CC BY
3
ЕСКЕ АЛУ
Кез келген когамнын даму кезещнде, оны iлгерi дамытуга, сол когамнын всiп-вркендеуi мен гYлденуiне Yлес коскан, сiнiрген енбегiне карай ж^рт аузында жYрген, тiптi вз денгешнде сол ортанын анызына айналган жандар аз емес. Биылгы жылы 60 жылдык мерейтойын тойлагалы отырган бiздiн оку орнымызда да м^ндай т^лгалар аз болмаган. Олардын бiркатары ортамыздан втсе де, есiмi университетiмiздiн тарихына алтын эрiппен жазылып калды. Б^ндай т^лгалардын эрбiреуiнiн кара шанырак - Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан мемлекеттiк медицина университетiнiн бYгiнгiдей мэртебеге жетуiне коскан Yлестерiн жеке-жеке пзер болсак, бiрнеше томдык к1тап жазуга болар едi. Шын мэнiнде де елдщ де, жеке бiр мекеменщ вткенiн тек к¥рылган, айтулы окигалар болган жылдармен тiзбектесек, жалан статистика болып кетер едi. Ал оныц даму тарихына коскан эрбiр жаннын Yлесiн, ондагы адами факторды накты сипаттаган жагдайда гана шынайы тарихты елестете аламыз. Сол себептi де тарихты жасаушы да, оны танымал етушi де - адам, онын iшiнде вмiрiмен де, енбегiмен де Yлгi бола бiлген т^лгалар.
Мше, осындай т^лгалар iшiнде есiмiн бiр емес, бiрнеше ^рпак бiлетiн, келер ^рпакка Yлгi етуге лайыкты жандардын бiрi - профессор Валентина Васильевна Морозова. Б^л кiсiнiн есiмi аталган кезде оку орнымызда бiлiм алган студенттердiн бiрнеше буын вкiлдерiнiн де, онын енбек ^жымынын да елен етпейтiнi аз болар. вз вмiрiн CYЙiктi iсiне арнап, оку орнымыздын к¥рылган уакытынан казiргi кезге дешнп барша даму тарихын бiрге жасаскан ^стаз-галымнын есiмi калай ардактасан да жарасымды.
1957 жылы Алматы медицина институтынын аспирантурасын аяктап, «Кезбе нервтiн созылмалы тiтiркенуi мен вт кабынын бвлiктiк денервациясынын экспериментальды асептикалык холециститке втуiне эсерЬ> такырыбында кандидаттык диссертациясын
коргаган жас маман, жанадан к¥рылган Актвбе мемлекеттiк медицина институтына ж^мыска жiберiлген болатын. Аз уакыт iшiнде взiн кврсете бiлген ол 1959 жылы ашылган «Топографиялык анатомия жэне оперативп хирургия» кафедрасынын ен т^цгыш ассистенттерiнiн бiрi, ал 1960 жылы менгерушга кызметiне тагайындалды. Осы жылдан бастап 2008 жылга дешн ол осы кызметтi Yздiксiз аткарды. Валентина Васильевна кафедрага жетекшiлiк жасаган осы бiр жарты гасырга жуык уакыт аралыгында шагын кафедраны оку орнымыздын iргелi де жетекшi к¥рылымдык бвлiмiне айналдыра бiлдi. Студенттерге бшм берумен катар, гылыми iзденiстерiн де карышты iлгерiлете отырып, В.В.Морозова 1974 жылы «Артериялык-венозды ^штасу кезiнде бYЙрек пен жYрек взгерга» такырыбында докторлык диссертациясын коргады, осы жылы оган профессор атагы берiлдi.
Осы бiр есiмi ерекше аталатын адамнын саналы г^мыры туралы айткан кезде оны тек бiр кырынан карау жвн болмас еда. ¥дайы iздену мен зерттеуде жYретiн дэрiгер-Fалым, талантты да талапшыл ^стаз, ^жым беделiн арттырып, онын ынтымагын ныгайта бiлген ^йымдастырушы-басшы есебiнде танылган жанды калай ардактасак та артык емес.
Оку орнымызда ж^мыс жасау кезiнде кафедра ^жымы онын жетекшшпмен практикалык медицинанын взектi мэселелерi бойынша 300-дей ж^мыс орындап, олардын нэтижелерiн жарыкка шыгарды. Зерттеудщ басым бвлiгi Актвбе внiрiндегi жетекш салалардын бiрi - хром вндiрiсiмен байланысты болды. Онын iшiнде хромдык интоксикациянын тiрi агзага терiс эсершен туындайтын вз внiрiмiздiн т^ргындарынын бойында кездесетiн внiрлiк патологияга арналган едг Аталмыш такырып бойынша жYргiзiлген зерттеулер тек бiздiн оку орнымызбен шектелш кана коймай, Мэскеу, Санкт-Петербург, Алматынын белгiлi институттарынын
82
Батыс ^азацстан медицина журналы 2 (54) 2017
ДАНЬ ПАМЯТИ
лабораторияларымен бiрлесе жYргiзiлiп, олар ещрдеп хромнын б:рылган гемодинамикалык морфологияга эсерiн, осы езгерiстердi коррекциялауда mymkîh болатын жолдарын, жеке мYшелердiн функцияларын зерттеуге арналды.
Fылыми зерттеулер нэтижелершде кептеген рационализаторлык ^сыныстар, жаналыктар ашылып, б^л отандык медицина гылымынын дамуына косылган сYбелi де езектi Yлес болды. Сол себептi В.В.Морозованы оку орнымыздын гана емес, елiмiздiн медицина саласынын танымал кайраткерi деуге толык негiз бар.
Жалпы гылымда ез Yлесiн коскан жаннын тагы бiр кыры - онын iсiн жалгастырушы шэкiрттерi болмак. Б^л ретте онын дайындап, ел гылымына лайыкты Yлес косу Yшiн жетекшiлiк еткен 7 медицина гылымынын кандидатын дайындап шыгарганын ерекше айта кету кажет. Олардын iшiнде танымал галымдар Ы.А. Алмабаев, А.Ы. Алмабаева, С.К. Досмамбетова, К.Б. Даржанова еамдерш айта аламыз. Ягни, В.В. Морозованын ерекше кыры - онын ^стаздыгы. Онын окыган дэрiстерi езiнiн акпараттылыгымен, нактылыгымен, жан-жактылыгымен студенттердщ бiр емес, бiрнеше буынынын еанде калды. Медицинанын аса бiр киын саласы болып табылатын адам агзасынын морфологиялык жэне топографиялык к^рылымын бшм алушыларга тYсiнiктi тiлмен, шебер эдютемемен тYсiндiру - аса киын ютердщ бiрi де, бiрегейi. Б^л ion эдiстемелiк шеберлiксiз, терен бiлiмдiлiксiз шэшрт санасына кондыру мYмкiн емес. Осы бiр киын да, жауапты iCTi ^стаз-галым тек жетiк менгерiп кана коймай, онын жетекшiлiгiмен кафедра ^жымы жогаргы мектепте бiлiм беру эдюш жетiлдiру жэне окыту бойынша Yлкен енбек жасады. БYгiнгi танда осы ю езiнiн лайыкты жалгасын табуда десек, оны д^рыс жолга кою, бiрнеше жылдар бойына калыптаскан тэж1рибесш орныктыру - шын мэнiнде де нагыз ^стаздын енбегi.
Fалым-педагогтын б^л iсi ез кезiнде де лайыкты багасын алып, ол Кдзакстан Республикасы Денсаулык сактау министрлiгiнiн медициналык кадрларга жогаргы медициналык бiлiм беруi жешнде Республикалык эдiстемелiк кенесiнiн, облыстык
«Бшм» корынын баскару президиумынын мYшесi жэне онын медицинальщ секциясыньщ баскарма бастыгы болды.
Валентина Васильевна взiнiн непзп педагогикалык кызметше когамдык ж^мыстарды ^штастыра бiлген жан едi. вз кезегшде ол Актвбе облыстык сотынын халыктык твралка мYшесi жэне Актвбе облысынын халык депутаттары Кенесiнiн депутаты болып сайланды. Б^л кызметтердi абыройлы аткарып, халыктын алгысына ие бола бвдг
Профессор Морозованын енбегi Yкiмет тарапынан лайыкты багасын алды. Онын мемлекетпк марапаттарынын iшiнде «Кдемет Белгiсi» орденш, «Енбек ерi» медалiн, «КСРО денсаулык сактау iсiнiн Yздiгi», «КСРО внертапкышы», «КСРО жогары мектебi табыстарынын Yздiгi», «КР денсаулык сактау iсiн дамытуга коскан Yлесi Yшiн» твсбелгiлерiн, КР Президентiнiн «Алгыс хатын», квптеген грамоталарын айтуга болады.
М^нан взге онын есiмi 1999 жылы Актвбе мемлекетпк медицина университетiнiн Кдомет к1табына енпзгвд, ал 2006 жылы ол «Актвбе облысынын Жыл Адамы» номинациясына ^сынылып, осы к¥рметп атакка лайык деп табылды. Эрине, б^л атактар мен марапаттардын кай-кайсысы да б^л жанга лайык екенi свзсiз.
2007 жылы профессор В.В. Морозовага «Академия Анызы» атагы берiлдi. Бiздiн ойымызша, б^л барлык марапаттын iшiнде осы шаге бершген ен лайыкты атак деп ойлаймыз. «Жаксынын аты, галымнын хаты влмейдi» деп дана халкымыз бекерге айтпаган. Ал, б^л жан квзi тiрiсiнде де аты ацызга айналып, эрiптестерiнiн де, шэшрттершщ де к^рметше ие болган, бар г^мырын бiлiм беру мен гылымга, тэрбие мен тэлiмге арнаган абзал ^стаз. Сондыктан да онын еамш ^лыктап кана коймай, жасаган игiлiктi iстерiн ^рпактан ^рпакка жалгастыру бYгiнгi шэкiрттерiнiн борышы деп бiлемiз.
Марат Оспанов атындагы Батыс Казацстан мемлекеттк медицина университетI Топографиялыц анатомия жэне оперативтг хирургия курсы ужымы
2 (54) 2017 Медицинский журнал Западного Казахстана
83
