© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2018 УДК 614.2:616.831-005
Т. С. СерFалиев1, К. С. Кенжебеков1, Н. А. Калиева2, Д. Б. Кулов1, А. К. Блялова1, М. М. Сыздыков1, Ш. Д. Джакетаева2
ГОСПИТАЛЬД1ККЕ ДЕЙ1НГ1 ДЕЦГЕЙДЕГ1 БАС МИЫНЬЩ КАН АЙНАЛЫМЫНЬЩ АСКЫНFАН Б¥ЗЫЛЫМЫ БАР НАУКАСТАРFА МЕДИЦИНАЛЫК К6МЕКТ1 ¥ЙЫМДАСТЫРУ
1ШЖК РМК «КараFандыl мемелекеттiк медицинсалыщ университет» (КараFандыl к., Казахстан), 2ДК «Кожа Ахмет Ясауи атындаFы Халыкаралык Казак^рк Университет» (ТYркiстан к-, Казакстан)
Макаласы Караранды облысынадры болып жаткан инсульттарды зерттеуге арналран. Каз1рг1 танда цере-бральд1 инсульт турры1ндар арасында кеп таралрандыктан жэне сонын салдарынан мYгеделiктiн кебею1 мен осы сыркаттылыктын аркасында елiмнiн кебеюi медициналык-элеуметтiк мэселе болып тур. 2004 жылы ДДС¥, ДYниежYЗiл инсульт федерациясы жэне инсульт бойынша дYниежYЗiлiк конгресс элемнiн бYкiл халкынын денсалуырына инсульттiн (Ванкувер,Канада) глобальдiк эпидемиясы кут тигiзп тур деп Yндеу салды. Клт сездер: Караранды, инсульт, глобальдк эпидемиясы
Инсульттi наукастарFа медициналык кемект уйымдастыру нэтижелiлiгi кеп жаFдай-да мамандандыырлFан бригадамен уакытында керсетiлген медициналык кемекпен аныкта-лады, ол ез кезепнде мекемелер жумыlсыlндаFЫl ауыспалылыкпен шартталады (емханалар, же-дел медицицналык кемек, стационарлар), госпитальдкке дейiнгi денгейдегi маманданды-рылFан имедицицналык кемек денгейiмен жэне таFы да баска себептермен шартталады.
Наукастын жаFдайы, жедел медициналык кемек керсету нэтижелерi кеп жаFдайда наукаска уакытында кызмет керсетумен бай-ланысты болады. Бiз шакырту алу уакытынан бастап мамандандырылFан бригаданын орташа жету уакытын сипаттайтын жеделдiк керсет-кiштерiн сараптадык.
МАКАЛАНЫЦ МАКСАТЫ
КараFанды облысында болып жаткан цереброваскулярлык сыркаттылыктын динами-касын зерттеп аудан бойынша осы мэлiмет-терге суйене отырып OFан статистикалык тал-дау жасау.
Материалдар мен эдютер. ЖинакталFан материал болып облыстык медициналык орта-лыкка инсультпен тYCкен наукастар болып та-былды. Осы наукастарды талдау Yшiн статистикалык эдютер колданды. МКЖБ бар наукаска жетудщ жалпы КараFанды каласынын барлык бекеттерi бойынша орташа уакыты 16,4±0,01 минутты курады. Бул керсетюш бекеттер бойынша бiршама ерекшелендi. Ол Орталык бекетiнде ен аз мэнге ие болды -14,8±0,07 минут, ен кеп - майкудык (17,8±0,05) жэне ОнтYCтiк-ШыFЫC (17,6±0,04 минут) бекеттерi бойынша
НЭТИЖЕЛЕР1 ЖЭНЕ ОНЫ ТАЛДАУЫ
Бiз жедел медициналык кемек брига-дасынын наукаска кызмет керсетуiнiн орташа уакытын зерттедк. Жалпы КараFанды каласы
бойынша бул керсеткiш 38,5±0,03 минутты курады. Бекеттер бойынша кызметк ерсетудщ орташа уакыты эр тYрлi болды: Орталык бекеттщ мэлiметтерi бойынша МКЖБ бар наукаска медицицналык кемек керсетудщ орташа уакыты 38,08±0,05 минут, Орталык бекет бойынша - 30,8±0,02 минут, Майкудык бекет бойынша - 45,6±0,07 минут жэне ОнтYCтiк-ШыFыс бекетi бойынша - 41,5±0,06 минутты курады. Осылайша, Михайловка жэне Майкудык бекеттернщ мэлiметтерi бойынша наукастарFа кызмет керсету уакыты ен кеп болып табылады, бул госпитальдеу денгешне байланысты болуы мYмкiн.
Наукасты Yйде калдыру жаFдпайында медициналык кыкзмет керсету уакыты эдетте жоFары болады.
Бiз медиицналык кемек керсетiлгенннен кейiн жаFдайы жаксарFан наукастарFа жэне медицицналык кемек керсетуден нэтиже бай-калмаFан наукастарFа кызмет керсету уакытын зерттедк (1 кесте).
ЖYргiзiлген сараптама нэтижелерi медицицналык кемектк орташа уакыты наукас-тардын жаFдайынын жаксару кезiнде бол-FандыFын керсетедi. Жалпы КараFанды каласы бойынша кызмет керсетудщ орташа уакыты 39,55±0,05 минутты курады. Наукас жаFдайы-нын жаксаруы байкалмаFан жаFдайда керсеттген медицицналык кемектiн орташа уакыты кыскаракы болFан (36,6±0,43). Орталык жэне Онтустк-Шы^ыю бекеттерiнiн мэлiметтерi бойынша жаFдайы жаксарFан жэне жаFдайы жаксармаFан наукастарFа кызмет керсету уакыттары арасында аса ерекшелк жок. Дл екi баска бекеттер бойынша наукас жаFдайынын жаксаруы кезЫде керсеткiш жоFары болFан [1, 4].
Эдетте, МКЖБ - бул бас миы кан тамырларынын созылмалы патологиясы, кYре
1 кесте - Наукастык жаFдайы жаксарFан жэне жаксармаFан жаFдайдаFы жедел медицицналык гамектщ каркынды бригадаларымен медицицналык кемек шрсетунщ орташа уакыты (М ± т, мин)
Кeрсетiлген медициналы; кeмектiк нэтижелерi Бекеттер KараFанды каласы
Орталык Октуспк- ШЫFЫC Михайловка Майкудык
Наукастык жаFдайынык жаксаруы 37,17±0,9 33,2±0,08 45,86±0,04 46,3±0,08 38,46±0,05
Жаксарусыз 39,01±0,5 29,8±0,5 42,3±0,2 40,34±0,6 37,3±0,51
БарлыFы 39,07±0,06 29,6±0,03 46,3±0,06 40,9±0,07 39,3±0,04
тамырлардык гипертензиясы жэне баска да каут факторлары. Бiздiк зерттеулер наукастардык кeпшiлiгi к;араFанды каласынык емханаларындаFы диспансерлi каралуында турFандыFын кeрсеттi. Жалпы наукастардык 79%-ы емханалар дэрiгерлерiнде каралды. Ек улкен кeрсеткiш Михайловка беке^мен (86,9%), ек азы - Майкудык бекетiнiк мэли меттерi бойынша (64,6%)
Сараптау ми-тамырлык жэне де бас миы-нык кан тамырларынык бузылымдары бойынша OFан дейiн стационарлы ем алFандыFын кeрсеттi. Орталык беке^мен кызмет шр-сетiлген наукастарда бул кeрсеткiш макси-малды (85,5%) болFандыFын кeрсетедi, бул Майкудыкпен жалпы KараFанды каласындаFы OFан жакын орналаскан баска аймактардаFы наукастарFа стационарлы медицицналык га-мектiк колже™дтИн кeрсетедi. Баска бекет-тердiк мэлiметтерi бойынша бул шрсетюш айтарлыктай тeмен (2 сурет).
Стационралы ем алFан наукастардык жартысынан кeбiсi (56,3%) жедел медици-налык шмек кызметiмен ауруханаFа жат-кызылды. Облысты; медициналы; орта-лы;та ауруханада 26,4% госпиатальденген наукас-тар ем алды, олар Орталык бекетпен жет-
кiзiлген. Баска стационарларFа наукастар си-рек жетшшд^ негiзiнен бул облысты; клини-калык аурухана жэне бiрiншi калалык ауру-ханалар.
Киров ауданынык турFындарына стационарлы медицицналы; кeмектiк колже-^мдшИ бул аймакта жедел медициналы; га-мек ауруханасынык (ЖМКА) болуымен туан-дiрiледi, онык курамында МКДБ бар нау-кастарды емдегуе арналFан арнайы бeлiм бар. Бул мекемеге KараFанды каласынык Орталык, ОктYCтiк-ШыFыс, Пришахтинск жэне Октябрь аудандарына кызмет кeрсететiн емханалар ^ркелген.
КОРЫТЫНДЫ
Жедел медицицналоы; шмек гарсетш-геннен кейiн наукастардык 68,2% -да жаF-дайынык жаксарFандыFы, 13,6% - шрсеттген кeмек нэтижесiз болFандыFы мэлiм, 15,4% наукас туралы жедел медиицналык кeмек гар-сету туралы мэлiметтер жок. Киров бекетiнiк мэлiметтерi бойынша наукастардык 73,8% -да жаFдай жаксарFан, Орталык бекетте - 52,3%, Октустк-Шы^ыс бекетiнде - 79,6%, Михайловка бекетнде - 78,2%. Киров бекетЫщ мэли меттерi бойынша госпитальденген наукастар Yлесi 29,7% курады, Майкудык бекетiнде -
1 сурет - Бекеттер емханаларымен каралFан МКДБ бар наукастар Yлесi (%)
2 сурет - Бекеттер бойынша бас миынык кан айналымынык бузылуы бойынша стационарлы гамек алFан наукастар Yлесi (%)
18,52%, Пpишaхтинcк бeкeтiндe - 26,5%, Gy-pыптaу бeкeтiндe - 24,1%, жалпы КapaFaнды каласы бойынша бул rapce™^ 26,3% ^ады.
Meдицинaлык кeмeк кepceтiлгeннeн кeйiн нaукacтpaдын гоcпитaльдeну жиiлiгi дe KызыFушылык танытады. Meдицинaлык кeмeк aлFaннaн кeйiн жaFдaйы жaкcapFaн нaукacтap apacындa 17,1% гоcпитaльдeндi, ал кeмeк нэтижe бepмeгeн нaукacтap apacындa 33,8% наукас гоcпитaльдeндi. СтaционapFa жeт-кiзiл-гeн бapлык нaукacтpдын 27,8%-да жeдeл мeди -цицналык; кемек керсетудщ нэтижеа болма-FaндыFын айта гет^н жeн. Оpтaлык бeкeт бойынша жaFдaйы жaкcapFaн гоcпитaльдeнгeн нaукacтap 100-дeн 9,1 наукасты кYPaды, жaF-дайы жaкcapуcыз - 23,7 Оpтaлык-ШыFыc бeкe-т бойынша cэйкeciншe 19,2 жэнe 49,1, Михай-ловка бeкeтi бойынша - 16,7 жэнe 26,1 Майкудык бойынша - 16,4 жэнe 18,3 [2, 3].
1УЙ1НДЕМЕ
МКЖБ бap нaукacтapFa жeдeл мeди-циналык кeмeк бeкeтiмeн кызмeт кepceтудi Yйымдacтыpу нaукacтap apacындa 58,1% эйeл aдaмдap кypaFaнын кepceттi. Haукacтap кypы-лымындaFы эцeл aдaмдap Yлeci 80 жастан ас-кан нaукacтapдa apтык. 100 000 тYpFынFa ша-кыpтулap тapaлымы ep aдaмдapFa кapaFaндa эйeл aдaмдap адесында кepceткiштiн 1,3 ece apтык eкeндiгiн кepceттi. Бул кepceтiкiш 90 жастан аскан эйeлдep apacындa жоFapы болды. Шaкыpтулapдын максималды саны казан, ^ашы жэнe cэуip aйлapынa тиют eкeндiгiн, ал минималды кepceткiштepi шiлдe, тамыз, KыpкYЙeк жэнe жeлтокcaнFa тиюп eкeндiгiн кepceттi.
AлынFaн нэтижeлep МКЖБ бap наукас-тapFa мeдицицнaлык кeмeк кepceту бapы-сында aмбулaтоpлы-eмхaнaлык ^^e^ep мeн жeдeл мeдицинaлык кызмeт бeкeтiнщ кызмeтiн жоcпapлaудa Yлкeн мэнгe иe.
МКЖБ бap нaукacтapFa жeтудiн оpтaшa уакыты жалпы КapaFaнды каласынын бeкeт-
тepi бойынша 17,1±0,01 минутты ^ады. Бул кepceткiш бeкeттep бойынша бipшaмa epe^ шeлeндi. Ен аз ^pce™^ Оpтaлык бeкeттe болды - 14,8±0,07 минут, ал eн кeбi Ми-хайловка бeкeтi бойынша (18,4±0,05 минут).
ЭДЕБИЕT
1 Aбceитовa G. Р. Совpeмeнноe сос-тояниe пpоблeмы cepдeчно-cоcудиcтых забо-лeвaний в Южно-Казахстанской области в 2008 году //www.cardiocenter.kz
2 Гоcудapcтвeннaя пpогpaммa paзвития здpaвоохpaнeния Pecпублики Казахстан <Сала-матты Казакстан» на 2011-2015 годы. -Астана, 2010. - №1113. - G. 56.
3 Жусупова А. G. Совpeмeннaя cтpaтeгия оказания мeдицинcкой помощи больным инсультом /А. G. Жусупова, Д. G. Альжанова, Ш. А. Hуpмaновa // Heйpохиpуpгия и нeвpоло-гия Казахстана. - 2Q13. - №1 (30). - G. 32-35.
4 Жусупова А. G. Инсульт - глобальная пpоблeмa отeчecтвeнной нeвpологии //Чeло-вeк и Лeкapcтво - Казахстан. - 2Q11. - №3. -G.6-9.
REFERENCES
1 Abseitova S. R. Sovremennoe sostojanie problemy serdechno-sosudistyh zabolevanij v Ju-zhno-Kazahstanskoj oblasti v 2008 godu // www.cardiocenter.kz
2 Gosudarstvennaja programma razvitija zdravoohranenija Respubliki Kazahstan «Sala-matty ^za^tan» na 2011-2015 gody. - Astana, 2010. - №1113. - S. 56.
3 Zhusupova A. S. Sovremennaja strategi-ja okazanija medicinskoj pomoshhi bol'nym in-sul'tom /A. S. Zhusupova, D. S. Al'zhanova, Sh. A. Nurmanova // Nejrohirurgija i nevrologija Kazah-stana. - 2013. - №1 (30). - S. 32-35.
4 Zhusupova A. S. Insul't - global'naja problema otechestvennoj nevrologii //Chelovek i Lekarstvo - Kazahstan. - 2011. - №3. - S.6-9.
Поступила 05.03.2018
T. S. Sergaiiyev, K. M. Kenzhebekov, N. A. Kaliyeva, D. B. Kulov, A. K. Blyalova, M. M. Syzdykov, Sh. D. Dzhaketayeva ORGANIZATION OF HEALTH CARE FOR PATIENTS WITH COMPLICATED BRAIN DISORDERS BEFORE HOSPITALIZATION
1 Karaganda state medical university (Karaganda, Kazakhstan),
2International Kazakh-Turkish University named after Khoja Ahmet Yasaui (Turkestan, Kazakhstan)
Cerebral stroke remains the main medico-social due to prevalence among the population, accompanies high rates of disability and mortality. In 2004, WHO, the World Stroke Federation and the World Congress on Stroke (Vancouver, Canada) addressed a message in which a stroke is declared a global epidemic that threatens the lives and health of the world's people.
Key words: Karaganda, stroke, global epidemic
К М. Кенжебеков, Н. А. Калиева, Д. Б. Кулов, Т. С. Сергалиев, А. К. Блялова, М. М. Сыздыков, Ш. Д. Джакетаева ОРГАНИЗАЦИЯ МЕДИЦИНСКОЙ ПОМОЩИ БОЛЬНЫМ С ОСЛОЖНЕННЫМИ НАРУШЕНИЯМИ ГОЛОВНОГО МОЗГА ДО ГОСПИТАЛИЗАЦИИ
РГП «Карагандинский государственный медицинский университет» (Караганда, Казахстан), 2Международный казахско-турецкий университет им. Ходжа Ахмет Ясауи (Туркестен, Казахстан)
Церебральный инсульт остается главной медико-социальной задачей из-за значительной распространенности среди населения, сопровождается высокими показателями инвалидизации и смертности. В 2004 г. ВОЗ, Всемирная федерация инсульта и Всемирный конгресс по проблеме инсульта (Ванкувер, Канада) обратились с сообщением, в котором инсульт объявлен глобальной эпидемией, угрожающей жизни и здоровью населения всего мира.
Ключевые слова: Караганда, инсульт, глобальная эпидемия