CC BY
21INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© H.O'. Xusanov1H_
1O'zbekiston davlat san'at va madaniyat instituti, Toshkent, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: asrlar davomida ulug' shoir va olimlar, mohir bastakorlar, hofiz va sozandalarning mashaqqatli mehnati va fidoiyligi, ijodiy tafakkuri bilan sayqal topib kelayotgan musiqa san'ati bugungi kunda ham kun sayin rivoj topmoqda. Maqolada musiqa san'atining ahamiyati, maqom ijrochiligi va qo'shiqchilikning o'ziga xos xususiyatlari haqida tahliliy fikr yuritilgan.
MAQSAD: maqolaning maqsadi O'zbek musiqa san'atining o'ziga xos xususiyatlarini yoritish, uning boy madaniy merosini tushuntirish va zamonaviy dunyodagi muhim masalalarni o'rganishdan iborat. Shuningdek, milliy musiqa bilan zamonaviy musiqa o'rtasidagi sintez, texnologik o'zgarishlar va yosh avlodning musiqaga munosabatini ko'rib chiqish orqali O'zbekiston musiqa san'atini kelajakda qanday rivojlantirish mumkinligi haqida muhokama yuritiladi. Bu maqsad O'zbek musiqasining o'ziga xosligini saqlab qolgan holda uni zamonaviy talablarga m oslashtirishga yordam beradi.
MATERIALLAR VA METODLAR: maqolada materiallar va metodlar bo'limi asosan o'zbek musiqa san'ati haqida ilmiy va amaliy tadqiqotlarni o'rganish, musiqiy asarlar, cholg'u asboblari, va zamonaviy musiqiy o'zgarishlarni o'rganish uchun ishlatilgan manbalar va usullarni tushuntirishga qaratiladi. Ushbu bo'limda quyidagi jihatlar yoritilishi mumkin:
• musiqiy asarlar: o'zbek maqomlari, xalq qo'shiqlari, raqs musiqalari va an'anaviy musiqiy asarlar o'rganildi. Shuningdek, taniqli o'zbek bastakorlari va ijrochilarining asarlari tahlil qilindi.
• cholg'u asboblari: milliy cholg'u asboblari (dutor, tanbur, rubob, nay va boshqa) tahlil qilindi va ularning ijrochilik usullari, ovoz xususiyatlari, qo'llanilish turlari o'rganildi.
• tarixiy metod: o'zbek musiqa san'ati tarixini va an'analarini o'rganish uchun tarixiy metod qo'llanildi. Bu metod yordamida o'zbek musiqa an'analarining kelib chiqishi, rivojlanish bosqichlari va ularning zamonaviy o'zgarishlari tahlil qilindi.
• tahliliy metod: musiqiy asarlar, cholg'u asboblari va ijrochilik usullarini tahlil qilishda tahliliy metoddan foydalanildi. Maqom, xalq musiqasi va zamonaviy musiqa janrlarining strukturaviy va melodik jihatlari tahlil qilindi.
Metodlar:
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
MUHOKAMA VA NATIJALAR: bo'limida o'rganilgan materiallar va metodlar asosida O'zbek musiqa san'ati va uning zamonaviy masalalari haqida asosiy xulosalar chiqariladi. Bu bo'limda o'zbek musiqasining o'ziga xos jihatlari bilan bir qatorda, zamonaviy dunyo bilan uyg'unlashish jarayonida duch kelinayotgan muammolar va imkoniyatlar haqida muhokama yuritiladi. An'anaviy musiqaning zamonaviy muhitda saqlanishi: O'zbek musiqa san'ati tarixiy va madaniy jihatdan boy merosga ega bo'lsa-da, zamonaviy raqamli texnologiyalar va global madaniyat bosimi ostida bu merosni saqlab qolish dolzarb masalaga aylangan. Xalq musiqasi va maqom ijrochiligi yoshlar orasida unutilib borishi xavfi mavjud. Shu sababli, musiqa ta'limida an'anaviy musiqa o'rgatishning muhimligi yana bir bor tasdiqlandi. Biroq, zamonaviy musiqaning rivojlanishi va xalqaro sahnaga chiqish milliy musiqaga yangicha imkoniyatlar yaratmoqda.
Ijodkorlar va bastakorlar milliy musiqa elementlarini saqlashga e'tibor qaratishi kerak. Yangi musiqiy asarlar yaratishda milliy maqomlar, xalq kuy va cholg'ularini innovatsion tarzda qo'llash orqali milliy musiqani kelajak avlodlarga yetkazish mumkin.
XULOSA: o'zbek musiqa san'ati boy va murakkab merosga ega bo'lib, uni saqlab qolish va rivojlantirish bugungi kunning muhim vazifalaridan biridir. An'anaviy musiqiy shakllarni zamonaviy texnologiyalar va janrlar bilan uyg'unlashtirish, yosh avlodni musiqiy meros bilan tanishtirish, shuningdek, xalqaro maydondagi raqobatbardoshlikni oshirish uchun zarur chora-tadbirlar ko'rilishi lozim. Musiqa san'ati milliy o'zlikni aks ettiradigan, xalqning ruhi va madaniy qadriyatlarini ifoda etadigan kuchli qurol bo'lib qoladi.
Kalit so'zlar: madaniyat va san'at, musiqa san'ati, milliy qo'shiqchilik, maqom, kuy, xonandalik, tarbiya, renessans, ijod, xalqaro aloqalar.
ОСОБЕННОСТИ УЗБЕКСКОГО МУЗЫКАЛЬНОГО ИСКУССТВА И ПРОБЛЕМЫ СОВРЕМЕННОСТИ_
© Х.О. Хусанов1И
Узбекского государственного института искусств и культуры, Тошкент, Узбекистан Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: на протяжении веков музыкальное искусство, отшлифованное упорным трудом и самоотверженностью великих поэтов и учёных, искусных композиторов, хафизов и музыкантов, творческого мышления, продолжает развиваться день ото дня. В статье представлено аналитическое мнение о значении музыкального искусства, статусе исполнительства и специфических особенностях пения.
ЦЕЛЬ: цель статьи - выделить уникальные особенности узбекской музыки, объяснить ее богатое культурное наследие, изучить важные проблемы современного мира. Также будет обсуждено, как музыкальное искусство Узбекистана может развиваться в будущем, учитывая синтез национальной музыки
Iqtibos uchun: Xusanov H.O'. O'zbek musiqa san'atining o'ziga xos xususiyatlari va zamonaviy masalalar. // Inter education & global study. 2024. №8. B.413-422.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
и современной |музыки, технологические изменения и отношение молодого поколения к музыке. Эта цель помогает адаптировать узбекскую музыку к современным требованиям, сохраняя при этом ее самобытность.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в статье в разделе «Материалы и методы» в основном описаны источники и методы, используемые для изучения научно-практических исследований узбекского музыкального искусства, музыкальных произведений, музыкальных инструментов, а также современных музыкальных изменений, ориентированных на объяснение. Этот раздел может охватывать следующие аспекты:
• музыкальные произведения: изучались узбекские статусы, народные песни, танцевальная музыка и традиционные музыкальные произведения. Также были проанализированы произведения известных узбекских композиторов и исполнителей.
• музыкальные инструменты: проанализированы национальные музыкальные инструменты (дутор, танбур, рубоб, флейта и др.), изучены способы их исполнения, звуковые характеристики и виды использования.
• исторический метод: исторический метод использовался для изучения истории и традиций узбекской музыки. С помощью этого метода проанализировано зарождение узбекских музыкальных традиций, этапы развития и их современные изменения.
• аналитический метод: аналитический метод использовался при анализе музыкальных произведений, музыкальных инструментов и методов исполнения. Проанализированы структурные и мелодические аспекты макама, народной музыки и современных музыкальных жанров.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: на основе материалов и методов, изученных в разделе «Обсуждение и результаты», сделаны основные выводы об узбекском музыкальном искусстве и его современных проблемах. В этом разделе, наряду с уникальными аспектами узбекской музыки, обсуждаются проблемы и возможности, возникающие в процессе гармонизации с современным миром. Сохранение традиционной музыки в современной среде: хотя узбекская музыка имеет богатое историческое и культурное наследие, сохранение этого наследия под давлением современных цифровых технологий и мировой культуры стало актуальной проблемой. Есть опасность, что народная музыка и статусные перформансы забудутся среди молодежи. Таким образом, важность преподавания традиционной музыки в музыкальном образовании еще раз подтверждена. Однако развитие современной музыки и ее выход на международную арену открывают новые возможности для национальной музыки.
Художникам и композиторам следует обратить внимание на сохранение элементов национальной музыки. Инновационно используя национальные статусы,
Методы:
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
народные напевы и инструменты в создании новых музыкальных произведений, можно передать национальную музыку будущим поколениям.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: узбекская музыка имеет богатое и сложное наследие, и его сохранение и развитие является одной из важных задач современности. Должны быть приняты необходимые меры по гармонизации традиционных музыкальных форм с современными технологиями и жанрами, приобщению молодого поколения к музыкальному наследию, а также повышению конкурентоспособности на международной арене. Музыкальное искусство остается мощным оружием, отражающим национальную самобытность, выражающим дух и культурные ценности народа.
Ключевые слова: культура и искусство, музыкальное искусство, национальное пение, статус, мелодия, пение, образование, ренессанс, творчество, международные отношения.
Для цитирования: Хусанов Х.О. Особенности узбекского музыкального искусства и проблемы современности. // Inter education & global study. 2024. №8. С. 413-422.
FEATURES OF UZBEK MUSICAL ART AND PROBLEMS OF MODERNITY
© Husanov O Husniddin1®
1 Uzbekistan State Institute of Art and Culture, Tashkent, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: over the centuries, the art of music, honed by the hard work and dedication of great poets and scientists, skilled composers, hafiz and musicians, and creative thinkers, continues to develop day by day. The article presents an analytical opinion on the meaning of musical art, the status of performance and the specific features of singing.
AIM: the purpose of the article is to highlight the unique features of Uzbek music, explain its rich cultural heritage, and examine important issues in the modern world. It will also discuss how the musical art of Uzbekistan can develop in the future, taking into account the synthesis of national music and modern music, technological changes, and the attitude of the younger generation to music. This goal helps to adapt Uzbek music to modern requirements while maintaining its originality.
MATERIALS AND METHODS: the article mainly describes the sources and methods used to study the scientific and practical research of Uzbek musical art, musical works, musical instruments, and modern musical changes oriented to explanation in the section "Materials and Methods". This section can cover the following aspects:
• Musical works: Uzbek statuses, folk songs, dance music, and traditional musical works were studied. The works of famous Uzbek composers and performers were also analyzed. • musical instruments: national musical instruments (dutora, tanbur, rubob,
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 8
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
flute, etc.) were analyzed, their performance methods, sound characteristics and types of use were studied.
Methods:
• historical method: the historical method was used to study the history and traditions of Uzbek music. With the help of this method, the origin of Uzbek musical traditions, stages of development and their modern changes were analyzed.
• analytical method: the analytical method was used in the analysis of musical works, musical instruments and performance methods. Structural and melodic aspects of maqam, folk music and modern musical genres were analyzed.
DISCUSSION AND RESULTS: based on the materials and methods studied in the Discussion and Results section, the main conclusions about Uzbek musical art and its modern problems were made. In this section, along with the unique aspects of Uzbek music, the problems and opportunities arising in the process of harmonization with the modern world are discussed. Preservation of Traditional Music in the Modern Environment: Although Uzbek music has a rich historical and cultural heritage, preserving this heritage under the pressure of modern digital technologies and world culture has become an urgent problem. There is a danger that folk music and status performances will be forgotten among the youth. Thus, the importance of teaching traditional music in music education is once again confirmed. However, the development of modern music and its entry into the international arena opens up new opportunities for national music.
Artists and composers should pay attention to preserving elements of national music. Innovatively using national statuses, folk tunes and instruments in creating new musical works, it is possible to pass on national music to future generations.
CONCLUSION: uzbek music has a rich and complex heritage, and its preservation and development is one of the important tasks of our time. Necessary measures should be taken to harmonize traditional musical forms with modern technologies and genres, introduce the younger generation to the musical heritage, and increase competitiveness in the international arena. Musical art remains a powerful weapon reflecting national identity and expressing the spirit and cultural values of the people.
Key words: Culture and art, musical art, national singing, status, melody, singing, education, Renaissance, creativity, international relations.
For citation: Husanov O. Husniddin. (2024) 'Features of uzbek musical art and problems of modernity', Inter education & global study, (8), pp. 413-422. (In Uzbek).
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 8
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Musiqa san'ati madaniy fenomen sifatida yangi avlodni tarbiyalash va kamolga yetkazish borasida cheksiz imkoniyatlarga egadir.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev
O'zbek xalqining musiqa madaniyati ko'p asrlik tarixga ega. Bu haqda asrlar davomida sozanda va xonandalar tomonidan yaratilgan xalq og'zaki ijodiyotidagi professional musiqa darak beradi. Tarixdan ma'lumki, XIX asrning ikkinchi yarmida Rossiya imperiyasi butun O'rta Osiyoni bosib oldi. Shu davrdan boshlab O'rta Osiyo asta -sekin, Rossiya imperiyasining mustamlakasi sifatida iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy mintaqasining tarkibiy qismiga aylandi. O'lkaga rus madaniyati tezlikda kirib kela boshladi. Yurtimizga kirib kelgan dastlabki rus musiqasi puflama cholg'u oikestrida ijro etiladigan kuylardan iborat bo'lgan. Ushbu puflama orkestrlarning repertuarlari G'arbiy Yevropa kompozitorlarining asarlaridan iborat bo'lib, XIX asrning 70-yillari oxirlaridan boshlab bu orkestrlar o'zbek kuylarini ham ijro eta boshladilar, ushbu kuylar mahalliy kapelmeysterlar tomonidan qayta ishlangan edi. 1883-yili Toshkentda Musiqa Jamiyati tuzilib, 1884-yildan o'z faoliyatini boshladi. O'zbekiston hududiga Rossiyadan rus fuqarolari ko'plab ko'chirtirib keltirila boshladi. Buning natijasida Toshkent Musiqa Jamiyatining safi yanada kengaydi. 80-yillarning ikkinchi yarmida u musiqa havaskorlaridan tashkil topgan xor va orkestrga ega edi. Jamiyat qoshida ofitserlar havaskorlik orkestri ishlardi. Mazkur jamiyatda barcha xohlovchilar o'qishi mumkin bo'lgan musiqa sinflari oshichga harakat qilindi. Biroq o'qish haqining yuqoriligi bunday sinflar uchun kerakli miqdorda o'quvchilarni to'plashga salbiy ta'sir ko'rsatdi.1
O'zbekistonda milliy musiqa san'atining rivoji jadidchilik harakatiga ham bevosita aloqador bo'ldi. Jadidlar millat va xalqni diniy-dunyoviy ma'rifat, ilm-fan, madaniyat va yangiliklar bilan qurollantirib tarbiyalash, o'zligini anglatish, ijtimoiy-ma'naviy g'aflat uyqusidan uyg'otib, turmush tarzi, tafakkuri, ma'naviyati, madaniyati, adabiyot va maorifini o'zlashtirishga bel bog'ladilar. Ularga S.Ayniy, A.Avloniy, M.Behbudiy, A.Fitrat, Munavvar Qori, A.Shakuriy kabi qator taraqqiyparvar ma'rifatparvarlar boshchilik qildilar. Jadidchilik harakati paydo bo'lishi bilan chor Rossiya ma'muriyati va mahalliy mutassiblarning qattiq qarshiligiga duch keldi. Shunga qaramay jadidchilikning g'oya va oqimlari yildan-yilga avj ola boshladi va mahalliy xalqlar orasida ommalasha bordi. Sababi ular chorizm siyosatining xalqqa qarshi qaratilgan mohiyatini qoralab, unga muxolifatda turgan kuchlar bilan aloqa qilib, ularga yo'nalish ko'rsatdilar.2
Jadidlar rus ijtimoiy-siyosiy tajribasi va milliy ozodlik kurashi haqida matbuotda tashviqot-targ'ibot qilibgina qolmay, o'zlari ham mazkur harakatlarda faol ishtirok etdilar. 1911-yilda Toshkentda Munavvar Qori, Abdulla Avloniy va boshqalar "Turon" nomli ko'p tarmoqli jamiyatni tuzdilar. Ushbu jamiyat sobiq sovet hokimiyatining dastlabki
1 Hamidov H. "O'zbek an'anaviy qo'shiqchilik madaniyati tarixi
2 N.Raxmatova. O'zbek musiqa adabiyoti: O'quv qo'llanma maxsus ta'lim vazirligi, O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi mark;
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 8
". 105-bet.
/ N.Yuldasheva, N.Raxmatova; O'zR. Oliy va o'rta azi. -Т.: «Iqtisod- Moliya», 2016. - 144 b.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
yillarigacha samarali faoliyat yuritadi. Uning qoshida teatr truppasi, "Turon" nomli kutubxona va nashriyot ham tashkil qilinib, bular butun Turkiston bo'ylab ma'rifat va ziyo, ilm-fan tarqalishi, kitob chop etish ishlari rivojiga katta hissa qo'shdilar.
Inson tirik ekan kuy, qo'shiqqa, ko'ngilga kayfiyat baxsh etuvchi san'at durdonalariga ehtiyoj sezadi. Madaniyat va san'at- jamiyatning bebaho xazinasi, inson tafakkurining bemisil kashfiyotidir.3
Musiqa, kuy-ohangni insoniyatga ta'siri, shaxsning va jamiyatning ruhiy hayotidagi o'rni beqiyos hisoblanadi. Shu o'rinda Asafevning "...musiqa - bu ham san'at, ham fan, ham til, ham o'yin"4, degan so'zlarini eslash maqsadga muvofiqdir. Demak, madaniyat va san'at oliy ta'lim dargohlarida tarbiyalanayotgan talabalarni musiqiy hamda shaxsiy xususiyatlarini shakllantirishda musiqa san'atidan vosita sifatida foydalanish masalasi allaqachon fan sifatida keng miqyosda tadqiq etib bo'lingan. Musiqa kishiga har tomonlama ta'sir ko'rsatar ekan: kuy va uning musiqiy ifodasi kishining hissiyotiga chuqur ta'sir qilib, unda har xil hislarni uyg'otadi, turlicha kayfiyatlarni hosil qiladi. Qo'shiqning matni, g'oyaviy mazmuni faqat hissiyotga emas, balki tinglovchilarning ongi va shuuriga ham ta'sir qilib, ularni hayajonlantiradi va fikrlashga majbur etadi.
Xalqimiz madaniy merosining ajralmas bo'lagi hisoblanadigan milliy maqom san'ati o'zining qadimiy va yuksak tarixi, teran falsafiy ildizlari, betakror badiiy uslubi hamda boy ijodiy an'analari bilan ma'naviy hayotimizda alohida muhim o'rin egallaydi. O'tgan yillar mobaynida mamlakatimizda maqom san'atini o'rganish va rivojlantirish borasida bir qator ishlar amalga oshirildi. Ayniqsa, o'zbek "Shashmaqomi" nota matnlarining nashr etilishi va ularga muvofiq ravishda maqom kuy-qo'shiqlarining magnit lentalarga yozib olinishi ulkan ilmiy-madaniy ahamiyatga ega voqea deya e'tirof etildi. Ushbu san'atni yanada rivojlantirish maqsadida alohida O'zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori5 imzolandi. Ushbu qarorga muvofiq ko'plab amaliy ishlar va ustuvor vazifalar belgilandi. Jumladan, o'zbek milliy maqom san'ati markazi faoliyati yo'lga qo'yildi. Qarorga muvofiq esa quyidagilar milliy maqom san'ati markazining asosiy vazifalari etib belgilandi:
-O'zbekistonda maqom san'atini yanada rivojlantirish, bu borada shakllangan ijro va ijodiy maktablari va an'analarni, buyuk bastakorlar, hofiz va sozandalar merosini chuqur ilmiy asosda o'rganish va qayta tiklash;
-o'zbek maqom san'ati mumtoz va zamonaviy ijro namunalarining "oltin fondi"ni yaratish;
-xalqimiz, xususan, yosh avlodni maqom san'ati bilan keng tanishtirish orqali ularda milliy o'zlikni anglash tuyg'usi yuksak badiiy-estetik did va tafakkurni kamol toptirish;
-maqom san'ati bo'yicha ilmiy tadqiqotlar olib borish va targ'ib qilish bo'yicha xalqaro hamkorlikni yo'lga qo'yish;
3 To'ychiyeva S. Madaniyat va san'atimiz rivojidagi zarsahifalar // Yangi O'zbekiston gazetasi. - Toshkent: 2022.
4 Asafev B.V. Zamonaviy rus musiqashunoslik va uning tarixiy vazifalari.- De Musica, 1-son. L., 1926, 17-bet.
5 "O'zbek milliy maqom san'atini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori. 17.11.2017 yildagi PQ-3391-son. Lex.uz.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
-mumtoz musiqa merosimiz namunalarini notaga olish, mavjud yozuvlarni takomillashtirish va amaliyotga joriy etish, maqom san'atining ijtimoiy-tarixiy ildizlari, ilmiy-nazariy negizlari, milliy va umumbashariy qadriyatlar bilan bog'liq jihatlarini yurtimiz olimlari va chet ellik mutaxassislar ishtirokida chuqur o'rganib, yangi ilmiy tadqiqotlar yaratish;
-maqom san'atining ko'p asrlik ijro yo'llarini puxta o'zlashtirib, ularni yangicha usullar bilan boyitib, yosh avlod vakillariga o'rgatib kelayotgan maqomchilar, maqomshunos ilmiy-pedagog olimlar va mutaxassislar, Maqom markazi xodimlari faoliyatini moddiy va ma'naviy jihatdan qo'llab-quvvatlash;
-Yurtimizda maqom san'ati bo'yicha xorijiy yetuk ijrochilarning o'zaro tajriba almashuvi, mahorat darslari hamda turli xalqaro maqom anjumanlari va tanlovlarini tashkil etish;
Belgilangan vazifalardan shuni anglanishimiz mumkinki, milliy markaz faoliyatining samaradorligi ushbu sohaning qay darajada rivojlanishi va takomillashishini belgilab beradi.
Mamlakatimizdagi jamiyat hayotida yuz berayotgan keng qamrovli ijtimoiy-ma'naviy jarayonlarni tasniflash orqali milliy merosimizdagi xalq ijodiyoti va milliy qadriyatlarimizdan bo'lgan musiqiy merosimizni asrab- avaylash, yoshlarning musiqiy tafakkurini shakllantirishning ijtimoiy- falsafiy omillarini tadqiq qilish orqali yoshlar tarbiyasida musiqaning o'rnini o'rganish muhim ahamiyatga ega. O'zbekistonning yangi rivojlanish bosqichida mamlakatimizda milliy manfaatlarga ustuvor darajada ahamiyat berilishi musiqiy ilmga nisbatan munosabatlarni ijobiy tomonga o'zgarishiga sabab bo'ldi. Zamonaviy jamiyatda musiqaning ijtimoiy - madaniy jihatlari falsafiy adabiyotlarda shaxs aqliy qobiliyatlarini ifodalovchi musiqiy madaniyat tushunchasi sifatida talqin qilinmoqda6.
Yoshlarning musiqiy tafakkurini shakllantirishning o'ziga xos xususiyatlari deganimizda bugungi kungacha musiqa madaniyat tushunchasini faqat san'atshunoslik fanlari tomonidan o'rganilgan bo'lsa, endi bu holatni ijtimoiy -falsafiy tushunish, uni bir butun fenomen sifatida o'rganishni taqazo qilmoqda. Musiqiy tafakkur xususiyatini tushunishdan oldin madaniyat - ijtimoiy falsafiy kategoriya sifatida keng qamrovli tushuncha ekaniga urg'u berishimiz lozim. Madaniyat insonning ruhiy va aqliy olamining majmui hisoblanib, barkamol insonni shakllantirishda, shaxsning ma'naviy-ma'rifiy darajasini takomillashtirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Musiqa san'ati madaniy fenomen sifatida yangi avlodni tarbiyalash va kamolga etkazish borasida cheksiz imkoniyatlarga egadir. San'at bilan oshno bo'lgan yoshlarning hayotga bo'lgan munosabati, milliy urf-odat va umumbashariy qadriyatlarga hurmati baland bo'ladi. Shu o'rinda, musiqa hech narsa bilan o'lchab, solishtirib bo'lmaydigan beqiyos ta'sir kuchiga ega desak, ayni haqiqatni aytgan bo'lamiz deya ta'rif beradilar yurtboshimiz.
6 A.M.Nurmuhamedjanov."Yoshlar musiqiy tafakkurini shakllantirishning o'ziga xos xususiyatlari". FarDU ilmiy xabarlari jurnali. 2024. 2-son. 87-b.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Bugungi kunda davlatimiz rahbari tomonidan madaniyat va san'at sohasini rivojlantirishga katta e'tibor qaratilmoqda. Jumladan, musiqa san'atini yanada takomillashtirish, jahon hamjamiyati bilan o'zaro hamkorlikni yo'lga qo'yish, soha mutaxassislarini yanada qo'llab-quvvatlash masalalari muhim ahamiyat kasb etmoqda. Aynan joriy 2024-yilning 26-30-avgust kunlari YUNESKO shafeligida qadimiy shahrimiz Samarqandda "Sharq taronalari" XIII xalqaro musiqa festivali bo'lib o'tdi. Xalqaro festival hisoblanuvchi "Sharq taronalari" Markaziy Osiyodagi eng katta festivallardan hisoblanadi. Festival o'tkazilishidan asosiy maqsad milliy musiqa san'atida erishilgan yutuqlarni keng ommaga tatbiq qilish, millatlarning madaniyat va an'analarini asrash va rivojlantirish, sozandalik va xonandalik yo'nalishidagi iqtidorli yoshlarni qo'llab-quvvatlash, shuningdek, xalqaro ijodiy aloqalarni kengaytirish, tinchlik, do'stlik va o'zaro bag'rikenglik g'oyalarini targ'ib qilishdan iborat. Ma'lumot o'rnida aytishimiz mumkinki, 1997-yilda tashkil qilinib, birinchi marotaba o'tkazilgan "Sharq taronalari" xalqaro musiqa festivalida 31 ta davlatdan musiqiy guruhlar va ijrochilar tashrif buyurishgan bo'lsa 2019-yilda o'tkazilgan XII "Sharq taronalari" xalqaro musiqa festivalida ishtirok etgan davlatlar soni 75 taga yetgan7.
2024-yilning 26-30-avgust kunlari o'tkazilishi rejalashtirilgan "Sharq taronalari" XIII xalqaro musiqa festivalida dunyoning 80 ga yaqin mamlakatlaridan 300 nafarga yaqin vakillar qatnashishdi. 26-avgust kuni Samarqand shahrida "Sharq taronalari" XIII xalqaro musiqa festivalining tantanali ochilish marosimi bo'lib o'tdi. Unda, 400 nafardan ziyod san'atkor, olimlar va vakillar qatnashishdi. Festivalning ochilish marosimida O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ishtirok etib, nutq so'zladi. Nutqi davomida "Sharq taronalari" festivali, mohiyat e'tiboriga ko'ra, bugungi kunda "jahon taronalari" anjumaniga aylanganini ta'kidladi. Shuningdek, Davlat rahbari xalqlar o'rtasida do'stlik va ahillikni mustahkamlash, musiqiy merosni o'rganish va kelgusi avlodlarga yetkazish masalalariga e'tibor qaratdi. Shu bois, "Sharq taronalari" festivali tarixi va musiqa madaniyatiga doir ma'lumotlarni o'zida mujassam etadigan alohida ensiklopediya va uning virtual shaklini ishlab chiqish, anjumanning xalqaro "Do'stlar klubi"ni tashkil qilish tashabbusi ilgari surildi. Festivalning g'olib va sovrindorlari ishtirokida dunyo mamlakatlarining nufuzli sahnalarida konsert dasturlarini o'tkazish taklifi bildiri ldi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Hamidov H. "O'zbek an'anaviy qo'shiqchilik madaniyati tarixi". 105-bet.
2. N. Raxmatova. O'zbek musiqa adabiyoti: O'quv qo'llanma / N.Yuldasheva, N. Raxmatova; O'zR. Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, O'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi markazi. -Т.: «Iqtisod- Moliya», 2016. - 144 b.
7 "Sharq taronalari" XIII xalqaro musiqa festivali haqida PRESS-RELIZ. https://gov.uz/oz/madaniyat/news/view/.2024/08/29.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
3. To'ychiyeva S. iMadaniyat va san'atimiz rivojidagi zarsahifalar // Yangi O 'zbekiston gazetasi. - Toshkent: 2022.
4. Asafev B.V. Zamonaviy rus musiqashunoslik va uning tarixiy vazifalari.- De Musica, 1-son. L., 1926, 17-bet.
5. "O'zbek milliy maqom san'atini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori. 17.11.2017 yildagi PQ-3391-son. Lex.uz.
6. A.M. Nurmuhamedjanov. "Yoshlar musiqiy tafakkurini shakllantirishning o'ziga xos xususiyatlari". FarDU ilmiy xabarlari jurnali. 2024. 2-son. 87-b.
7. "Sharq taronalari" XIII xalqaro musiqa festivali haqida PRESS-RELIZ. https://gov.uz/oz/madaniyat/news/viewA2024/08/29.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
^Xusanov Husniddin O'rinovich, O'zbekiston davlat san'at va madaniyat instituti, "Milliy qo'shiqchilik" kafedrasi mudiri v.b., katta o'qituvchi, [Хусанов Хусниддин Оринович Узбекский гoсудaрствeнный институт искусствa и культуры, зaвeдующий кaфeдрoй «Нaциoнaльнoe пение» в.и, ^рший прeпoдaвaтeль], [Husanov O. Husniddin, Uzbek State Institute of Art and Culture, Head of the Department of National Singing, V.I., Senior Lecturer]; manzil: 190111, O'zbekiston, Toshkent, [адрес: 190111, Узбеки^^ Тaшкeнт,], [address: 190111, Uzbekistan, Tashkent,]
