CC BY
28
Вестник Ка^НМУ №1-2019
U.E. Makhanova, U.S. Soltanbekova, D.S. Suleimenov, Zh.T. Sultanova, R.E. Zhumabiev, M.M. Koshkarbay
The Kazakh Medical University of Continuing Education
RESPIRATORY SUPPORT FOR CHILDREN DURING SEVERE BRAIN INJURY AT THE STAGES
OF MEDICAL AID DELIVERY
Resume: The paper presents an analysis of respiratory support for children to have suffered severe brain injury at the pre-admission (at an accident's location or during transportation) and the hospital (at a receiving room and hospitalization at a specialized medical institution) stages of medical aid delivery. Disadvantages of quite an important problem having organizational nature have been indicated. Along with that, ways to eliminate the disadvantages and to improve the quality of medical aid delivery for children with a severe injury have been noted.
Keywords: children, injury, traumatic brain injury, respiratory support
ОЭК 616.21-053.2
Г. М^ханкызы, Т.А. Алимова, М.К. Эбдэл1мова, Е.Н. Геккель
Цожа Ахмет Ясауи атындагы ХК,ТУ, Жогаргы медициналъщ бЛМнен кешнг1 бглгм беру институты, Шымкент ц.
БАЛАЛАРДАГЫ БРОНХ ОБСТРУКЦИЯЛЬЩ СИНДРОМ: ЕСК1 МЭСЕЛЕНЩ ЖАЦА ШЕШ1М1
Бронхобструктивтi синдром - балалар арасында жиi тараган патологиялыц жагдай. Бул синдромныц бронхтыц deMiKne Ke3iHde дамуына лейкотриендердщ цатысуымен ЖYрeтiн тыныс жолдарыныц шырышты цабаттарыныц аллергиялыц цабынуы экеледи. Лейкотриендик рецепторларды монтелукаста препараттарымен блоктау терапевттик эсер керсетилетини дэлелденген, соныц ишинде 2 жастан асцан балаларда. Препараттар кери эсерсиз, посткуштемелибронхоспазм туралы ескерте алады жэне кейбир клиникалыцжагдайларда глюкокартикоидтарга альтернатива ретнде цолдынала алады.
TywHdi свздер: балалар, бронхобструктивти синдром, бронх демикпеси, аллергиялыц цабыну, лейкотриендер, монтелукаст
Так;ырыптыц езектЫп.
Кунделж^ тэжiрибедепедиатрлар «бронхобструкциялык синдром» немесе «бронхты; обструкция синдромы» терминдерш айтарлыктай жш колданады. Бiрден айта кететш жайт, бул тусшж патологияныц формасын гана сипаттайды, жэне ездИнен диагноз болып табылмайды. Бронхобструкция синдромы маскасыныц астында кептеген ересектер мен балаларда кездесетш нозологиялык жэне патологиялык жагдайлар жасырынып жатыр. Тыныс жолдарыныц обструкциясы (лат. Obstruction - жабылу, шектеу, бегет)-бронх агашы бойындагы кандайда бiр тоскауылдыц болуына орай, ауа агымыныц етуiнiц киындауы. «Бронхтар обструкциясы» термин бронх сацылауыныц, соныц шшде алдымен кiшi калибрлi бронхтардыц, генерализденген тарылуы нэтижесiнде дамитын, комплекстiк керiнiстердi бiлдiредi. Нэтижесiнде тарылган бронхиолдар аркылы ауаны шыгару Yшiн адамга жогарылаган оц кысым кажет, ол тек KYштемелi режимде тыныс булшык еттершщжумысы нэтижесiнде гана кол жеткiзiледi. Эрi тыныс шыгарган кезде ауа агыны жылдамдыгыныц артуы орын алады. Бронхобструкция синдромыныц жалпы клиникалык жэне объективтi белгiлер катарына мыналарды жаткызады: жетел, ол кур^ак, усама тэрiздi, спастикалык, жэне аз продуктивтi болуы мYмкiн, сонымен катар ылгал, жабыскак, тYрлi консистенциялы какырыктыц шыгарулымен ЖYPуi MYMKiн. Ыскырыкты тыныс, ол алыстан еслледь Ентiгу тыныштык жагдайында жэне ярмен ойыгыныц, кабырга аралыктардыц тартылуымен, мурын канаттарыныц керiлуiмен ЖYредi. Тахипноэуйктаган кезде жэне физикалык KYштемеде. К^ургак жэне ыскырыкты сырылдар ( тыныс алып жэне шыгарганда екпенiц бYкiл бойында).
Аускультациядасырылдар естiледi, туншыгу устамалары, кейде жш рецедивтенушi. Баланыц жагдайыныц нашарлауы, коркыныш сезiмi, тыныс ала алмау сезiмi. Бронхобсруктивтi синдромныц дэстYрлi терт патогенетикалык нускасын ажыратады: инфекциялык -бронхтар мен бронхиолаларда вирусты жэне бактериологиялык кабыну нэтижесiнде дамиды; аллергиялык - кабынулыккерiнiстерден спастикалык керiнiстер басым ЖYретiн, бронхильды курылымдардыц
спазмы мен аллергиялык кабынуы нэтижесшде; обтурациялык - бронхтардыц бегде денемен аспирацялануынан немесе олардыц кысылуынан туындайды; гемодинамикалык - солжаккарыншалы типпен байланыскан ЖYрек жетiспеушiлiгiмен байланысты. Эрi бронхобструктивтi синдром жедел, созылмалы, рецидивтеушi жэне Yздiксiз рецидитеушi, езiнiц жецiл, орташа жэне ауыр дэрежелi обструкциясен дамуы мYмкiн. Бронхиальды обструкция синдромы -балалардагы тыныс бузылыстарыныц ец жиi себебi болып саналады. Цазакстанда жыл сайын БОС салдарынан бес ЖYЗ мыцга жуык бала госпитализацияланады. Обструктивтi бронхит Yш жаска дейiнгi балалардыц эрбiр Yшiншiсiнде бiр рет болсын жэне мектепке дешнп балалардыц жартысында кездеседi. Ерте жаста теменп тыныс жолдарыныц жедел респираторлы инфекциясы фонында БОС 5-40% жагдайларда кездеседь анамнезiнде аллергиясы бар жэне жш ауыратын балаларда -30-40%.Айта кетсек АКШ та алты жаска дешнп 826 бала катыскан когортты зерттеудiц нэтижесiнде 51% балада БОС ешкашан болмаганы аныкталды. К^алган жартысында Yш жаска дейiн транзиторлы (20%), персистирлеушi (14%), жэне кеш деп аталатын БОС (алты жаска дешнп балаларда 15%). Педиатр тэжiрибесiнде БОС-тыц ец жиi себептерiне аллергияны, гастроэзофагальдырефлюкс жэне жедел вирусты инфекцияларды жаткызады (жедел бронхиолиттер жэне бронхиттер). Кейбiр жагдайларда БОС-тыц дамуныа баска да жагдайлар себепкер болып жатады: трахеобронхиальды агаш пен екпе тамырларыныц туа бгткен даму акаулар; муковисцидоз; бронхоекпелж дисплазия; иммуно тапшылык; бiрiншiлiк циллиарлыдискинезия, бронхтардагы бегде зат; облитерациялыкбронхиолит; ЖYрек кан тамыр ЖYЙесi аурулары; медиастенальды жарыктар; ЛОР агзалар патологиялары; трахео жэне бронхоецештж жыланкездер; ауатасымал жолдарында жаца тYзiлiмдер; орталык жэне перифериялык нерв ЖYЙесi аурулары; дауыс байламдарыныц дисфункциялары; TYCiндегi обструкциялык апноэ синдромы. БОС-тыц даму механизмi бiрнеше катар ЖYретiн патологиялык процесстердi косуы MYMKiн: тыныс жолдарыныц шырышты кабатыныц iсiнуi; шырыш кабатыныц гиперплазиясы мен метаплазиясы;
ЮелЬик ХмжЫММ №1-2019
респираторлы булшы; еттердщдистониясы; булшы; еттiндернiц гипертрофиясы; гиперкриния мен дискриниясы; мукоцилиарлыклиренстiц бузылысы; тыныс жолдарыныц шырышты ;абатыныц ;абынуы; жуйелж жэне жергiлiктi иммунитеттiц дефекттерi. Балаларда ересектерге ;араганда БОС-тыц дамуына жэне оныц жиi ;айталануына экелетiн б1р;атар анатомо физиологиялы; ерекшелiктер бар: ;ыс;а эрi тар тыныс жолдары; тепс булшьщеттердщ жеткiлiксiз дамуы; коллатеральды вентиляцияныц жеткiлiксiздiгi; бездiк тiннiц ай;ын гиперплазиясы; бронхиальдысекреттiц ай;ын ;оюльиы; жетiлмеген жетел рефлексi; иммунды ЖYЙенiц жетiлмегендiгi. Буныц барлыгы тыныс жолдарыныц 50% дейш тарылуына алып келедi. Ересектерде мысалы, бронхиола сацылауы 15-17% гана тарылады. Балалардыц бронхиальды обструкция жагдайын ауыр еткiзетiнi белгiлi, эсiресе ете кшкентай нэрестелер. Екi жастан жогары баларадаБОС-тыц басталуына ец жиi себеп болып ринновирус жатады. Педиатрлар пневмония ;ызбасы жо; бронх обструкцияда болуы мYмкiндiгi темен екенiн ескерулерi ;ажет. Пневмония даму мYмкiндiгi бронобструкция ;ызбамен жэне ай;ын клиникалы; симптоматикамен ЖYретiн болса жогарылайды. БОС кепшiлiк жагдайларда гастроэзофагальдырефлюкстщ клиникалы; белгiсi болып саналады.
ТYрлi дэрежедегi бронхобструкциядан бас;а балаларда байланыстырушы
тшнщдифференциаланбагандисплазиясыныц клиникалы; белгiлерi бай;алады (буындардагы жогары ^озгалгышты; терiнiц гиперэластикалыгы, шап жэне кшдж жарыгы, iштiц а; сызыгы бойымен булшьщеттердщ ажырауы). Трахея мен iрi бронхтар шемiршек каркасыныц туа бгткен жетiспеушiлiгi тыныс жолдарыныц
экспираторлыколлапсына алып келедi. Эдетте бул дефект ей жас;а ;арай компенсацияланады жэне одан ары ;арай тiптен жоада шыгады. БОС-тыц бул нус;асы дэстYрлi терапияга ;иын кенедi, ол ез кезепнде дифференциалды диагностикам сiлтеу жасайды. Трахеобронхомаляцияныц бар екенi бронхоскопияда аны;талады. БОС-тыц дамуына алып келетiн ец жи себептердщ бiрi ол мукостаз - бронх сацылауыныц шырышпен обструкциясы. Мукостаздыц элсiз белгiлерi вирусты бронхитте жэне туа бгткен патологиялар фонындагы созылмалы бронхитте дамиды. Кейбiр жагдайларда мукостаз бронхты; демiкпеде де бай;алады. Мукостаз нау;астыц жагдайын айтарлы;тай ;иындатады жэне бiр;атар ас;ынуларга алып келед^ бронхиальды еткiзгiштiктiц бузылуына; ателектаздардыц дамуына;
бронхекпелiк процесстщ шешiлу мерзiмiнiц созылуына; газалмасудыц бузылуына; екпе вентиляциясыныц бузылысына; гипоксияныц дамуына;
патологиялы; оша;тагы микробты; флораныц ;осылуына; тыныс жолдарынан микроорганизмдердiц
эрадикациясыныц ;иындауына;
тыныс жолдарыныц шырышты ;абатына эсер ететiн дэрiлiк заттардыц тшмдшпнщ темендеуiне; бронхекпелiк процесстiц созылмалы тYрге ауысуына. Бронхты; обструкция кезiнде тыныс ЖYЙесiнде келесi езгерiстер орын алады:
майда бронхтар мен бронхиолдардыц спазмы дамиды;
шырыш асты ;абатынынц iсiнуi ;осылады;
альвеола сацылауында iсiнулiк суйьщты; жинала бастайды.
Шырышты жэне шырыш асты ;абатыныц жасушалы;
инфильтрациясы ЖYредi;
Шырыш секрециясы KYшейе тYседi.
Айта кететш жайт, балалардагы бронхобструкиця синдромыныц бiр ерекшелiгi оныц генерализденуi. Аллергиялы; генездiбронхобструкция екi негiзгi механизмге CYЙенедi: бронхиальды агаштыц гиперреактивтiлiгi мен бронхтардыц шырышты ;абатыныц аллергиялы ;абынуы. Бул процесстердщ нэтижесiнде бронхоспазм дамиды. Ол бронхты; астмага сипатты клиникалы; керiнiс бередь Обструкцияныц бас;а механизмдерi : шырышты ;абат iсiнуi, дис жэне гиперкриния екiншi кезектi рел ат;арады. БОС пен
ауыратын баланы емдеу ;ажет пе жэне бул жагдаймен ;алай KYресу ;ажет? Ец алдымен бундай жагдайды назарга алмау ете ;аушт болатынын ескерген жен. Обструкцияныц белплерш тез арада аны;тау ;ажет, оныц ауырлы; дэрежесiн жэне себебiн тауып, емдi бастау ;ажет. Эрбiр жиырма минут сайын ЖYргiзiлiп жат;ан емнщ нэтижесiн ба;ылап туру керек. БОС емдеу осы жагдайды туындат;ан себептерге багытталуы ;ажет. Осылай, денедегi бегде зат пайда болтан жагдайда - бронхоскопиялы; зерттеуден кейiн оны алып тастау ;ажет, гастроэзофагальдырефлюкс кезiнде - рефлюкстщ терапиясы; нерв ЖYЙесi патологиясы кезiнде аспирация орын алган жагдайда - неврологиялы; патологияны емдеу. Респираторлы патологияда БОС емдеудi симптомдар бойынша белiп ;оюга болады. Мукостазды жою Yшiн муколитиктер мен кинезитерапия ;олданады. Ферменттi емес муколитиктер Yш топ;а белiнген: N-ацетилцистеиндер, амброксолдар, карбоцистеиндер. Ферменттi муколитикдорназа альфаны уковисцидозда ;олданады. Бронхоспазмда;ыс;аэсерлi дэрiлiк заттарды тагайындауга кецес берiледi. Сатурация 92% темен болтан жагдайда мiндеттi тYPде оттегiтерапияны бастау керсетiлген. Инфекциялы; ;абынуды антибиотиктермен емдейдi. Созылмалы бронхит кезшде антибиотиктердi тек ас;ыну процессi орын алган жагдайда гана тагайындайды, ал муковисцидозда - профилактикалы; ма;сатта да ;олдана бередь Аллергиялы; ;абынуда бiрiншi жэне екiншi дэрежелi антигистаминдiк препараттар, глюкокортикоидтар жазылады. Аллергиялы; ;абынудыц ЖYзеге асуында TYрлi жасушалар мен жасуша элементтерi ;атысады. Спецификалы; жэне спецификалы; емес ;оздыргыштардыц эсерiнен бултты жасушалар белсендiрiледi де эозинофильдер саны артады. Тыныс жолдарыныц ;урылымды; жасушалары, сонымен ;атар Т лимфоциттер Yлкен мелшерде ;абыну медиатрларынбеледi, олар ез кезепнде обструкция механизмш ^ке ;осады. Жагдайды ;урылымды; езгерiстер де ушы;тыра тYседi, олар обструкцияны ;айтымсыз дережеге жеткiзуi мYмкiн. Кез келген патогендж ;абынулы; факторлардыц эсерiнен лейкоциттерде лизосомалы ферменттер белсенiп сырт;а шыгарыла бастайды, нэтижесiнде жасушалар мембранасы бузылады. Арахидон ;ыш;ылыныц тотыгу метаболизмi ар;асында ;абыну медиаторлары тYзiледi, олардыц ;атарында лейкотриендер ерекше орын алады. В4, С4, Д4, Е4 типтi лейкотриендербронхты; астма патогенезiнде ец басты релдердi ат;арады. Шырыш синтезiн KYшейтiп, олардыц клиренсш темендетiп, эпителиальды жасушаларды бузатын, катионды белоктыц шыгарылуын арттырып, лейкотриендер ;ан тамырлардыц еткiзгiштiгiн жогарлатады, бронхтардыц тепс булшы; еттерiнiц жиырылуына экеледь Бундай механизм, бронхты; астмадан бас;а, муковисцидозда, жедел респираторлы дистресс синдромында, ЖYЙелi ;ызыл жегi ауруларында да сипатталган. Лейкотриендер спецификалы; стимуляторлар ^Е, IgG, эндотоксиндер, фагоцитоз факторлары эсершен синтезделедi. Альвеолярлы макрофагтар, нейтрофильдер жэне эозинофильдерлейкотриендердi ец кеп мелшерде белш шыгарады. Лейкотриендердiц патогендiк механизмi, тыныс жолдары шырышты ;абы; жасушаларыныц мембраналарында орналасатын, сэйкес рецепторлар ар;ылы ЖYзеге асады. Бул ;абыну медиаторларыныц тYрлi клиникалы; эффекттерiне жауап беретш Yш лейкотриендi рецепторлар типi белгш: ЛТС^/Е4 к ЛТ1, ЛТC/D/E4 к ЛТ2 жэне рецептор ЛТВ4. Лейкотриен молекулаларыныц рецепторлармен ;осылуына кедергi жасайтын препараттар жеке дэрiлiк заттар классы болып белiнедi жэне антилейкотриендi субстанциялар деген ат;а ие. Бул дэрыерге цистеиндiлейкотриендер антогонистерi мен лейкотриендер синтезш ингибитрлеушi препараттар жатады. Лейкотриен рецепторларыныц антагонистерi бронхоспазмныц дамуын болдырмайды, ;абыну жасушаларыныц санын кемiтедi. Зерттеулерге CYЙенсек лейкотриен рецепторларыныц антагонистерi бронхты; астма симптомдарыныц дамуы женiнде белгi бередi жэне екпе функциясын арттырады. Ем ЖYргiзу тактикасы.
Вестник Ка^НЖУ №1-2019
Непзп емше монтелукаст жэне зафирлукаст жатады. 5 мг-лiк шайнайтын таблеткаларга тэн Стах ересек емделушiлерде оларды аш;арынга ;абылдаганнан кейiн 2 сагаттан соц жетизыедь Орташа биожетiмдiлiгi 73% ;урайды, ол препаратты стандартты ас шуден кейiн ;абылдаганда 63%-га дейiн темендейдь 2-5 жас аралыгындагы балаларда Стах 4 мг-лж шайналатын таблетканы аш;арынга ;абылдаганнан кейiн 2 сагаттан соц жетшзыдь 10 мг-лiк таблетканы ;абылдаганнан кейiн орташа Cminересектердегiден герi темен болтан уа;ытта орташа Стах 66% жогары болды. Монтелукаст плазма акуыздарымен 99%-дан арты; байланысады. Монтелукастыц таралу келемi тепе-тец жагдайда орташа 811 литр ;урайды. Гематоэнцефалды; кедерп ар;ылы нашар етедi. Монтелукаст бауырда белсендi метаболизмге ушырайды. Ересектер мен балаларда плазмадагы монтелукаст метаболиттерiнiц концентрациясы емдiк дозалардагы тепе-тец жагдайда аны;талмайды. Р450 СYР цитохромыизоферменттерi: 3А4, 2А6 жэне 2С9 монтелукаст метаболизмiне ;атыс;ан, бiра; монтелукаст емдiк концентрацияларында Р450 СYР цитохромыныц 3А4, 2С9, 1А2, 2А6, 2С19 жэне 2D6 изоферменттерш тежемейдi. Монтелукаст метаболиттерi болымсыз фармакологиялы; белсендiлiк иеленген. Денi сау ересек адамдардагы монтелукастыцплазмальщклирена орташа 45 мл/мин ;урайды. Тацбаланган монтелукасты iшке ;абылдаганнан кейiн 5 KYн iшiнде препараттыц 86%-ы iшекпен, ал 0,2%-дан азы бYЙрекпен белiнiп шы;ты. Бул препарат пен оныц метаболиттерiнiц тiкелей етпен шыгарылатынын айгак;тайды. Цазiргi тацда педиатрлар арсеналында монтелукаст препараты Синглон бар. Ол Венгер фармацевттiк «Гедеон Рихтер» компаниясыныц туындысы. Препарат ;абылдауга ыцгайлы режимге ие жэне Yш тYрлi дозаларда шыгарылады:
2 жастан 5 жас;а дейiнгi балалар Yшiн 4мг/28 шайнау таблеткалары;
6 жастан 14 жас;а дешнп балалар Yшiн 5мг/14 жэне 28 шайнау таблеткалары;
15 жас жэне жогары балалар Yшiн 10мг/28 таблетка.
Бул препараттыц клиникалы; эффекттерi келесiдегiдей:
бронхоспазмныц дамуын то;татады, тыныс жолдары
шырышты ;абатыныц ;абынуын темендету ар;ылы, бронхты; астманыц 24 сагат бойы тиiмдi ба;ылау жасайды. Препарат Yлкен ;аушаздж профилше ие. Монтелукаст препараты ;олдануга керсетшген: - ауруы ингаляциялы;глюкокортикостероидтарды ;абылдаумен ба;ыланбайтын жэне ;ажет кезiнде пайдаланылган ;ыс;а эсер ететш p-агонистерi тиiстi клиникалы; тиiмдiлiкпен ;амтамасыз етпейтiн емделушiлерде жецiл жэне орташа ауырлы; дэрежесiнде персистирленетiн бронх демжпесш емдеу Yшiн ;осымша ем ретшде
глюкокортикостероидтарды iшу ар;ылы ;абылдау ;ажет ететiн, алдыцгы кезецде ай;ын устамаларсыз ауырлыгы жецiл дэрежеде персистирленетiн бронх демжпеи бар емделушiлер Yшiн ингаляциялы;кортикостероидтардыц темен дозаларына баламалы емдеуде -ингаляциялы;глюкокортикостероидтарды ;олдануга
;абшетаз емделушiлер Yшiн басымдыада ие ;урамдас белiгi дене ЖYKтемесi аясында пайда болатын бронх тYЙiлуi болып табылатын бронх демжпесшщ алдын алуда, - жецiл жэне орта дэрежелi ауырлы^тагы персистерленетiн демжпеа бар 15 жастан ас;ан пациенттер Yшiн ингаляциялы;кортикостероидтардыц жэне ;ыс;а эсер ететiн р-агонистердщ тиiмдiлiгi жеткшкиз болтан кезде базалы; емге ;осымша ретiнде ;ажет болганда - бронх демжпеа бар аспиринге сезiмтал пациенттердi емдеу жэне денеге KYш тYсуден болатын бронх тYЙiлуiнiц алдын алу -бронх демжпеи бар пациенттердеп аллергиялы; риниттердiемдеу.Айта кетсек бронхты; астманы
генерологиялы; препараттармен (лейкотриен
рецепторлары антагонисттер^ дэлелдi биоэквиваленттi оригиналды препаратымен емдеу ;атты ;ымбат емес. Цорытынды: Балаларда бронхобструктивт синдромды емдеу алдымен оныц этиологиясын тYсiнуден басталуы ;ажет. Бронхобструктивтi синдромныц аллергиялы; генезiндемонтелукаст оц клиникалы; эсер керсетедь жэне ауру агымын ба;ылауга устауга ы;палын тигiзедi. Препарат ;олдануда ыцгайлы, балалар керi эсерлерсiз кетередь Монтелукастбронхиальды астманы индивидуалды ба;ылау Yшiн де, монотерапия Yшiн де, стандартты емге ;осымша ретiнде де ;олданылады.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 М.К. Егизбаев Аллергология и клиническая иммунология детского возраста : учеб. Пособие. - Шымкент: ТОО "Кггап", 2009. - 267 с.
2 Аюпова С. X. Клиническая педиатрия : Рук. по педиатрии: В двух томах. - Алматы: БАУР, 2008. - Т.2. - 364 с.
3 В. Н. Тимошенко Неотложные состояния у детей. Гастроэнтерология, пульмонология, эндокринология, нефрология : учеб. Пособие. - Ростов н/Д: Феникс, 2007. - 275 с.
4 Молочный В. П. Педиатрия. Неотложные состояния у детей : справочник. -Ростов н/Д: Феникс, 2006. - 315 с.
5 УчайкинВ.Ф.,Степанов А.Н. Патогенез секреторных нарушений при респираторных заболеваниях у детей и их коррекция // Педиатрия. - 2001. - С. 78-83.
6 Мизерницкий Ю.Л. Отхаркивающие и муколитические средства в практике детского пульмонолога // В сб."Пульмонология детского возраста. - М.: 2002. - С. 50-56.
Г. Муханк;ызы, Т.А. Алимова, М.Ц. Эбдэлiмова, Е.Н. Геккель
Международный Казахско-Турецкий университет им. Ходжа Ахмеда Яссави, Институт высшего медицинсого послевузовского образование, г. Шымкент
БРОНХООБСТРУКТИВНЫЙ СИНДРОМ У ДЕТЕЙ: НОВОЕ РЕШЕНИЕ СТАРОЙ ПРОБЛЕМЫ
Резюме: Бронхообструктивный синдром — широко распространенное у детей патологическое состояние. К развитию этого синдрома при бронхиальной астме приводит аллергическое воспаление слизистой оболочки дыхательных путей с участием лейкотриенов. Установлено, что блокирование лейкотриеновых рецепторов с помощью препаратов монтелукаста оказывает терапевтическое воздействие, в т. ч. и у детей с возраста 2 лет. Препараты хорошо переносятся, способны предупреждать постнагрузочный бронхоспазм и в некоторых клинических ситуациях могут использоваться в качестве альтернативы глюкокортикоидам.
Ключевые слова: дети, бронхообструктивный синдром, бронхиальная астма, аллергическое воспаление, лейкотриены, монтелукаст.
Vestnik KazNMU №1-2019
G. Muhankyzy, T.A. Alimova, M.K. Abdalimova, E.N. Gekkel
Kh. AYassavi International Kazakh-Turkish University Institute of Higher Medical Postgraduate Education, Shymkent c.
BRONCHO-OBSTRUCTIVE SYNDROME IN CHILDREN: A NEW SOLUTION TO AN OLD PROBLEM
Resume: Broncho-obstructive syndrome is a common pathological condition in children. Allergic inflammation of the mucous membrane of the respiratory tract with the participation of leukotrienes leads to the development of this syndrome in asthma. It has been established that blocking leukotriene receptors with the help of Montelukast drugs has a therapeutic effect, including in children from 2 years of age. Drugs are well tolerated, able to prevent postload bronchospasm and in some clinical situations can be used as an alternative to glucocorticoids. Keywords: children, bronchial obstruction, bronchial asthma, allergic inflammation, leukotrienes, montelukast.
УДК 616.43;616.411-003.971
Ж.Ж. Нургалиева, А.Ю. Перзентбаева, Б.А. Сабырова, Ф.С. Ибраим, М.Ж. Сатыбалдиева, Е.О. Шалтен, А.Д. Сеттова, А.М. Ж^масбай, Л.С. Сержанова, Г.О. Т1леккабылова, Т.М. Матанов, Г.М. Калиак, Ш.К. Н^рахын, Г.Н. Жумабекова
С.Ж. Асфендияров атындагы Цазсщ ¥лттьщ медицина университетi Неонатология багытындагы №2 бала аурулары кафедрасы
Ж1Т1 ЛИМФОБЛАСТАЛЫ ЛЕЙКОЗБЕН НАУКАС БАЛАЛАРДА К0М1РСУ АЛМАСУЫНЫЦ КЛИНИКАЛЫК-ЗЕРТХАНАЛЫК СИПАТТАМАСЫ
Ж1т1 лимфобласталы лейкоз балалар мен жасвсп1р1мдер арасындагы кец таралган онкогемаологиялыц аурулардыц 6ipi болып табылады. Жт лейкозды емдеу багдарламасында бала агзасындагы онкопроцесске царсы ыцпал ететт базистк dapi-дэрмектердщ бipi болып глюкокортикостероидтар тобы табылады. Мацалада жiтi лимфобласталы лейкозбен ауру балалардагы глюкокортикостероидтты терапия нэтижесшде квмipсу алмасуыныц клиникалыц-зертханалыц взгеpiсi кврсетлген. TyrnHdi свздер: стероидтыц диабет, квмipсу алмасуы, жiтi лимфобласталы лейкоз, балалар
Юр^пе. Жт лимфобласталы лейкозды (ЖЛЛ) емдеудеп заманауи жеэтслктер сапалы жазылган хаттамалар мен ;атац белпленген мерзiмде химиопрепараттарды на;ты белгш дозалар мен тэсiлдердi ;олдану ар;ылы полихимиотерапияныц заманауи, KYрделi жэне ;ар;ынды багдарламаларын (ПКБ) енгiзудiц квмегiмен дэлелдендi [1,2,3,4]. ЖЛЛ емдеу багдарламасында
глюкокортикостероидтты (ГКС) дэр^дэрмектер базистж ;урамдастардыц бiрi болып табылады [5]. ЖЛЛ-ны КГС емдеу кезшде балаларда квмiрсу алмасуыныц бузылуы, тiптi стероидты; ;ант диабетiнiц (СКД) дамуы туындауыныц сирек емес екендИ бэрiне белгiлi [6]. СКД дамуыныц патогенездiк механизмдерi эртYрлi. Глюкокортикостероидтты дэр^дэрмектер
преадипоциттердiц рецепторларына ы;пал етiп, олардыц майлы тiннiц мвлшерiнiц всуiн аны;тайтын адипоцидке жетiлуiн артырады.
Артыгы шм агзалардыц майымен вндiрiлетiн бос майлы ;ыш;ылдардыц децгейiнiц артуы инсулинге тeзiмдiлiктi, май уыттылыгыныц дамуын, бауырдагы инсулиннщ зат алмасуын баяулатуды ;амтамасыз етедь Сонымен бiрге, шеткi тiндердегi катаболиялы; процесстердiц (протеин ыдырауы мен май ыдырауы) KYшеюi бауырда глюконеогенез Yшiн субстраттардыц кеп мвлшерiн босатуга экеледь Глюконеогенез ферменттерiн белсендi ету мен глюкагон секрециясыныц артуы глюконеогенездiц ^шекн мен глюкогеннiц ыдырауына экеледi. Бул жиынты;та бауырдыц глюкоза енiмiн арттыруын ;амтамасыз етедi. ЖЛЛ кезiнде лейкемоидты инфильтрацияга ушырайтын бауырдыц морфо-функционалды де СКД туындауында мацызга ие. Глюкозаны шеткi тiндерде жоюды темендету де, ГКС пайдалану нэтижесшде инсулин синтезш басу да ;андагы глюкоза децгейшщ кетерiлуiнiц себетперi болып табылады. Глюкокортикостероидтар уй;ы безiнiц бета-жасушаларынап тiкелей за;ымдайтын эсер етедi, бул инсулин секрециясыныц темендеуi мен аурудыц стероидты формасыныц дамуына септiгiн тигiзедi [7,8]. Инсулиннiц эндогендiц ;оры мен бауырдыц бузылуынан белек СКД-ныц ;алыптасуына емдеу уза;тыгы, КГС дозасы,
стероидты; байланыстыц тYрi эсер етедi [7]. Заманауи хаттамаларда классикалы; преднизолонныц орнына дексаметазонды ;олдану енгiзiлген, бул оккультты; (жасырын) нейролейкемияны эсерлi емдеуге мYмкiндiк бердi [4]. Алайда, кортизонныц фторланган дериваттары (дексаматезон, триамцинолон) аны; диабеттж эсер етедi. Стероидты диабет кезшде ауру белгiлерi стандартты ;ант диабетшщ аны; белгiлерi жо; шелдеу, шыжыц, кетоацидоз белгiлерi тiптi болмайды. СКД белгiлерi келесi: хал-жагдайдыц нашарлауы; элсiздiктiц пайда болуы; жогары шаршагыштык;. Бiра; мундай езгерiстер ЖYргiзiлген ГКС-терапия нэтижесiнде ЖЛЛ Yшiн де тш, сонды;тан нау;аста диабеттiц басталганы эрдайым аны;талмайды. Ауру гликемия децгеш арт;ан кезде аны;тау мYмкiндiгi туындайды, сонымен ;атар ;ант несептегi кетонды; денелердiц пен концентрациясы жиi ;алпында болады. Кейбiр жагдайларда КГС дэрыерш ;абылдау нэтижесiнде буган дейiн элаз бiлiнген диабет ас;ынады. Зерттеу мандаты. жiтi лимфобласталы лейкозбен ауру балалардагы глюкокортикостероидтты терапия
нэтижесiнде кемiрсу алмасуыныц бузылуыныц сипатын зерттеу.
Зерттеу материалдары мен эд^ерь Кемiрсу алмасуыныц бузылуын аны;тау Yшiн КР ДСМ ПжБХFО онкогематологиялы; белiмдерiнде емдеуде болган стационарлы; ЖЛЛ-мен нау;ас балалардыц 526 медициналы; карталары ретроспективтi талданды. Зерттеу тобына А1Е0Р BFM-ALL 2009 хаттамасы бойынша ГКС-терапия алган ЖЛЛ-мен жэне КАБ-мен ауыратын 70 нау;ас кiрдi (хаттама I, хаттама II) [2,3].
Барлы; тексершген нау;астарда шагымдар, ;ант диабетшщ клиникалы; белгiлерi (шелдеу, шыжыц, ары;тау, терiнiц ;урга;тыгы) аны;талып, тYCкен ^нп жэне КАБ аньщталган кездегi физикалы; даму параметрлерi (бойы, дене массасы) багаланды. Зерттеудiц зертханальщ-аспапты; эдiстер хаттамасы ;анныц биохимиялы; талдауында гликемия, амилаза децгейлерш аны;таудан, НЖТ керсеткiштерiн (несептщ меншiктi тыгыздыгы, кетонды; денелер мен
