CC BY
9ГТАХР 68.35.57
РАУШАН^ЛШ С¥РЫПТАУ ЖЭНЕОНЫ ЗЕРТТЕУ ЭД1СТЕР1
Т.К. Байбекова1, Л.Е. Ануарова2, Г.К. Сауранбаева3 :б.г.к, ага о;ытушы 2б.г.к, асс. профессор м.а.
3
3магистр о;ытушы 1,2,3Каза; мемлекеттiк цыздар педагогикалыц университетi, Каза;стан, Алматы к;., e-mail: [email protected]
БYгiнгi kyhí дYниежYзiндегi раушан ^лдердщ 25 мыцнан астам сорттары бар. Олар 35 ба;тык; топ;а бeлiнедi. Осыган ;арамастан, раушан ^лдершщ аса эдемi жэне жерплжт ;оршаган ортаныц суык;-ыстык; ауа температурасына бейiмделе алатын, ауруларга тeзiмдi жаца сорттарын алу Yшiн олармен эрдайым гылыми^здешс жумыстарын жYргiзу eзектi мэселе екенi сeзсiз. «Казахстан - 2030» багдарламасындагы жетi басымдылы;тыц бiрi - ;оршаган ортаны ;оргау, биосфера ресурстарын тиiмдi пайдалану, табиги байлы;тарды тольщтырып отыру екенi бэрiмiзгебелгiлi [1].
Тушн свздер: селекция, интродукция, будандастыру, сурыптау, будан, тозац, тозацныц eMÍp суру ЪабметЪ аналыц сорттар
бте ерте кезден бастап-а; адамзат баласы жабайы раушан^лдердщ эр тYрлерiнщ iшiнен ipiKrey ж^мыстарын бастаган. Олар гYлi эдем^ бугасы сэндi, кеп кYлтелi жэне ^за; мерзiмде гYлдейтiн раушан^лдщ тYрлерiн тандаган. Сурыптау ж^мыстарыныц нэтижесiнде жабайы раушангртдердщ тYрлерi жанарып, жаксара бастайды. Каза;танда раушан гYлдерiмен сурыптау ж^мыстары Алматы ботаника багында 1938 жылдан берi жYргiзiлiп келген болатын [2]. Б^л ж^мыстарды 1938 жылы К.Л. Сушков бастап, кейiннен Н.В. Бесчетнова жалгастырган болатын. Интродукциялы; (жерсiндiрy) ж^мыстар мен сорттарды алгаш;ы зерттеулер нэтижешнде бiздiн жерiмiз Yшiн раyшангYлдiн шай-буданды;, полиантты;, флорибундалы;, грандифлоралы;, шырмалып есетiн ба;ты; топтарын селекциялы; ж^мыс;а пайдалану тиiмдi екенi аны;талды [3].
Жергшкп ауа-райына бейiмделген экологиялы; таза сорттарды (эртYрлi есiмдiк ауруларына тезiмдi, улы химикаттармен ендеyдi ;ажет етпейтш) сортаралы; будандастыру багыты раyшангYлдермен сурыптау ж^мыстарыныц болашагы зор салалары болып саналады.
Осыган байланысты б1здщ зерттеу1м1здщ нег1зг1 мацсатына келеадег1дей:
1. тозацдандыргыштыц жа;сы сорттарын тандап алу ма;сатында эртYрлi сорттардын тозандарынын емiр CYPУ ;абшетш зерттеу;
2. эртYрлi сорттардын комбинациялы; ;абшетше талдау жасау, будандастыруга ен нэтижелi комбинацияларды тандап алу.
Будандастыру. Ата-аналы; ж^п ретiнде туыс сорттарды алган кезде селекционерлер гибридпк т^;ымынын пайызынын жогары болуын кездейд^ бiрак алынган т^ымнан ескен кешеттердщ ата -аналарынан езгешелiгi аз болады. Ал ерекше керiнiсi бар кешеттер алу Yшiн, ата - аналы; ж^п ретiнде туысты; жагынан алыс есiмдiктердi алу керек. Алайда барлы; сорттарды бiр - бiрiмен будандастырганда т^ымнын байлану пайызы жогары болмайды.
Будандастыруга ете жа;сы дамыган дараларды тандап алынады. Б^ндай талаптар аналы; формаларга да, аталы; формаларга да ;ойылады. Элсiз, ;ысты кетере алмай Yсiген, ;ар астында бYлiнген, аурулармен жэне зиянкестермен за;ымданган ешмдштер селекциялы; ж^мыстарга ;атыстыруга жарамайды. Тандап алынган ешмдштер кYн жа;сы тYсетiн, тынайтылган жерде есiрiлyi ;ажет. Эдетте тэжiрибелi селекционерлер есiмдiктердi селекциялы; процестерге ;атыстыру Yшiн сэyiр айынын сонында бастайды. Б^л кезде есiмдiктердiн ;ысты ;андай жагдайда еткiзгенiн жэне аурулармен за;ымдау дэрежесi де белгiлi болады.
Раушан^лшщ кептеген сорттарыбудандастыру эдiсiмен алынган, себебi будандастыру кезiнде ^рпактыц касиеттерiнiц тез езгерyi бай;алады. Б^л кезде бiр немесе эртYрлi ба; топтарындагы ^лдердщ кептеген тYрлерi мен сорттарын будандастыру (генети;алы;) ар;ылы т^ымдар алынады,
будандык тукымдар eciprnn, сол екпелердщ шшенжаца жэне кажетп каcиeттеpi бар eсiмдiктерi сурыптап алынады. Тандалып, сурыпталып алынган eсiмдiктер вегетативтi эдiспен кeбейтiледi [3].
Будандастыру, acipece алыстан будандастыру морфология жагынан да, биология жагынан да раушангулшщ сорттык эpтYpлiлiгiн байытатын бipдeн-бip нэтижeлi эдic болып саналады. Жогарыда атап eтiлгeндeй раушангртнщ бактык топтары анатомо - морфологиялык жэне физиолого -биохимиялык касиеттершщ эpтeктiлiгiмeн сипатталады. Типтiк морфологиялык кepceткiштepiнe жататындар: сабагыныц биiктiгi мен пiшiнi, жапырактарыныц eлшeмдepi, олардыц саны мен пiшiнi, гутнщ пiшiнi, хош иicтiлiгi, кeлeмi, туа, саны мен оныц сагагына орналасуы, ^лтелершщ саны жэне тагы баскалар.
Раушан^лдершщ бактык топтарыныц cэндiлiгi мен кундылыны оныц гYлшанаFыныц, гулшщ, гулшогырыныц морфологиялык бeлгiлepiнe (касиетше) байланысты болады. Сурыптау кeзiндe ^лшанактыц Yлкeндiгiнe, шшшшщ домалак емес, биiк болуына Ken гацш бeлiнeдi. Ка^рп eндipicтiк шаруашылыктар гYлшанаFы узындау, бокал тэpiздi сорттарды тандап ecipeдi [3].
^лдщ тYci жэне оныц турактылыны бeлгiлi 6íp жаFдайлаpда климаттык жэне ауа райыныц жаFдайлаpына байланысты болып кeлeдi. Мысалы, оцтYCтiк eлкeлepдe гYлдepдiц кYЙiп кету^ кызыл тYCтi гYлдepдiц 2-3 ^ндершщ eзiндe кeгiлдip тYCтepгe ауысуы байкалса, ал орта eндiктepдe мундай касиеттер мYлдe байкалмауы мYмкiн. РаушангYлiнiц ец мацызды сапасы - гYлдiц хош mci уpпаFына айтарлыктай турактылыкпен бершед^ Иici ец кYштiлepi - кызыл pаушангYлдep. Бул каcиeттi олар eздepiнiц алыс тeктepi - цeнтифольдi жэне дамаск раушан^лдершен алFан.Кeптeгeн итмурындардыц гYлдepiндe жeмicтepдiц, алманыц, балдыц иci болады. ^ытай pаушангYлiнe «шэй» хош mci тэн болып кeлeдi. Эдебиеттерде кepceтiлгeндeй, cоцFы онжылдыкта eндipici иici жок pаушангYлiн алу басымырак болып тур. Алайда казip гYлдepдiц хош шстшшне кeп кeцiл бeлiнeдi. Жаца сорттардыц iшiндeгi иici жоктары кец таралмайды[4].
ГYлдepдi cэндiк туpFыcынан cипаттаFан кезде ^л кYлтeлepiнiц кeп болуыныц мацызы зор. РаушангYлдep кeп кYлтeлi емес (5 ^лтемен), орташа (10 ^лтемен) жэне кeп кYлтeлi (25 ^лтеден кeп) болып Yшкe бeлiнeдi. K^ipri РаушангYлдiц ата те г i итмурында ^лте 5-еу Fана, ал аталыFы eтe кeп болады. ГYлпаpлы раушанда сол аталыктардыц 6íp бeлiгi кYлтeгe айналады. ^лпарлылыкка кYлтeнiц бeлiнуi де эсер етед^ бipак бул кYлтeнiц габеюшщ нeгiзгi ceбeбi емес.
Сурыптау. Сурыптау жумыстарыныц мацызды 6íp бeлiгi сипаттау жэне тацдап ipiктeп алу. Бул эpтYpлi морфологиялык жэне физиологиялык белгшердщ eзгepicкe ушырауымен тыFыз байланысты болады. Сортка койылатын талаптар: гYлдep эсемдтн узак сактауы керек; коpшаFан оpтаFа мeйiлiншe бeйiмдeлуi тиic; морфологиялык жэне физиологиялык каcиeттepi бipкeлкi болFаны дурыс. Мысалы, тек гYлiнiц эceмдiгiн баFалап, сапалы сорт peтiндe усыну кате тужырым, оныц cабаFы мен жапырактарына да назар аудару кажет.
Шай-буданды pаушангYлдepдiц (бутасыныц шшшше аса назар аударылады) ец жаксылары - ерекше бояуы, хош mci жэне эсем гYлi барлары болып саналады. СабаFы узын жэне мыкты болуы тиic. КYлтeлepi аса ^п болуы шарт емес, ceбeбi тым кeп кYлтeлi гYлдep толык ашыла алмауы мYмкiн.
Флорибунда, полианттык, шырмалып eceтiн бактык топтаpдаFы сурыптау жYмыcында нeгiзгi назар гYлдeнугe аударылады, гYлдepi кeп жэне ашык тYCтi болFаны дурыс. КYлтe саныныц кeп болуы бул топтаpFа койылатын басты талап емес. Бул pаушангYлдepдiц жапырактарыныц сапасына аса мэн бepiлeдi, ceбeбi эдeмi жапырактар гYлдeнудeгi Yзiлic кeзiндe де бутакка ерекше сэн бepiп тирады.
Сурыптау пpоцeciнiц узактыгеы сурыпталатын материалдыц онтогенетикалык пicуiнe тэуeлдi. Екпе кeшeттepдiц бipiншi жылы гYлдeйтiнi - флорибунда, ал шай - буданды, полиантты рауша^лдердщ будандарын баFалау 4 -5 жылда аякталады. Будан урпактары онтогeнeзi жай дамитын паpктiк pаушангYлдepдe сурыптау жумысы узак- 8-10 жыл жYpeдi.
Сурыптау узактыгеын азайту Yшiн сурыптау практикасында будандар дамуыныц ерте кезецдерше ipiктeу жYpгiзгeн мацызды. Екпе кeшeттeгi pаушангYлдepдiц кeптeгeн каcиeттepi Yлкeн eciмдiктiц каcиeттepiнe сэйкес кeлeдi. РаушангYлдepдiц тукымжарнакты жапыракшалары пайда болу кeзiндe ipiктeу тиiмдi нэтиже бepeдi, буданныц тукымжарнактары ipi жэне жалпак болса болашак eciмдiк биiк, мыкты болып eceдi. Тукымжарнактыц жапыракшаларыныц тYci мен ^лдщ тYci уксас болады, оныц ерте cаpFайып, жаpFактыц тYcуi- eciмдiктiц тез шсетшш кepceтeдi. Тукымжарнактары тыFыз, жылтыр будан ауpулаpFа тeзiмдi болып келед^ ceбeбi, кутикуласы тыFыз болFанда жасушаныц калыц кабыpFаcынан споралар жапыракка eтуi киын [5].
Сонымен ^атар, сабакгыц, буын арасыныц ^ашьщтыгыньщ шамасыныц байланысы, терминалды жапыра^шалар мен кYрделi жапырадтар, сырт^ы култе жапырадтарыныц байланысы сия^ты сандыщ байланыста (корреляция) болады. Ал буынаралыщ ^ашыщтыщ раушангул ту^ымдарыныц гулдену кезещнщ басталуымен тыгыз байланысты [6].
Сорт^а ^ойган жогарыдагыдай талаптарга сэйкес келмейтiн екпелердщ жарамсыздарыныц ^атац турде жою - раушангYлi селекциясыныц негiзгi ма^саты. Бiрiншiлiк тацдау кезiнде бiржылдьщ будандардыц 80% жарамай ^алып, жойылады. Келесi тацдау- жеткшкп тYрде квбейтiлген, екпелердiц арасында жYргiзiледi. Екпе квшеттердi таццаудагы соцгы шешiм тек 4-5 жылдан кешн гана ^абылданады. Осы уа^ыт швдс всiрiлген барлыщ будандардан орта есеппен 2 % вшм алынады, бас^алары тасталынады.
Тозацныц miршiлiкке цабшетш аныцтау эдiсi. Тозацныц вмiр CYPУ ^абшттшш гYлшанаFы пайда болу фазасында жэне ^лденудщ алFаш^ы кезецiнде зерттелiнедi.
Тозанды всiрудi ^орекпк ортада Д.А. Транковский(1930) эдiсi бойынша жYргiзiлдi, бул эдюке М.В. Бесчетнова (1963) аздаFан взгерю енгiзген болатын[9].
Кейiнгi зерттеулердiц нэтижесшде осы туыстыц негiзгi ^асиеттершщ бiрi полиплоидтыщты (2п=14; 28; 35; 42; 56) аньщтауFа мYмкiндiк туды. К^рп танда 300-ден астам тYрлердiц хромосомдыщ сандары белгiлi [6]. Оныц iшiндегi 46 тYPден тiрiшiлiк полиплоидия аныщаетан.
Осы всiмдiктiц шаруашылывда мацызды ^асиеттершщ пайда болуын тетраплоидтылыщ ^амтамасыз етедi деген деректер бар. ОсыFан байланысты ба^та сэндiлiк Yшiн всiрiлетiн раушан^лдердщ тетраплоидты жэне Yшплоидты формалары, окта, гекса- жэне пентаплоидтарFа ^араFанда ^ундылау болып келедi. Сондыщтан тек полиплоидтыщ сорттыц ец жоFарFы ^асиеттершщ бiрi деп айтуFа болмайды. Цитогенетика эдютершщ соцFы кездегi кемелденуiмен жэне вшмдштер геномын зерттеу Yшiн хромосомдарды зерттеуге дифференциалды бояу эдiсiн ^олдану жетютштерге жетуге мYмкiндiк жасады. Эсiресе бул эдют кариотиптерге талдау жасаFанда кец ^олдану дэндi да^ылдардаFы эволюлиялыщ жэне генетикалыщ мэселелердi шешуге квмектестi. Бул турFыдащараFанда раушангYлдер аз зерттелген объекпге жатады [10; 11].
АлынFан мэлiметтер статистикалыщ эдiспен вцделедi.
Есептердiц ^атес жэне внген тозац дэндерiнiц саны келесi формула бойынша есептелдi: Р=а/п тр= р*а п—1
а- внген тозац дэндерiнiц саны
п - тацдау шамасы, соныц iшiнде зерттелген дэндердщ саны р -тозац дэндершщ внген бвлiгi g -тозац дэндершщ внбеген бвлт т- есептеудiц ^атесь
Буданды ту^ымдастар алу ^ажырлы ецбект талап етедi жэне оныц жетютт тацдап алынган аталыщ жэне аналыщ сорттардыц дурыс тацдалып алынFанына жэне олардыц внiмдiлiктерiне байланысты. Ата-анасы жа^ын туыстан болса будан ту^ымдардыц байлану пайызы жоFары болады, бiрак будан вз ата-анасына у^сас болады. Ерекше формаларды алу Yшiн туыстыFы алыс сорттарды алу керек. Бiр ескеретiн жаFдай сорттар алыс туыстан болса ту^ымныц байлану пайызы твмендейдь
Эр пробиркада этикетка болуы керек, OFан аталыщ всiмдiктiц аты, жиналып алынFан кYнi жазылады. ЖиналFан тозацды 10-12 кYн са^тауFа болады.
Аталыщтарды алып тастаFаннан кейiн келес кYнi, немесе таFы бiр ^н вткен соц ^ланалыщты тозацдандырады. ТозацдатылFан гYлге ^айтадан изолятор ^апшыщты кигiзедi де этикетка байлап ^ояды, этикеткада тозандатылFан кYнi жазылып жойылады. Тозацныц пршшк ^абшетш зерттеу нэтижесi Кесте 1 де кел^ршген.
Кесте 1 - Тозацныц тгршшк цабыетг
Сорт Тозацды жинау мерзш1 Тозацды себу мерз1м1 Препаратты зерттеу мерз1м1 р±m р
Дольче Вита 10,06 13,06 15,06 0,03± 0,003
Щедрое(будан) 10,06 13,06 15,06 -
Куин Элизабет 10,06 13,06 15,06 0,05 8±0, 006
Полор Штерн 15,06 17,06 20,06 0,78 ± 0,011
Ред Саксесс 15,06 17,06 20,06 0,02 ± 0,005
Ланком 15,06 17,06 20,06 0,02 ± 0,004
Анжелика 15,06 17,06 20,06 0,38 ± 0,006
р -тозацныц дэндершщ ескен белт mр -соныц ^атесь Тексершгенсорттардыц тозацдарыныцпршшк^абшет 0,02±0,005 тен 0,078±0,011 дейiнболады. Полар Штерн мен Куин Элизабет сорттарыныц тозандарыныц тiршiлiк цабшет сэйкесiне ^арай 0,078±0,011 жэне 0,058±0,006 (1-ш1 кесте). Ягни бул сорттардыц тозандарыныц емiр CYPУ кабшет жогары болган соц оларды будандастыруга аталыщ ретiнде ^олдануга болатыны аныщталды.
Будандастыру комбинациялары жэне жем^тщ байлануы. Сурыптау жумыстарына жергшкп жердiн жагдайларына бейiмделген КР Бас ботаника багында есiрiлген раушангYлдердiн будандары мен сорттары алынды жэне шет елден экелiнген жаца, сэндi сорттар алынды. Олар жан -жа^ты зерттелген, кеп жылдыщ ба^ылау нэтижесшде жергiлiктi ^алыпты климат жагдайларында жерсiндiрiлген сорттар. Топаралыщ, топiшiлiк, сортаралыщ будандастыру 22 ай^астыру комбинациясында жYргiзiлiп, 700 ден аса тозацдандыру iске асырылды. Жумыс нэтижелерi 2-шi кестеде келпршдь 2 кестеде керсетiлгендей, 17 комбинацияда ту^ым пайда болган.
Кесте 2 - Будандастыру комбинациялары жэне жемгстгц байлануы
Анальщ еамд1к Аталыщ Тозацдан Байлан ган Байланган Байланганжемю 1 жемктеп
ес1мд1к дырылан гипан тукым дар терд1ц пайызы тукымныц
т гулдерд1ц тийлер саны, дана % орташа
саны, саны, дана саны
дана
1 2 3 4 5 6 7
Алыс Паруса Сониа 15 14 42 48 3
Оранжсвый Букет 25 12 55 48 4, 6
-//- Куин Элизабет 44 - - - -
Атена -//- 20 2 32 10 16
Алые Паруса 26 4 22 15 5,5
Барон Ротшильд 54 33 285 61 8,6
Гольдкроне -//- 20 - - - -
80588/6 буданы Сониа 9 6 11 6
80712 буданы Оранжевый Букет 15 1 5 7 5
Куин Элизабет Софи Лорен 51 27 90 53 3
Фламинго Куин Элизабет 40 2 12 5 6
Майнзер Фастнахт Алые Паруса 56 3 17 5 5, 7
Майнзер Фастнахт Алые Паруса 40 5 20 13 4
Майнзер Фастнахт Моунт Шаста 40 - - - -
Майнзер Фастнахт -//- Уайт Кристмас 40 - - - -
Майнзер Фастнахт Куин Элизабет 40 5 25 13 5
Оранжевый Букет Сониа 20 3 6 15 3
Оранжевый Букет Алма- Атинская Ароматная 32 2 7 6 5
Сониа Алые Паруса 41 5 29 12 5, 8
Сониа Куин Элизабет 10 2 17 10 8, 5
83568/6 буданы 79287/1 буданы 10 - - - -
79287/1 буданы Софи Лорен 20 5 16 25 3, 2
Алые Паруса жэне Сониа сорттарыньщ арасында реципрокты ай;астыру багытта жYргiзiлгентэжiрибелер осы сорттардыц тозандарыныц жогаргы вмiр сургштш ;абшетш растады. Сондыктан Алыс Паруса - Сониа ай;асуында (керiсiнше емес), дамыган гипантийлердщ пайызды; кврсеткiшi жогары. Алые Паруса сортыныц тозацыныц вмiр CYргiштiгi жаман емес, бiра; Сониа сортында бул кврсеткiш анагурлым жогары. Барон Ротшильд жэне Алые Паруса сорттарыныц аналы; тYрiнде де, экелш тYрiнде де жогары тиiмдiлiгi кестеден квршш тур. Ай;асудагы пайда болган ту;ымдардыц пайыздык кврсеткiшi 50% - 61% аралыгында взгередi. Бiр жсмютщ iшiндегi дэндердщ орташа саны 3-9.
Корыта отырып айтарымыз, раушан^лдердщ эртYрлi ба;ты; топтарына жYргiзiлген морфо -биологиялы; жэне цитогенетикалык зерттеулер шаруашылы;;а пайдалы ;асиеттерге ие, вте эдемi сорттарды алу Yшiн всiмдiктер генофонын багалаудыц жаца мYмкiндiктерiн ашты.
1. 6 сорт пен 1 буданныц тозацдарыныц вмiр CYргiштiгi аны;талды. Полор Штерн мен Куин Элизабет сорттарыныц тозацдарыныц фертильдш ;абшет жогары, сонды;тан аталы; ретiнде будандастыруга алуга толы; мYмкiндiк бар.
2. Будандастырудыц 22 комбинациясы зерттелген. Барон Ротшильд х Алые Паруса, Куин Элизабет х Софи Лорен, Алые Паруса х Сониа сорттарыныц ай;асу комбинациясы нэтижелi болып келедь Тукымныц пайда болу ы;тималдыгы, ягни байлану пайызы жогары - 42 - 80% дешн жетедь
3. Алгаш;ы жылы жYргiзiлген ба;ылау ;орытындысында 8 жогаргы сапалы, эдемi жэне твзiмдi будандар алынды.
Келесi жылы 10 нан квп болашагы бар деген будандар бвлшш алынып, оларды эрi ;арай алгашкы сорт зерттеу ма;сатында квбейтiлдi.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1 «КАЗАХСТАН - 2030» Жолдауы Барлы; Казаксгандыклардыц всiп-вркендеуi, каушаздт жэне эл-ау;атыныц артуы» Ел Президентшщ Казахстан хал;ына (Астана 1997 ж. 10 ;азан).
2 Сушков К., Бессчетнова М. - Розы Алма-Ата: «Кайнар»: 1973. 162 с.
3 Бессчетнова М.В. Интродукция декоративных цветочных растений. Алма-Ата, Наука, 1983, 112 с.
4 Сааков С.Г. Происхождение садовых роз и направление работ в их селекции. М: «Наука», 1965.
5 Номеров Б.А. Садовые розы. М: МГУ, 1973, с.5
6 Phillips R., Шх М. Roses, London, 1987. р. 127, 1457
7 Клименко З.К., Зыков К.И., Семина С.Н. Розы. В сб. Новые сорта цветочно-декоративных растений, 1990.
8 Воронцов В.В., Коробов В.И. Все о розах. Издательство: Фитон XXI. 2012
9 Байбекова Т.К. Интродукция и селекция роз в Казахстане. Материалы Международной конференции «Биологическое разнообразие. Интродукция растений». Санкт-Петербург, 1999
10 Эшмдштер элемi энциклопедиясы / Казак тшне аударган А.Султанова. -Астана: «Фолиант» баспасы, 2014. 160 с.
11 Байбекова Т.К., Есмагул К . жэне т.б. Раушан гYлдерi (селекция, цитогенетика, кебейту, всiру). Оку куралы. Алматы: ОНОН баспасы. 2017. 152 б.
СЕЛЕКЦИЯ РОЗ И МЕТОДЫ ЕЁ ИССЛЕДОВАНИЯ
Т.К. Байбекова1, Л.Е.Ануарова2, Г.К.Сауранбаева3 :к.б.н., ст.преподаватель, 2к.б.н.,и.о.асс.профессора, 3магистр преподаватель, Казахский государственный женский педогогический университет, Казахстан, г.Алматы, e-mail: [email protected]
В статье показано, что для успешной селекционной работы важным является подбор родительских пар, для этого необходимо изучить происхождение, фертильность пыльцы и завязываемость плодов этих сортов.
В результате изучения фертильности 6 сортов и 1 гибрида, взятых для 22 комбинаций скрещивания, выяснено, что самая высокая фертильность у сортов Куин Элизабет и Полар Штерн, а самая высокая завязываемость плодов в комбинациях Барон Ротшильд х Алые Паруса, Куин Элизабет х Софи Лорен, Алые Паруса х Сониа(42 - 80%
В настоящее время в мире насчитывается более 2500 сортов роз. Они делятся на 35 садовые группы. Несмотря на это, постоянно проводятся научные исследования для получения красивых, приспособленных к местным климатическим условиям, устойчивых к болезням новых сортов роз. В программе «Казахстан - 2030» сказано, что одним из приоритетных направлений является охрана окружающей среды, правильное использование биосферных ресурсов, приумножение природных богатств, создание новых сортов растений и пород животных.
Ключевые слова: селекция, интродукция, скрещивание, отбор, гибрид, пыльца, материнские сорта
BREEDING OF ROSES AND METHODS OF ITS STUDY
T.K.Baibekova1, L.E.Anuarova2, G.K.Sauranbaeva 3 1 Cand. Sci.(Biology), senior lecturer 2 Cand. Sci.(Biology), Associate Professor 3 M.Sc.,Teacher Kazakh State Women's Teacher Training University, Kazakhstan, Almaty, e-mail: [email protected]
Currently, more than 2500 varieties of roses are in the world. They are divided into 35 garden groups. Despite this, scientific research is constantly being conducted to obtain new beautiful varieties of roses that are resistant to local climatic conditions and resistant to disease. The program "Kazakhstan - 2030" says that the priorities are to protect the environment, the correct use of biosphere resources, the multiplication of natural resources, creating new varieties of plants and animal breeds.
Key words: breeding, introduction, crossing, selection, hybrid, pollen, viability of pollen, maternal varieties
