CC BY
1УДК 631.4:631.874. (571.15)
МЫСЬЩ КРИПТОСПОРИДИОЗЫН ДИАГНОСТИКАЛАУ ЭД1СТЕР1 ТШМД1Л1ГШ САЛЫСТЫРМАЛЫ БАГАЛАУ
МАРАТОВА ГСЛН¥Р МАРАТЦЫЗЫ
«С.Сейфуллин атындагы ^азАТЗУ» КеАК, «Ветеринарлык медицина» кафедрасыныц 1
курс магистранты, Астана, ^азакстан
Аннотация. Heine микроскопиялыц эд1стер1н, иммунохроматографиялыц FASTest Crypto-Giardia Strip жэне иммуноферменттж ProSpecT Cryptosporidium Microplate тесттерт цолданып, Астана цаласыныц иеЫз жануарлар баспанасынан жинацталган 14 мысыц нэжгс сынамалары криптоспоридиозга салыстырмалы квзцараспен зерттел1нд1. Жануарлардыц 7.1% Cryptosporidium spp. аныцталды. Паразиттермен нацты залалдануы тек Heine жэне ProSpecTтест1 арцылы кврШс берд1. Мысыц криптоспоридиозын аныцтауда Heine эд1с1 твмен цуны мен Yнемдiлiгiне байланысты б1ртш1 тацдау ретшде царастырылуы тшс.
Клт свздер: криптоспоридиоз, диагностика, Heine эдш, иммунохроматографиялыц экспресс-тест.
Мысы; - адам серш ретшде иелершш психикалык-физикалык денсаулыгы мен жайлылыгын камтамасыздандыра алады. Ресми акпарат бойынша элемдеп мысы; саны шамамен 700 млн жетедi (220 млн YЙ жагдайында багылатын жэне 480 млн кацгыбас жануарлар). Жалпы калыптаскан кезкарас накты тiркелiнбеуiне байланысты мысы; популяциясы саныныц айтарлыктай жогары болуы мYмкiн деп санайды. Осы YЙ жануары адам тiршiлiгiнде мацызды рел аткарса да, денсаулыкка кауiп тендiредi. Ол тiстеу, сызаттар жэне аллергия кауптершен баска, зооноз инфекциялардыц алуан тYрiн камтуы мYмкiн. Осылайша, бул Yй жануарларымен тыгыз байланыс - тэуекел факторы ретшде карастырылады [1].
Омырткалы жануарлардыц асказан-iшек жолдарын мекендейтш карапайымдылар туысы Cryptosporidium тYрлерi экстрацитоплазмалык жогары патогендi паразиттер болып табылады, олар адам жэне баска жануарлар криптоспоридиозын тудырады. Адамдарда ауру эдетте устамалармен керiнедi, сулы диареямен байкалатын штш ауырсынуы, элсiздiк, жYрек айну, кусу жэне дене кызуыныц кетерiлуiмен сипатталады [2, 3, 4].
Бiрнеше зерттеулер мысыктарда Cryptosporidium spp. инфекциясыныц таралуын керсеттi. Дегенмен, мысыктар популяциясында Cryptosporidium spp. таралуыныц жан-жакты жаhандык багалауы жок. Cryptosporidium spp. инфекциясыныц элеуетп кезi ретiнде мысыктарга катысты когамдык денсаулыкты алацдатуды ескере отырып, бул талдау Cryptosporidium spp.-ныц бiрiктiрiлген жаhандык таралуын жэне соган байланысты мысыктардан тарайтын кауiп факторларын ^азакстан бойынша багалауга арналган алгашкы кешендi шолуды усынады.
Cryptosporidium spp. аньщтау Yшiн кептеген эдiстер колданылады, соныц iшiнде микроскопиялык, иммунологиялык жэне молекулалык эдiстердi камтиды. Микроскопиялык аныктау нэж1с Yлгiлерiндегi экологиялык жэне химиялык туракты ооцисталарды iздеуге негiзделген [8, 9]. Дегенмен, дымкыл табиги Yлгiлерде ооцисталарды аныктау мYмкiн емес. Осы себепт нэжiс Yлгiсi заттык шыныга жагылады жэне боялады. ^ажет болган жагдайда бояу алдында Yлгiлердi флотация немесе тундыру эдiстерiн колдана отырып концентрлейдi [10]. Инвазияны диагностикалаудыц иммунологиялык жэне молекулярлык эдiстерi кYрделiрек, бул оларды скринингке, эсiресе ресурс жетiспеген жагдайда ыцгайлы етедi. Дегенмен, олардыц сезiмталдыFы мен ерекшелiгi эдетте паразиттердi аныктаудыц микроскопиялык эдiстерiнен элдекайда жоFары болады [11]. Микроскопия жылдам, Yнемдi жэне сенiмдi диагностикалык курал болFандыктан, бул макалада Heine бояу эдiсiнiц
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
диагностикалык ешмдшп классикалык Фюллеборн эдiсiмен салыстырылады. Осы ею эдiс тацдалды, ейткенi баска эдютер кол жетiмдi емес боягыштарды (мысалы, сафранин) немесе флуоресценттi микроскопияны (мысалы, аурамин, фенол) пайдалануды талап етедь Зерттеу материалы мен эдктер1
Yлгiлердi алу
Зерттеуге материал Астана каласыныц иесiз жануарлар баспанасынан 14 мысык нэжiсiнен жеке тiк шек сынамаларын алу аркылы жиналды. Yлгiлердi алу процесi зерттеу максатына жэне сынак эдiстемесiне сэйкес жYргiзiлдi. Бул зерттеуде нэжiс Yлгiлерi мысыктардыц клиникалык жагдайларын ескере отырып жиналды. Эрбiр Yлгi стерильдi контейнерлерге салынып, бiрден идентификацияланды. Yлгiлер зертханалык зерттеулерге дешн +4°С температурада сакталды жэне 24 сагат iшiнде талдауга жеткiзiлдi. Yлгiлердi жинау кезiнде санитарлык-гигиеналык талаптар катац сакталды. Бул шаралар зерттеудщ сапасын камтамасыз ету жэне коршаган ортага ыктимал ластану каупiн азайту Yшiн мацызды болды. Иммунохроматографиялыц талдау (ИХТ) жэне тест нэтижест интерпретациялау Yлгiлердi Fastest®Crypto-Giardia (MEGACOR, Австрия) коммерциялык жинагын колдана отырып, Cryptosporidium &рр. ооцисталарыныц еритiн антигендерiн сапалы аныктауга арналган иммунохроматографиялык тест аркылы ендiрушi нускаулыгына сэйкес тексердiк.
^ажетп нэж1с Yлгiсiнiц келемiн (тыгыз: 1 касык, жумсак: 2 касык, суйык немесе су тэрiздi: 3 касык нэжiс) буфер ерiтiндiсi бар Yлгi тYтiгiне бiркалыпты салдык. Содан кейiн Yлгi тутшн жауып, бiртектi коспа алу Yшiн оны айналдырдык. Кейiн Yлгi тутшн келденец бетке 15 минутка койдык. Осыдан соц сынак таякшасын тYзу кYЙде, багыттау керсеткiлерi теменге карап туратындай етiп, Yлгi тугшне кем дегенде 1 минутка енпздш. Yлгi-буфер коспасы бакылау сызыгына жеткен кезде, сынак таякшасын тупктен алып, оны тегiс эрi келденец бетке орналастырдык. Инкубациядан кейiн тест нэтижесш 5 минуттан соц окыдык. Егер кек тYCтi жолак пайда болса, криптоспоридиоз бар екендшн, ал жасыл тYCтi болса, сынама терiс екенш бiлдiредi. Зерттеу сынамалары нэтижесiнде криптоспоридиум антигендерi аныкталмады (1-сурет).
1-сурет. ИХТ Tepic нэтижесi кeрсетiлген тест жола;тары
ProSpecT Cryptosporidium Microplate иммундыц талдау нэтижелерi. ProSpecT Cryptosporidium Microplate Assay - Cryptosporidium спецификалы; антигeнiн аныктауга арналган катты фазалы; иммунды; талдау. Суйылтылган нэжic Yлгiлepi спецификалы; антидeнeлepiмeн байланыскан микропластиналы; шувдырларга косылады. Егер антиген бар болса, оны байланыстырылган антидене ар;ылы «тут;ындалады». ¥цгымалар инкубацияланып, содан кeйiн байланыспаган материалды жою Yшiн жуылады.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Фермент конъюгаты (желкек пероксидаза ферментсмен белгшенген моноклональды Cryptosporidium спецификалык антигеншщ антиденесi) косылады. ¥цгымалар кайтадан инкубацияланып, содан кешн байланыспаган ферменттi конъюгатты жою Yшiн жуылады. Оц реакция болган жагдайда Cryptosporidium спецификалык антигенi фермент конъюгатын уцгымамен байланыстырады. Ферментке субстрат 3,3',5,5'-тетраметилбензидин (TMB) косылады. Егер антиген бар болса, фермент субстратты боялган реакциялык eнiмге сары тYCке айналдырады. Бул тYCтi eзгерiстi визуалды немесе спектрофотометриялык эдiспен аныктауга болады. Терiс реакция болган жагдайда, антиген болмауы немесе оныц мeлшерiнiц ферменттi конъюгатты байланыстыруга жеткiлiксiз болуы салдарынан боялган реакциялык ешм пайда болмайды. 12 нэжю Yлгiсiне иммунологиялык талдау сынагы жYргiзiлiп, нэтижесiнде 1 мысыктан Cryptosporidium cati аныкталды (2-сурет).
2-сурет. Elisa эдюшщ нэтижесiнде аныкталган ферменттщ тYCтi eзгерiсi
Heine бояуыныц нэтижелерi.
Мысыктардан алынган 14 нэжiс сынамасыныц Heine бояуы Yшiн нэж1стщ аз мeлшерi бiрдей мeлшерде суйылтылган карбол фуксин ерiтiндiсiмен араластырылды. Жщшке жагынды дайындап, бeлме температурасында ауада кептiрiлдi жэне иммерсонды май тамызып, x10 окуляр мен x100 объектившщ кeмегiмен кептiруден кешн 15 минут бойы зерттелдi. Нэтижесшде бiр мысыктан криптоспоридиоз аныкталды(З-сурет).
3-сурет. C.cati ооцисталарыныц микроскоп астындагы ^ртю
Ооцисталар тYCciз, сынгыштыгы жогары, диамeтpi 5 мкм-ге дешнп децгелек немесе сопа;ша тYзiлiмдepгe у;сады. Iшкi ;¥рылымдар ооцисталар шшде ;ара да;тар тYpiндe кершдь Heine эдici бip гана бояуды пайдаланатынды;тан жещлдетшген жэне арзаныра;. Сонымен ;атар, Heine эдюшщ ceзiмталдыFын фазалы; контрастты микроскопия немесе x400 Yлкeйту кeзiндe зерттеу ар;ылы аpттыpуFа болады. Сонды;тан Cryptosporidium spp. жаFынды скрининг! Yшiн бipiншi тацдау peтiндe Heine эдiciн усынамыз. КYмэндi немесе кYмэндi оц Yлгiлepдi модификацияланFан Циль-Нильсен бояуы немесе бас;а кYPдeлipeк эдicтep ар;ылы да pаcтауFа болады. ^орытынды
ProSpecT Cryptosporidium Elisa эдici мен Heine бояуын ;олдана отырып, C.cati-мен ездЫнен ж¥ктыpылFан 14 мысы;тыц нэж1с Yлгiлepiн салыстырмалы зерттеу нeгiзiндe криптоспоридиозды микроскопиялы;, иммунды; диагностикалаудыц eкi эдiciнiц де бipдeй тиiмдiлiгi аны;талды. FASTest Crypto-Giardia Strip экcпpecc-тecтiнiц кeмeгiмeн иммунохроматографиялы; зерттеу - терю нэтиже бepдi. Бул криптоспоридиозды аньщтауда тиiмciз эдic екенш кepceттi. Elisa эдici ауруды диагностикалаудыц дэл нэтижесш кepceттi. Дегенмен, Heine эдiciмeн салыстырмалы тYPдe тиiмciздeу. Сeбeбi ол ;ымбат;а тYceдi, оныц ;олданылуы кYPдeлipeк жэне кеп уа;ытты талап етедь Cryptosporidium spp. аны;таудыц темен ;унына байланысты жэне уа;ыт ресурстарын Yнeмдeу Yшiн Heine эдiciнe арты^ылы; беру керек.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
1. Ali Taghipour. Global prevalence of Cryptosporidium spp. in cats: A systematic review and metaanalysis/ Sasan Khazaei, Sahar Ghodsian, Mina Shajarizadeh, Meysam Olfatifar, Masoud Foroutan, Aida Vafae Eslahi, Amalia Tsiami, Milad Badri, Panagiotis Karanis.// Research in Veterinary Science 137 (2021) 77-85
2. Thompson R.C.A. Cryptosporidium and cryptosporidiosis/ Olson M.E., Zhu G., Enomoto S., Abrahamsen M.S., Hijjawi N.S. //Adv.Parasitol. - 2005. - V. 59. - P.77-158.
3. "New" human pathogen/J. Clin. Pathol.// - 1985. - V.38. - P.1321-1336.
4. Current W.L. Cryptosporidiosis/ Garcia L.S. //Clin.Microbiol.Rev. - 1991. - V.- P.325-358.
5. C.A., Fayer R., Eds. /Cryptosporidiosis of man and animals. //Boca Raton: CRC Press Inc., 1990. - Pp.83-104.
6. Anderson B.C. /Cryptosporidiosis in bovine and human health//J.Dairy Sci. - 1998. - V.81. -P.3036-3041.
7. O'Donoghue P.J. /Cryptosporidium and cryptosporidiosis in man and animals// Int.J.Parasitol. -1995. - V.25. - P.139-195.
8. J.Quilez/ Prevalence of Cryptosporidium and Giardia infections in cattle in Aragon (Northeastern Spain)//Vet.Parasitol. - 1996. - V.66. - P.139-146.
9. Casemore DP. /Laboratory methods for diagnosing cryptosporidiosis. J Clin Pathol 1991; 44: 445451. trial//J. Clin. Microbiol. - 1998. - V.36. - P.995-998.
10. Scorza, A.V./ Prevalence of selected zoonotic and vector-borne agents in dogs and cats in Costa Rica// Duncan, C., Miles, L., Lappin, M R. Vet. Parasitol-2011. 183, 178-183P
11. Heine, J./Heine einfache Nachweismethode fur Kryptosporidien im Kot// Zbl. Vet. Med. - 1982-V. 29. - P.324-327.
