PAXTANI MAYDA IFLOSLIKLARDAN TOZALASHDA HAR BIR QOZIQLARNING PAXTA OQIMIGA TA’SIR QILUVCHI KUCHLAR TAHLILI Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

TEXNOLOGIYA

УДК 677. 01

PAXTANI MAYDA IFLOSLIKLARDAN TOZALASHDA HAR BIR QOZIQLARNING PAXTA OQIMIGA TA'SIR QILUVCHI KUCHLAR TAHLILI

Qarshiyev Olim Namozovich

Termiz davlat muhandislik va agrotexnologiyalar universiteti, texnika fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD)

Annotatsiya. Maqolada paxtani qoziqlar bilan to'rli yuza bo'ylab harakatida ma'lum bir vaqtda paxtadan iflosliklarni tozalash samaradorligi har bir o'lchamdagi qoziqlar bilan to'rli yuza orasidagi paxta bo'lakchasida ko'zatiladi. Paxtaga qoziq orqali zarba kuchi berilganda paxtani siqilish kuchi orqali paxta tarkibidagi iflosliklar harakati sodir bo'ladi, bu o'z navbatida iflosliklarni paxta tarkibidan ajralish jarayonini amalga oshiradi.

Аннотация. В статье показана эффективность очистки хлопковой грязи в определенный момент времени при движении ваты по поверхности сетки с ворсами в куске ваты между ворсами и поверхностью сетки каждого размера. При воздействии силы удара на хлопок через ворс движение примесей в хлопке происходит за счет силы сжатия хлопка, что, в свою очередь, осуществляет процесс отделения примесей от содержимого хлопка.

Abstract. The article shows the efficiency of cleaning cotton dirt at a certain point in time when cotton wool moves along the surface of a mesh with piles in a piece of cotton wool between the piles and the surface of the mesh of each size. When the impact force is applied to cotton through the pile, the movement of impurities in the cotton occurs due to the compression force of the cotton, which, in turn, carries out the process of separating impurities from the contents of the cotton.

Kalit so'zlar: paxta xomashyosi, aylanish chastotasi, tozalash samaradorligi, qoziqli barabani, prutokli baraban, qoziqlar, to'rli yuza, harakat zonalari.

Ключевые слова: хлопковое сырье, частота вращения, эффективность очистки, ворсовый барабан, проволочный барабан, ворсы, сетчатая поверхность, зоны движения.

Keywords: cotton raw material, rotation frequency, cleaning efficiency, lint drum, wire drum, lint, mesh surface, movement zones.

Paxtani qoziqlar bilan to'rli yuza bo'ylab harakatida ma'lum bir vaqtda paxtadan iflosliklarni tozalash samaradorligi (s) har bir o'lchamdagi qoziqlar bilan to'rli yuza orasidagi paxta bo'lakchasida kuzatiladi. Paxtaga qoziq orqali zarba kuchi berilganda paxtani siqilish kuchi orqali paxta tarkibidagi iflosliklar harakati sodir bo'ladi, bu o'z navbatida iflosliklarni paxta tarkibidan ajralish jarayonini amalga oshiradi [54].

Xar bir turli o'lchamdagi qoziqli barabandagi paxta massasini to'rli yuza bo'ylab harakati davomida uning tarkibidagi iflosliklar bilan to'rli yuza orasida kontakt kuchi hosil bo'lib, uning ta'siri ostida iflosliklar fazoviy harakatga keladi, buning natijasida ularning bir qismi to'rli yuzasining teshiklaridan chiqib ketadi. Ushbu mexanizmni tavsiflash uchun A.G.Sevost'yanov [1] tomonidan model taklif etilgan. Bu modelga ko'ra, to'rli yuzadagi iflosliklar miqdorining kamayishi paxtaning miqdoriga va yuza bo'ylab harakat tizimiga proporsional bo'ladi.

Ushbu model asosida har bir o'lchamlari turli xil bo'lgan qoziqli barabanning paxta bo'lakchasi tarkibidan iflosliklarni ajralib chiqish jarayonini nazariy o'rganib chiqamiz. Ifloslik ajralish jarayonini modellashtirishdan oldin paxta bo'lakchasining har xil o'lchamdagi qoziqlar ta'sirida to'rli yuzadagi harakat tezligini o'rganish lozim bo'ladi. Qoziqli baraban paxta oqimiga ta'siri egri chiziqdan iborat bo'lgan harakatini ikkinchi tartibli differensial tenglamasi keltirilgan. Faraz qilaylik, paxta bo'lakchasiga o'zgarmas aylanma tezlikda harakatda bo'lgan turli uzunlikdagi qoziqlar orasida joylashgan, ularni har biri bilan o'zaro teng elastik kuchlar bilan

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son

TEXNOLOGIYA

bog'langan bo'lib, ularning qiymati bo'lakchalarning qoziqlarga nisbatan yoy bo'ylab harakatlanishlari va tezliklariga proporsional va ular aylana yoyiga o'tkazilgan urinma bo'ylab yo'nalgan bo'lsin. (1.1- rasm) Paxta bo'lakchalariga ta'sir qiluvchi kuchlar; mig va m2g -og'irlik kuchlari, mi va m2 - paxta bo'lakchalarini massalari Fmk -markazdan qochma kuch, 91 va cp2 - qoziqlar orasidagi burchagi.

1- rasm. Turli o'lchamdagi qoziqlarning to'rli yuzadagi paxta bo'lakchalariga ta'siri

sxemasi

Paxta bo'lakchalariga qoziqlar ta'sirida harakatlaninishga va tezlikka nisbatan proporsionallik koeffitsiyentlarini mos ravishda kb va n bilan belgilab, ularni bikrlik va qovushqoqlik koeffitsientlari deb ataymiz.

Qoziqlarning paxta bo'lakchalariga t = 0 vaqtdagi ta'siri 0i va O2 nuqtalarga nisbatan s = so yoydan boshlansin. Yoy bo'yicha harakatidan si=(R+hi) ^i va s2=(R+h2)^2 s3=(R+h?)93 s4=(R+h4) ^4 yoy bo'ylab paxta bo'lakchalarini ikki qoziq orasidagi aylanma harakati quyidagicha tenglama bilan ifodalanadi:

rn1h1(p1 = m^gsin — fmgcos (p1 — 2h1kb(<p1 — co0t) — — îo0)

m2h2<p2 = m23 sin02 — fm2gcos<p2 — 2h2kb(<p2 — 1) — 2i]h2(<£2 ~ ~~ m2 h2 <pj

m2h2(p2 = m2gsin<f>2 — fm2 g cos <f>2 — 2 h2kb((p2 — oj0t) — 2ï]h2(<p2 — co0) — m2h2<j>i (1)

m3h3(t>3 = m2g s in (p3 - fm3g cos (p3 - 2 h3kb(<p3 - co0t) - 2i]h3((j>3 - œ0) -m3h3(pi

m4h4<p4 = mAgsin<p4 - fm.4g cos <p4 - 2h4kb(<p4 - w0C) - 2i]h4(<p4 - -m4h4<pl

m4h4(j>4 = m4gsin(p4 — fm4g cos — 2 h4kb((p4- co0t) - 2 rç/i4(04 - w0) -mAh4<pi

bu yerda t-vaqt; mi va m2 xar bir qoziqli baraban bilan to'rli yuzadagi paxta bo'lakchalarini massasi, kg; f - to'rli yuza bilan paxta bo'lakchalari orasidagi koeffitsiyent. Paxta bo'lakchalari aylanma yoy bo'ylab harakatlanganligi sababli unga normal yo'nalishda

markazdan qochma kuch ta'siridan hosil bo'ladigan ishqalanish kuchi va

tenglamada e'tiborga olingan. (1) tenglamani umumiy holda / = 0 da qo'yilgan boshlang'ich

eo

(p = (p%= —

shartlar K da sonli integrallanadi. Tenglamaning analitik yechimini topish

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son

TEXNOLOGIYA

uchun (1) tenglamani paxta bo'laklarini xar xil o'lchamdagi qoziqlarga nisbatan ko'chishini ^ = ft " ga nisbatan yozamiz ft, = ft ~ <V • ft, = ft ~ <V . ft, = ft ~ <V

(2) tenglamalarga quyidagi belgilashlar kiritamiz.

(2)

u holda (2) tenglama quyidagicha ifodalanadi.

\q\t + 2«^. + calq\t = ajsinf % + a^t) - f cos+

bu yerda nj = n+fao wj = rn2+fao?

n2 = n+fao W2 = rn2+fao2

(3) tenglamani umumiy yechimini yozamiz.

7i^ > o^eyjiraHja (pu =

n2> a>26y.iraHaa (p2, =

dm

(3)

(0 (t)

m

bu yerda X - tajriba asosida aniqlanadigan koeffitsiyent; ai-, a2-, a3-, a4-belgilashlar;

ni-, n2-, n3-, n4- qoziqli barabanlarning aylanishlar chastotasi, ayl/min. Bu tenglikni tayyorlab har bir qoziqli barabandan o'tadigan paxta oqimiga turli xil o'lchamdagi qoziqlar ta'siri natijasida paxtani mayda va yirik iflosliklardan bir xil miqdorda tozalashdagi qonuniyatini aniqlaymiz:

-^Cfi^i-Hii, +^0))

-^CLibi-hit-h^Ci))

i4 = m3 e

Samaradorlik koeffitsienti uchun quyidagi ifodani aniqlaymiz:

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son

TEXNOLOGIYA

2-rasmda samaradorlik koeffitsiyentlarini S1(t), S2(t) S3(t) S4(t) larning birini koeffitsiyenti kb (N/m) har xil bo'lganda paxta bo'lakchalarining t=0 momentdagi xar bir tozalash zonasida kirish va chiqish oraliqlarida 0<t<t1, t1<t<t2, t2<t<t3 , t3<t<t4 da vaqt bo'yicha o'zgarish grafiklari keltirilgan.

Bu yerda si=hi^i, s2=h2^2, s3=h?93 s4=h4^4 to'rli yoy joylashgan seksiya qismi, hisoblarda ro°=52s-1 , R=0,16 m, f=0,2, m=2510-4 kg, n=10Hc/m qiymatlari olinib, qoziqli barabandan tozalash jarayonida ishtirok etuvchi turli xil o'lchamdagi qoziqlar va ular orasidagi burchaklar bir xil bo'lib 30° qilib qabul qilingan, hamda tozalash jarayonida har bir qoziqlar ta'siri 0<9<rc tengliklar o'rinli bo'ladi. Grafiklardan olingan natijalarda hi=150, h2=50, h3=45, h4=40 mm va bikrlik koeffitsiyenti kb ning har bir qoziqli barabandagi paxta oqimini tozalash samaradorligi bir xilda bo'lishi tajribaviy koeffitsiyent X ning oshishi bilan har bir turli xil qiymatdan qoziqli barabandagi tozalash samaradorligi koeffitsiyentga nisbatan proporsional oshishi mumkin ekanligi kuzatildi.

2-rasm. Samaradorlik koeffitsiyenti har bir qoziqli barabanlardagi massasining vaqt

, 4 . , 4 . , m, = 0.3, m, = 0.1 m-, - 0.1, m, = 0.09, .. . bo yicha o zgarish 1 ' J ^ J 4 ' grafiklari

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son

TEXNOLOGIYA ADABIYOTLAR

1. Qarshiev O.N. Paxta tozalagichning qoziqlarining paxta oqimiga ta'siri qiluvchi kuchlar tahlili. Paxta tozalash, to'qimachilik va yengil sanoat sohalarining texnologiyasini takomillashtirish xalqaro ilmiy-amaliy anjuman. Termiz 2023-yil 20-21 oktabr, 239-240 b.

2. Rosulov R.X., Qarshiev O.N. Qoziqlar o'lchamlarining tozalash samaradorligiga ta'sirini nazariy tahlil qilish. Agrar-iqtisodiy, ilmiy-amaliy jurnali Toshkent 2023. 87-88 b.

3. Севостянов Б.А. Курс теории вероятностей и математической статистики. Москва. Наука, 1982. -256с.

4. Росулов Р.Х., Райимкулов Ж.К., ^аршиев О.Н. Влияние на очистителъный еффект длины колка очистителя хлопка-сырса от мелкого сора. Механика ва технология илмий-журнали. Наманган 2023. 56-62 б.

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 3-son, 2024 Maxsus son