CC BY
0O'ZBEKISTONDA XITOY TILIGA BO'LGAN TALABNING OSHISHI VA TA'LIM TIZIMIDA XITOY TILINI O'QITISH MASALALARI TARIXIGA
OID
Axror Abror o'g'li Jumaboyev
Mustaqail tadqiqotchi Toshkent davlat Sharqshunoslik universiteti
Annotatsiya. Ushbu maqolada O'zbekiston va Xitoy o'rtasidagi iqtisodiy, siyosiy va madaniy aloqalarning kengayishi tufayli O'zbekistonda xitoy tiliga talab ortib borayotgani ko'rib chiqiladi. Bu Xitoyning ikki tomonlama hamkorlikni mustahkamlash vositasi sifatida, xususan, savdo, investitsiya va infratuzilma loyihalarida "Bir kamar, bir yo'l" tashabbusi kabi tashabbuslar doirasidagi ahamiyati ortib borayotganini ta'kidlaydi. Maqolada O'zbekiston maktablari, oliy o'quv yurtlari va til markazlarida xitoy tilini o'qitishning hozirgi holati o'rganilib, xitoy tilini ta'lim tizimiga integratsiya qilishdagi asosiy muammolar aniqlanadi. Malakali o'qituvchilarning yetishmasligi, o'zbek sharoitiga moslashtirilgan o'quv materiallarining cheklanganligi, til o'rganish uchunyetarlicha infratuzilmayo'qligi kabi muammolar tahlil qilingan. Tadqiqot, shuningdek, xitoy tilini o'rgatishda madaniyatlararo kompetentsiyaning ahamiyatiga urg 'u berib, talabalar nafaqat tilni o'rganishlarini, balki Xitoy madaniyati va qadriyatlarini ham tushunishlarini ta'minlaydi. Maqolada ta'lim siyosati, o'qituvchilarni tayyorlash dasturlari va talabalarni qabulqilish tendentsiyalarini ko 'rib chiqish orqali O 'zbekistonda xitoy tili ta 'limini yaxshilash bo 'yicha amaliy tavsiyalar berilgan. Bularga ixtisoslashtirilgan o'quv dasturlarini ishlab chiqish, Xitoy ta'lim muassasalari bilan hamkorlikni kengaytirish va interaktiv ta'lim texnologiyalaridan foydalanish kiradi. Tadqiqot xulosasiga ko'ra, ushbu muammolarni halqilish xitoy tilini bilishga bo'lgan talabni qondirish hamda O'zbekiston va Xitoy o'rtasidagi chuqur madaniy va iqtisodiy aloqalarnirivojlantirish uchunzarur. Ushbu tadqiqotxorijiy tillarni o'qitish va uning xalqaro hamkorlikni shakllantirishdagi roli bo'yicha kengroq ma'ruza qilishga hissa qo'shadi.
Kalit so'zlar: Xitoy tili, ierogliflar, xitoy tilining strukturaviy xususiyatlari, fonetika, artikulyatsiya, yozuv.
ВОЗРАСТАЮЩИЙ СПРОС НА КИТАЙСКИЙ ЯЗЫК В УЗБЕКИСТАНЕ И ИСТОРИЯ ПРЕПОДАВАНИЯ КИТАЙСКОГО ЯЗЫКА В СИСТЕМЕ
ОБРАЗОВАНИЯ
Ахрор Джума баев
Независимый исследователь Ташкентский государственный университет востоковедения
Аннотация. В данной статье рассматривается растущий спрос на китайский язык в Узбекистане в связи с расширением экономических, политических и культурных связей между Узбекистаном и Китаем. Это подчеркивает растущее значение Китая как средства укрепления двустороннего сотрудничества, особенно в торговых, инвестиционных и инфраструктурных проектах в рамках таких инициатив, как инициатива «Пояс и путь». В статье рассматривается современное состояние преподавания китайского языка в школах, университетах и языковых центрах Узбекистана, а также определяются основные проблемы интеграции китайского языка в систему образования. Были проанализированы такие проблемы, как нехватка квалифицированных преподавателей, ограниченность учебных материалов, адаптированных к узбекским условиям, отсутствие достаточной инфраструктуры для изучения языка. Исследование также подчеркивает важность межкультурной компетентности при преподавании китайского языка, гарантируя, что учащиеся не только изучают язык, но и понимают китайскую культуру и ценности. В статье представлены практические рекомендации по улучшению образования китайского языка в Узбекистане путем обзора образовательной политики, программ подготовки учителей и тенденций набора студентов. К ним относятся разработка специализированных учебных программ, расширение сотрудничества с китайскими образовательными учреждениями, использование интерактивных образовательных технологий. Согласно заключению исследования, решение этих проблем необходимо для удовлетворения спроса на знание китайского языка и развития глубоких культурных и экономических связей между Узбекистаном и Китаем. Это исследование способствует более широкому обсуждению преподавания иностранных языков и его роли в формировании международного сотрудничества.
Ключевые слова: китайский язык, иероглифы, структурные особенности китайского языка, фонетика, артикуляция, письмо.
THE INCREASING DEMAND FOR THE CHINESE LANGUAGE IN UZBEKISTAN AND THE HISTORY OF THE TEACHING OF THE CHINESE LANGUAGE IN THE EDUCATION SYSTEM
Akhror Abror ogli Jumabayev
Independent researcher Tashkent State University of Oriental Studies.
Annotation. This article examines the growing demandfor the Chinese language in Uzbekistan, driven by the expanding economic, political, and cultural ties between Uzbekistan and China. It highlights the increasing importance of China as a tool for strengthening bilateral cooperation, particularly in trade, investment, and infrastructure projects under initiatives like the Belt and Road Initiative. The article explores the current state of Chinese language education in Uzbekistan's schools, universities, and language centers, identifying key challenges in integrating Chinese into the educational system. Issues such as a shortage of qualified teachers, limited teaching materials adapted to the Uzbek context, and insufficient infrastructure for language learning are analyzed. The study also emphasizes the importance of intercultural competence in teaching Chinese, ensuring that students not only learn the language but also understand Chinese culture and values. By reviewing educational policies, teacher training programs, and student enrollment trends, the article provides actionable recommendationsfor improving Chinese language education in Uzbekistan. These include developing specialized curricula, increasing cooperation with Chinese educational institutions, and leveraging technology for interactive learning. The study concludes that addressing these challenges is essential to meet the rising demand for Chinese proficiency and to foster deeper cultural and economic ties between Uzbekistan and China. This research contributes to the broader discourse on foreign language education and its role in shaping international cooperation.
Keywords: Chinese language, hieroglyphs, structural features of the Chinese language, phonetics, articulation, writing.
KIRISH.
Hozirgi kunda O'zbekistonda xitoy tilining ommaviyligi ortib borayotganligi sababli oliy o'quv yurtlari va o'rta maxsus ta'lim maktablarida, shuningdek, nodavlat ta'lim muassasalarida xitoy tilini o'qitish tobora kengaymoqda. Buning natijasida mahalliy hamda xorijiy jurnallardagi ilmiy maqolalarda xitoy tilini o'qitish metodikasi mavzusi keng yoritilmoqda.
Xitoy tilini o'rganishga qiziqish ortib borayotganligini bir nechta sabablar bilan izohlashimiz mumkin.
Birinchidan iqtisodiy imkoniyatlar ya'ni O'zbekiston va Xitoy o'rtasidagi iqtisodiy aloqalarning kun sayin ortib borayotganligidir. Xitoy O'zbekistonning eng yirik savdo sherigiga aylandi, mamlakatda 1600 dan ortiq xitoylik korxonalar faoliyat ko'rsatmoqda1. Ushbu iqtisodiy munosabatlar xitoy tilida samarali muloqot qila oladigan mutaxassislarga talabni keltirib chiqarmoqda va bu tilni bilish Xitoy firmalarida yoki Xitoy sarmoyasi bilan bog'liq sohalarda ish izlayotgan talabalar uchun serdaromad sohaga aylanmoqda.
Ikkinchidan madaniy dasturlar keng yoyilganligi buni Konfutsiy institutlarining tashkil etilishi va boshqa madaniy almashinuv tashabbuslari o'zbek talabalari orasida Xitoy madaniyatini chuqurroq tushunishga yordam berdi. Ushbu dasturlar nafaqat tilni o'rgatadi, balki umumiy o'rganish tajribasini oshirishga yordam bermoqda.
Uchinchidan yumshoq kuch siyosati: Xitoyning yumshoq kuch vositasi sifatida ta'limga e'tibor bu orqali Markaziy Osiyodagi obro'si va ta'sirini yaxshilashga qaratilgan. Buning natijasi o'laroq, xitoy tili va madaniyatini keng yoyishga urg'u bermoqda. O'zbekiston ta'lim muassasalari ushbu keng diplomatik strategiyaga o'z hissasini qo'shmoqda2.
To'rtinchidan grant olish imkoniyatlari: O'zbekistonlik talabalar uchun Xitoyda o'qish uchun ko'plab stipendiyalar mavjud bo'lib, ular ko'pincha Konfutsiy institutlari va ikki davlat o'rtasidagi turli ta'lim shartnomalari tomonidan qo'llab -quvvatlanmoqda. Bu imkoniyatlar talabalarni xorijda oliy ta'lim olish vositasi sifatida xitoy tilini o'rganishga undaydi.
Beshinchidan hamkorlik dasturlari: O'zbekiston universitetlari va Xitoy institutlari o'rtasidagi hamkorlik qo'shma tadqiqotlar, o'qituvchilar almashinuvi o'quv
1 https://daryo.uz/ru/2024/08/23/kitay-stanovitsya-vedushchim-torgovym-partnerom-uzbekistana-tovarooborot-za-7-mesyatsev-2024-goda-dostig-pochti-7-mlrd-dollarov-ssha
2 https://www.cacianalyst.org/publications/analytical-articles/item/13599-chinas-soft-power-in-central-asia.html
www.sharqjurnali.uz DOI: 10.5281/zenodo.14742452
299
dasturlarini ishlab chiqishga, shuningdek, talabalarga tilni puxta egallashga yordam beradi.
Oltinchidan ta'lim haqidagi tasavvurlarning o'zgarishi Xitoy universitetlarining sifati va jahon miqyosidagi obro'si oshgani sayin, ko'proq o'zbek oilalari Xitoyni Rossiya kabi an'anaviy yo'nalishlarga nisbatan, oliy ta'lim uchun munosib deb hisoblamoqda. Ushbu siljish qisman Xitoyda o'qigan bitiruvchilarning muvaffaqiyat bilan bog'liqdir.
Yettinchidan til ko'nikmalariga talabning ortishi: Xitoyning jahon hamjamiyatidagi mavqei ortib borayotgani, shuningdek, davlat o'z tilini yoyishga keng imkoniyatlar yaratib berayotganini ma'lum. Buning natijasida ota-onalar farzandlarini yoshligidan boshlab xitoy tilini o'rgatishga harakat qilmoqda.
Sakkizinchidan milliy rivojlanish maqsadlari, milliy siyosatga muvofiqlik: O'zbekiston hukumatining Xitoy bilan aloqalarni mustahkamlashdan manfaatdorligi uning kengroq rivojlanish maqsadlariga mos keladi. Xitoy tilini targ'ib qilish ikki tomonlama hamkorlikni rivojlantirish va O'zbekistonning mintaqaviy dinamikadagi o'rnini oshirish uchun muhim ahamiyatga ega.
ASOSIY QISM.
O'zbekiston Respublikasi va Xitoy Xalq Respublikasi o'rtasidagi ta'lim sohasidagi hamkorlik O'zbekiston Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi bilan Xitoy Xalq Respublikasi Ta'lim vazirligi o'rtasida 1999-yil 8-noyabrda imzolangan ta'lim sohasida hamkorlik to'g'risidagi shartnomaga asoslanadi. Shu bilan birga, Xitoy -O'zbekiston ta'lim sohasidagi hamkorlik ham bir qator boshqa muhim hujjatlarga asoslanadi3.
Har yili Xitoy Shanxay Hamkorlik Tashkilotining davlatlararo hamkorlik dasturi doirasida ayrim talabalarga stipendiya ajratadi, bu ularga Xitoy universitetlarida o'qish imkonini beradi. Bunday grant va stipendiyalar tufayli talabalar Xitoyga nafaqat xitoy tilini o'rganish va kollejga borish, balki muassasa va tashkilotlarda stajyor sifatida
3 Gulchekhra Rikhsiyeva, "Cooperation between Uzbekistan and China in the field of higher education and science " \\ "Belt and Road Outlook jur" China. 2022.
www.sharqjurnali.uz DOI: 10.5281/zenodo.14742452
300
tajriba orttirish, ta'lim va iqtisod yo'nalishlari bo'yicha malaka oshirish maqsadida ham boradi. O'zbekistonlik talabalar Konfutsiy instituti orqali Xitoydagi kollejlarda o'qish uchun stipendiya olishlari ham mumkin.
Xitoy tilini o'rganish dunyo bo'ylab tobora ommalashib bormoqda, ko'plab mamlakatlar ortib borayotgan talabni qondirish uchun ixtisoslashgan universitetlar va maktablar tashkil etmoqda. Mamlakatimizda ham xitoy tiliga ixtisoslashtirilgan universitet va maktablarning soni borgan sari ko'payib bormoqda ularga quyidagilar kiradi.
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti tarkibidagi Konfutsiy instituti 2004-yilda tashkil etilgan bo'lib O'zbekistonda xitoy tilini o'qitish bo'yicha asosiy markaz hisoblanadi. U xitoy tili va madaniyatini targ'ib qilishga qaratilgan turli dasturlar va madaniy tadbirlarni taklif etadi.
Xitoyshunoslik fakulteti O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2014-yil 3-sentabrdagi PQ-2228-son qaroriga muvofiq ochilgan ushbu fakultet xitoyshunoslik, jumladan, til, adabiyot va madaniyatshunoslik, tarix, iqtisod, siyosat yo'nalishlari bo'yicha keng qamrovli kadrlar tayyorlashga ixtisoslashgan4. U turli xil xitoyshunoslik dasturlarida tahsil olayotgan talabalar soni bilan Markaziy Osiyoda mazkur soha bo'yicha yetakchi institutga aylandi.
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti qoshidagi 2 ta(1. Toshkent shahri, Yunusobod tumani 7- mavze, Olmazor tumani. Toshkent, O'zbekiston, Yangi Olmazor ko'chasi, 20-uy) Akademik litseylarda Xitoy tili yo'nalishi mavjud.
O'zbekiston davlat jahon tillari universiteti (O'zDJTU) Ushbu universitet ko'plab xorijiy tillar, jumladan xitoy tili bo'yicha kurslarni taklif etadi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil may oyida PQ-868-son qarori bilan 2010-yil 1-apreldan boshlab Xitoy filologiyasi kafedrasi asosiy kurs sifatida xitoy tilini o'qitish uchun ochildi. 2014-yilda Xitoy filologiyasi kafedrasi tashkil etilib, bugungi kunda Sharq filologiyasi fakulteti tarkibida ushbu kafedra faoliyat yuritmoqda. U jahon
4 https://lexuz/uz/ docs/2456010? ONDA TE=25.12.2021 www.sharqjurnali.uz
mehnat bozori talablariga javob beradigan turli tillarni biladigan mutaxassislarni tayyorlashga qaratilgan.
Jahon iqtisodiyoti va diplomatiyasi universitetida xitoy tili va madaniyati bo'yicha keng ko'lamli darslar yo'lga qo'yildi. Mustaqillik shoh ko'chasi, 54, Toshkent, 100077.
Samarqand davlat chet tillar instituti Shanxay xalqaro tadqiqotlar universiteti bilan hamkorlikda 2014-yilda bu yerda ikkinchi Konfutsiy instituti tashkil etildi va bu o'zbekistonlik talabalarning xitoy tilini o'rganish imkoniyatlarini yanada kengaytirdi.
MUHOKAMA.
O'rta maxsus maktablar:
Toshkent shahri, Shayxontohur tumani Navoiy va X.Raxmatullayev tor kochalari kesishmasi, 1-uyda joylashgan 59 sonli umumta'lim maktabi xitoy tiligi ixtisoslashgan.
Toshkent viloyati O'rtachirchiq tumanidagi 42-sonli ixtisoslashtirilgan umumta'lim maktabida xitoy tilini chuqur o'rganish uchun maxsus sinflar tashkil qilgan.
Toshkent viloyati Chirchiq shahridagi 18-sonli umumta'lim maktabi xitoy tilini chuqur o'rganish ixtisoslashgan.
Bugungi kunda oliy ta'lim va maktablarda xitoy tilidan dars bera oladigan mutaxassislar yetishmasligi keskin muammo. O'zbekistonning umumta'lim tizimida o'qituvchilarga qo'yiladigan majburiy malaka talablari belgilangan bo'lib, ular mutaxassislar pedagogik ma'lumotga ega bo'lishi kerak. Ochig'ini aytganda, maktabda ishlashga intilayotgan xitoy tilini biladiganlar kam, aniqrog'i, deyarli yo'q. Boshlang'ich maktablarda ishlaydigan kishilar uchun pedagogik mahoratga ega b o'lish ayniqsa muhimdir. Dastlabki bosqichda o'qituvchining asosiy vazifasi o'quvchini nafaqat til bilan tanishtirish, balki unga muhabbat uyg'otish, uning kelgusida tilni o'rganish uchun motivatsion maydon yaratishdir.
Globallashuv va Xitoy bilan iqtisodiy aloqalarning kengayib borayotgani munosabati bilan O'zbekistonda xitoy tilini biladigan, ayniqsa, uning o'qitish uslubiga ega bo'lgan mutaxassislarga ehtiyoj keskin sezilmoqda. Tabiiyki, inson xitoy tilini qanchalik erta o'rganishni boshlasa, u tilning tuzilishiga, uning o'ziga xos xususiyatlariga, fonetikasiga va madaniyatiga tezroq hamda osonroq moslashadi. (Voyaga yetgan odamning tilga moslashishi bolalarnikidanda ko'ra qiyinroq, chunki u allaqachon tajriba orttirgan). Turli tajribalar tilni o'zlashtirishda turli muvaffaqiyatlarga olib keladi. Xitoy tilini bolalarga o'rgatishda qo'shimcha yuk yuklanmaydi yoki yangi bilimlarning rivojlanishiga xalaqit bermaydi.
Har qanday fanni o' qitishning o'ziga xos maqsadlari bor, ular boshlang'ich nuqta bo'lib xizmat qiladi. Maqsadlarga erishish uchun vazifalarni malakali shakllantirish kerak, ularning amalga oshirilishi mavzu mazmunini yaxshiroq o'zlashtirishga va optimal o'quv materialini tanlashga yordam beradi. Bunga, ayniqsa, boshlang'ich sinflarda ehtiyotkorlik bilan yondashish kerak. Agar bola xitoy tilini endigina o' rganayotgan bo ' lsa, vazifalarni to'g' ri shakllantirish uchun o' qituvchi o' quvchining maqsadlari haqida yaxshi tasavvurga ega bo'lishingiz kerak5.
Dastlabki bosqichda shaffoflik, ravshanlik, foydalanish imkoniyati, qulaylik (qo'llash mumkinligi) tamoyillarini yangilash muhim ahamiyatga ega. O'qitishning boshlang'ich bosqichida berilgan material sodda bo'lishi, juda qulay tarzda tushuntirilishi va o'quvchilar tomonidan darsda faol foydalanishi kerak.
Respublikada xitoy tili fan sifatida o'qitiladigan, bahosi diplomga tushadigan maktablar mavjud. Shu bilan birga, xitoy tiliga haftada uch soatdan ko'p bo'lmagan vaqt ajratilmaydi (asosan bir yoki ikki soat).
Til o'rgatish bilan bog'liq vazifalardan tashqari, o' qituvchi motivatsion maydonni rag'batlantirish masalasiga duch keladi. Bu bolani xitoy tiliga, uning tuzilishi
5 Vlasyuk D.G. Xitoy tilini o'qitishning o'yin usullari [Elektron resurs] // Rossiya davlat gumanitar universiteti Konfutsiy institutining rus-xitoy o'quv va ilmiy markazi. URL: http://www.confucius-institute.ru/conferences/the-reports-of-the-seminarlar/588/ (kirish sanasi: 03/10/2016).
www.sharqjurnali.uz DOI: 10.5281/zenodo.14742452
303
va xususiyatlariga qiziqtirishi kerak, bujuda qiyin. O'rganishning dastlabki bosqichida xitoy tili o'ziga xos qiyinchiliklari, ya'ni ieroglif yozishdagi hamda yodlashdagi qiyinligi tufayli ko'plab o'quvchilarda hohishni yo'qolishiga olib kelishi mumkin. Shuning uchun boshlang'ich sinflarda o'qituvchi ko'pincha turli xil o'yinlardan foydalanadi, bu esa dasturni o'rganishga bag'ishlangan darslar sonini sezilarli darajada kamaytiradi va tilga bo'lgan qiziqishni oshiradi6.
Butun o'qitish jarayoni xitoy tilining maxsus yozuvi, tonning mavjudliligi va fonetik tuzilishi bilan murakkablashadi. O'quvchilarning nutq apparati g'ayrioddiy talaffuzga o'rganilmagan (shuni ta'kidlash kerakki, bola qanchalik kichik b o'lsa, uning nutq apparati artikulyatsiyaga tezroq moslashadi), uning miyasi bunday tezlikda yozishni eslab qolish va idrok etishga odatlanmagan. Bularning barchasi o'quvchi ongini va xotirasini o'rgatishni talab qiladi. Maxsus usulda ishlash, bu haftada 2 soat ichida juda qiyin bo'lib tuyuladi. O' qituvchi oldida bir qator vazifalar turadi: 1) ma'lum vaqt ichida materialni o'zlashtirish, 2) qolgan bilimlarni tekshirish uchun uni takrorlash, 3) bolalarning xitoy tiliga qiziqishini saqlab qolish, 4) materialni ijodiy va mazmunli taqdim etish7.
Xitoy tiliga kirish bir vaqtning o'zida bir nechta narsalarni rivojlantirishdan boshlanadi: u fonetikani ohanglar bilan oziqlantiradi, yozuvni ifodalaydi, so'z boyligini yangilaydi va madaniy xususiyatlar bilan tanishadi. Shunday qilib, birinchi sinf uchun, bizning fikrimizcha, ma'lumot miqdori va ayniqsa yozishni idrok etish qiyin.
Bolalar mavhum tushunchalarni idrok etmaydilar, shuning uchun ularni o'qitishda atrofdagi dunyo ob'ektlari, hayvonlar, ranglar va boshqalarning nomlarini tanlash kerak. Birinchi sinfda, shuningdek, belgilarni yozish va saqlash jarayonini murakkablashtiradigan uy vazifalarini berish tavsiya etilmaydi.
Haftada ikki soat ichida va uy vazifasi yo'qligida ierogliflarni qaytarish orqali natijaga erishish mumkin.
6 Xitoy tili o'qituvchilari uchun uslubiy qo'llanma / A.R. Alikberova, S.Yu. Glushkova, R.V. Qozon, 2017. 70 b.
7 Xitoy tili o'qituvchilari uchun uslubiy qo'llanma / A.R. Alikberova, S.Yu. Glushkova, R.V. Qozon, 2017. 81 b. www.sharqjurnali.uz DOI: 10.5281/zenodo.14742452
304
Bolalarda va kattalarda qahramonlarni saqlash jarayoni quyidagi omillar bilan murakkablashadi: bizning ongimiz ko'p sonli tarkibiy qismlarning tasvirini yozuv sifatida qabul qilishga odatlanmagan, xotira ko'proq belgilarni tezda eslab qolishni o'rganmaydi. Tilni o'rganishda bir nechta xususiyatlar mavjud b o'lib; yozuvda nishab yo'q, ieroglifda o'qish belgisi (rasm), yozish tartibi (dastlab bu jarayonni murakkablashtiradi, keyin esa osonlashtiradi); rus tilida so'z va uning tovushi qandaydir predmet yoki mavhum hodisa bilan bog'lanadi.
Xitoy tilida so'z va tovush ieroglifning ma'nosi va tasviri bilan bog'langan, ya'ni xotira ikki tomondan yuklangan.
Xitoy tilini ikkinchi, uchinchi yoki to'rtinchi sinflarda o'rganishni boshlagan o'quvchilar uchun tilni o'rganishning birinchi yilida biz dars mazmuniga fonetikani ham, ierogliflarni ham faol kiritishni taklif qilamiz. Ikkinchi sinfda bolalarga uydagi sharoitlarini berishlari mumkin, shuning uchun qahramonlarni rivojlantirish uchun ko'proq imkoniyatlar mavjud. Ieroglif yozishda uy vazifasi muhim rol o'ynaydi. O'quvchilarda ieroglif yozish madaniyatini boshidanoq shakllantirish zarur. O'quvchilar bu yozish ekanligini tushunishlari kerak.
Bolalar nutq namunalari asosida chet tili lug'atini yaxshi o'zlashtiradilar, ya'ni uning qismlarini ajratmasdan, tahlil qilmasdan, butun iborani yaxshi yod oladilar. O'quvchilar, iborani yodlab, har doim ham uni qismlarga b o'lishlari va uning tovushini yoki tarjimasini alohida bilmasalar, kerakli so'zni ajratib olishlari mumkin emas. Bolalar tilni ongli ravishda tahlil qilishga moyil emaslar, ular atrofdagi dunyoni tahlil qiladilar va o'rganadilar. Xitoy tilini o'rganish tilning barcha darajalarida tahlil qilish va sintez qilish bo'yicha ko'nikmalarning paydo bo'lishini rag'batlantiradi. Biroq, grammatik tuzilmalarni sof shaklda tushuntirish va ularga e'tiborni kuchaytirish dastlabki bosqichda muvaffaqiyatga olib kelmaydi8.
Xitoy tilining yuqoridagi strukturaviy xususiyatlari bilan bog'liq holda, samarali o'rganish uchun haftada ikki soat etarli emas, buni asta sekin ko'tarib borish, vaqt
8 Yan Yanmin. Liuxingyu yu wenhualaiyuan // Shangqiu zhiye jishuxueyuan xuebao. 2009. jild. 8, yo'q. 1.B. 80-82. www.sharqjurnali.uz DOI: 10.5281/zenodo.14742452
305
miqdorini oshirish kerak deb hisoblaymiz. Ota-onalarga xitoy tilining strukturaviy xususiyatlari haqida aytib berish, ulardan ushbu xususiyatlarni ishga tushirish vaqtida bolalarning uy vazifalariga kirishiga e'tibor berishlarini s o'rash muhimdir, shuning uchun ota-ona nazorati boshlang'ich bosqichda qanday qilib yaxshi natijaga erishish uchun katta rol o' ynaydi.
Shunday qilib, mashg'ulotning birinchi oyida xitoy tilini o'rganish uchun haftada ikki soat ajratilganda, yodlash bo'yicha optimal ish 5-6 belgidan oshmaydi, shuning uchun bu vaqtda talabalarning miyasi yangi shaklga o'rganib qolgan. yozuv va madaniyat, nutq apparati talaba no odatiy fonetikaga moslashadi. O' quv materiali o'zbek voqeligiga moslashtirilishi va amaliyotda qo'llanilishi kerak.
XULOSA.
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, O'zbekistonda xitoy tilini o'rgatish iqtisodiy imperativlar, madaniy almashinuv tashabbuslari, ta'lim sohasidagi hamkorlik, global ta'lim imkoniyatlari haqidagi tasavvurlarni o'zgartirish va milliy rivojlanish strategiyalari bilan bog'liq. Bu omillar birgalikda xitoy tilining hozirgi ijtimoiy-iqtisodiy manzarasida muhimligini anglatadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. Yan Yanmin. Liuxingyu yu wenhualaiyuan // Shangqiu zhiye jishuxueyuan xuebao. 2009. jild. 8, yo'q. 1. B. 80-82.
2. Vlasyuk D.G. Xitoy tilini o'qitishning o'yin usullari [Elektron resurs] // Rossiya davlat gumanitar universiteti Konfutsiy institutining rus-xitoy o'quv va ilmiy markazi. URL: http ://www. confuc ius-institute. ru/c o nferences/the-reports -of-the seminarlar/588/ (kirish sanasi: 03/10/2016).
3. Xitoy tili o'qituvchilari uchun uslubiy qo'llanma / A.R. Alikberova, S.Yu. Glushkova, R.V. Qozon, 2017. 70 b.
4. Gulchekhra Rikhsiyeva, "Cooperation between Uzbekistan and China in the field of higher education and science" \\ "Belt and Road Outlook jur" China. 2022.
5. https://daryo. uz/ru/2024/08/23/kitay-stanovitsya-vedushchim-torgovym-partnero m-uzbekistana-tovarooborot-za-7-mesyatsev-2024-goda-dostig-pochti-7-mlrd-dollarov-ssha
6.https://www.cacianalyst.org/publications/analytical-articles/item/13599-chinas-soft-power-in-central-asia.html
www.sharqjurnali.uz DOI: 10.5281/zenodo.14742452
306
7. https://lex. uz/uz/docs/2456010?ONDATE=25.12.2021
