын негiзгi материалдар жэне олардыц жалпы ^лемдеп Yлесi 1.1 -кестеде келпршген.
Кесте 1.1 - Азаматтык гимараттардыц ^терпш конструкцияларын салу Yшiн
Материалы Монолитп TeMipGeTOH ^урама жэне курама-монолиттi тeмipбeтон Кipпiш Металл
курылыс Yлесi, % 83,8 8,6 5,2 2,4
Дорыта келе монолитп TeMÏpôeTOHHaH курылыстыц жай-^й мен даму багытын талдау монолитп темiрбетоннан азаматтык YЙ салудьщ карастырылып отырган технологиясы казiрдщ езшде отандык жэне шетелдiк курылыс алацдарында кещнен колданылганын жэне оныц одан эрi дамуы Yшiн ец жаксы перспективалары бар екенiн керсеттi.
Бул материалды сапа ретiнде колданудыц непзп артыкшылыктары аныкталды азаматтык гимараттардыц прек кацкасын тургызу Yшiн негiзгi жэне технологияларды.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. Зиневич Л.В., Галумян А.В. Скоростное монолитное домостроение: условия достижения высоких темпов строительства и качества бетона получаемых конструкций // Бетон и железобетон. 2009. №5. С. 23-26.
2. Дикман Л.Г., Дикман Д.Л. Организация строительства в США. М.: Издательство Ассоциация строительных вузов, 2004. 374 с.
3. Амбарцумян С.А. Основы проектирования и производства опалубочных работ: дисс. ... докт. техн. наук: 05.23.02. Ереван, ЕрАСИ, 1999. 279 с.
4. Ahuja H.N. et al. Project Management: Techniques in Planning and Controlling Construction Project. 2-nd ed. New York: John Wiley & Sons, 1994. 500 p.
5. Афанасьев А.А. Возведение зданий и сооружений из монолитного железобетона. М.: Стройиздат, 1990. 380 с.
