CC BY
56O'SIMLIKLARDA FIZIK-KIMYOVIY TAHLILLAR OLISHNING O'ZIGA
XOS XUSUSIYATLARI
Malika Rabbimovna Tursunova, Saltanat Normatovna Shomuratova
Toshkent kimyo texnologiya insituti
ANNOTATSIYA
O'simliklar va urug'lardagi faol moddalarning foizini aniqlashtirish uchun miqdoriy tahlilning standart usullari mavjud. Biroq, o'simliklarni tahlil qilishning muhim sharti o'rtacha namunani to'g'ri olishdir. Ushbu maqolada o'simliklarda fizik-kimyoviy tahlillar olishning o'ziga xos xususiyatlari haqida amaliy-analititik ma'lumotlar berilgan.
Kalit so'zlar: analitik na'muna, quritish pechkasi, eksikator, karotinoidlar, L.ruthenicum, izolyatsiya
CHARACTERISTICS OF PHYSICO-CHEMICAL ANALYSIS IN PLANTS
ABSTRACT
There are standard methods of quantitative analysis to determine the percentage of active substances in plants and seeds. However, an important condition for the analysis of plants is the accuracy of the average sample. This article provides practical and analytical information on the specifics of physicochemical analysis in plants.
Keywords: analytical sample, drying oven, desiccator, carotenoids, L.ruthenicum, insulation
O'simliklar va urug'lardagi faol moddalarning foizini aniqlashtirish uchun miqdoriy tahlilning standart usullari mavjud. Biroq, o'simliklarni tahlil qilishning muhim sharti o'rtacha namunani to'g'ri olishdir. Analitik namuna - bu oz miqdordagi material, uning tarkibi jihatidan butun massasining o'rtacha tarkibiga eng mos keladi. To'g'ridan-to'g'ri sinov materialining massasidan olingan o'rtacha namunalar dastlabki yoki dastlabki namunalar deb nomlanadi. Barcha o'rganilayotgan materialning bir xilligini yo'q qilish uchun dastlabki namuna kichik qismlarda va har doim tekshirilayotgan ob'ektning ko'p joylarida olinadi. Laboratoriyaga etkazib berilgan asl namunasi o'rta namunani olish uchun material bo'lib xizmat qiladi. Dastlabki namuna stakanga yoki qalin qog'oz varag'iga ingichka qatlamga bir tekis taqsimlanadi va materialning qisqichlari turli joylardan shisha idishga olinadi. O'rta namuna analitik namunani olish uchun materialdir. O'rtacha namunani chinni eritmasida yaxshilab maydalash va aralashtirish kerak.
Namlikni aniqlash
Qurilmalar, materiallar va reaktivlar. Tahlil ikki nusxada tavsiya etilgan usul [yordamida amalga oshirildi. Ishda analitik tarozi, quritish pechkasi, eksikator ishlatilgan.
Tahlil. Yaxshilab aralashtirilgandan so'ng, urug'larning laboratoriya namunasi taxtada yupqa qatlamga yoyilib, har bir aniqlash uchun har xil joylardan taxminan 1 g urug'lar olingan. Har bir urug namunaning turli qismlaridan alohida dozalarda 3 -4 dozada olingan. Tanlangan urug'lar hovanchada ehtiyotkorlik bilan maydalangan, so'ngra oldindan quritilgan va tortilgan tortish idishlariga o'tkazilgan va qopqoq bilan yopilgan holda analitik tarozida tortilgan. Urug'lik namunalarini quritish 100-105C haroratda quritadigan shkafda 4 soat davomida olib borildi. Belgilangan vaqt tugagandan so'ng, tortish idishlari shkafdan tezda olib tashlandi, qopqoq bilan yopildi va eksikatorga 10-15 daqiqa davomida joylashtirildi. Sovutilgan va tortilgan idishlar yana 30 daqiqa davomida quritadigan pechga qo'yildi, so'ng olib tashlandi, sovitildi va tortildi. Bu doimiy vaznga yetguncha takrorlandi.
Doimiy vazn og'irliklar orasidagi farq 0,001 g dan oshmasa erishilgan deb hisoblanadi.
Urug'larning namligi% (X) da quyidagi formula bo'yicha hisoblanadi:
X=P1-P2*100/R,
Bu erda
P1 - quritilishdan oldin urug'larning gdagi og'irligi;
P2 - quritgandan keyin urug'larning gdagi vazni;
R - urug 'namunasi, g.
Yakuniy natija ikkita parallel aniqlashning o'rtacha qiymati sifatida qabul qilindi. Parallel aniqlanishlar o'rtasidagi farqlar 0,3% dan oshmadi.
Kulning miqdori
Qurilmalar, materiallar va reaktivlar. Tahlil ikki nusxada tavsiya etilgan usul [13] yordamida amalga oshirildi. Biz analitik tarozi, muffle pechkasi va eksikatordan foydalanganmiz.
Kul tarkibi, tarkibida qora zarralar shaklida organik moddalar borligi yo'qolguncha, namunani muffelda 600-8000 C haroratda, 2-3 soat davomida yoqish orqali aniqlandi (2.3-rasm). Kul tarkibi muffle ichida kulsizlanishdan oldin va keyin krujka massasi orasidagi farq bilan aniqlanib, dastlabki namunadagi foizlar bilan ifodalangan, quyidagi formula bo'yicha:
Z = M1 - M 2 * 100 / H, bu erda
M1 - quritishdan oldin namuna bilan krujkaning og'irligi, gr.
M2 - quritgandan keyin namuna bo'lgan krujkaning massasi, gr.
H - namunaning og'irligi, gr
Analiz uchun tayyorlangan L.ruthenicum o'simligining mevalari va
maydalangan qismi.
O'simlik turlari tarkibidan turli biologik faol moddalami ajratish, ulaming fizik-kimyoviy hamda farmakologik xususyatlarini o'rganishda ularning potogen mikroorganizmlarga bo'lgan faolligi sinab ko'rish muhim amaliy ahamiyat kasb etadi. Bugungi kunda farmokologiya, tibbiyot va kimyoviy ishlab chiqarishning turli sohalarida o'simlik moddalaridan olinadigan tabiiy biologik faol birikmalarga bo'lgan talab ortib bormoqda.
Respublikamiz tabiiy o'simlik resurs zaxirasidan foydalangan holda tabiiy biologik faol birikmalarni o'rganish muhim amaliy ahamiyatga ega. Ma'lumki, oqsil tabiatli birikmalar turli (gormonal, antimikrob, antivirus va saratonga qarshi) faolliklar namoyon qilishi tadqiqotchilar e'tiborini o'ziga jalb qilib kelmoqda.
Istiqbolli sho'rga chidamli 12 turdagi cho'l o'simliklar oqsil-peptid fraksiyalarini va solishtirish uchun bitta galofit Tamarix ramosissima (Tamaricaceae) dan ajratilgan umumiy polifenol mikroblarga qarshi faolligi 5ta shartli potagen mikroorganizmlarda sinovdan o'tkazildi. Ijobiy nazorat variant sifatida keng ta'sir spektriga ega antibiotikkanamitsinning 5mkg\ml dozasidan foydalanildi(3.2-rasm)(3.4-jadval). Ajratilgan moddalarning antibiotik potensialini o'rganishda O'zR FA mikrobiologiya insitutida saqlanayotgan shartli potogen bakteriyalar ( Batcillus subtilis, Escherichia coli, Pseudomonas aeroginosa, Staphylococcus aurreus, Candidaalbicans) test -kulturalaridan foydalanildi (3.2-rasm).Moddalarning antimikrob imkoniyatlarini o'rganish natijasida ularning foydalanilgan test-kulturalariga nisbatan antogonistik va bakteriositatik faolliklarga ega ekanligi isbotlandi.
Namlik aniqlash natijalari
L.ruthenicummevalarini namlik darajasini aniqlashimiz uchun biz xovoncha, eksikator,tarozi va quritish shkafidan foydalandik.Ushbu tahlilimiz taxlil uchun olingan idishlarimiz bir xil massaga kelguncha amalga oshirildi.
№ byuksa Byuks og'irligi , g Asl na'munad agi byuksning vazni, g Og'irlig ^ g Quritgandan keyingi olingan natijalar Quruq modda, % O'rtacha qiymat, %
№1
Tajriba 1 14,7770 16,5516 1,7746 16,3602 10,78 11,0
Tajriba 2 16,2507 17,8013 1,5506 17,6270 11,24
Tajriba 3 13,2182 15,0433 1,8251 14,8427 10,99
№2
Tajriba 1 14,5340 16,1320 1,598 15,8884 15,24 15,36
Tajriba 2 25,0089 27,9071 2,8982 27,4607 15,40
Tajriba 3 14,1478 15,6909 1,5431 15,4526 15,44
Tahlillar natijasi shuni ko'rsatadiki 3 martalik tahlil natijalarimiz bir-biriga yaqin natijalar ko'rsatdi. Biz o'rtacha miqdorni tanlab oldik. L.ruthenicum o'simligining mevasining namlik darajasini tahlil qilganimizda umumiy massani 11% ni namlik tashkil qilishi aniqlandi.
Kul tarkibini aniqlash natijalari
Tahlil ikki nusxada tavsiya etilgan usul yordamida amalga oshirildi. Biz analitik tarozi, muffle pechkasi va eksikatordan foydalanganmiz.
Kul tarkibi, tarkibida qora zarralar shaklida organik moddalar borligi yo'qolguncha, namunani muffelda 600-8000 C haroratda, 2-3 soat davomida yoqish orqali aniqlandi. Kul tarkibi muffle pechkasi ichida kulsizlanishdan oldin va keyin tigl massasi orasidagi farq bilan aniqlanib, dastlabki namunadagi foizlar bilan ifodalangan.
№ Tigl Tigl og'irligi, g Dastlabki na'muna bilan tortilgan vazn, g Og'irlik, g Yonishd an keying natijalar, g Kul og'irligi, g O'rtacha qiymat, %
№1
Tajriba 1 17,074 4 19,0379 1,9635 17,2085 6,82 6,66
Tajriba 2 17,852 2 19,7967 1,9445 17,9798 6,56
Tajriba 3 6,0096 7,1812 1,1817 6,0799 6,62
Lobaratorya tahlilini biz ketma-ketlikda 3marta amalga oshirdik.Ushbu tahlil natijalari bir-biriga yaqin miqdorda chiqdi va biz o'rtachasini hisobladik. L.ruthenicum o'simligi mevasining kullik miqdori umumiy massani 6,66%ni tashkil qiladi.
REFERENCES
[1] Toshmurodovna, K. M. (2020, October). DUKKAKLI DON EKINLAR HAYOTIDA MIKROELEMENTLARNING AGROKIMYOVIY VA FIZIOLOGIK ROLI. In Archive of Conferences (Vol. 8, No. 1, pp. 50-53).
[2] Nuriddinova, M. I. (2004). Tabiatshunoslikni o 'qitish metodikasi. T.:«Cho'lpon»-2005 y.
[3] Sobirova, R. A., Abrorov, O. A., Inoyatova, F. X., & Aripov, A. N. (2006). Biologik kimyo.
[4] Shukhrat, A., Muzaffar, D., Rasuljon, A., & Shokirjon, O. (2019). Research of physical and chemical indicators and food value of semi-finished products of sauce-past of fruits and vegetables. Chemistry and Chemical Engineering, 2019(3), 45.
