CC BY
24
УДК 616.31:616.379-008.64 (075)
A.A. Тасилова
С.Д. Асфендияров атындагы Казак ¥лтгьщ Медицина Университетл Стоматология бойынша интернатура кафедрасы Алматы, Казахстан
ПАРОДОНТ АУРУЛАРЫ ЖЭНЕ СУСАМЫР (ЭДЕБИЕТКЕ ШОЛУ)
ТУЙ1Н
Галымдар жайылмалы пародонт кабынуы (ЖПК) мен сусамырдьщ езара байланысын зерттеуд! токтат-паган. Жайылмалы пародонт кабынуы сусамырдьщ алтыншы аскынуы болып саналады. Эдебиеттерде ЖПК мен сусамырдьщ арасындаты езара байланыс туралы макалалар ете кеп, 6ipaK зерттеулерд1 кажет етед|. Пародонт кабынуын емдеу гликемиялык бакылауды жаксартады. Ауыз куысыньщ денсаулык жаг-дайы сусамырды емдеудеп ен манызды релд: аткаруы кажет жэне керюнше.
Туйшд1 сездер: жайылмалы пародонт кабынуы, сусамыр, гликемиялык бакылау.
ТУ" огамдык даму сусамыр мен ЖПК, ауру-\ ла рыньщтаралуы мен байланысты рыла-ды. Сусамыр жэне ЖГЩ букш дунне жузшдеп ен ДЙГ1Л1 таралган аурулардын катары на юредк жэне кептеген адамдарда ею ауруда «¡рдестеп кездеседь
2000 жылы Букшэлемдж Денсаулык Сак-тау ¥йымынын мэл1меттер1 бойынша букш элемде 177 млн. адам сусамыр ауруымен ауырады, ал Румынняда 1 млн. наукас бар.Сол уйым 2030-га дешн букш дуниежузшде суса-мырмен ауыратын наукастар саны 370 млн.-га жетедк ал Румынняда 1.8 млн. -га жететшш айтып кеткен.
Сусамыр ауруымен ауыратын наукастар саны жылдан жылга кебешп жатыр, сонымен катар сусамырдьщ кантамырлык аскынуы ерте мугедектжке жэне наукас ел1мше экеледР 2013 жылы Казакстанда сусамырдьщ 1-нн жэне 2-нп типтер1мен ауырган наукастар саны 273 млн -га жегп, бул керсеткнн республнканын 1.6% к¥Рамьш курайды (КР сусамырмен ауыратын наукастарды т1ркеу ¥лттык регистр!).
Жайылмалы пародонт кабынуы- дэнекер тшнщ жогалуы жэне альвеола суйектершщ ре-зорбцнясымен сипатталатын созылмалы кабы-ну, тюи жогалту жэне пародонт калталарьшын суйектж туршщ пайда болуы снякты аскыну-ларга экелш соктырады (Кац жэне т.б. 1991).
1997 жылы сусамырдын Американдык Ассоциациясы пародонт кабынуын ретинопа-тиядан, нефропатиядан, невропатиядан, макро-ангнопатиялардан жэне сусамырлык табаннан кешн сусамырдьщ алтыншы аскынуы екенш мэл1мдед1 (Ритика\\'а жэне т.б. 2007). ЖПК, жэне сусамырдын каут факторлары б1р-б1р1мен бнохимнялык механизмдермен байланыстыры-лады (ОЬепс жэне т.б. 2008).
Сусамыркандагы глюкозанын жогарылу-мен жэне темендеу1мен сипатталатын ауру, жэне одан баскаэртурл1 топтарга белуге бола-ды (Ьат^ег жэне т.б. 2008). Оньщ аскынула-ры жогары аурушандыкка жэне алдын-ала атмге алып келедт Бул созылмалы зат алма-су \фД'с1 когамга улкен кер! эсерш типзш жатыр, букш дуниежузшде 100 миллион ада-мосы дертке ушырап жатыр (Харрис жэне т.б. 1995).
Мартине Г., Лезенби, жэне Мартине А. "Клиникалык гылым" атты зерттеулершде па-родонттын каркынды кабынуы тукымкуалау-шылык бейшдшк непзшде екенш айтып кеткен (Лэнг жэне т.б. 1999).
Брэдфорд Хилл (Хилл 1965) пародонт кабынуы сусамыр ауыруыньщ пайда болуына сеппгш типзед1 деп санайды, б ¡рак та мэл1мет-тер жеткпейдь Эеттег жэне т.б. ездершщ зерттеулершде сусамырмен ауырмайтын наука-старда осы аурумен ауру кауш ете жогары
1 КАЗАХСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ /УНИВЕРСИТЕТ НЕПРЕРЫВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ
Вестник АГИУВ № 3-4, 2015
сксндитн айткан.
Пародонт кабынуынын галамдык тарапуы буюлэлемдс 93rcpic тапты. Бул таралу KepceTKiuii 10-15% курайды (Loe 1993). Пародонт кабынуы сусамырдын 1-uii жэнс 2-nii типшщ туындауына эсерш типзедц солардьщ ¡шшдс сусамырдын l-mi тишмсн ауыратын наукастар кызыл иек кабынуы мен пародонт кабынуына жш ушырайды (Риландер X. Жэнс т.б. 1987).
Пародонт кабынуынын агымдары 12 жас-ка дейшп балаларда оте ауыр етедь Балалар-да пародонт кабынуы сусамырдын 1 -uii thiiíh-де 9.8% кураса, салыстырмалы турде суса-мырмсн ауырмайтын балаларда 1.7% курады (Cianciola жэне т.б. 1982).
Сусамырмсн 10 жылдан коп ауырган на-укастарды сусамырмен 10 жылдан аз ауырган наукастармен салыстырганда, 10 жылдан коп ауырган наукастар периодонт байламын коп жогалткандыгы аныкгалган. Сусамырдын l-mi тип1мен ауыратын 40-50 жастагы наукастар ko6íhccc пародонт кабынумсн катар суйск массасынын жогалуымен сипатталады (Хуго-зон жэнс т.б. 1989).
Сусамырдын 2-uii THni - букьт дуниежуз-шдс сусамырдын сн коп тараган THni.
Ралымдар пародонт кабынуын иммунды урдю нэтижес1 дсп кущктснсдг Бул гликсми-ялык бакылауды сактайтын наукастарда бай-калды (Mcalcy жэнс т.б. 2006).
Тейлор жане кызметтестер1 6ipre еюжыл-дык зсрттсулсршдссусамырмсн ауырган 67% наукастарда суйек массасынын жогалуы байка-лады, ал 44% сусамырмен ауырмайтын наукастарда кездесть Олар мынадай корытындыга кслд1, сусамыр пародонт кабынуынын агымын удете тусед1 (Тейлор жэне т.б. 1998). Соны-мсн катар пародонт кабынуы сусамырдын аскынуларымен байланысты (Тейлор Г.В. жэне т.б. 2008).
Энидемиологиялык; мал¡меттер
Эпидсмиологиялык зсрттсулср халыктын 5-20% пародонт кабынуынын ауыр турлер1мен зардап шсгсд! (Браун И.Дж., X.JIc, 1993).
Loe (1993) бойынша, пародонттьщ карк-ынды кабынуы сусамырдын алтыншы аскы-нуы. Ол эпидемиологтардыц: "Сусамырдын 1-ini THni жэнс гликсмиялык бакылауды сакта-маган наукастарда пародонт кабынуынын ауыр турлср1 ксздсссдГ', - дсгснтужырымымсн кс-л1седг
Барлык зсрггемслсргс суйснсск, сусамырдын 1-uii тип i мен ауыратын наукастар жэне гликсмиялык бакылауды сактамайтын наукастар периодонт байламын 5 мм-ге дейш жэне одан коп жогалтатынын байкдды. Ал гликсмиялык бакылауды сактайтын наукастарда бул KopccTKiui оте томен (Tcrvoncn жэнс т.б. 1993).
Теранияльщ мал i метгер
Галымдардын зсрттсмслсршде пародонт кабынуын емдеу гликемиялык бакылауды жаксартатынын айтып кстксн (Загар жэнс т.б., Фосс-Фрейтас жэне т.б. 2006, Тейлор Г.В. жэне т.б. 2008).
Гликемиялык бакылауды сактамаган наукастарда ЖПК ауыр Typjicpi ксздсссдь Баска зерттемелерге суйенсек, сусамырдын баска да аскынулары бар наукастарда, солардьщ ¡шшдс ретинопатиясы бар наукастарда мшдегп турде пародонт кабынуы байкалады (Шлоссмсн жэнс т.б. 1994).
Зсрттсушшср тсрапиялык смдсулсрдщ шынайы нэтижесш кору yinin интенсив™ емдеу журпзуд1 гоктатпай ары карай жалгасгы-ру кажетпгш айткан.
Kcü6ip зсрттсупплср жэнс клиницистср жуйел1 антибиотики колданган, сонын пшндс доксициклин, антиссптиктсрдщ íluíhch Clorhexidine немесе Povidoneiodine (Америка Курамы Штаттарында колданые гапкан). Бул дэрьдэрмектердщ барлыгы пародонталвд емнщ нэтижссш жаксарту унпн колданылды, сонымен катар гликемиялык бакылауды жаксарту, HbAlc KopccTKiujiH калыпка KOimpy максатта-рында колданды (Grossi жэне т.б. 1997).
Сонгы жылдары пародонталд1 смдсудс инновация ретшде "миноциклиндГ' санайды, ол пародонт калталарындагы микроорганизмдер-ге эсер1н типз1п, оларды жояды. Бул HbAlc жаксартады (Skalcric жэнс т.б. 2004).
Сусамыр жэне ЖПК, емдеу эдктершщ арасында коптеген тужырымдамалар бар. Олардын ншндеп ен жаксы мал i мет ретшде , пародонт кабынуын емдеу гликсмиялык бакылауды жаксартады деген акпарат болатын, 6ipaK та Тейлор (1999), Jannct жэнс 6iprc кыз-меттестерк "Клипицистер;и сенд1ру yuiin, пародонт кабынуын емдеу сусамырмсн ауыратын наукастарда гликемиялык бакылауды жаксартатынын ал i дс зерттсп, шынайы дэлсл-демелерге кол жетюзгеи дурыс", - деген корытындыга келдь
Баска зерттемелерде сусамырдыц Т -tui тип1мен ауыратын наукастардарда пародоит кабыиуын доксициклинмен емдегенде ©те жак-сы нэтижелерд! керсеткен. Наукастардыц ем-деу кезшде жэне емнен кей!нг1 кезшдеп паро-донтальд1 жагдайдын жэне гликемиялык, бакылаудын жакеаргандыгын керсеткен.
К,орытынды
" Пародонт кабынуы ауруларынын этиоло-гиясы ауыз куысында шогырланатын микроор-ганизмдер Fana емес, сонымен катар баска да факторлардын acepillen пайда болуы мумкш.
"Пародонт кабынуын емдеу тиселей гликемиялык бакылауды жакеартуга acepiri тип-
зедР
"Сусамырмен ауыратын наукастарда pH Ke6ine кышкылдык; ортага ауысады.
" Гликемиялык бакылауды сактамайтын наукастар жш антибактериалды ем жасатып туруы кажет.
"Пародонт кабынуын емдеу гликемиялык бакылауды жаксартатынына клиницистер/н сен-,iipy yuiin эл1 де кептеген гылыми деректер, зерттемелер кажет.
ЭДЕБИЕТТЕР
1 Хоружа Р.Ю., Хоружа Р.Ю., Комаревська О.В. Вивчення стану пародонтального комплексу та шших opraniß ротово1 порожнини у хворих на нукровий д1абст // Украшський стоматоло-пчний альманах. - 2003. - № 3. - С. 26-28
2 Makoto Nomura, Atsno Атапо Relationship of serum advanced glycation end products with deterioration of periodontitis in type 2 diabetes patients // Journal of Periodontalogy. - 2006. - Vol. 77, № 1. - P. 15-20. 21.
3 Andersen CP, Flyvbjerg A., Buschard К. et al. Relationship between periodontitis and diabetes: lessons from rodent studies // Journal of Periodontology. - 2007. - Vol. 78, № 7. - P. 1264-1275.
4 Mealey В., Т. Oates. Diabetes mellitus and periodontal diseases //J. Periodontal (2006) 77: 1289-
303.
5 Katz, P.P., M.RJr. Wirthlin, S.M. Szpunar, J. V. Se/by, S.J. Sepe, Showastack J.A. "Epidemiology and prevention of periodontal disease in individuals with diabetes" // Diabetes Care (1991). 14: 375-385.
6 Furukawa, Т., К. Wakai, К. Yamanouchi, Y. Oshida, M. Miyao, T. Watanabe, Y. Sato. "Associations of Periodontal Damage and Tooth Loss with Atherogenic Factors among Patients with Type 2 Diabetes Mellitus." // Internal Medicine, (2007). May 2, 1359-1364.
7 Gheric, D.L., A. Dan, C.F. Andreescu. Diabetes Mellitus-periodontal disease relation. Study group: periodontal status evaluation for insulin-dependent patients // RevistaRomana de Stomatologie. -2008. - vol. LIV, nr 4.
8 Ryan, M.E., O. Carnu, A. Kamer. The influence of diabetes on the periodontal tissues // JADA, (2003). vol. 134, 34S-40S.
9 Enrich L.J., M. Shlossman, R.J. Genco. Periodontal disease in non-insulin dependent diabetes mellitus // J. Periodonto. - 1991. - 162: 123-31.
10 hamster LB., E. Lalla, JV.S. Borgnakke, G.W.Taylor The relationship between Oral Health and Diabetes Mellitus // The Journal of the American Dental Association (JADA). - 2008. - 139; 19S-24S.
11 Demtner R.T., D.R. Jacobs Jr., M. Desvarieux. "Periodontal disease and incident type 2 diabetes: results from the First National Health and Nutrition Examination Survey and its epidemiologic follow-up study // Diabetes Care. - 2008. - 31, 1371-1379.
12 Schulze A., M. Schonauer, M. Busse. Sudden sensitivity related to endodontic treatment // J. Periodontal. - 2007. 78: 2380-2384.
13 Reutervig C.O., E. Haggz, G.T. Gustafson. Root surface caries and periodontal disease in long-term alloxan diabetic rats // Journal of Dental Research. - 2010. November 4: 689-694.
14 Hee-Kvung Lee, Sang-Hee Choi, Kyu Chang Won, T.M. Anwar, Keun-Bal Song, SeongHwaJeong, Sung-Kook Lee, Youn-Hee Choi. The effect of Intensive Oral Hygiene Care on Gingivitis and Diabetic Patients // Yonsei Med J. - 2009. vol 50, 4: 529-536.
15 Loe H. Periodontal disease, the sixth complication of diabetes mellitus // DiabetesCare. - 1993. - 16: 329-334.
