CC BY
35
УДК 8И(Банг) M.A.CAPKOP
ББК 83.34
ЧОЙГО^И AБУСAИДИ AБУЛХAЙР ДAР ДОНИШГО^ОИ БAНГЛAДЕШ
Вожа^ои калидй: зaбoни фopей, Бaнглaдeш, ДoншгoддoиБaнглaдeш,AбyеaидиAбyлxaйp.
Му^аддима. Баъд аз футу^ти Иxтиëpyддин Мудаммад ибни Бaxтиëpи Хилчй дap сoли 1204 м. дap ин минтака дукумати мyсyлмoнoн ташкил шуд (7,36).X,aмpoдoнy лaшкapиëни Мудаммад ибни Бaxтиëpи Хилчй, ки вopиди Бaнгoл шуданд, бeштap фopсизaбoн буданду ба василаи эшoн зaбoни фopсй дap aтpoфy aкнoфи Бaнгoл дap зaмoни сaлoтини Хилчй интишop ëфт (3,82) та^ибан шаш кapнy ним ба yнвoни зaбoни paсмй ва давлатй дap сapoсapи минтакаи Бaнгoл po^ буд^бдуллад, 1983, 9). дap ин муддати тугонй зaбoни фopсй дap Бaнглaдeш тaъсиpoти зиëдe гyзoштaaст. Зaбoнy адабтети фopсй peшaи дepинaвy амик дap сapзaмин Бaнглaдeш дopaд. Шoëни ëдoвapй аст, ки аз сoли 1837м. инглисдo 6o сyдypи иттилoияe кopбypди зaбoни фopсиpo дap идopoти давлатй мамнуъ кapдaндy дap садад бapoмaдaнд, тo peшaдoи ин дapaxти кyдaнсoлpo аз миëн бapкaнaнд. Aммo aлopaгми дамаи тaлoшдo ва 6o oн ки бeш аз саду дафтод сoл аз oн мамнуъият мeгyзapaд, дap мaшдypтapин дoнишгoддoи Бaнглaдeши зaбoни имpyзa фopсй тaдpис гapдaд, ^либи тавачуд аст, ки дap дoли дoзиp мyтyнe дap бopaи зиндагй, oсopy aфкopи Aбyсaиди Aбyлxaйp дap бapxe аз мaшдypтapин ва мaъpyфтapин дoнишгoддoи Бaнглaдeш бapoи дoнишчyëни зaбoнy aдaбиëти фopсй таълим дoдa мeшaвaд.
Зиндагии Aбyсaиди Aбyлxaйp дap як нигод Aбyсaиди Фaзлyллoд ибни Aбyлxaйp Aдмaд ибни Мудаммад ибни Ибpoдим, мaъpyф ба шайх Aбyсaиди Aбyлxaйp opифy шoиpи нoмдopи Эpoни кapни ëздaд аст. Aбyсaид дap аввали мyдappaми 357 д.к./дap pyстoи Мидна аз тaвoбeи Aбeвapд дида ба чaдoни кyшyд(Ч,yмдypй, 1863, 723) ва дap шаби чумъаи чaдopyми шaъбoни 440 д.к. дap зoдгoдaш, дида аз чaдoн фypy баст (13,7). Бapxe мудаккикин тaъpиxи таваллуди вaйpo сoли 351 д.к. ва бapxeи дигap сoли 361 д.к. oвapдaaнд (9,659). Вай сoлдo дap Мapвy Capaxс фикду дадис фapo гиpифт. Capaнчoм, ба сабаби дoдисaи мyдиммe дap зиндагиаш, дapсpo paдo кapдy ба чамъи суфтен пайваст ва ба вoдии иpфoн pyй oвapд. Шайх Aбyсaид пас аз тайи тapикaти тасаввуф дap назди Шайх Aбyлфaзли Capaxсй ва Aбyлaббoси Омулй ба диëpи аслии худ (Мидна) бoзгaшт ва дафт сoл ба pиëзaт пapдoxт ва дap сини 40-шлагй ба Нишoпyp paфт. Дap ин сaфapдo бyзypгoни илмй ва шapъии Нишoпyp 6o y ба мyxoлифaт бapxeстaнд, aммo чaндe нагузашт, ки мyxoлифaт ба мyвoфикaт бадал шуду мyxoлифoни вай таслим шуданд. Aбyсaид Aбyлxaйp мeгyяд: Гуфтй, кй манам мoди Нишoбyp, сapo Эй мoди Нишoбyp, Нишoбyp тypo. Они ту тypoвy oни мo низ тypo, Бo мo нагуйй, ки хусумат зи 4apo? (6,296).
Ч,ойгоди Aбyсаиди Aбyлхайр дар донишгохдои Бангладеш. Дoнишмaндoн, нaвисaндaгoн, aдибoнy шoиpoни сapзaмини Бaнглaдeш дap тули тaъpиx аз oсopи илмй, адабй, фapдaнгй ва исгомии дoнишмaндoни эpoнй мyтaaссиp шуданд ва бисëp аз oн бaдpa бypдaaнд ва ин aмp гaйpикoбили инкop аст. Лoзим аст бapoи бaëни чoйгoди Aбyсaиди Aбyлxaйp дap дoнишгoддoи Бaнглaдeши ду бaxшpo мaвpиди таввачуд кapop дoд: 1. Таълими дaëтy oсopи Aбyсaиди Aбyлxaйp дap бapнoмaи дapсии дoнишгoддoи Бaнглaдeш. 2. Тaдкикoтe, ки пaжyдишгapoни Бaнглaдeш дap бopaи вай aнчoм дoдaнд.
1.Таълими дaëтy oсopи Aбyсaиди Aбyлxaйp дap бapнoмaи дapсии дoнишгoддoи Бaнглaдeш.
Зиндагй ва oсopи Aбyсaиди Aбyлxaйp, opифy oлими бapчaстaи эpoнии кapни панчум шoмили бapнoмaи дapсии дoнишчyëни фopсй дap Бaнглaдeш аст. Гypyди зaбoнy aдaбиëти фopсии дoнишгoддoe, ки дap бopaи Aбyсaиди Aбyлxaйp тaдpис мeшaвaд, ибopaтaнд аз:
Дoнишгoди Дакка1: гypyди зaбoн ва aдaбиëти фopсии дoнишгoди Дакка дap дaвpaи кopшинoсии шли сeюм, тepми панчум, чaдop вoдиди дapс тaдpис мeшaвaд. Дap дaвpaи шyмopaи 301 тадти yнвoни тaъpиxи aдaбиëти фopсй (аз дaвpaи теш аз ислoм тo пoëни дaвpaи Салчукй)
Aбyсaиди Aбyлxaйp шoмили бapнoмaи дapсй аст (5, 8611)._
301 Тaъpиxи aдaбиëти "Тaъpиxи адабтет дap Эpoн" аз Зaбeдyллoд фopсй (аз дaвpaи пeш аз Caфo ва "Тaъpиxи aдaбиëти Эpoн" аз Pизoзoдa ислoм тo пoëни дaвpaи Шафак, "Тaъpиxи aдaбиëти фopсй дap ^инд" аз салчукй)_ Тавфик Cyбдoнй
Дар донишгохи мазбyр терми шашyм шомили чахор вохиди дарсй мебошад ва дар давраи шyмораи 308 тахти унвони "Ирфону тасаввyф дар адабиëти форсй" Абyсаиди Абyлхайр шомили барномаи дарсй аст(5, 8612).
Бо унвони мазбур шуароии номй, фузалои маъруф, таърихнависон, донишмандон, фукало ва машойих монанди Бобо Тохири Х,амадонй, Абyсаиди Абулхайр, Носири Хусрав, Хайëм, Анварй, Муиззй, Абдуллохи Ансорй, Саной, Аттор, Pовандй, Fаззолй, ^ушайрй ва Начмуддини Кубро даре дода мешавад.
308 Ирфону тасаввуф дар адабиëти форсии мактубу мутун
Баргузидаи "Мантик-ут-тайр" ва "Тазкират-ул-авл^" аз Аттор, рyбоиëти Бобо Тохдри Урëнй ва Абyсаиди Абулхайр, муночотномаи Хочаи Абдуллохи Ансорй_
Чадвали 1.Сарфаели dapcuu гурухи 3a6oH ва адабжти фoрcии Дoнишгoxíи Дакка.
Бо унвони мазбур барои донишчyëни забону адабжти форсй ирфону тасаввуфи Бобо Тохири Х,амадонй, Абyлсаиди Абулхайр, Хоча Абдуллохи Ансорй ва Шайх Фаридуддин Аттор ва ба вижа зиндагию осори Абyсаид Абулхайр ба тафсил тадрис мешавад. Донишчyëнро дар бораи ирфону тасаввуф ва таъсири Абyсаид Абулхайр бар орифону сyфиëн низ мутталеъ мекунанд.
Донишгохи Pочшохй2: Дар гурухи забон ва адабиëти форсй дар донишгохи Pочшохй соли дувум хафт вохид дарс дода мешавад. Дар шумораи давраи 203 дар зери назари таърихи адабдати форсй дар Эрон (аз давраи Сосонй то поëни давраи Салчукй) Абусаид Абулхайр шомили барномаи таълимй аст (5,8618).
Таърихи адабдати форсй дар Эрон(аз давраи Сосонй то поëни давраи Салчукй)
"Таърихи адабиëти форсй" аз Pизозода Шафак ва "Адабнома"-и Эрон аз Мирзо Макбулбеги Бадахшонй
Чадвали 2.Сарфа^и дарти гурухи забoн ва адабжти фoрcии Дoнишгoxи Po^ox^ü
Дар гурухи забон ва адабдати форсй дар донишгохи Pочшохй соли чахорум хашт вохид дарс дода мешавад. Дар шумораи давраи 406 дар зери назари "Ирфону тасаввуф дар адабжти форсй" Абусаид Абулхайр шомили барномаи таълими гурухи мазбур аст (5,8621).
Мукаддима бар мабонии ирфон ва тасаввуф" аз Здауддин Саччодй ва "Ирфон ва тасаввуф" аз Мухаммадхасани Х,оирй Чадвали З.Сарфа^и дар^и гурухи забoн ва адабжти фoрcии, дoнишгoxи Po4^oxu Барои донишчyëни забон ва адабдати форсй, зиндагй ва осори Абусаиди Абулхайр ба тафсил дарс дода мешавад. Дар канори ин дарс ба ирфону тасаввуфи вай низ ишора мешавад.
Донишгохи Читоганг3: Дар гурухи забон ва адабдати форсй дар донишгохи Читоганг дар соли дувуми чахор вохид дарс дода мешавад. Дар шумораи дарсии 204 бо унвони "Таърихи адабдати форсй" (аз Fазнавй то давраи Салчукй) Абусаиди Абулхайр шомили барномаи таълими дарсй аст (5,8626).
Таърихи адабдати форси аз 204 газнавй то давраи салчукй
аз
"Таърихи адабтет дар Эрон" Забехуллох Сафо ва "Таърихи адабдати Эрон" аз Pизозода Шафак
Чадвали 4.Сарфа^и дарти гурухи забoн ва адабжт фoрcии Дoнишгoxи Читoганг
Дар гурухи забон ва адабдати форсй дар соли чахорум хашт вохид дарс дода мешавад. Дар шумораи дарсии 406 бо унвони "Ирфон ва тасаввуф дар адабтети форсй" Абусаиди Абулхайр шомили барномаи таълимй аст. (5. 8628).
Ирфону тасаввуф адабтети форсй
Чадвали 5.Сарфа^и дар^и гурухи забoн ва адабжти фoрcии дoнишгoxи Читoганг.
Зери унвони мазбур барои донишчyëни забону адабжти форсй зиндагй ва осори Абусаиди Абулхайр батафсил дарс дода мешавад. Бо унвони мазбури шуарои номй, фузалои маъруф,
таърихнависон, донишмандон, фукахо ва машойих монанди Бобо Тохири Хдмадонй, Абусаиди Абулхайр, Носири Хусрав, Xайëм, Анварй, Муиззй, Хоча Абдуллохи Ансорй, Саной,Аттор, Pовандй, Fаззолй, ^ушайрй ва Начмуддини Kyбро таълим дода мешавад.
Пажух,ишх,ое дар бораи Абусаиди Aбyлхайр аз пажух,ишгарони Бангладеш. Дар бораи Абусаиди Абулхайр дар сарзамини Бангладеш чанд маколаи пажухишй ба забони форсй навишта шудааст,ки ин пажухишхо иборатанд аз:
«Мyсаннифи рyбоиёти Aбyсаиди Aбyлхайр».Аз чихати осори адабй бештарин шухрати Абусаиди Абулхайр ба сабаби рубодате аст, ки дар тули карнхо ба номи y дар китобхою тазкирахо сабт шудааст. Дар бораи ин рубодат, доктор Андалеб Шодонй4 маколаи тахкикй бо унвони «Мусаннифи рyбоиëти Абусаиди Абулхайр» навиштааст. Андалеб Шодонй барои навиштани ин маколаи мухим аз 53 китоб истифода кардааст. ^лими Сахсиромй дар бораи вай менависад: «Мусаннифи рубодати Шайх Абусаиди Абулхайр маколаи хеле чолибу пурарзише мебошад, ки дар китобе ба номи «Наззу аршй» дар Х,олланд чоп шудааст. Дар ин макола, бино бар навиштаи доктор Шодонй, суфии маъруфи Алй ибни Усмони Хучвирй, ки муосири Абусаиди Абулхайр буда, дар китоби худ «Kашф-yл-махчyб» исми Абусаиди Абулхайрро ба унвони шоир тазаккур надодаасту низ аз y хатто як рубой наëвардааст. Х,амин тавр Фаридуддин Аттор низ дар «Тазкират-ул-авл^» аз суфии номбурда зикри хеч рубой накардааст. Илова бар ин, дар китобхои мухиме назири «Асрор-ут- тавхид фй макомоти Абусаид ва холоту суханони Абусаид» хам хеч сухане дар бораи рубодати Абусаиди Абулхайр ба миëн наëвардааст. Такрибан сесад сол пас аз вафоти суфии мазбур баъзе аз нависандагон дар зимни рyбоиëти y ишора намудаанд. Дар байни муаррихони эронй Х,амдуллохи Муставфй нахустин касест, ки дар китоби худ «Таърихи гузида» чанд рубой аз Абусаиди Абулхайр овардааст. Сипас, дар назди нависандагони дигар рафта-рафта теъдоди рубой такрибан ба панчсад расид, ки ба ин суфии шоир бидуни эътибору истишход нисбат дода шудааст.Устод Шодонй аз ин рyбоиëт чандто дар мачмуаи шеъри шоирони дигар ишора намудааст, ки ин тахлилу баррасии онхо дар ин чо изофй аст. Мархум доктор Шодонй акида дорад, ки хама рубодате, ки мансуб ба Абусаиди Абулхайр аст, аслан дар рашахоти фикри y нест. Дар мувофикати истидлоли худ доктор Шодонй дар чустучуи манобеи таърихй ва тазкира аз панчоху се китоб истифода кардааст. Барои донишмандони эронй ин хакикатро бовар кардан зохиран чой тааччуб аст, вале тарикаи истидлолу истшходи Шодониро наметавон ба осонй рад кард.
«Гароиши суфиёна ва ирфони дар ашъори форсии давраи Салчyrçиён»-и Окои Абдуссабур Хон-Нависанда дар ин маколаи тахкикй ирфону тасаввуфи давраи Салчук^нро батафсил баëн намуда, сyфиëни кироми он давраро зикр кардааст. Вай менависад, ки: «Донишу андешаи исломй дар асри Салчукден ба авч мерасад. Ахамияти ин силсила ва муосирини он нисбат ба таърихи адабии Эрон бештар аз гузаштагон аст. Зеро адабдати форсй дар асри онхо назч гирифт ва гироиши суфтена ва ирфонй дар ашъори форсй дар ин давра ривоч ëфт ва шуарои номй ва фузалои маъруф монанди Бобо Тохири Х,амадонй, Абусаиди Абулхайр, Носири Хусрав, Xайëм, Анварй, Муиззй, Хоча Абдуллохи Ансорй, Саной, Шайх Фаридуддин Аттор ва таърихнависон, монанди Fаззолй, ^ушайрй, Начмуддин Kyбро зухур карданду осори адабиву таърихиву динй аз мансуру манзум бештар аз даврахои гузашта ба вучуд омад...» (161).
«Бобо Тохири Хдмадонй, Абусаиди Абулхайр, Хоча Абдуллохи Ансорй, Саной ва Шайх Фаридуддини Аттор аз чумлаи шоирони машхури давраи Салчукй хастанд, ки ин фикру андешаи суфтена ва ирфониро ба бехтарин ва зеботарин тарзе дар либоси шеър чилва дода ва эхсосоти ракику олй ба силки иборат кашидаанд» (Хон, хамон). Нигоранда дар ин макола баъд аз ин ки ба таври хулоса давраи Салчукй ва ирфону тасаввуфи ин давраро муаррифй мекунад, гароиши суфтена ва ирфониро, ки дар ашъори шоирони мазкур рушду такомул ëфта, мавриди бахс карор медихад.
«Aбyсаиди Aбyлхайр-поягyзори ирфон дар адабиёти форсй».Абдуссабур Хон хамчунин маколаи тахкикии «Абусаиди Абулхайр-поягузори ирфон дар адабдати форсй» навиштааст. Дар ин макола ба ановине назири таваллуду вафоти Абусаид, огози зиндагй ва омузиши илмии Абусаид, хирка гирифтан аз Абуабдуррахмон, вафоти падару модар ва риëзатy мучохидати у, сафари хач ва мунсариф шудан аз он, каромотхои Абусаид, осору афкор ва ирфони Абусаидро ва сухани поëн ба сурати хубе арзëбй кардааст. Дар мавриди сафари хач ва мунсариф шудани он менависад, ки: «Абусаид саранчом дар соли 437 х.к. ë 438 х.к. бо нишопyриëн видоъ кард ва ба Михна бозгашт. Пас аз он вай азми сафари хач кард.Чун ба Харакон расид ва ба дидори Абулхасани Хараконй рафт ва писари уро кушта ëфт. Пас аз се рузи икомат дар Харакон ба суфориши Абулхасан аз сафари Х,ач мунсариф шуд, ба зиëрати мазори Боязиди Бастомй каноат кард. Аз он пас низ то поëни умр ба сафари Х,ач нарафт»(10,222).
«Тарчумаи дикоят дар бораи Абусаид Абулхайр».Китоби «Асрор-ут-тавдид» шомили се боб аст. Боби аввал дар ибтидои долати Шайх ва боби дуюм дар вассати долати вай ва боби сеюм дар боби интидои долати у ва дар ин дар се боб, хоса дар боби дуюми китоб бисёре аз акволи Абусаид ва ашъоре, ки бар забони у рафта, накл шудааст. Дар ин китоб Мудаммад ибни Мунаввар дар ахлоку кирдору гуфтори Абусаид акоиди суфиёна баён намудааст. Банда аз китоби «Асрор-ут-тавдид» дикояте дар бораи Абусаиди Абулхайр барои донишчуёни фавкуллисонси забон ва адабиёти форсии донишгоди Дакка тадрис мекунам. Тарчумаи дикояте дар бораи Абусаиди Абулхайр ва дар бораи зиндагии вай ба забони банголй ба сурати китоб омода кардаам, ки дануз ба чоп нарасидааст. Умед аст, ки ба зудй ба чоп бирасад.
Натичагирй: Пажудишгарон, донишмандон ва устодони донишгоддо донишчуёни ихтисоси забон ва адабиёти форсиро дар Бангладеш бо ашъору афкори Абусаиди Абулхайр ошно мекунанд ва ин амр дар нидояти кор сабаби таквияту тадкими равобит миёни ирфону тасаввуф ва донишчуёни забони форсии Бангладеш мешавад. Абусаиди Абулхайр дар назди донишгодиён макому мартабаи хос дорад, ба дамин сабаб онон бо камоли майл акоиди орифонаи уро пазируфта ва мавриди таваччуд карор додаанд ва тадти таъсири зиндагй, шахсияту фаъолияти вай дилбастагии бештаре ба зиндагии маънавй пайдо мекунанд. Ин силсилаи маънавй аз як су мавзуъ ва мудтавои тасаввуф ва ирфонй дорад. Х,ам маънии ирфону тасаввуфро равшантару ошкортар месозад ва аз суи дигар маънои амики шеъри форсиро дар саросари Бангладеш макбулияти бештаре мебахшад. Умед аст дар оянда фарзандони ин марзу бум бадраи бештаре аз ирфону тасаввуфи Абусаиди Абулхайр бибаранд.
ТАВЗЕ^ОТ:
Донишгоди Дакка кадимтарин ва бузургтарин донишгоди Бангладеш аст. Ин донишгод беш аз сй дазор донишчу ваду дазору панчоду дафт (2057) устод дорад. Дар донишгоди Дакка 13 донишкада, 73 гуруди омузиш, 11 муассиса (институт) ва 85 колеч зери назари донишгод Дакка аст. (Абулдошим, 2013, 87). Гуруди забони форсй аз замони таъсиси донишгоди Дакка дар соли 1921 мелодй ифтитод гардид. Дабири хонаи гуруди забону адабиёти форсии донишгоди Дакка дорои даврадои коршиносии аршад, дукторо мебошад.
2Донишгоди Рочшодй дувумин донишгоди бузурги Бангладеш дар соли 1953 м. дар шадри Рочшодй таъсис шуд (Дабирхонаи гуруди забондо, донишгоди Рочшодй) Ин донишгод акнун (33902) сиву се дазору нудсаду бисту ду донишчу (1231) дазору дувисту сиву як устод дорад. Дар донишгоди Рочшодй 9 донишкада, 47 гуруд, 6 муассиса (институт) ва 35 коллеч зери назари донишгоди Рочшодй аст. (Абулдошим, 2013, 88). Дар ин донишгод гуруди мустакил барои забони форсй вучуд надорад ва риштаи забони форсй дар мачмуъаи гуруди забондои ин донишгод карор дора, ки соли 1962 милодй ифтитод шу два соли 1996 милодй донишгод бо пазириши донишчуён дар мактаи коршиносй ва коршиносии аршади забони форсй мувофик, намуд. Гуруди забондои донишгоди Рочшодй дорои даврадои коршиносй, коршиносии асршад, пешдуктуро ва дуктуро мебошад. Шоёни ёдоварй аст, ки дар доли дозир аз гуруд забондои форсй чудо шуда асту ба унвони гуруди забон ва адабиёти форсй гуруди навину мустакил ба вучуд омад. 3Донишгоди Читоганг сеюмин донишгоди умумии бузурге, ки соли 1966 милодй дар шадри бандарии Читоганг таъсис шуд (дабирхонаи гуруди забон ва адабиёти форсй, донишгоди Читоганг). Дар донишгоди Читоганг 8 донишкада, 45 гуруд, 8 муассиса (институт) ва 16 колеч зери назар аст. Акнун ин донишгод (20332) бист дазору сесаду сиву ду донишчу, (1112) дазору саду давоздад устод дорад (Абулдошим, 2013, 91) дар донишгоди Читоганг аз огози забон ва адабиёти форсй бо забони арабй бо дам дар як гуруд буд ва ба унвони гуруди арабй ва форсй муаррифй рардид. Лекин ба сабаби фарозу иашебдои зиёд омузиши забони форсй баста шуд. Дар доли дозири риштаи забон ва адабиёти форсй мучаддадан ифтитод гардид ва дар дудуди чадор со ласт, ки забон ва адаиёти форсй дар ин гуруд тадрис мешавад.
4Доктор Андалеб Шодонй аз чедрадои барчаста ва аз устодони бузург, шоиру адиби маъруфи Шибди Кора ба шумор меравад. Вай дар соли 1896 м. дар Х,инд мутаваллид шуд. Шодонй дар соли 1925 м. аз донишгоди Панчоби донишкадаи забондои шарк муваффак, ба дарёфтфавкуллисонси форсй бо дарача мумтоз шуду дар санаи 1934 м. аз донишгоди Лондон ба ахзи дуктурои форсй нойил шуд. Сипас дар донишгоди Х,инд дар Дедлй ва дар соли 1928 м. дар донишгоди Дакка дар Бангладеш истихдом шуду дар 29 моди июни соли 1969 м. чашм аз чадон баст. (Садсиромй, 1999, 374) Маколоти пажудишй ва илмии бисёре ва вай дар мачалладои дохилу хорич аз кишвар мунташир шудааст.
5Абдуссабур Хон дар холи дозир устоду раиси гуруди забону адабиёти форсии донишгоди Даккаи Бангладеш аст. Вай лисонсу фавклисонси забон ва адабиёти форсиро аз донишгоди Дакка гирифт. Хон дар соли 1998 м. дар донишгоди Дакка истихдом шуд. Рисолаи у бо унвони «Достони кутоди форсии муосир , мушаххасоти мавзуъоти дувияти дунарии бозтоби чомеъаи дунарй» ба заон банголй аст, ки дар донишгоди Дакка дар мактаи дуктуро тадти роднамоии доктор Кулсум Абулбашар дифоъ шуда аст. Вай дар соли 2008 м. аз донишгоди Дакка дарчаи докторй ахз намуд. Поённомаи вай тавассути академияи Бангло дар Дакка дар соли 2009 м. ба чоп расид. Маколоти тадкикии ва илмии бисёрй аз вай дар мачалладои дохилу хорич аз кишвар мунташир шудааст.
ПАЙНАВИШТ:
1. Абдуллох,М. Адабиёти форсй дар Бангладеш/М.Абдуллох//Бунёди исломй дар Бангладеш.-Дакка,1983.- 466 с.
2. Абулхошим.Гузориши солона 40,Ситоби ташхиси будчаи донишгоххои Бангладеш.2014.-500 с.
3. Ализода, Азиз.Баррасии сайру тахаввули забон ва адабиёти форсй дар Эрон ва Шибхи ^ора.-Техрон,1373.- 125 с.
4. Саркор,Абулкалом Мухамад.2014. Корномаи омузишй ва тахкикии доктор Кулсум Абулбашар дар пайванд бо забон ва адабиёти форсй/А.Саркор//Мачаллаи форсии Донишгохи Дакка, 2014.
5. Саркор, Абулкалом Мухамад.Нигохе ба барномахои дарсии гуруххои забон ва адабиёти форсй дар Донишгоххои Бангладеш/А.Саркор//Мачмуаи маколоти нухумин Х,амоиши байналмиллалии анчумани тарвичи забон ва адабиёти форсии Эрон,5-7 шахривармохи 1393.8763 с.
6. Сафо, Забехуллох.Ганч ва ганчина/З.Сафо..-Техрон: ^акнус,1372.- 613 с.
7. Сахсиромй, Мухаммад Калим.Баррасии мухтасари пешрафти забон ва адабиёти форсй дар Бангол/М.Сахсиромй/Дониш. Фаслномаи Ройзании Ч,ИЭ дар Исломобод.- 1365.-№8.
8. Сахсиромй, Мухаммад Калим. Хидматгузорони форсй дар Бангладеш.Дакка.-1999.- 471 с.
9. МустафвйДамдуллох.Таърихи гузида.Ба кушиши Абдулхасани Навой/Х,амдуллох М.-Техрон,1339.- 302 с.
10.Хон, Мухаммад Абдуссабур.Абусаиди Абулхайр-поягузори ирфон дар адабиёти форсй// Адабиёти ирфонй. Мачмуаи макалоти семинари байналмилалии Маркази тахкикоти форсии Донишгохи исломии Алигархи Х,индустон, 2014.- 351 с.
11.Хон, Мухаммад Абдуссабур. Гароиши суфиёна ва ирфонй дар ашъори форсии давраи Салчукиён. Дуюмини Х,амоиши байналмилалии фархангу тамаддуни Салчукй, илму андеша дар давраи Салчукиён/Мухаммад Х.-^уния, 2011.- 172 с.
12.Х,амавй, Ёкут. Муъчам-ул-булдон.ч.4.-Лейпсиг,1866м.- 342 с.
13.Ч,ахонгир, Мансур.Тасхеху мукаддимаи рубоиёти Абусаиди Абулхайр, Хайём ва Бобо Тохир.чопи дувум/М.Ч,ахонгир.-Техрон: Нохид,1381.- 284 с.
REFERENCES:
1. Abdulloh, M. Persian Literature in Bangladesh /M.Abdulloh//Islamic Foundation in Bangladesh. -Бакка, 1938.- 466 р.
2. Abulhoshim. Annual Report of 40, Sector of Monitoring Budget of the Universities of Bandladesh for 2014.- 500 р.
3. Alizoda, Aziz. Consideration of Survey and Evolution of Persian Language and Literature in Iran and Shibh Continent. - Tehran,173.-125 р.
4. Sarkor,Abdulkalom Muhammad.Scientific Works and Deeds of Dr.Kulsum Sbulbashar Associated with Persian Language and Literature//Bulletin of Persian under Dikka University, 2014.
5. Sarkor, Abdulkalom Muhammad. Some Viewpoint to Educational Circumstances of the Groups of Persian Language-Literature in Bangladesh Universities // Collection of articles of the ninth international conference on the topic «Convention of the Development of Persian Language and Literature in Iran». Sharivar 5-7,1393.-8763 р.
6. Safo, Zabehulloh. Treasure and Treasure House. - Tehran: Qoknus, 1372.- 613 р.
7. Sahsiromi, Muhammad Kalim. Consideration of Brief Evaluation in Regard to Persian Language and Literature in Bangla // Knowledge. Royzani Quarterly of Islamic Iran Republic in Islamabad.-1365hijra.-# 8.
8. Sahsiromi,Muhammad Kalim. Persian Servicemen in Bangladesh. - Dikka, 1999.- 471 р.
9. Mustafi,Hamdulloh.Selected History.Under the editorship of Abulhasani Navoi.-Tehran,1339.-302 р.
10.Khon, Muhammad Abdussabr. Abusaid Abulkhayr as a Founder of Cognition in Persian Literature // Cognitive Literature. Collection of articles of the international seminar of Persian research of centre under Indian Islamic University named after Aligarh. 2014.-351р.
11.Khon, Muhammad Abdussabr. Sufiy and Cognitive Commentary in Persian Poetry Referring to Saljuqids" Dynasty. The second international conference devoted to Saljuqid culture ans civilization, science and ideas referring to Saljuqids dynasty. - Kuniya, 2011.-172 р.
12.Hamavi, Yoqut. Mu"jam-ul-buldon. - V.4. - Leipzig, 1866.- 342 р.
13.Jahongir, Mansur. Revision. Introduction by Abusaid Abulkhayr"s Quatrains of Khayom and Bobo Tohir. The second edition. - Tehran: Nohid, 1381.- 284 р.
Место Абусаида Абулхайра в университетах Бангладеша
Ключевые слова: персидский язык, культурные связи, Бангладеш, университет, Абусаид Абулхайр
В статье исследуется место и роль поэта-суфия XI века персидско-таджикской литературы Абусаида Абулхайра в учебной программе вузов Бангладеша. Автор статьи на основе рассмотрения учебных текстов предпринимает попытку выявить причины интереса к биографии и наследию Абусаида А булхайра в научных кругах Бангладеша.
Отмечается, что персидский язык почти шесть с половиной веков (1204 х.//1837н.э) был распространен на территории этой страны в качестве официального и государственного языка, и народ считает данный язык фактором сохранения традиций и нравственности, а также ислама и суфизма в регионе.Автор статьи обращает внимание на тот факт, что ученые и преподаватели вузов Бангладеша осуществили ряд исследований об Абусаиде Абулхайре, а также подготовили материалы и тексты о его жизни и творчестве, которые входят в программу обучения по специальности «Персидский язык и литература».
Автор приходит к выводу, что достойное место Абусаида Абулхайра в учебных программах высших школ Бангладеша свидетельствует об интересе жителей региона к жизни и творчеству этого поэта-суфия.
Reception Abu Said Abulkhayr in the of Bangladesh
Key words: Persian language, cultural ties, Bangladesh, university, AbusaidAbulkhayr
The article dwells on the place and role of the poet-Sufiy referring to the Xl-th century of the Persian-Tajik literature Abusaid Abulkhayr in educational circumstances of higher schools in Bangladesh. Designing on the premise of the analysis related to teaching texts the author makes an endeavor to elicit the reasons accounting for interest to the biography and legacy of Abudasid Abulkhayr in scientific circles of Bangladesh.
It is pointed out that Persian language almost during six and half centuries (referring to the period of 1204hijra//1837) was considered as an official and statal one on the territory of Bangladesh and the relevant language as a factor of preservation of traditions and innovations, as well as Islam and Sufism, in this region being taken into consideration by people.
The author of the article pays particular attention to the fact that the scientists and teachers of higher schools in Bangladesh carried out the number of explorations concerning Abusaid Abulkhayr and prepared the materials and texts devoted to his life and creative activities which are included into educational syllabi of the specialty «Persian language and literature».
In a nutshell, the author comes to the conclusion that a dignified place of Abdusaid Abdulkhayr in educational circumstances of higher schools in Bangladesh testifies to the inhabitants' interest in this region, in the life and creation of the above-mentioned poet-Sufiy.
Маълумот дар бораи муаллиф:
Саркор Му^аммад Абдулкалом, доктори илмх,ои филологй, профессори кафедраи забон ва адабиёти форсииДонишгои Дакка(Бангладеш, Дакка),E-mail: aksarker@du.ac. bd
Сведения об авторе:
Саркор Му^аммад Абдулкалом доктор филологических наук, профессор кафедры персидского языка и литературы университета Дакка(Бангладеш, Дакка), E-mail: aksarker@du.ac. bd
Information about the author:
Sarker Muhammad Abdulkalom, Doctor of Philology, Professor of the Depatnent of the Persian language and literature under University of Dhaka(Bangladesh, Dhaka), E-mail: aksarker@du.ac.bd
