Научная статья на тему 'ВЕРТИКАЛ ЎҚЛИ РОТОР ҚАНОТЛАРИНИНГ ИШЧИ ҲОЛАТЛАРИ'

ВЕРТИКАЛ ЎҚЛИ РОТОР ҚАНОТЛАРИНИНГ ИШЧИ ҲОЛАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
1
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Шамол / ротор / қанот / бурилиш бурчаги / агрегат / конструкция / радиус / актив / пассив / бурчакли тезлик / Ветер / ротор / крильа / угол поворота / агрегат / конструкция / радиус / актив / пассив / угловая скорость

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Деҳқонов У. Ғ., Тиллабоев Ё. К.

Мақолада шамол агрегати вертикал ўқли ротори анъанавий конструкцияси қанотларининг актив ва пассив ҳолатлари оралиқларини аниқланган. Роторнинг динамик параметрларини аниқлашда ушбу натижалар шартлар асосида қўлланилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Working positions of the rotor wings with a vertical axis

В статье определены диапазоны активныых и пассивныых положений крильевого ротора ветроваго агрегата имеющий классическую формы конструкции. Эти данные применяются в виде условиях при определении динамических параметров ротора.

Текст научной работы на тему «ВЕРТИКАЛ ЎҚЛИ РОТОР ҚАНОТЛАРИНИНГ ИШЧИ ҲОЛАТЛАРИ»

2. А.Тухтадузиев, М.Т.Мансуров, С.КДучдоров. Тупродда ишлов бериш машиналари иш органларининг осиш механизмларини такомиллаштириш. - Тошкент, 2014. - 28 б.

3. Никитин Н.Н. Курс теоретической механики. - М.: Высшая школа, 1990. - 607 с.

4. Н.С.Пискунов. Дифференциал ва интеграл хисоб. - Тошкент: Удитувчи, 1974. -

614 б.

5. С.М.Яхин, Б.Г.Зиганшин, Ф.А.Шамсутдинов. Методика проектирования и расчета пружин сельскохозяйственных машин по критерию динамической устойчивости // Нива Поволжья, 2012. - №3. - С. 41-44.

6. М.В.Баратов, Н.В.Петров. Пружины. - Л: Машиностроение, 1968. - 216 с.

У.Д.К. 621.548. Класс МПК: F03D3/06

ВЕРТИКАЛ УЦЛИ РОТОР ЦАНОТЛАРИНИНГ ИШЧИ ^ОЛАТЛАРИ

Дехдонов У.Е., Тиллабоев Ё.К.

АННОТАЦИЯ. Мадолада шамол агрегати вертикал удли ротори анъанавий конструкцияси данотларининг актив ва пассив холатлари оралидларини анидланган. Роторнинг динамик параметрларини анидлашда ушбу натижалар шартлар асосида дулланилади.

АННОТАЦИЯ. В статье определены диапазоны активныых и пассивныых положений крильевого ротора ветроваго агрегата имеющий классическую формы конструкции. Эти данные применяются в виде условиях при определении динамических параметров ротора.

ANNOTATION. The article defines the ranges of active and passive positions of the rotor wings of a wind turbine with a classical form of construction. This data is used as conditions when determining the dynamic parameters of the rotor.3

Таянч сузлар: Шамол, ротор, данот, бурилиш бурчаги, агрегат, конструкция, радиус, актив, пассив, бурчакли тезлик

Ключавые слова: Ветер, ротор, крильа, угол поворота, агрегат, конструкция, радиус, актив, пассив, угловая скорость

Key words: Wind, rotor, wings, steering angle, unit, structure, radius, asset, passive, angular velocity.

Маълумки, ротор шамол энергиясини механик энергияга айлантиради, системани ишга туширувчи етакловчи звено вазифасини бажаради (1-шакл).

Унга кура уз уди Z атрофида айланувчи вал 1 га пластинкаларни шарнирлар 4 ёрдамида тутиб турувчи юдорида 2 ва пастда 3 стерженлар махкамланган ва унга данотлар урнатилган. Валнинг узи юдори ва пастки дисмларидан подшипниклар ва потпятник 5 га махкамланган. ^анот пластинкаларининг холатига кура, шамолни тусиб долувчи ёпид 6 ва шамолни утказиб юборувчи очид 7 вазиятларда булиши мумкин. Пластинкалари ёпид холатда булган данот шамол босимини дабул дилади. Айтайлик, роторнинг унг томони шамол босимини дабул дилиб, чап томони уни утказиб юбориши хисобига босимлар фарди юзага келса, ротор соат милига дарши бирор шр бурчакли тезлик билан айланма харакат дилади. ^анотнинг унг томонидан чап томонига утиш чегарасида унинг

пластинкалари 1350 га бурилади ва унг томонга утгунга кадар уз уклари атрофида эркин айлана олишлари мумкин эканидан шамол тезлигининг йуналиши и га параллел холатлари 7 ни саклаб колишга мажбур буладилар.

1-шакл: Шамол агрегати вертикал укли роторининг классик конструкцияси

Пластинкаларнинг бу харакат конунияти шамол тезлигининг турли йуналишларида хам ротор бурчак тезлиги йуналишини саклаб колишига имкон беради.

Куриниб турибдики, ротор канотлари хар бир айланиш даврида, шамол босимини кабул килишига кура узларининг турли вазиятлари билан тавсифланади. Ротор динамикасига таъсир килувчи бу тавсифли вазиятлар асосан 4 хил булади. Уларни ротор канотларининг сони п=6 булган холида куриб чикайлик (2-шакл).

1. Активлик холати: канотнинг юзаси тулигича шамол босимини кабул килади. 3-шаклда 1 -канот активлик холатида.

2. Цисман активлик хрлати: бунда канот узидан кейинги келаётган канотнинг юзаси сабабли шамол йуналишидан кисман тусилиб колади. 2-канот цисман активлик холатида булиб, у шамол йуналишидан 1-канот хисобига кисман тусилиб колган.

Активлик ва кисман активлик холатлари биргаликда канотнинг ишчи хрлати деб юритилади.

3. Пассивлик холати: агар канот узидан кейинги келаётган канот сабабли шамол йуналишидан тула тусилиб колса, у система учун фойдали иш бажармайди, шунинг учун бу вазият канотнинг пассивлик %олати деб аталади. Шаклда 3-канотлар пассивлик холатида.

4. Царшилик холати: бу холатда канот пластинкалари очилган холатда булиб, шамол йуналишига карама-карши харакат килади (4, 5, 6-канотлар).

2-шакл. Ротор канотларининг тавсифли х,олатларини курсатишга доир

Энди данотларнинг ушбу тавсифли холатлари интервалларини анидлайлик. Бунда роторнинг фадат битта данотининг харакатини текшириш етарли булади, чунки данотлар даврий харакатда булганлиги ва у 2л: га тенг эканидан топилган донуният барча данотлар учун хам тааллудли булади.

3-шаклда данотлар сони 4 та булган роторнинг сехематик кури-ниши тасвирланган. Бунда данотлар орасидаги бурчак 9 булиб, дуйи-дагича анидланади:

2 -л

n

(1)

бунда, n-роторнинг данотлар сони.

У холда шамол йуналиши билан 1-данот текислиги орасидаги бурчакни ф деб олганимиз учун 2-данот текистлиги билан шамол йуналиши орасида хосил булган ф2 бурчакни дуйидагича белгилашимиз мумкин:

ф2 = ф + 9

(2)

2-данот харакатини текширайлик: фараз дилайлик, агар роторни бурчак тезлиги шр йуналишига дарама-дарши томонга фикран, бирор ф бурчакка бурсак, 2-тенгликка кура 2-данот шамол йуналишига нисбатан ф2=9 булган бурчак буйича жойлашади. У холда

9

канотнинг бу холатига келгунига кадар утган йулида, яъни 0<ф<9 интервалдаги харакатида актив холатда булганини куришимиз мумкин. Роторнинг бундан кейинги харакатида 2-канот, 3(а)-шаклда тасвирланганидек кисман актив холатига утади. Унинг кисман актив холати 1-канотнинг ортига тулик утиб булгунига кадар давом этади (4(б)-шакл). Яъни, бунда куйидаги тенглик карор топган вазиятда булади:

i • Sinp = i • Siniv + e)

(3) ни ф га нисбатан ечамиз ва ф=ф1 деб киска узгартириш билан ёзамиз,

Sine

(3)

ф

!= arctg

i - Cose

(4)

бунда, ф1-2-канотнинг кисман актив холатидан чикиш чегарасининг 1-канот бурилиш бурчаги оркали ифодасини курсатади. Бу киймат ротор канотининг актив ва кисман актив холатларининг узгариш чегарасини белгилайди. Демак, 0<ф<ф1 интервалда битта актив ва битта кисман актив канотлар ишчи холатда булса, ф1<ф<9 интервалида факат битта актив канот ишчи холатда булади. У холда 2-канотнинг кисман актив холатининг нихояси 1-канот бурилиш бурчаги ф нинг киймати (4) тенглик кийматига тенг (ф=ф1) булганида, яъни 2-канотнинг бурилиш бурчаги (2) тенгликка кура куйидаги кийматга етганида юз беради:

Sine

ф2 = arctg

+e

(5)

i - Cose

Демак, канотнинг кисман актив холатининг интервали е<ф<ф2 куринишда булади.

Юкорида келтирилган мулохазалар канотнинг пассив холати ва каршилик холатлари мос равишда ф2<ф<л:, л:<ф<2тс интервалларда булишини курсатади.

Аникланганларга кура роторнинг канотлар сони 3<n<6 булганида, уларнинг тавсифли холатларининг узгариш интервалларни курсатувчи 1 -жадвални тузишимиз мумкин.

1-жадвал.

канотлар сони Тавсифли бу] интервалла чак ри ^анот холатларининг узгариш интерваллари

e ф1 ф2 1-холат 2-холат 3-холат 4-холат

3 120 30 150 0; 120 120;150 150; 180 л<ф>2л

4 90 45 135 0; 90 90; 135 135;180 л<ф>2л

5 72 54 126 0; 72 72;126 126; 180 л<ф>2л

6 60 60 120 0; 60 60; 120 120;180¡ л<ф>2л

Текширишларга кура куйидаги хулосаларни келтирамиз: 1. Роторнинг актив ва кисман актив холатларининг бир вактдаги умумий сони иккитадан ошмайди;

2. ^анотлар сонинг ортиб бориш билан уларнинг ишчи холати интервали камайиб боради.

3. ^анотлар сонинг олтитадан ортиши рентабеллик (самарадорлик) ни орттирмайди.

АДАБИЁТЛАР

1. https://mireenrgii.ru/energiyavetra/moshhnye-vetrogeneratory

2. htts://www/altsun.com/energonovocti

3. http:www.freepatent.ru/

4. https://www.abok.ru

5. Патент УзР ИДРР №»2118/23.08.94.Исмоилов С., Дехдонов У// Узбекистон Республикаси патенти, 1994.

6. Дехдоонов У.Е. Шамол худудининг энергетик потенциали. ФарПИ, Илмий-техника журнали, №3(4)-сон. Фаргона, 1998 й.

7. Жураев А., Дехдонов У.Е., Шамол дурилмасининг харакатлантирувчи моменти ва дувватининг хисоби, Механика муаммолари. Тошкент, №3-сон, 1997 й, УзФА «ФАН» нашриёти.

8. Шефьтер Я.И. Ветроэнергетические агрегаты. Москва.:1998.-285 стр.

9. Шефьтер Я. И. Использование энергии ветра. Москва.: 2000.-168 стр.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.