УДК 639.3.6.
РОТОР ЯРУСИ ЦАНОТИНИНГ 2- ВА 3- ^ОЛАТЛАРИДАГИ ХДРАКАТЛАНТИРУВЧИ МОМЕНТЛАРИ
Дехконов Улугбек Гофурович НамМКИ доценти, т.ф.н., +998 93 242 48 51, znaniyasila7 @yandex. ru
Аннотация. Ушбу маколада вертикал укли ротор ботик канотининг икки хил ишчи холатида юзасига тушувчи шамол босимидан хосил булган харакатлантирувчи момент тенгламалари келтириб чикарилган. Тенгламада роторнинг динамик, кинематик ва геометрик параметрлари орасидаги богланишлар уз ифодасини топган.
Аннотация: В статье приведено уравнение крутящих моментов возникающего под давлением ветрового потока ротору с вертикальной осью изогнутыми крыльями при двух её характерных положений. В уравнении отражены связи между динамическими, кинематическими и геометрическими параметрами.
Annotation. The article of moment gives the equations of a twisting propelling rotor with a vertical axis with a curved wing arising under the pressure of the wind flow. The relationship between dynamic, kinematic and geometric parameters is reflected in the equation.
Калит сузлар: Дифференциал тенглама, холат, шамол, ротор, агрегат, канот, босим, ботик юза, чизикли тезлик, бурчакли тезлик, момент.
Ключевые слова: Диференциальное уравнение, положения, численный метод, ветер, ротор, агрегат, крыла, давление, изогнутая площадь, линейная скорость, угловая скорость, момент.
Key words: Differential equations, numerical method, wind, rotor, assembly, wings, pressure, curved area, linear velocity, angular velocity, momentum
Маълумки ротор бир ишчи даври оралигида канотларнинг харакатлантирувчи момент кийматини узгариши билан боглик булган турт хил холатда ишлайди [1], [2]. Ушбу маколада иккинчи ва учинчи холатлари хакида тахлилий хулосалар киламиз ва унинг ифодасини аниклаймиз.
Иккинчи холат бу 2-канот 1- канотнинг В нуктасидан бошлаб шамол йуналишидан тусилиб колиши билан боглик булса (1-шакл), 3-холатда эса 2-канот 1-канотнинг А нуктаси тамонидан шамол йуналишига нисбатан очилиб боришидир (2-шакл).
Ротор яруси канотининг 2-х,олатидаги харакатлантирувчи моменти: Канотларнинг шамол окимига нисбатан 2-холатда жойлашуви ишчи юзасини кандай узгаришига караб ротор яруси харакатлантирувчи моментига уз таъсирини утказади, чунки биринчи канот тулик актив булади [3],[4]. 2-канотнинг бу холати
i ■ sin^ = i ■ sin(1800 + 5) тенглик карор топгандан бошланади. Яъни,
i
5 = arcsin(— sin^) r
кийматга тенг булганда юзага келади. Бошлангич холатдаги 1-канотнинг бурилиш бурчаги ф ва 2-к;анотнинг ф+120 бурчакларини к;ийматлари кейинги ортиб боришида 1-канот 2-к;анотни туса бошлайди, натижада 2-к;анотнинг asi бурчак асосида хосил булувчи юзаси харакатлантирувчи момент хосил к;илмайди. Бунда бурчак <р нинг ортиши
билан ортиб боради ва унинг к;иймати 90° га кадар етади. Натижада у 2-к;анот билан батамом тусилади. 1-расмда бурчак я,билан курсатилган. Бу ерда бурилиш бурчаги ц> нинг узгариб бориши билан aj4 к;ийматини узгаришини аник;лаш вазифаси туради [5].
tu R R г Шаклдан —-г = —-г =- еки
sin(Z010^a4 ) sin(Z010 A + ZA0Sa4 ) sin^ Sa4)
ёки —-R-= —p—--г ва бунда 5 = S + —— эканини инобатга
• (о s: ( —— I sin(a3 +aS4) 3
Sin P + 5~ ((H--) I S 4
V 3 J
r
олиб sin(a3
+ aS4) = T, sin(5 + Р-р) ва ундан якуний тенгламасини топамиз: R
r
aSA = а3 - arcsin(— sin(5 + Р- р))
R
Бунда г, а3, ива/.? ларнинг к;ийматлари куйидаги тенгламалар билан ифодаланиши маълум [6], [7], [8]:
J0X0|— + R2 - d2
а = arccos(—!-¡—¡—)
3 — • R • |00|
r = ^ r— +100|— -—• |00| • cos[a +а]
c „ - B1 ±V B1— - 4 • A1 • CL
5 = — • arctg-)
— • A1
l00|
P = arctg „ ? )
i • k + a
Ушбу тенглама ва шаклга асосланиб 2-к;анот ишчи х,олатининг узгаришларини
шартлар асосида ёзамиз [9], [10], [11], [12], интеграл че-гараларини ротор
9я _ 11 я- я
конструкциясидан маълум булган 40 = ар
белгилаймиз [13],[14], [15]:
- = а - = Г "
40 Г ; 2 в кииматлар асосида
0 — г - Г
М = — с ■ р ■ к 2 2
| р (и ■ ътЗ^-ю- г )2 1 ■ г ■ йа + \ |2 (и ■ Бт - о ■ г)
■ г ■ йа
аР < а8 4 < аа
М = — с ■ р ■ к 2 2
я
I2 (и■ Бт^ г)2
■ г ■ йа
1
М=— с ■ р ■ к 2
а^ — — а^>
V я 2
■ г ■ йа
12 ри■ бШ^ -&■ г)2 Л У
Хулоса шуки, тенгламалар сонидан яруснинг 2-каноти узининг 2-холатида 3 хил динамик узгаришни амалга ошириришини куриш мумкин.
Ротор яруси канотининг 3-х,олатидаги х,аракатлантирувчи моменти: Яруснинг 2-фаноти 1-к;анот ортига утганидан сунг <р нинг кейинги узгариши уни 3-холатга утказади.
Бунда 2-канот узининг паст кисми булган А нуктадан шамол йуналишига яна очила бошлайди.
а ■ БШр > Г ■ 5^(180°-^ )
Чегарадан 3-холат бошланганини курсатади. Бу холда хам юкоридаги тенглама билан бир хил куриниш олади:
г
Г = Г - агсвт(—вт(£ + р - р))
К
Фарк;и шуки, я54 бурчак асосига курилган юза пассив холда булса, аЕЪ бурчак асосига
курилган ёйли юза актив ишчи холатга утади. Бу интеграл чегарасини танлашда ахамиятга эга.
2
2-расм. Ротор 2-канотининг 3-х,олатидаги моментини хисоблашга доир
Шартлар асосида момент тенгламаси ёзамиз:
0 < aS5 < aF ;
aF < а„ < а
S 5
Ig ораликларда
M2 = — c • р • h
aG <as 5 <aB ораликда эса
M„
1 fc — c • р^ h
2
f s5 (v • sin^ - с • r) I • r • da
f s5 (v • sin^ - с • r)2 I • r • da
Ja J
Тенгламалар уринли булади
Эътиборлиси шундаки 2-х,олатда бурчак интегралнинг бошлангич
координатасини, а£5 эса интегралнинг ох,ирги координатаси булади.
a g < as 5 < а в ораликда канотнинг AF ёйи х,осил килган юза моменти юза шамол йуналишига деярли паралел жойлашганидан, жуда кичик булади
Хулоса шуки, 2-канот яруснинг 3-х,олатида 2 хил динамик узгаришни амалга оширади.
Ярус сузининг ишлатилиши роторнинг икки ярусдан иборат эканини англатади. Биз бу ерда битта яруснинг 2 - каноти хакида фикр юритдик. Иккинчи яруснинг 2 - каноти х,ам айнан шундай характеристикага эга булади, факат 600 га кечиккан х,олда юз беради [16], [17], [18].
Ушбу тенгламалар мухдндислик хисобларида ечим талаб этмайди, улар компьютер дастурлари асосида такрибий ечиш усуллари ёрдамида, зарурий аникликда хисоблашга имкон беради.
АДАБИЁТЛАР
1. Ulugbek D, Yodgorjon T. "Rotors Of Wind Aggregates and Their Construction Prob-lems'V/Intemational Journal of Progressive Sciences and Technologies- (IJPSAT), 27(1), pp. 148-154, Vol.27 No.1 Junio 2021, ISSN: 2509-0119. https://iipsat.org/ index. php/ ijpsat/ article/view/3196
2. Gafurovich DU. "Analysis of the soulit and rezults of the defferentiolofequatio of wind agregate motion". Design Engineering journal, 2021. December, pp 5618-5627. ISSN: 0011-9342. https://scholar.google.com/citations7view op=view citation&hl=ru&user= Yygsin4AAAAJ&citation for view=Yygsjn4AAAAJ:9yKSN-GCB0IC\
3. Gafurovich D. U., Sotivoldievich Z. M. "The use of non-conventional power sources is a requirement of the period'V/Academicia Globe: Inderscience Research - 2021. - Т. 2. -№.07. - С. 121-126. ISSN: 2776-1010. https://www.neliti.com/id/publications/358054/the-use-of-non-conventional-power-sources-is-a-requirement-of-the-period
4. Dekhkonov Ulugbek, Tillaboev Yodgor, Orishov Utkirbek, Azamov Kodirjon. "Determining the optimal angular velocity of a vertical axis rotor wind unit". Jundishapur Journal of Microbiology Research Article Published online, 2022 April Vol. 15, No.1 (2022) pp 3298-3304. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=ru&user=Yygsjn4 AAAAJ& citation for view=Yygsjn4AAAAJ:zYLM7Y9cAGgC
5. Dehkanov Ulugbek Gafurovich "Practical equation of torque for a concave wing rotor drive". Journal of Pharmaceutical, Negative Results, Volume 13, pp 7613-7616. Special Issue 07, 2022. https://pnrjournal.com/index.php/home/article/view/7978
6. Ulugbek D., Insomiddin N., Isaboev S, Kodirjon A. "Checking the beams for strength in longitudinal bending by plotting the geometric size of the sross section". Ournal of Northeastern university. Том 25, Номер 04, Страницы 3409, Издатель Original Research Paper. 2022.
7. Дехконов y.F, Нажмиддинов И.Б, Уришев У.Г. "Ротор ишчи канотларини аниклаш". Journal of Advanced Research and Stability. 2022, 199 б. ISSN: 2181-2608. www. sciencebox.uz/.
8. Дехконов y.F, Исабоев Ш.М. Уришев У.Г. "Ротор моментининг характеристикаси". Journal of Advanced Research and Stability. 2022, 205 б. ISSN: 21812608. www. sciencebox.uz/.
9. Дехконов y.F, Исабоев Ш.М., Абдужабборов А.А. "Шамол агрегати фойдали каршилик моментининг зарурий киймати". Journal of Advanced Research and Stability. 2022, 205 б. ISSN: 2181-2608. www.sciencebox.uz
10. Dehkanov U.G, Makhmudov Z.S, Azamov Q. S. "General Equation of the Moment of a Concave Wing». Web of Scholars: Multidimensional Research Journal (MRJ), Volume: 01 Issue: 06 2022 ISNN: (2751-7543), pages: 70-74. https://scholar.google.com/citations?view op= view citation&hl=ru&user= Yygsjn4AAAAJ&citation for view=Yygsjn4AAAAJ:Y0pCki6q DkC
11. Dehkanov U. G., Makhmudov Z. S., Azamov Q. S. «Practical Equation of Torque for a Concave Wing Rotor Drive». Web of Scholars: Multidimensional Research Journal (MRJ) Volume: 01 Issue: 06 | 2022 ISNN: (2751-7543), pages:230-234, https://scholar.google.com/ citations?view op=view citation&hl=ru&user=Yygsjn4AAAAJ&citation for view=Yygsjn4 A AAAJ:Tyk-4Ss8FVUC
12. У. F. Дехконов. "Шамол энергетик агрегатининг автоматик бошкариш системаси ва унинг харакати дифференциал тенгламаси". Фаргона политехника институти илмий-техника журнали, 2(3)-сон, 40-46 бетлар, Руйхат раками № 0447. 1998 й. Тошкент
13. У. F. Дехконов. "Шамол худудининг энергетик потенциали". Фаргона политехника институти илмий-техника журнали, 3/4-сон, 24-28 бетлар, Руйхат раками № 0447. 1 998 й. Тошкент
14. А. Жураев, УЕ. Дехконов, М. С. ^учкоров. "Шамол конструкциясининг конструкцияси" Механика муаммолари журнали, 2-сон. 53-57 бетлар. Руйхат раками №117, Фан наширёти, УзР Фанлар академияси. 1997 й. Тошкент.
15. А. Жураев, УЕ. Дехконов. "Шамол курилмасининг харакатлантирувчи моменти ва кувватининг хисоби" Механика муаммолари журнали, 3-сон. 58-63 бетлар. Руйхат раками №117, Фан наширёти, УзР Фанлар академияси. 1997 й. Тошкент.
16. У. F. Дехдонов, Ш.М. Исабоев, А. Абдужабборов. "Шамол агрегати ротори фойдали иш коэффициентининг хисоби". НамМ^И Механика ва технология илмий журнали. 3-son, 514-бет, 2021 й., ISSN 2181-158X, www.nammqi.uz
17. У. F. Дехдонов, А.И. Акбаров. "Инерция моментининг бардарорлаштирувчи фактор". НамМ^И Механика ва технология илмий журнали. 4(5)-son, 22-27 бетлар, 2021 й., ISSN 2181-158X, www.nammqi.uz
18. У. F. Дехдонов, И. Б. Нажмиддинов, ^.С. Аъзамов. "Шамол агрегатининг оптимал режимда ишлашини таъминловчи фойдали даршилик моментини анидлаш". НамМТИ Илмий - техника журнали. Махсус сон (3), 197 b. ISSN 2181-8622. www.nammti.uz