CC BY
2УДК 33
Шарипова З.Т.
Донишгохи байналмилалии забонхои хоричии Точикистон ба номи Сотим Улугзода (Душанбе, Точикистон)
РУШДИ САРМОЯГУЗОРОН ДАР ШАРОИТИ ИМРУЗА
Аннотация: Дар мацолаи илмиимазкур муаллиф цайд мекунад, ки цалби сармояи хорицй ба Цум^урии Тоцикистон яке аз масъала^ои мущмест, ки бояд уал шавад. Ва дар шароити тагйирот ва гузаштан ба сохтори нави иктисоди бозаргонй ворид шудани сармояи хоричй омили пешрафти иктисодист. Дар макола инчунин гуфта мешавад, ки дар иктисодиёти республика техникам нав, тачрибаи истехсолй ва идоракунй, дониши техники, кувваи коргарии баландихтисос ахамияти халкунанда доранд.
Калидвожахр: проблемами идоракунй, ицтимой, истехсолй, сармоягузории хорицй, самаранокй, цалби сармоя, менецмент, сармоя.
Давлати сохибистиклоли мо имруз дар шароити иктисоди бозоргонй карор дорад. Комёбихо руз аз руз афзуда истодаанд. Иктисоди бозорй ба бисёр корхонаву ташкилотхои чумхурй таъсири зиёд мерасонад. Сиёсати сармоягузорй низоми бозоргонй мебошад. Мафхуми сиёсати сармоягузориро содда мефармем, дар асл нихоят хело мураккаб мебошад. Агар аз чониби Хукумати Чумхурй сиёсати сармоягузорй дуруст ба рох монда шавад, пас ин ба пешравии иктисодиёт ва бехтару хубтар шудани вазъи иктисодии ахолиро нишон медихад.
Раванди сармоягузорй мачмуи амалхои пайдарпайест, ки ба сармоягузорй ба дороихои гуногун бо максади ба даст овардани фоидае ноил шудан ба хадафхои дигари иктисодй равона карда шудааст. Раванди
1836
самараноки сармоягузорй банакшагирй, тахлил, интихоб, татбик ва назорати лоихахои сармоягузориро талаб мекунад.
Омузиш ва масъалаи сармоягузорй муайян менамояд, ки якчояшавии Чумхурии Точикистон ба системаи хочагии чахонй ва гузаронидани ислохоти иктисодй ба чалби сармоягузории хоричй алокаманд мебошад. Миёни хачми сармоягузорихои хоричй дар иктисоди Точикистон кам ба назар мерасад. Сабаби он дар мавчуд набудани сиёсати дарозмухлати давлат дар самти танзими сармоягузории хоричй мебошад. Воридоти сармояи хоричй самаранокии рушди иктисодиро хавасмандгардонида, устувории сиёсй ичтимоиро таъмин менамояд.
Татбики босамари сармоягузорихои хоричй бо рохи фазои мусоид ва устувори сармоягузорй имконпазир буда, чузъхои мухими он устувории сиёсй, шароитхои мусоид барои рушди иктисодй, инчунин конунгузорй, ки манфиатхои шахсй ва чамъиятиро ба хисоб гирифтаанд мебошад [4,с.124-129].
Аввалан сармоягузории хоричй сабаби рушди иктисодиёт мегардад ва ба сармоягузории дохилй таъсири калон мерасонад, хамчунин ба мустахкам гардонидани робитахо байни бозори дохиливу байналмиллалй мусоидат менамояд.
Сармоягузорони хоричй бояд хамеша аз лоихахои сармоягузорй бохабар бошанд, ки боиси пешрафти фаъолияти онхо мегардад. Дар холатхои мавчуд будани лоихахои сармоягузорй ва бехабар мондани сармоягузорони Точикистон онхо маблагхои калонро аз даст медихад. Танхо дар хамин маврид фаъолияти маблаггузорон дар мамлакат ривоч ёфта, сабаби баландгардидани иктисодиёти давлат мегардад.
Бояд кайд кард, ки танхо дуруст ба рох мондани сиёсати сармоягузорй дар мамлакатамон метавонад ба рушди иктисодиёт таъсири мусбат расонад. Бинобар ин, сабаби бехтаркунии сармоягузории мамлакат ва баландбардории чолибнокии сармоягузории сохахои иктисоди миллй чорачуйи кард.
Мутобики ривочи сиёсати давлатй ва химояи сармоягузории чумхурй сиёсати давлатии сармоягузорй бояд ба фарохам овардани шароити мусоиди
1837
сармоягузорй ва бартараф намудани махдудиятхои конунгузори барои афзоиши сармоягузорихо дар истехсолот, таквиятбахшии тамоюли ичтимоии онхо, озод намудани ташаббуси бахши хусусии иктисод, муковимат ба тахдидхои баъди бухрони молиявии чахонй бавучудомадаи бесуботии фаъолияти хочагидорй дар кишвар бинобар фарсудагии чисмонии аз хад зиёди бахши истехсолй нигаронида шавад [3, с.26].
Принсипхои асосии сиёсати давлатй оид ба чалб ва химояи сармоягузории Чумхурии Точикистон дар доираи таъмин намудани рушди мутавозин ва босуботи иктисоди кишвар мебошанд.
Рушди сармоягузорй ва ташаккули фазои сармоягузорй дар кишвар хамчун стратегия ва омили мухими тачдиди иктисодиёти миллй муайян шудааст. Накши давлат дар чалб ва равонакунии сармоягузорй ба рушди бахши вокеии иктисодиёт, фарохам овардани шароит барои ташаккули бозори когазхои кимматнок, чоннок намудани фаъолияти карзии бонкхо дар бахши вокеии иктисодиёт, хавасмандгардонии чалби сармояи хоричй ва риояи катъии манфиатхои Точикистон таквият меёбад.
Сармоягузории хоричиро метавон хамчун омили суръатбахши рушди иктисод, пешрафти технология, тачдид ва навсозии дастгоххои истехсолй, усулхои пешрафтаи идоракунии истехсолот ва омода кардани мутахассисони баландихтисос номид. Ч,алби сармоягузорихои хоричй метавонад боиси афзоиши намудхои гуногуни махсулот гардад ва бо кумаки шарикони хоричй густариш ёбад. Барои баланд бардоштани самаранокии истехсолот дар баъзе сохахо, истифодаи технологияхои хоричй мухим аст. Барои мисол, ин ба сохахои истехсоли молхои содиротй, истихрочи маъдан ва коркарди нафт дахл дорад. Агар бо кумаки сармоягузорихои хоричй мо ба пешбурди ин вазифахо муваффак шавем, ин барои эчоди иктисоди муосир сахми назаррас хохад буд.
Дар ин росто, масъалаи чалби сармояи хоричй, алалхусус дар шароити бухрони сармоягузорй дар Точикистон айни муддаост. Аз он, ки то кадом андоза чалби сармоягузорихои хоричй самарабахш мебошад. Дар шароити гузариш аз як системаи хочагидорй ба системаи дигар ва таъмин намудани
1838
механизми чунин гузариш хачми зиёди сармоягузорй такозо мегардад [5, с.76-80].
Давлатхои таракки карда кушиш мекунанд, ки сармоягузории хоричиро ба худ чалб намоянд. Сармоягузории хоричй метавонанд бо рохи ташкили корхонахои муштарак ва корхонахое, ки пурра ба сармоягузорихои хоричй тааллук доранд, чойхои нави кориро таъмин кунанд, махсулот истехсол намоянд, ба бучаи андоз супоранд ва бо хамин воридшавии даромадхои пуллии лозимаро ба буча таъмин намоянд. Ин даромадхоро давлат дар навбати худ метавонад сохахои содиротй равона кунад. Ч,араён ва чалбномоии сармояхои хоричй барои баромадан аз бухрони иктисодй хаётан мухим аст.
Бояд дарк кард, ки чалби сармояи хоричй, дар иктисодиёт накши мухим дорад. Онхо барои рушди устувори иктисодиёт, таъмини бе танаффусии истехсолот заруранд. Бидуни сармоягузории хоричй дар шароити муосир, ракобат ва ракобатпазирии истехсолкунандагони мол дар бозори хоричй ва дохилй гайриимкон аст.
АДАБИЁТ:
1. Бромвич, М. Анализ экономической эффективности капиталовложений. - М.: ИНФРА-М, 2006. - 432 с
2. Рахимов З. Инвестиционная деятельность банковской системы в условиях рынка. Душанбе, «Ирфон», 2002
3. Сафаров А.А. Ч,абхахои назариявии ташаккулёбии сармоягузорй хамчун омили рушди иктисодй // Паёми ДМТ. Бахши илмхои ичтимой-иктисодй ва чамъиятй, 2018. - №11. -Душанбе, 2018. - С.26
4. Саидмуродов, Ш.М. Зарурати чалби сармояи мустакими хоричй дар иктисодиёти миллй // Паёми Донишгохи давлатии ^ургонтеппа ба номи Носири Хусрав, 2017. - № 1/1(43). - С. 124-129
5. Султонзода, И.М. Арзёбии чалби сармоягузории хоричи ва накши он дар иктисодиёти Чумхурии Точикистон// И.М. Султонзода // Паёми Донишгохи миллии Точикистон. Бахши илмхои ичтимои -иктисодй ва чамъияти -№1. - Душанбе, 2019. - С. 76-80
1839
