CC BY
4
УДК 82 ББК 83.3 (0)3
Ма^мудзода Обидцони Бекназар, н.и.филол., дотсенти кафедраи назария ва таърихи адабиёти ДДОТ ба номи С.Айнй(Тоцикистон, Душанбе)
Махмуд-заде Обиджон Бекназар, к.филол. н., доцент кафедры теории и истории литературы ТГПУ им. С.Айни (Таджикистан, Душанбе)
Muhammadzoda, Obidjon Beknazar, candidate of philological sciences, Associate Professor of the department of theory and history of literature under the TSPU named after S. Aini (Tajikistan, Dushanbe) E-MAIL: Mirobid-26@mail.ru
Калидвожа^о: Назирй, газалсарой, сабк, сабки уиндй, талме^, Юсуф, уисомезй, ташбеу
Дар мацолаи мазкур тасвири ошкор ва пушидаи тимсоли Юсуф дар газалиёти яке аз маъруфтарин намояндагони сабки уиндй дар таърихи адабиёти форсу тоцик Назирии Нишопурй, ки пайравони бузургтарини сабки мазкур, аз цумла Соиби Табрезй ва Голиби Де^лавй уро устоди хеш номидаанд, мавриди пажууиш царор гирифтааст. Шоир дар истифодаи орояуои сухан дар бозофаринии ин мавзуи цолиб мауорати баланд нишон додааст. Истеъдоди баланди суханофаринй ба Назирй имкон додааст, мазмунуои цадид ва далнишинеро биёфарад.
Ключевые слова: Назири, сочинение газелей, индийский стиль, аллегория, Иосиф, синестезия, сравнение
Исследуются эксплицитные и имплицитные контаминации образа Иосифа в газелях одного из выдающихся представителей индийского стиля персидско-таджикской поэзии Назири Нишопури, признанного крупнейшими последователями данного стиля, в том числе Саибом Табризи и Голибом Дехлави, в качестве устода (наставника). Поэт проявил большое мастерство в использовании поэтических приёмов при воспроизведении этого захватывающего сюжета. Высокий уровень красноречия позволил Назири создать красивые и оригинальные художественные мотивы.
Key-words: Naziri, composition of gazels, Indian style, allegory, Joseph (Yusuf), synethesia, simile
The article dwells on explicit and implicit contaminations of Yusufs image in the gazels of one of the outstanding representatives of Indian style in Persian-Tajik poetry Nazir Nishopuri who was acknowledged by the greatest adherents of this style as ustod (master), Soib Tabrezi and Golib Dehlavi inclusive. The poet displayed great mastership in usage of poetical devices when reproducing this gripping plot. High standard of eloquence afforded Naziri to create fine and original imaginative motives.
БОЗТОБИ ТИМСОЛИ ЮСУФ ДАР РАЗАЛИЁЩ НАЗИРИИ НИШОПУРИ
ОТРАЖЕНИЕ ОБРАЗА ЮСУФА В ГАЗЕЛЯХ НАЗИРИ НИШАПУРИ
REFLECTION OF YUSUF S IMAGE IN NAZIR NISHOPPURIS GAZELS
Зикри номи ЮсуФ, мочарои y бо Зyлайхо ва додисадои марбyт ба y дар адабиёти форсй-точикй пешинаи хеле кадим дорад. Ин кисса дар адабиёти мо баргирифта аз ^уръон аст. Дар он сураи 12-ум бо номи Юсуфи пайгамбар омадааст ва ин кисса ба «адсанулкисас» (бедтарини киссадо) маъруф мебошад. Дар таърихи адаби форсй-точикй кариб шоиреро наметавон пайдо намуд, ки ба ин киссаи зебову дилнишин ишорае накарда бошад. Аз Устоди шоирон-Абуабдуллоди Рудакй то ба имруз дамагй аз ин хон чошние бурдаанд [3, 29]. Ин раванд бавижа дар даврони сабки диндии шеъри форсй, ки хамирмояи аслияш санъати талмед ва ирсоли масал аст, тавсиаи бештаре ёфт. Шиорони ин давраи пурбори адабиёти форсй-точикй, ки асосан дар ду давзаи адабй-Эрони давраи сафавй ва Х,инди замони темурй фаъолият мекарданд, дама дар паи чустучу ва дарёфти маънидои бикру тоза талош меварзиданд ва ин сабаб мешуд, ки як мазмунро ба чандин ранг ба чилва оваранд. Шумори шоирони содибдевону бедевони ин давра аз имкон берун аст.
Яке аз шоирони номдори даврони сабки диндй Мудаммаддусайн Назирии Нишопурист, ки дар нимаи аввали карни XVI ба дунё омадааст. Агарчи соли тавалуди у чандон дакик нест, аммо соли даргузашташ ба ичмои тазкиранигорон 1020-и д. к., баробар ба 1611-и милодй ва моддаи таърихи вафоташ «маркази доираи базм кучост?» (=1020) мебошад. Вай дар офаридани навъдои гуногуни шеър, ба монанди касида, газал, таркиббанду тарчеъбанд ва рубой табъи худро озмудааст, вале тавфики бештараш дар сурудани газал аст. Аз ин ру, уро ба унвони яке аз саромадони газали даврони сабки диндй эътироф кардаанд.
Аз Назирй каме бештар аз 550 газал бокй мондааст ва нусхаи тозае, ки аз девони шоир ба тасдеду таъликоти Ризо Тодирй ба табъ расидааст, 564 газалро дар бар дорад [4].
Назирии Нишопурй вокеан яке аз саромадони газалсарой дар даврони сабки диндй ба шумор меравад. Шудрату овозаи сухани у чи дар рузгори шоир ва чи баъд аз вай тамоми каламрави шеъри форсй-точикиро фаро гирифта буд ва шоирони зиёде ба у пайравй кардаанд. Ба кавли мусаддеди девони шоир Мудаммадризо Тодирй «Хдмаи шоироне, ки Назириро дида ё аз тарики ашъораш бо вай ошно шудаанд, уро ба устодй пазируфта ва диккати хаёл, вусъати андеша ва кудрати мазмунёбии вайро ситудаанд» [4, 26]. Аз ин миён ба як байт аз Соиби Табрезй иктифо мекунем, ки дар бораи чойгоди шеъри Назирй фармудааст:
Соиб ни хаёл аст шавад уамчу Назирй? Урфй ба Назирй нарасонид суханро [7, 48].
Инчониб дар ин мухтасар касди баррасии мавзуи муфассале надорем. Тандо меходем нигоде ба тасвири симои Юсуф ва давошии рузгори у дар заминаи газали Назирй дошта бошем. Мекушем, ба кадри тавон дар бораи таъсири киссаи Юсуф ба шеъри шоир ва шинохти Назирй аз у ибрози назар намоем.
Достони Юсуф аз нахустин даврадои шеъри форсй-точикй чун достоне зебову хаячонангез дар осори шуаро чойгоди хосеро дорост. Бунмояи аслии он аз К^уръон баргирифта шудааст. Аксари шоирони порсигу ба ин ;исса назар доштаанд ва никоти латифу зебоеро аз он мавзуъ дар ашъори хеш истифода кардаанд. Достони Юсуф устурае нест, ки якбора OFOз ёфта ба анчом расад, балки ходисаест, ки пайваста дар зиндагии инсонхо мукарраран рух додааст ва одамон онро хамвора тачриба кардаанд. Юсуф рамзи рухи покест, ки хиёнату ранчу душворихо, чоххову зиндонхо онро натавонистаанд бишкананд. Шикебоию тахаммули ранчи фиро;и махбуб уро тавону
Hepy Me6axmaHg, xaMa ryHa paH^y a3o6 pantu ypo HaMemuKaHaHg. Hmohh K;aBuam xacT, kh 6a BacBacaxou Ha^cy xaBacxo nupy3 MemaBag, 6agxox0Hy gymMaHOHampo 6y3yprBopoHa Me6axmag Ba gap HuxoaT a3H3H ^axOHy ^axOHueH MemaBag.
Ha3upuu Humonypn hh3 gap nanpaBH a3 aHtaHau moupoHH nemHH gap amtopu xyg, 6aBH^a gap ra3a^ 6a homh Mcy^u nanraM6ap, nucapu ^tK;y6u nanraM6ap umopau $ap0B0H gopag Ba a3 oh gap xap MaBpug 6a aHBOH ryHoryH ucTH^oga KapgaacT. flap metpu y mo Mcy^po roxe HaMogu 3e6oK, rox HaMyHau ca6py TaxaMMy^ Ba roxe HH3e KaMe6y Hogup Me6uHeM, kh xaMa 6a maxcuaTy 3HHgaruu hh maxcuaT 6apMerapgag.
^aMHH 3apo$aTy 3e6ouu MatHuro 6aeHH gocTOH acT, kh Ha3up0 6a Ma^cagu 3e6oBy gujHHmHH Ba Tatcup6axm HaMygaHH metpu xyg umopa 6a BOKeaBy xogucaxo Ba maxcuaTxou Tatpuxn Ba ycTypan MeKyHaHg, kh HHpo gap hamh aga6 «Ta™ex» MeryaHg. Ba KaB^u aga6ueTmHHocu Matpy^u to^hk TypaKy^ 3exHH «Ta™ex gap ^yraT Huroxu ca6yK KapgaH 6a cyu HH3ecT...AMM0 gap aga6ue™ 6ageK umopaT KapgaH 6a BOKeaxou acoTupn, TatpuxH, KuccaBy a^coHaxo Ba aroH metpu Matpy^u aKe a3 capoMagoHH cyxaH caHtaTH Ta^Mex HOMuga MemaBag» [2, 67]. ffloup 6a hh MaB3yt roxe omKopy paBmaH Ba roxe TaHxo 6o umopae gax^ KapgaacT. flap 3ep 6a 6appacuu hh hhkot aK-aK umopa xoxag myg.
flap 6aHTe moup gap hpth6ot 6a Kagpy Maroraa™ 6o umopae 6a «nupu
ho6hho» (MaH3yp ^tK,y6 acT) y Meryag:
ffapym 6aumu a%30H nupu ho6uho hu MedoHad, Ku waxpe 6ap capu caedou Icy$ MeKyHad saeso [4, 42]. Bo ucTH^ogau Tam6ex0TH nymugae nyH «nupu ho6hho» Ba «6aHTH ax3OH» Ha3upn 6ap xo^aTH pyxuH ^t^y6 umopa MeKyHag, kh gap raMH gypn a3 gu^6aHgu xem Ba rupaxou ^OHcy3 Hypu namMampo a3 gacT gogaacT Ba xa6ape Hagopag, kh aK maxp MapgyM gap capu 6a xothp 3e6ouu y Tanom gopaHg.
Ammo 6a aHgemau moup Ha xap Kace ca30B0pu Mymappa^ mygaH 6a nyHHH 3e6oucr: ^y3 yoyamu uxeoH Haca3ad my%$au №cy$, Hh ^ Hapacad ap3u ma^MMyn xaMa Kacpo [4, 17]. flap ^oh gurap Ha3guK 6a xaMHH Ma3MyH Meryag, kh Taiomu 3y^anxo 6apou pacugaH 6a rocy$ Kope 6exyga acT, 3epo Mcy^epo, kh y gap op3yam xacT, TaHxo gap 3HHg0H MeTaBOH nango Kapg:
3ynauxo, гy, Maepo 6a3My fiapwu drn6apu Ma^KaH, Ku oh Icy$ 6a 3undoHu гupu$тopoн waead naudo [4, 24]. Hh ^o BO^au «rupu^TopoH» MeTaBOHag 6a gy MatHH 6omag: 1. ax^u 3HHg0H; 2. xygu 3y^anxo, kh omuK (rupu$Top)-H 3y^anxo 6ygy 6a TyxMaT ypo 6a 3HHg0H a^KaHg.
flugopu rocy^ gap metpu moupoHH ry3amTau mo, a3 ^yM^a, Ha3upn HaMogu yMegBopn 6a oaHga acT Ba moup 6apou gap hh pox 6a MaKcyg pacugaH gap HBa3H Ta^omy ^ycTy^yxo HMK0Hna3up MegoHag:
Xap гoxl IOcy$e 3u my dap pox, Mondaacm, IUeeaH Kyny 3u гyмwyдau xyd huwoh mana6 [4, 40]. «ryMmyga» gap hh 6aHT umopa 6a gopag Ba HaMogu hh3h ryMmyga
acT. Hh Ma3MyH gap naHg ra3a^u moup 6a Ha3ap Mepacag: K,uccau mo 6a a3U3oHu eamaH xoxad гy$m, Xap Kupo maxma a3 uh eapma 6a co%rn 6upaead [4, 115].
Дар чои дигар аз санъати дисомезй истифода кардааст. «Манзyр аз дисомезй баён ва таъбирест, ки досили он аз омехта шyдани ду дис ба якдигар ё чонишинии ондо хабар дидад, монанди «киёфаи бонамак» ва «сухани ширин»...» [9, 41].
Ба дамин маънй мегуяд:
Ба гушам аз паридащои чашм овоз меояд,
Ки аз гурбат дар ин зудй азизе боз меояд [4, 108].
Шоир ин чо аз «гурбат» ва «азиз» ёд кардааст, ки ишораи зебое ба Юсуф ва гарибии y дорад. Аммо вожаи «азиз» идом дорад ва метавонад ба дар шахси наздик ишора дошта бошад. Паридани чашмро содиби овоз донистан омехтани ду эдсос аст ва шоир бо дарки шоирона чашмро кобили гуёй медонад.
Дар шеъри шоир Юсуф тимсоли умедворист, ки чо-чо намунадояшро мебинем. Байти зер дам аз дамин дастаи абёт аст, ки ба кас умед мебахшад ва дар он «тачаллии чамол» ба «Юсуф» ва «завк» ба «шури биёбон» таносуби зебо дорад: Тацаллии цамоле уаст, дар уар цо ки завце уаст, Биёбон шур агар меоварад, Юсуф ба чау дорад [4, 144].
Тавре ки дида мешавад, дар ин байт ду чиз ба ду чиз монанд карда шудааст ва ин дар шеъри сабки диндй маъмул буд. Ин равишро дар байти зер низ метавон мушодида кард, ки дар он «зиндон» ба Канъон ва «гулистон» ба Миср таносуб дорад: Зиндони ватан беу, ки гулистони гарибй, Аз Миср ба Канъон бару дар чоу нигау дор [4, 158].
Дар бисёр мавриддо шоир худро бо Юсуф киёс кардаву годе дамвазни y ва годе бартар аз y тасвир намудааст. Дар байти зер гармии бозори Юсуфро дар киёси худ ночиз мегирад ва бо ин меболад:
Чун магас бар цанд мецушем бар матлуби хеш, Гармии бозори Юсуф нашканад бозори мо [4, 14].
Шоир дар байти дигар бо эътимод ба нафс худро ба Юсуф ташбед мекунад ва бо кадршиносй аз худ мегуяд:
Баъд аз он к-аз чауи нисён бадарам овардй,
Пеши гургам фикану циматам арзон маталаб [4, 40].
Ин чо шоир нисён (фаромушй)-ро ба чод монанд карда, ташбеди изофй офаридааст, ки зебост. Дар мавриди дигар хокистари вучуди худро аз шамими пиродани Юсуф бартар мешуморад:
Эътимоде бар шамими ууллаи Юсуф надошт, Сурмаи хокистарам боди саборо гарм сохт [4, 42].
Дар чое остони маъшукро аз домани Юсуф бартар мешуморад ва аз сари сидк мегуяд:
Агар зи домани Юсуф кунанд болинам,
Саре, ки вацфи ту шуд, з-остон нахоуам бурд [4, 130].
Ин байт байти машдури Бедилро ба ёд меоварад: Дунё агар диуанд, нацунбам зи цои хеш, Ман бастаам уинои цаноат ба пои хеш.
Шоир дар байте дамчунин худро дар макоми Юсуф тасвир мекунад, ки агар бод бар ман бигзарад, «остин»-ашро аз тудфаи Миср (манзур буи пиродани Юсуф) пур ходам кард:
Пур кунам аз тууфаи Мисраш, Назирй, остин, Гар биёзад бар ницобам бод дасти рагбате [4, 303].
Дар чои дигар дам аз диммат мезанад ва худро харидори Юсуф мехонад:
Hadopad ea3H Konou dy onaM Ha3du caedoHM, Cape dopaM, ku lOcyfipo xapudop acm, nuHdopu [4, 307]. ffloup 6at3aH cyxaHH xygpo Bac$ HaMyga Meryag: Ea uh M.aMon, Ha3upu, Kace yaduc нaгy$m, KaMap 3u a^pady №cy$ 3u Hoy 6apdopu [4, 310]. flap MaBpugu gurap Ban 3hmhh muKoaT a3 HogopH xygpo 6a KaHtoH MoHaHg MeKyHag Ba $ap0B0HHp0 6a cyu xyg MexoHag:
Hy KaHbOH My6manou Kaym гaмmaм, Ky^u, au fiapoeoHu, Ky^u? [4, 320]. H,o.ra6 oh acT, kh moup gap hh Ba3t x,aM a3 xo^ara moupoHa 6epyH HaMepaBag Ba 6o HCTH^oga a3 caHtaTH Tamxuc (maxcuaT 6axmugaH 6a «^apoBoHH») 6aHTH 3e6oBy Tatcup6axme Meo^apag, kh hh ryBoxu Ta6tu Ho3yKnucaHg Ba HyKTae6u ycT. ffloup gap ^oh gurap xygpo 6o rocy$ Kuec HaMygaBy a3 HoMypoguu xyg muKoaT MeKyHag: Hy KUMame HuyadaMpyзгop, 6u$pywad, Ha №cy$aM, ku xapudop 6ap Mypod a$mad [4, 92]. Ban gap ^oh gurap 6a x,aMHH MatHH a3 6eHacu6uu xyg muKoaT MeKyHag: №cy$ a3 6aubu Ha3upu pafima 6epyH 6opyo, ffap yaMa 6o3op Kannowe xapudop acmy 6ac [4, 177]. flap 6aHTH 3ep Mypog a3 rocy$ maxcu $o3H^y MytTa6ap acT Ba MeTaBoHag 6a maxcu xygu moup x,aM umopa gomTa 6omag; rocy$ - xygu y Ba 6o3op - 3aMoHau y: A3 KUMamu №cy$ rnwaead hk capu My KaM, Xapnand xapudop 6a 6o3op Ha6owad [4, 96]. ffloup gap ^oe xygpo 6a rocy$ Ba ^urapu nopau xygpo 6a nupox,aHH nopamygau rocy^ MoHaHg MeKyHag Ba a3 MyxoTa6u xyg hoth^ot TaBaKKyt gopag: Oh ku dap nupayaHu nopau №cy$ 6uHad, ry H^oye 6a cyu uh цигapи hok ando3. [4, 167]. ffloup 6at3aH 6ugyHH 3HKpu homh rocy$ Ba ^tKy6 6a ohx,o umopa gopag. Ban Meryag, x,ap kh Mexox,ag, 6a a3H3H 6upacag (gap MaKoMH A3H3H Mucp e yMyMaH maxcu a3H3y MytTa6ap rapgag), 6oag kh a3 xyg 6ur3apag:
3u xyd гap 6^3apu, woyu KyHu dap MynKu 6eyywu, A.3U3U Mucp гapdad, yap ku dap eyp6am eamaH гиpad [4, 132]. EaHTH 3ep hh3 umopa 6a x,aMHH Kucca gopag Ba moup 3hmhh muKoaT a3 6eKagpuu cyxaH gap MaKoHH ryp6a™ xyg (X,HHg) 6a egu BaTaH (Эpoн) Mea^Tag: IUaKap dap Mucp ap3oH wyd, Ha3upu, Ea KaHboH MefiypywaM KaHd a3 uh nac [4, 177]. flap 6aHTH 3ep hh3 hh paBum 6a Ha3ap Mepacag, kh moup xygpo oBapgaHH HoMe 6a rocy$ MoHaHg Kapga, 6o 6aeHe 3e6o Meryag:
Moey ea$o dap uh wayp HyH yycHu my eapu6eM, OHpo a3U3 Kapdu, Mopo eynoM гapdoн [4, 271]. Eoag ry^T, kh Bo^au «rapu6» hx,om gopag: Kace kh gap rapu6ucT Ba KaMe6. hh Tap3H 6aeH metpu mouppo 3e6oTap KapgaacT.
Ha3upH gap 6ucep MaBpugxo MatmyKpo 6a x,ycHy Ma^o^aT 6a rocy$ MoHaHg
KapgaBy TacBupx,ou Meo^apag. flap 6aHTH 3ep gap 3aMHHau Tam6e^u MatmyK 6a
rocy^ ypo aroHaBy 6eMoHaHg 6a Ka^aM Megux,ag:
Hy IOcy$u my, ku a3 Mucpu yycH HyH my Kace EypyH HaeMada mo poyu KopeoH 6o3 acm [4, 69].
Дар байти дигар низ маъшукро бартар аз Юсуф (моди Канъон) ва зеботар аз Миср тасвир мекунад, ки таносуби зебо дорад: Mояи сад моуи канъонй ба уусн, Mиср дар хубй чунш мaъмyр не^ [4, 5б].
Ба дамин мазмун дар чои дигар дар васфи маъшук мегуяд, ки дар рузгоре мисли ту пайдо ходад шуд:
Давре чу my Юсyфе барояд Аз цинси maволyдy maносyл [4, 325].
Дар байти зер низ, ки сухан аз васфи маъшук аст, манзараи расидани корвон ва истикболи онро мушодида менамоем, ки хеле зебост: Хазор цони Зулайхо давад ба ижицбол, Ба уусни юсуфй ар корвон биёрой [4, 318].
Ё дар чои дигар мегуяд:
Ту ба маъмураи Mисрию мани мацнунро Набарад шавц бад-он куча, ки вайронй не^ [4, 177].
Дар байте дигар низ маъшукро ба Юсуф монанд кардаву мегуяд, ки зеборуён (юсуфсифатон) бо доли парешон ба додходй назди ту меоянд, зеро ки ту Юсуфию онон ба доди ту умедворанд:
Юсyфсифamон дод ба зиндони my оранд, Да^ор ба чангею сари myррa ба чанге [4, 31б].
Шоир дар байте руи маъшукро ба Юсуф ва закани уро ба чод монанд кардааст, ки ташбеди мутаносибу дилнишин аст:
Дил аз my об хурад корвони мисриро, Ки оразу зaк)aнam юсуфию чо^й кард [4, 150].
Байти мазкур биёбону корвону чоди об ва корвониёни ташнаро пеши чашм ба чилва моварад, ки тасвири хеле зебои шоирона аст. Хдмчунин таркиби «дил об хурдан» сухани шоирро мардумй кардааст.
Шоир дар байти зер низ маъшукро ба Юсуф ва худро ба мудточ (касе ки гирифтори кадтист) монанд кардаву аз Мисру кадтии замони Юсуф ва пиродан ёд овардааст, ки дама дилнишину мутаносибанд:
Ту ба maхmи Mиср пиродан фишонй бар сабо, Ка^иё^о ру% мепаррад ба овози царас [4, 173].
Дар байти дигар маъшукродар покй ба Юсуф монанд карда, мегуяд, ки дамин покй (исмат) окибат туро бадном ходад кард, зеро дамин исмати туст, ки шавки маро ба ту меафзояд:
Maсmyрии my беш кунад шавци Назирй,
Цуз исмamи Юсуф надарад пардаи Юсуф [4, 218].
Дар байти дигар дили худро ба Миср ва маъшукро ба Юсуф монанд кардааст, ки ташбеди зебои шоирона аст:
Mисри вайрони диламро зи бас омадшуди у, Юсуфе бар сари х,ар кучаву бозоре буд [4, 14б].
Шоир дар байте маъшук (Юсуфи худ)-ро дар киёс аз Юсуф бартар медонад, зеро агар моди Канъон (Юсуф) дар тамоми умраш боре бозорро дида бошад, Юсуфи шоир (маъшуки у) дар рузаш бозор аст:
Mоxlи Канъон сафаре кард, ки бозоре дид, Юсуфи мо^, ки роуаш уама бозор шуда [4, 289].
flap ^oh gurap xoHau xygpo 6a xoHau ^tKy6 (Ky^6au ax30H) Ba MatmyKpo 6a rocy$ MOHaHg KapgaacT:
ffepecm, ku a3 HaKxamu nupoxaHu Icy$ Eye 6a cyu Kyn6au ax3oH Hapacuda [4, 292]. Bo umopa 6a 6e6axpa 6ygaHH MapgyM a3 TaMH3y xupag Ba 6a hh ca6a6 a3 maxp 6epyH pa^TaHH ko^oh ap3umMaHg (TOcy$, KHHoa a3 MatmyK) 6aHTH 3e6oe O^apugaacr: Hu a3 maMu3y xupad Myfynucand uh MapdyM, Ku IOcy$e Hy my 3-uh waxp po^oH pafima [4, 294]. flap ra3a^u Ha3upn umopa 6a KaHtOH Ba ^tKy6 3ueg 6a Ha3ap Mepacag, kh 6a py3ropu rocy^ MyH0cu6aT gopag. HHaK, aK HaMyHa:
rap Ha6ydu nupu KaHboH 6yu nupoxaHwuHoc, Kyp MoHdu dap 6apaw, гap dycm ypeH oMadu. Xap eaMu y, K-oMadu dap cuHau mamaM $ypy, ^ohu Max6ycu Mapo Icy$ 6a 3undoH oMadu [4, 318]. ffloup gap 6aHTe 6a oxaHru Taa^y6 Ba TaH3 60 umopa 6a ^tKy6 Meryag: Oh ku y dap Kyn6au ax3oH nucap гyм Kapd, e$m, Ty ku Hu3e гyм HaKapdu, a3 Ky^ naudo waead? [4, 85]. Hh 6aHT metpu X,o$H3po 6a eg Meopag, kh oxaHru TaH3 Ba hxom gopag: Eupae 6a Kopu xyd, эu eou3, uh hu $aped acm? Mapo fiumod dun a3 pax, mypo hu a^modacm?! [8, 23] Hmopa 6a ^tKy6 gap ra3a^u Ha3upn rox paBmaH Ba roxe nymuga эxcоc MemaBag, kh HaMyHaam KaM HecT. Ba hh 6afrrxo MeHurapeM: ffoeu xap caedo K-a3 oh afipyxm uwk,, MucpueH 6ap 6aumu эxзoн pexmaHd. HaKxame 6apxocm 3-uh caedo 6a Mucp Eap K,yMucu Moxu KaHboH pexmaHd [4, 125].
Ha xap Mae3e ku 6ynd, HaKxam a3 Mucpy %MaH гupaд, MawoMu me3 6ond, mo Hacu6 a3 nupaxaH гupaд. IUaMuMe гap Ha map dopad duMoeu nupu KaHboHpo, Пucapгyмкapдae HyH yrn 6o 6aumynxa3aH гupaд? [4, 131].
nupu KaHboH 6o ku гupaд yrn dap 6aumynxa3aH, Eyu IOcy$po HaMee6ad 3u $ap3aHde d^ap [4, 160]. ffloup gap hpth6ot 60 homh rocy$ a3 3y^anxo hh3 3ueg eg Kapga, gap hh 3aMHHa Ma3MyHxou 3e6o O^apugaacr, kh xaMa a3 Kuccau rocy$ 6aprupu$Ta mygaacT. Bo 3HKpu naHg 6aHT hkth^o MeKyHeM:
XaMuH 6ac woxudu 6euxmuepuxou MywmoKoH, Ku y3p a3 ^hu6u Icy$ 6yead ^pMu 3ynauxopo [4, 6]. ffloup ca6a6u ^ypMH 3y^anxopo a3 ^ohh6h rocy$ MegoHag, 3epo kh xycHy 3e6ouu y 6yg, kh 3y^anxopo 6a hh pox Kamug. HyHHH 6a Ha3ap Mepacag, kh Ha3upn gap o^apugaHH hh 6aHT 6a 6aHTH 3arau Catgn Ha3ap gomTaacT: ffycmoH au6 KyHandaM, ku Hapo dun 6a my dodaM? Eond aeean 6a my гy$maн, ku HyHuH xy6 Hapou? [6, 703] HaHg 6aHTH gurap 60 3HKpu homh 3y^anxo:
Kom a3 oh e$m 3ynauxo, ku Hy IOcy$po dud, Aeean ac6o6u maannyK xaMa dap nonwpexm [4, 58].
50
***
Ганцу афсуни Зулайхо кор дар Юсуф накард,
Хар кй дил дарбохт, дил бурдан намедонад, ки чист [4, 71 ]. ***
Баъди цон додан ба дунболи ацал бинам чунон-к Гуё сад Юсуф аз пеши Зулайхо меравад [4, 87]. Шоир дар чое вакти хушро ба Юсуф монанд мекунад ва таъкид менамояд, ки онро осон аз даст набояд дод:
Биншин ба худ, ар хуш шавадат вацт, Назирй, Юсуф, ки хари, муфт ба цалби ду-се мафруш [4, 185]. Дар мукобили ин андеша y дунёро ба гурге монанд кардааст, ки гуё Юсуфро дарида буд ва он ба касе тараддум надорад ва касеро зинда намегузорад: Mацyй раум аз ин гурги моуиканъондар, Ки шуштарикулауу муштарикулола намонд [4, 143]. Бояд гуфт, ки паидам ва дамоданг омадани калимадои «муштарй» ва «шуштарй» шеърро зебову шуниданй кардааст.
Дар чои дигар Юсуфро сарчашмаи серию саховат ба калам додааст: Хар кй чун Юсуф шавад аз меунати зиндон халос, Кахтиёнро мекунад аз цаут дар Канъон халос [4, 204]. Яъне, касе кадри ранчкашидагонро медонад, ки ранчу сахтй кашида бошад. Устоди сухан чое худро ба бод монанд мекунад ва аз он меболад, ки радовардаш буи пиродани Юсуф (нури дидаи Яъкуб) асту онро ба Яъкуб армугон мебарад: Бодам, ки нури дидаи Яъцуб мебарам, Аз Mиср бри пирауанам зоди роу бас [4, 181]. Шоир чое чонро ба Юсуф монанд кардаву бо баёне зебо тасвири чолиберо ба чилва меорад:
Баъди цон додан ба дунболи ацал бинам чунон-к Гуиё сад Юсуф аз пеши Зулайхо меравад [4, 87]. Чунон ки дида мешавад, дар газалиёти Назирии Нишопурй ба киссаи Юсуф, Зулайхо, Яъкуб, Канъон, байти адзон, Миср ба тарзу равишдои гуногун ишорадо шудааст. Шоир бо мадорати волои шоирй ва табъи мавзуну маъниёб тавонистааст мазмундои тозаву рангорангеро аз ин тимсолдо ба калам дидад, ки дама дар асоси санъатх,ои шеърии талмед, ташбед, тачнис, тазод ва дисомезй офарида шудаанд.
Пайнавишт:
1. Ёуаццй, M. Фаруанги асотир ва достонворауо дар адабиёти форсй / M. Ёуащй. -Теурон: Фаруанги муосир, 1386. - 948 с.
2. Зеунй, Т. Санъати сухан / Т. Зеуни. - Душанбе: Ирфон, 1979. - 328 с.
3. Myсавй, С. Ф. Таъсири сураи Юсуф бар назми форси / С.Ф. Myсавй. -Теурон: Нахустин, 1382. - 456 с.
4. Назирии Нишопурй. Девон / Ба тасуеуу таълицоти Ризо Тоуирй. - Теурон: Нигоу, 1389. - 647 с.
5. Хофизи Шерози. Девон / Ба тасуеуи Бауоуддини Хуррамшоуй. - Теурон: Дустон, 1384.
6. Саъдии Шерози. Куллиёт / Бар асоси нусхаи тасуеушудаи Mууаммадалии Фуругй. -Теурон: Илуом. -1388.
7. Соиби Табрези. Девон / Ба кушиши Мууаммади Каурамон. - Теурон: Илмию фаруанги, 1363. - Ц. 1. - 396 с.
8. Соиби Табрези. Девон / Ба кушиши Мууаммади Каурамон. - Теурон: Илмию фаруанги, 1363. - Ц.2.
9. Шафеии Кадкани, Мууаммадризо. Шоири оинауо. - Теурон: Огоу, 1387. - 342 с.
Reference Literature:
1. Gohakhi M. Mythological Dictionary of the Persian Literature // M. Gohakhi. - Tehran: Modern Culture, 1386 hijra. - 948 pp.
2. Zekhni T. The Art of Word. - Dushanbe: Cognition, 1979. - 328pp.
3. Musavi S.Z. The Sway of the Tale about Yusuf over Persian Poetry // S.T. Musavi. - Tehran: Primary, 1382 hijra. - 456pp.
4. Nishopuri, Nazir. Divan // Under the editorship of Rizo Tohiri. - Tehran: View, 1389 hijra. -647pp.
5. Sherozi, Hafiz. Divan // Under the editorship of Bahouddin Hurramshokhi. - Tehran: Friends, 1384 hijra.
6. Sherozi, Saadi, Compositions. On the Basis of the List Edited by Muhammadali Furughi. -Tehran: Inspiration, 1388 hijra.
7.Tabrezi, Saib. Divan. Under the editorship of Muhammad Kahramon. - Tehran: Science and Culture, 1363 hijra. - V.1. - 396pp.
8. Tabrezi, Saib. Divan. Under the editorship of Muhammad Kahramon. - Tehran: Science and Culture, 1363 hijra. - V.2.
9. Shafei Kadkani, Muhammadrizo. The Poet of Mirrors. - Tehran: Tidings, 1387 hijrs. - 342pp.
