CC BY
13
3. Шоповаленко И.В. Стрессоустойчивость / И.В. 5. Мерлин, В.С. Очерки теории темперамента / Шоповаленко. - М., 2005. - 255с. В.С. Мерлин. - Изд. 2-е, Пермь, - 1973.-147с.
4. Selye, H. A. Syndrome Produced by Diverse Noc- 6. Мильман, В.М. Стресс и личностные факторы uous Agents. Nature. vol. 138, July 4 (1936), - p. 32. регуляции деятельности / В.М. Мильман - М., 1993.-12с.
Тужырым
МЕДИЦИНАЛЫК УНИВЕРСИТЕТТ1Ц СТУДЕНТТЕШЦ КУ,ЙЗЕЛ1С Б1ЛД1Р - ДЭРЕЖЕС1
А.М. Раушанова1, А.О. Мысаев2, Б.С. Турдалиева1, Б.М. Жантуриев1 1 С.Д. Асфендияров атындагы Казак, ¥лттьщ медицина университетi, Алматы ц.
2 Семей цаласыныц Мемлекетт'т медицина университетi, Семей ц.
Жогаргы оцу орнында цазрг'! студенттерд'щ оцу ydepici кезнде бас 6uiK зияткерлк жэне эмоциялы ЖYктердi алатындыгына байланысты, бугшгi тацда оцу %bi3MemiHe деген жагымсыз сершнд^к жи'щаралады. Мынадай жагдайдыц себептершщ 6ipi олардыц куйзелютж децгешнщ твмендеуi болып табылады.
Негiзгi свздер: куйзелю, студенты медицинского ВУЗа.
Summary
THE DEGREE OF STRESS SEVERITY IN MEDICAL UNIVERSITY STUDENTS A. Raushanova1, A. Myssayev2 B. Turdaliyeva1, B Zhanturiyev1
1 Kazakh National Medical University nemed after S.D. Asfendiyarov, Almaty 2 Semey State Medical University
Modern students experiencing high intellectual and emotional stress in the learning process at the university today is often observed negative dynamic relationship to educational activity. One of the reasons for this situation is to reduce their stress.
Key words: stress, medical students.
УДК 616.381-002.3-06 С.М. Калиева
Семей цаласыньщ Мемлекеттк медицина yHueepcumemi, Семей ц. Тагамтану жзне гигиеналыц пэндер кафедрасыныц магистранты
ЖО1АРЫ МЕДИЦИНАЛЫК ОКУ ОРЫНДАРЫНЫЦ ОКЫТУШЫЛАРЫНЫЦ КОС1БИ ДЕНСАУЛЫГЫ МЕН Б1Л1М БЕРУ ЖYЙЕСШДЕП МЭН1
Тушдеме
Медициналыц жогары оцу орны оцытушысы ецбегшщ элеуметтк мацыздылыгы болып, cmydeHmmi болашац маман ретнде цалыптастыру гана емес, сонымен цатар оны ден сау, салауатты eMÍp салтын саналы турде багыттай алатын тулга ретнде тзрбиелеу болып табылады. Ал мундай нзтижеге цол жетюзу - тек салауатты вмiр салтыньщ мацыздылыгын сауатты цолдана бтетт, вз денсаулыгын мацсатты пайдаланатын педагогке гана тзн.
Нег'1зг'1 свздер: медициналыц ЖОО - ныц оцытушыларыныц кэсттт денсаулыгы, элеуметтк - гигиеналыц бага, ецбек етужагдайы,оцытушылардыц денсаулыгы, вмр суру салты.
Педагогтын кэабЫе элеуметш маныздылык тэн, ce6e6i окытушыга баланьщ тек тэлiм-тэрбиесi жэне дамуы гана емес, соган коса оган оныц денсаулыгы Yшiн де Yлкен жауапкерштк ЖYKтеледi.
Когам окытушыдан тек окушыларга б™ берудi гана кугпейд1 сондай - ак кызмет етт енбекке баулуды, эстетикалык жэне адами тэрбиен камсыздандыруды жэне эр TYPлi элеуметш мэселелердi дэлдеп YЙретудi калайды. Yлкен кeлемдi зерттеулердщ нэтижес бойынша, окытушылардын соматиялык, психикалык денсаулыктары темен кeрсеткiштерiмен сипатталады, осыган орай, окытушылардын кэаби денсаулыгы мамандардыц кецтЫ аландатуда. [1,2,3,4]
Казiргi окытушылардын тiршiлiгi елiмiздiн eмiрлiк фонында агында TYPде eтiп келуде, олар да бiздiн елiмiздiн баска азаматтары сиякты бiрдей мэселелерден KYЙзеледi. Кэсiби кызметпн казiргi
жагдайында окытушылардын денсаулыктарын сактауга киынга соктырады. Ол мынадай деректермен дэлелденген: окытушылардын 60% вдмыс барысында психологиялык жайсыздыкка ^шырайды, 85% TYПкiлiктi KYЙзелiс KYЙiнде болады. Тек окытушылардын 10,4% функциялык шаманын калыпты мелшерЫде болса, ал 29% агзанын теменп жэне KYPT тeменгi бейiмделудiн MYMкiндiктерiн сипаттайды. Соган коса, окытушылардын 33% ЖYЙке ЖYЙесiнiн ауруларына шалдыккан. Жас педагогтардын арасында аурулардын созылмалы TYPi жиi кездесуде, ал жетекшi орында ЖYPек - кан тамыр ЖYЙесiнiн патологиясы болып табылады. [6,7]
Педагог, эр адам сиякты,eзiнiн eмiрi мен денсаулыгын сактау Yшiн керектi талаптарды, ягни кауiпсiздiк шараларын орындауы тию жэне eзiнiн окушыларынан сол шараларды талап ету керек. Жана технологиянын бары оку орынын жана к¥рал -
жабдыктармен камтамассыз етуге кемектесед^ баска дэстYPлi физикалык аспаптар, химиялык тэжiрибенiн жvргiзiлvi, компьютерлер жэне жана технологиялар енгiзiлYi жанаша TYPдегi каутшдк дэрежесУн сактау нормаларын орындауды сдайды. Компьютеризация оку Yдерiсiн толыгымен дерлк камтып алуда жэне окытушы TYPлi багдарламаларды колдана отырып езУн енбепн жентдетедк Сырттай окудын жана TYPi ашылды: интернет аркылы дэрiстер етшу жэне т.б. Ал ол болса, кызметте жана каviпсiз дагдыларды талап етедк [5]
Педагогтын денсаулыгы - кепкырлы жэне шетiн мэселе. «Окытушынын кэсiби денсаулыгы, ол - ^рп жогаргы мектептiн тиiмдi ж^мысынын негiзi жэне онын стратегиялык мэселеЫ», - деп Митина Л.М. кэаби денсаулыктын елеvлiлiгiн ашып айткан. Педагогтардын кэаби денсаулыгы мэселесiнiн елеvлiлiк дэрежесi хлттык денгейде карастырылуы тиiс, себебi ест келе жаткан жас еспiрiмдердiн денсаулыгы окытушыларга тэvелдi болып табылады.[2]
Ж^мыстыц максаты
Семей каласынын Мемлекеттiк Медицина Унивеситетiнiн окытушыларынын денсаулык жагдайына сауалнамалык с^рау эдiстерiн колдана отырып сараптама жасау, олардын денсаулыктарына эсер етушi факторларды аныктау, денсаулыктарын ныгайту бойынша зерттеу ЖYPгiзv.
Зерттеу материалдары мен одютерк Ж^мыстын зерттеу материалы болып окытушылар арасында с^рау ЖYPгiзv (сауалнама) барысында алынган элеуметпк-зерттеу н^скаулары табылды. Крлданылатын зерттеу эдiстерi статистикалык, элеvметтiк, аналитикалык, элеvметтiк- психологиялык жэне психометриялык, эпидемиологиялык, экономикалык талдау эдю, графо-аналитикалык болып табылды.
Арнайы тагайындалып жасалган сауалнаманын кемегiмен Семей Мемлекетпк медицина Университе-тiнiн 100 окытушысы суэастырылды. Сауалнама с^рактары бiрнеше блоктарга белiнiп жасалды. Проектiлi с^рактар моделi колданылды, ягни респондент езЫе сай н^скасын тандай отырып жауабын бердi. Соган коса, сауалнамада классикалык модель, ягни ашык жэне жабык с^рактар да орынын тапты. Жэне де жетелеушi с^рактар колданылды. С^рактар мынадай блоктарга топтасты: элеvметтiк -гигиеналык, элеvметтiк - экономикалык, элеуметпк -демографиялык жэне мiнез - к¥лык бойынша. Сауалнама ЖYPгiзv барысында респонденттердiн р^ксаты алынып, барлык этикалык кагидалар ^сталды.
Нэтижелер мен талкылау: Жас ерекшелiгi жэне жыныстык сараптау бойынша, респонденттерiн орташа жасы 40,6 ± 4,3 жас болды (диаграмма 1).
Окытушылардын 21,8%-ы ер азаматтар болса, 78,2%-ы эйел адамдар болды (диаграмма 2).
Диаграмма 1. Жас бойынша.
Аукаттылыктын жогаргы денгей окытушылардын жекеленген денсаулыгын елшеvшi бiрден - бiр факторы болып табылады. Табыстын жогаргы денгейi денсаулык керсетюштерЫ жаксартатыны мэлiм.
Окытушылар аукаттылык жагдайы бойынша 70%-ы «едэviр аукатты» болса, 30%-ы «м^ктаждык, ягни тапшылык» денгейiнде болып есептелдi.
9мiр CYPУ салтына байланысты гигиеналык т^ргыдан карастырылганда окытушылардын тек 12,2%-ы тангы жаттыгулар жасайды, ал 7,8%-ы Yнемi спортпен ш^гылданады. Ал калган 80%-ы MYЛдем спортпен ш^гылданбайды. Эрдайым Yш ретш тамактанатындардын саны окытушылардын 68%-ын к¥раса, терт реттiк жэне одан да кеп тамактанатындар саны 32%-га жетп.
Кафп уакытта денсаулык сактау ЖYЙесiндегi зерттеvлердiн езектi багыты болып тэуекел факторларды зерттеу болып табылады. Олардын негiзгiлерi шылым шегу, артык дене салмагы, гиподинамия, iшiмдiк шу, д^рыс тамактанбау жэне т.б. Зерттеу ж^мысынын жагымды жактарынын бiрi - окытушылар контингентУн шылым шекпейтщердщ саны (90,6%-ы) басым болганы болып табылды. Ал алко-гольдi iшiмдiктердi «ете сирек тек ерекше жагдайларда» колданатындар саны - 72,4% болса, «шмдк iшпейтiндер» саны - 27,6% - ды к¥рады. Б^л непзЫен жаксы керсеткiш деп есептеймiн.
Орташа енбек етiлiсi 16,5 ± 4,5 жылга тен болды. Отбасы жагдайына келетЫ болсак, респонденттерiн 84,9%-ы «жан^я к¥рган», ал 15,1%-ы «некеге туэмаган» болып аныкталды (диаграмма 3).
90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
22%
Ер адамдар
Эйел адамдар
100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00%
84,90%
15,10%
1 I
некеге тургандар некеге турмагандар
Диаграмма 2. Жыныс бойынша.
Кррытындылай келетiн болсак, окытушылар денсаулытарын ныгайту мен сактау жайлы толык акпаратка ие болсадагы, вздерiнiн тэжiрибелерiнде сирек колданатындары мэлiм болды. Бул олардын спортпен жэне тангы жаттыгуларды орындауларына байланысты квре аламыз. Бул мэселенi орындау ушЫ окытушылар кэсiби денсаулыктарына ен манызды, эрi багалы зат ретiнде карауы тиiс. Соган коса, эр окытушы денсаулыгын сактауга белсендiлiк таныту керек. Педагогтын KYЙзелiске твзiмдiлiгi, онын взЫ - взi багалауы, YPейiн азайтуга, взiн-взiн кабылдау денгешн, взiне деген баскыншылыгын жэне курылымсыздыгын твмендету Yшiн шаралар жасау -ен непзп багыт болып саналады.
Эдебиеттер:
1. Ивахненко Г.А. Здоровье, как предмет социологического исследования. Социологические исследования, - 2006. - № 5. - С. 78-81.
Диаграмма 3. Отбасы жагдайына байланысты.
2. Митина Л.М., Митин Г.В., Анисимова О.А. Профессиональная деятельность и здоровье педагога. - М., 2005, - 363 с.
3. Виноградова Н.И. Факторы становления профессионального здоровья педагога высшей школы. Чита: ОАО «Читинская типография», - 2011. - 360 с.
4. Лободин В.Т., Лавренова Г.В., Лободина С.В. Как сохранить здоровье педагога: Метод. пособие. - М.: ЛИНКА - ПРЕСС, - 2005. - 136 с.
5. Щедрина А.Г. Здоровый образ жизни: методологические, социальные, биологические, медицинские, психологические, педагогические, экологические аспекты. - Новосибирск, «Альфа-Виста». - 2007. - 144 с.
6. Малярчук Н.Н. Культура здоровья педагога (личностный и профессиональный аспекты). Автореф. дис. ...докт. пед наук. Тюмень, - 2009. - 50с.
7. Печеркина А.А. К вопросу изучения профессионального здоровья педагога // Современные наукоемкие технологии. - 2009. - № 6. - С. 40-42.
Резюме
ПРОФЕССИОНАЛЬНОЕ ЗДОРОВЬЕ ПРЕПОДАВАТЕЛЕЙ МЕДИЦИНСКИХ ВУЗОВ И ИХ ЗНАЧИМОСТЬ В СИСТЕМЕ ОБРАЗОВАНИЯ С.М. Калиева
Государственный медицинский университет города Семей, Кафедра питания и гигиенических дисциплин
Социальная значимость труда преподавателя медицинского ВУЗа определяется необходимостью решать задачу формирования студента не только как будущего специалиста, но и как здорового человека, здоровой личности, ориентированной на соблюдение здорового образа жизни. А это возможно, только если педагог на собственном опыте познал ценность здорового образа жизни, целенаправленной работы над своим здоровьем. Профессию преподавателя относят к разряду стрессогенных, к профессии повышенного риска по частоте возникновения невротических и психосоматических расстройств. Из-за специфики своей работы педагоги более подвержены возрастающим факторам социальной напряженности общества.
Ключевые слова: профессиональное здоровье педагога медицинского ВУЗа, социально-гигиеническая оценка, условия труда, здоровье преподавателей, образ жизни.
Summary
OCCUPATIONAL HEALTH MEDICAL UNIVERSITY TEACHERS AND THEIR IMPORTANCE IN THE EDUCATION SYSTEM S.M. Kaliyeva Semey State Medical University, The chair of nutrition and hygienic disciplines
The social importance of the teacher's work of medical institutions of higher education is guided by the need to meet the challenge of the future, not only as a student, but as a healthy person, a healthy individual, based on adherence to a healthy lifestyle. And this is possible only if the teacher knows first-hand the value of a healthy lifestyle, focused work on their health. Profession relate to the category of stress-induced, to the profession of high risk in terms of frequency of occurrence of neurotic and psychosomatic disorders. Due to the nature of its work, teachers are more prone to the growing factors of social tension in society.
Key words: professional health educator medical university, socio-hygienic evaluation, working conditions, health teachers, a way of life.
