CC BY
0O'ZBEKISTONDA XALQARO TURIZMNING RIVOJLANISH TENDENTSIYALARI VA TURISTIK SALOHIYATI
Talapova Nargiza Baxriddinovna
Namangan davlat universiteti ORCID: https://orcid.org/0009-0009-9756-0058 https://doi.org/10.5281/zenodo.13902013
Annotatsiya. Ushbu maqolada O'zbekiston xalqaro turizmni rivojlantirish imkoniyatlari, madaniy va tarixiy meros, zamonaviy infratuzilma, eko va agro turizm imkoniyatlari hamda xalqaro sayyohlar uchun yanada jozibadorligini oshib borayotganligi, shu bilan birga, raqamli xizmatlar va infratuzilmani yanada rivojlantirish mexanizmlari borasida muallifning xulosalari shakllantilgan.
Kalit so'zlar: turizm, turistik infratuzilma, turistik salohiyat, sayyohlar, agro-turizm, madaniy meros.
Аннотация. В данной статье сформированы выводы автора о возможностях развития международного туризма, культурном и историческом наследии, современной инфраструктуре, возможностях эко и агротуризма, повышении привлекательности Узбекистана для международных туристов, а также механизмах дальнейшего развития цифровых услуг и инфраструктуры.
Ключевые слова: туризм, туристическая инфраструктура, туристический потенциал, туристы, агротуризм, культурное наследие.
Abstract. This article contains the author's conclusions about the possibilities for the development of international tourism, cultural and historical heritage, modern infrastructure, the possibilities of eco- and agrotourism, increasing the attractiveness of Uzbekistan for international tourists, as well as mechanisms for the further development of digital services and infrastructure.
Keywords: tourism, tourism infrastructure, tourism potential, tourists, agrotourism, cultural heritage.
O'zbekiston turizm sohasida boy madaniy merosi, qadimiy shaharlar va tabiiy go'zal maskanlari bilan ajralib turadi. Mamlakat so'nggi yillarda turizmni rivojlantirishga katta e'tibor qaratmoqda, bu esa xalqaro turizm oqimini sezilarli darajada oshirishga olib keldi. O'zbekistonga tashrif buyuruvchi xalqaro sayyohlar soni 2018-yilda 5,3 millionni tashkil etgan bo'lsa, 2022-yilga kelib bu raqam 6,4 millionga yetdi. Shuningdek, 2030-yilgacha ushbu ko'rsatkichni 10 millionga yetkazish maqsadi belgilangan[3].
O'zbekiston xalqaro turizm rivojlanishi uchun muhim qadam sifatida vizalar tartibini soddalashtirishni tanladi. 2019-yilda mamlakatga elektron viza tizimi joriy etildi. 90 dan ortiq mamlakat fuqarolari uchun viza talabi bekor qilindi[1]. Bu esa xalqaro turistlar oqimining oshishiga katta hissa qo'shdi. 2021-yilda mamlakatga kiruvchi turistlarning 30 foizi vizasiz tashrif buyurdi.
O'zbekiston hukumati turistik infratuzilmani modernizatsiya qilishga katta e'tibor bermoqda. 2020-yilga kelib, mamlakatda 1400 dan ortiq mehmonxona faoliyat ko'rsatayotgan bo'lsa, 2023-yilda ularning soni 1800 dan oshdi. Shuningdek, 2025-yilgacha mehmonxonalar sonini 2500 ga yetkazish rejalashtirilgan. Xalqaro aeroportlar soni va sifatini yaxshilash ishlari ham olib borilmoqda, xususan, Toshkent, Samarqand va Buxoro aeroportlari zamonaviylashtirilmoqda.
Raqamli texnologiyalarning joriy qilinishi xalqaro sayyohlar uchun qulaylik yaratmoqda. O'zbekistonda turistik xizmatlar uchun raqamli platformalar, bron qilish tizimlari va mobil ilovalar faol ishlatilmoqda. 2022-yilda sayyohlarning 60 foizi turar joy va xizmatlarni onlayn orqali buyurtma qilgan.
O'zbekistonning qadimiy shaharlari - Samarqand, Buxoro, Xiva xalqaro sayyohlar orasida katta qiziqish uyg'otmoqda. Samarqand va Buxorodagi tarixiy obidalar, jumladan, Registon, Buxorodagi Ark qal'asi va Xivadagi Ichan-qal'a YUNESKOning Jahon merosi ro'yxatiga kiritilgan. Hozirgi kunda mamlakat bo'ylab 7 ta yirik tarixiy obida va madaniy meros ob'ektlari YUNESKO ro'yxatida joylashgan.
O'zbekistonning eng yirik turistik salohiyatlaridan biri uning boy madaniy va tarixiy merosidir. Hozirda mamlakatda 8000 dan ortiq madaniy va tarixiy obidalar ro'yxatga olingan. Samarqand, Buxoro, Xiva kabi shaharlardagi tarixiy obidalar xalqaro sayyohlar orasida katta qiziqish uyg'otadi. Bundan tashqari, O'zbekiston bo'ylab 100 dan ortiq muzey faoliyat ko'rsatmoqda, jumladan, O'zbekiston Davlat San'at muzeyi, Samarqanddagi Afrosiyob muzeyi, Buxorodagi Ark muzeyi, Xivadagi Ichan-qal 'a muzeyi kabi mashhur muzeylar xalqaro mehmonlar uchun qiziqarli yo'nalishlardir.
O'zbekiston tabiiy landshaftlar va ekologik turizm uchun katta imkoniyatlarga ega. Tog'lar, cho'l hududlari va milliy bog'lar ekologik turizm uchun ideal joylar. Jumladan, Zomin, Ugam-Chotqol va Nurata davlat milliy bog'lari eko-turistlar uchun jozibador maskanlardir[1]. O'zbekistonda, shuningdek, agro-turizm ham rivojlanmoqda. Turistlar qishloq xo'jaligiga oid faoliyat bilan tanishib, milliy dehqonchilik urf-odatlari bilan yaqindan tanishish imkoniyatiga ega bo'ladilar. Agro-turizmni rivojlantirishda Surxondaryo va Toshkent viloyatlari yetakchi hisoblanadi.
O'zbekistonning tabiiy boyliklari va xilma-xil landshaftlari eko va agro turizmni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar yaratmoqda. Mamlakatda tog'lar, cho'l hududlari, o'rmonlar va daryo vodiylari bo'lib, ular sayyohlar uchun ekologik va qishloq xo'jaligiga oid turizm yo'nalishlarining rivojlanishiga xizmat qiladi.
O'zbekistonda eko-turizm imkoniyatlari kengayib bormoqda. Mamlakatda 9 ta milliy bog' va bir nechta qo'riqxona mavjud bo'lib, ular ekoturistlar uchun katta qiziqish uyg'otadi.
O'zbekistonning tabiiy landshaftlari (tog'lar, daryolar, ko'llar) sayyohlar uchun ekologik turizm yo'nalishlarini yanada jozibador qiladi. Shuningdek, O'zbekistonning tog'li hududlari sport va sarguzasht turizmi uchun ham muhim maskanlardir. Yiliga minglab sayyohlar Chimgan va Belisoy tog'lariga chang'ida uchish yoki piyoda yurish uchun tashrif buyuradi. Shu bilan birga, Qizilqum va Qoraqum cho'llari ham o'zining cho'l safari va tuyalar bilan sayohat xizmatlari bilan sayyohlarni jalb qilmoqda.
Agro-turizm O'zbekistonda qishloq xo'jaligiga qiziqadigan sayyohlar orasida mashhurlik kasb etmoqda. Mamlakatning qishloq hududlari, xususan, Surxondaryo, Qashqadaryo, Andijon va Farg'ona vodiysi qishloq xo'jaligi bilan tanishish uchun juda qulaydir. O'zbekistonda 5 mingdan ortiq fermer xo'jaliklari agro-turistlar uchun ochiq bo'lib, bu sayyohlar mahalliy qishloq xo'jaligi tajribasi, dehqonchilik va bog'dorchilik bilan yaqindan tanishish imkoniga ega bo'ladi. Agro-turizmni rivojlantirish maqsadida maxsus agro-turistik marshrutlar ishlab chiqilgan. Bunday marshrutlar orqali sayyohlar paxta va g'alla yetishtirish jarayonlari bilan tanishishlari, bog'larda meva yig'ish yoki uzumchilik bilan shug'ullanishlari mumkin. Bundan tashqari, qishloq joylaridagi an'anaviy hunarmandchilik (zardo'zlik, kulolchilik va gilam to'qish) ham sayyohlar uchun qiziqarli bo'lib, agro-turizm dasturlariga kiritilgan[4].
Shuningdek, O'zbekistonning qadimiy qishloqlari va qishloq xo'jaligi bilan bog'liq festivallar (masalan, Farg'onadagi "Bog' bonusi" festivali, Samarqand va Buxorodagi an'anaviy uzum, Toshkent viloyatida "Uzum sayli" festivallari) sayyohlar uchun o'ziga xos agro-turistik yo'nalishlardir. Bu tadbirlar orqali turistlar mahalliy mahsulotlar bilan yaqindan tanishish va ular tayyorlanish jarayonini ko'rish imkoniyatiga ega bo'ladilar.
2023-yilga kelib, O'zbekistonda agro-turizmga jalb qilingan turistlar soni 50 mingdan oshdi, bu ko'rsatkich esa kelgusi yillarda yanada oshishi kutilmoqda. O'zbekistonda mehmondo'stlik xalqaro sayyohlar uchun juda muhim omil sanaladi. O'zbek milliy oshxonasi sayyohlar uchun katta jozibadorlikka ega. Xalqaro sayyohlar orasida O'zbek palovi, somsa, shashlik kabi milliy taomlar juda mashhur bo'lib, ko'plab sayyohlar aynan gastronomik turizm uchun ham tashrif buyuradi. 2023-yilda O'zbekistonda 300 dan ortiq milliy restoranlar va kafe ochilgan bo'lib, ularning aksariyati xalqaro miqyosda yuqori baholanmoqda[2].
Tog' sporti va sarguzasht turizmi bo'yicha O'zbekiston katta salohiyatga ega. Chimgan, Belisoy va Beldersoy tog' hududlari tog' chang'isi, parashut sporti va tog' yurishlari kabi sarguzasht turlariga imkon beradi. Shuningdek, cho'lda sarguzasht turizm ham rivojlanib bormoqda, masalan, Qizilqum cho'lida tuyalar bilan sayohat qilish sayyohlar uchun maxsus xizmatlardan biridir.
Xulosa: O'zbekiston xalqaro turizmni rivojlantirish uchun katta salohiyatga ega. So'nggi yillarda olib borilgan islohotlar va ko'rilgan chora-tadbirlar xalqaro sayyohlar oqimini sezilarli darajada oshirdi. Madaniy va tarixiy meros obidalari, zamonaviy infratuzilma, ekologik va agro turizm imkoniyatlari O'zbekistonni sayyohlar uchun yanada jozibador qildi. Mehmonxonalar sonining ko'payishi, tarixiy yodgorliklar va muzeylarning faoliyat ko'lami xalqaro turizmning kelajakdagi rivojlanishiga katta turtki beradi. O'zbekistonda agro-turizmni rivojlantirish uchun davlat tomonidan moliyaviy va huquqiy qo'llab-quvvatlash, infratuzilma yaratish, fermerlar malakasini oshirish kabi qator mexanizmlar ishlab chiqishni taqozo etadi. Ushbu mexanizmlar qishloq xo'jaligiga qiziqish bildiradigan turistlarni jalb qilish va mamlakat iqtisodiyotiga qo'shimcha daromad keltirish imkonini beradi.
REFERENCES
1. Abdulmamidovna Y. S. TURIZM SOHASINI RIVOJLANTIRISHNING DOLZARB MUAMMOLAR //Science and innovation. - 2024. - Т. 3. - №. Special Issue 28. - С. 867871.
2. Baxriddinova T. N. TURIZMNI RIVOJLANTIRISHNING XORIJIY TAJRIBASI //Science and innovation. - 2024. - Т. 3. - №. Special Issue 28. - С. 830-833.
3. PF-60-сон 28.01.2022. 2022-2026-yillarga mo'ljallangan Yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risida
4. Xulkarbonu Y. et al. THE ROLE AND PLACE OF ECOTOURISM IN THE REGIONAL ECONOMY OF THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN //Экономика и социум. - 2017. - №. 4 (35). - С. 15-18.
