CC BY
38
УДК 616.155.194-058:616-008
А.Н. Цожахметова, С.А. Быкыбаева, М.В. Ли, Б. Онгарбаев, З. Аманшаева
С.Ж. Асфендияров атындагы Цазац ¥лттыцмедицинауниверситетi Нутрициология кафедрасы
¥ЛТТЬЩ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТ СТУДЕНТТЕР1 АРАСЫНДА ТЕМ1Р ТАПШЫЛЬЩ АНЕМИЯ ТАРАЛУ ДЕЦГЕЙ1Н БАГАЛАУ
Адам агзасындагы тем1р тапшылыгы, элемдег1 анемияныц пайда болуыныц ец жт себеб1 болып табылады. Тем1р тапшылыц анемия басца жуцпалы емес аурулармен цатар цогамдыц денсаулыц сацтауда взект1 мэселе туындатып, халыцтыц турл1 жас топтарыныц арасында алдын алу шараларын дер кезтде жург1зуд1 талап етедь ТТА-ы цаз1рг1 тацдагы осал топтардыц цатарындагы студенттердщ де физикалыц жэне интеллектуалды денсаулыгына цаут твнд1редь Бул мацала ¥лттыц медицина университет студенттершц арасында тем1р тапшылыц анемияныц таралу децгешн багалау мацсатымен жург1зыщ тамацтану сипатымен байланысты денсаулыц кврсеткштерте талдау жасалган.
ТYйiндi свздер: тем1р тапшылыц анемия, салауатты тамацтану, жастар денсаулыгы
ДДС¥ мэлiмдеуiнше, кептеген дамушы елдерде жаппай таралган TeMip тапшылы; анемияныц шынайы салдары жалпы ел1м-жтмнщ, аналар арасындагы ;ан кетушщ, мектеп жасындагы окушылардыц Yлгерiмi мен ецбекке ;абшетшщ темендеуi туралы статистикалы; деректерден бiлуге болады[1]. Анемияныц алдын алуга жумсалып отырган кептеген ау;ымды KYш-жiгерге ;арамастан, оныц таралу денгеш темендемейдi, сонды;тан оныц жогары денгейде таралуына жэне салдарыныц денсаулы; керсетюштерше эсерi зор болганды;тан, бул ;огамдык; денсаулы; са;тау мамандарыныц назарын Yнемi аудартып отырады[2,3]. Темiр тапшылы; анемияга шалды;;андардыц арасында, болаша; аналар мен ендi емiрге ;адам бас;ан жастар, ягни студенттер де мацызды орындардыц бiрiн алады. Студентiк уа;ыт, ол адам емiрiндегi ;имыл-;озгалыск;а толы, ЖYЙке-ЖYЙесiнiц ;озуы жогары денгейде болуынан, ;ауш-;атер тобына жатады[4]. Осыган орай, студенттер арасындагы темiр тапшылыгыныц алдын алуга арналган скрининг багдарламаларын эзiрлеу басты ма;саттардыц бiрiне айналып, гылыми зерттеулер ЖYргiзудегi басты багыттар ;атарына жатады[5]. Бангладештiц Ноахали ецiрiнiц студенттерi арасында зерттеу нэтижелерi ТТА-мен 55,3% шалдыкданын аньщтады, олардыц шшде 63,3% эйелдер, 36,7% ерлер болды. Yндiстанада дэртер-студенттер арасында 32% (ерлер-20,0, эйелдер-44,0) ;урады[6,7]. Зерттеудщ мацсаты
Бул жумыс С.Ж. Асфендияров атындагы ;аза; ултты; медицина университетi студенттершщ арасында темiр тапшылы; анемияныц таралу денгешн багалау ма;сатымен ЖYргiзiлдi. Материалдар жэне эдiстер
¥МУ студенттер арасында ТТА таралу денгешн зерттеуде сауалнамалы; жэне жедел эдiстердi ;олдану ар;ылы жасалды. Кандагы гемоглобин децгейi 30 студенттен жедел эдкт Hemocue Hb 201 Plus аппаратын ;олданумен аны;талды. Сауалнама
https://www.survio.com ;олдану ар;ылы электронды TYPДе жалпы саны -96, оныц 64 ;ыз бала, 32 улдар ;амтылган.
Нэтижелер жэне талцылау
Сауалнама Каз¥М¥-нщ Yш мектептщ студенттерi арасында еткiзiлдi. Респонденттер «Когамдык; денсаулы; са;тау» мектебiнен 43%, «Стоматологиядан» 25%, «Жалпы медицинадан» 32% студент ;атысты. Катыс;ан студенттердiц арасында улдар -33,3%, ;ыздар -66,7% ;урады.
Зерттеу барысында сауалнама ар;ылы аны;талганы, рационда KYнделiктi темiрге бай ет ешмдерш тутынатындар -57 (60%)- ге жетп, оныц iшiнде ерлер -20% (19), ;ыздар - 40% (38). Ал аптасына ет енiмдерiн 1 рет тутынатындар - 29%, айына 1 рет тутынатындар 10% ды ;урады (сурет 1). КДС мектебшщ студенттерi арасында KYнделiктi ет немесе балы; ешмдерш тутынатындар саны - 27 болса, жалпы медицина мектебшен - 20, стоматологиядан - 9 студентп ;урады.
■ КYнделiктi
■ аптасына 1 рет
■ айына 1 рет
■ ^олданбаймын
Сурет 1 - Ет ешмдерш тутыну жишпнщ децгеш
Жемiс жэне KeKeHic енiмдерiн KYHделiктi тутынатын студенттер 59%, ал аптасына 1 рет тутынатын студенттер 33%- ды ;урады (Сурет 2).
0%
■ ^нделэкп
■ айына 1 рет
■ аптасына 1 рет
■ колданбаймын
Сурет 2 - Жемic жэне кeкeнic eнiмдерiн тутыну жишпнщ децгеш
Кeкeнic пен жемic жидектер ^рж, алхоры, алма, болып саналады. Шэй, кофе cекiлдi темiрдiн, сщуш
асжапыра;) темiрдiн, мацызды газдершщ бiрi баяулататын eнiмдердi жиi тутынатындардын, Yлеci
болганды;тан оларды KYHделiктi тутыну мацызды 67% курады (Сурет 3).
21
64
0 10 20 30 40 50 60 70
сирек 21
□жок 14
□иэ 64
Сурет 3 - Тем1рдщ сщуш баяу.
Элаздж пен шаршагышты;, бас айналуы, есте са;таудыц тeмендеуi, уй;ышылды;, тершщ бозаруы, мурыннан ;ан кету cекiлдi синдромдар ТТА ныц ай;ын белгшершщ бiрi. Студенттер арасында осындай синдромдар 30%-да байкалган. Сауалнаманыц нэтижелерi бойынша, кандагы гемоглобин децгешне байланысты ТТА ныц жецш TYрi кездесетшдердщ Yлеci 15%, ал орташа TYрiмен 11%-ы курады. Сонымен катар, кeптеген отанды; жэне шетелдж гылыми зерттеулер деректерiне сэйкес, ЖYKтiлiк кезiнде анемияга шалдыккан анадан келешекте каназды; ауруыныц кездесу ы;тималдылыгы жогары болатыны дэлелденген. Студенттер арасында ата-анасы немесе туыстары анемиямен ауыргандардыц Yлеci 35% болды. Темiр препараттары (темiр глюконаты, темiр сульфаты, темiр (III) полимальтозат гидрокcидi) ТТА емдеудщ тиiмдi тэсшдершщ бiрi болып саналганымен, кемшiлiгi емделу уа;ыты уза;;а созылуымен байланысты.
eнiмдердi тутыну жиiлiгi
Сауалнамада студенттердщ 20% темiр препараттарын колданганын айтты.
Тагам eнiмдерiн темiрмен байыту (фортификациялау) «Халы; денсаулыгы жэне денсаулы; са;тау ЖYЙеci туралы» КР кодекстщ 111-бабына [8] сайкес ЖYргiзiледi. Бул бапта халы; арасындагы аталмыш жагдайдыц алдын алу ма;сатында, хальщтыц TYрлi жас топтары кецшен тутынатын, эрi ;ол жетiмдi азы; жогары жэне бiрiншi сортты бидай унын мшдетп TYPДе темiр мен витаминдермен жэне минералдармен байыту мшдетп болып саналады. Осыган орай, студенттердщ тагам eнiмдерiн темiрмен байыту YPДici туралы хабардар екендтн 92,7% -н кeрcеттi. ^бшесе темiртапшылык; анемияныц орташа дэрежеciнде жш бай;алатын борга, ;ум-кесекке ;умарлы;, лак шскеу немесе барма;тардыц терici жарылуы cекiлдi сидеропениялы; синдромдар анемяныц ай;ын белгiлерiне жатады. Зерттеуге сэйкес, борга ;умарлы; студенттердщ 7% да, ;ум-кесекке
к;умарлык; 16%-да, бензин, лак иiскеуге кумарлы; 19%-да, барма;тардыц Tepici жарылуы 18% -да кездестi. K^a3ipri тацда халы; арасында ТТА алдын алу ма;сатында ;андагы гемоглобин мeлшepiн дер кезшде жогарылату мацызды шара болып есептеледг Сонды;тан, ;урамында тeмip мeлшepi жогары жэне тeмip ciцiмдiлiгiн жа;сартатын тагам eнiмдepiн кeцiнeн ;олданудыц тшмдшп жогары. XXI гасыр гылым мен техниканыц, медицинаныц дамуына кец жол ашып, кептеген дамыган жэне дамушы елдерде тагам eнiмдepiн тeмipмeн байыту жэне эр TYpлi тeмip препараттарын дайындау кец келемде жолга ;ойылган. Студенттер арасында ЖYpгiзiлгeн сауалнама бойынша ;урамында тeмipi бар тагамдарды тутыну (59,4%) тeмip тапшылыщтыц алдын алудыц ец тиiмдi шарасы болып есептелсе, тагам ешмдерш тeмipмeн байыту шарасын (фортификация) 26%, тeмip препараттарын тутыну 14,6% белплеген.
Kазipгi тацда тeмip тапшылы; анемиясы тек, ;анда гемоглобин децгешнщ тeмeндeуiмeн емес, бас;а да аурулардыц ceбeбiнeн туындауы MYмкiн. Респонденттерден алынган мэлiмeттep бойынша ас ;орыту ЖYЙeci аурулары мен ауыратын студенттер 28%, ЖYpeк ;ан -тамыр ЖYЙeci аурлары аныщталгандар 6% ;урады. Сурау барысында студенттерде ас ;орыту ЖYЙeci аурулары дурыс тама;танбау, витаминдер мен минералдарга бай тагам TYpлepiн сирек тутынуымен, тацгы жэне TYcкi астарында фаст-фуд eнiмдepiн жиi тутынуымен байланыстырган.
Сауалнама барысында аныщталгандай, анемия ^р^стерте шагымдангандар арасынан, 30 студент ;ыздардан Hemocue Hb 201 Plus гемоглобин анализаторын ;олдана отырып, гемоглобин децгеш сараланды. Оныц 33% анемияныц жецш жэне орташа TYpлepi кездессе, ал ;алган 67%-да гемоглобин нормада екеш аны;талды.
Кррытынды. TeMip тапшылы; анемия - кез-келген жаста, балалы;, жас eспiрiмдiк кезец TinTi ^ртты; кезде де кесдеседь Бул аурудыц студенттер арасында таралу денгешн багалау ма;сатында ЖYргiзiлген сауалнамага 17-22 жас аралыгындагы студенттер ;атыса отырып, Кдз¥МУ студенттер арасында анемия жэне ТТА туралы а;параттануы жогары денгейдi кeрсеттi. ТТА пайда болу себептершщ бiрi ретшде тама;тану факторы алынды. Респонденттердiц 60-90% езшщ кунделiктi рационында темiрге бай (ет, балы;, бауыр, алмурт, алма ra6i3) eнiмдердi тутынатыны туралы белгшесе, ал темiр сiцуiн баяулататын шэй, кофе eнiмдерiн жиi тутынатындар 64% курады. Олардыц арасында кыздардыц да улдардыц да Yлесi жогары болып келедь Студенттер арасында ата-анасы анемиямен ауыргандар 35%-да кездесiп, бул ез кезепнде кептеген студенттердiц анемияга шалдыгуына себепшi болган. Сонымен катар, студенттердщ 20% темiр препараттарын тацда профилактикалы; жэне
емдiк ма;сатта колданып, курамында темiрi бар eнiмдер ТТА алдын алу Yшiн тиiмдi шара деп есептеген. Зерттеу барысында студенттердщ 30% да элаздж, шаршау, бас айналу, тершщ бозаруы, мурыннан ;ан кету секiлдi анемиялы; синдромдар жш байкалатыны аньщталып, 64 кыздыц 25%-да анемиялы; синдромдар кесдесуi аньщталган. Осындай сауалнама ар;ылы жалпы студенттердiц 33%-да гемоглобин денгейi нормадан тeмендiгiн белгш болды. Осылайша, студенттерде ТТА пайда болуыныц себептерiн ;арапайым зерттеулер ар;ылы аны;тау, жастар арасындагы ТТА даму ;аушн азайтуга, темiр препараттарын дурыс тацдауга, уа;тылы емшара кeрсетуге MYмкiндiк беретiн кешендi шараларды жасауга непз болады.
1 Т.Т.Ашимбаева, Ш.П.Байзакова. Анемия (Малокровие) // Медицина. - 2010. - №2. - С. 84-85.
2 UNICEF, United Nations University, WHO. Iron deficiency anemia: assessment, prevention and control. A guide for programme managers. — Geneva: World Health Organization, 2001 (WHO/NHD/Ol.3). — 114 p.
3 Т.Ш.Шарманов, Ш.С.Тэжiбаев, И.Г.Цой. Мацызды микронутриенттердщ рeлi жэне микронутриенттердщ тапшылыгыныц алдын алу шаралары туралы. - Алматы: 2009. - 167 с.
4 И. Л. Давыдкин Болезни крови в амбулаторной практике. - М.: ГЭОТАР - Мед, 2011. - 192 с.
5 М.О. Орынханова, М.А.Жанузаков. Особенности железодефицитной анемии у студентов и методы ее коррекции. // Наука о жизни и здоровье. - 2019. - №4. -С. 86-96.
6 Финогенова Н.А. Анемии у детей: диагностика и лечение. - М.: 2010. - С. 9-17.
7 Журавлева И.В. Здоровье студентов: социологический анализ. - М.: Институт социологии РАН, 2012. - 252 с.
8 «Халы; денсаулыгы жэне денсаулы; са;тау ЖYЙеci туралы» КР кодекс №360 7.07.2020ж. URL: https://online.zakon.kz/document/?doc_id=34464437#pos =2413;- 59
А.Н. Цожахметова, С.А. Быкыбаева, М.В. Ли, Б. Онгарбаев, З. Аманшаева
Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова кафедра «нутрициология»
ОЦЕНКА УРОВНЯ РАСПРОСТРАНЕННОСТИ ЖЕЛЕЗОДЕФИЦИТНОЙ АНЕМИИ СРЕДИ СТУДЕНТОВ НАЦИОНАЛЬНОГО МЕДИЦИНСКОГО УНИВЕРСИТЕТА
Резюме: дефицит железа в организме человека анемии в мире. Железодефицитная анемия наряду с
является наиболее частой причиной возникновения другими неинфекционными заболеваниями ставит
насущную проблему в общественном здравоохранении и требует своевременного проведения профилактических мероприятий среди различных возрастных групп населения. ТТА представляет угрозу как физическому, так и интеллектуальному здоровью студентов из числа ныне уязвимых групп. Данная статья проводится с
целью оценки уровня распространенности железодефицитной анемии среди студентов Национального медицинского университета и анализа показателей здоровья, связанных с характером питания. Ключевые слова: железодефицитная анемия, здоровое питание, здоровье молодежи.
A.N. Kozhakhmetova, S.A. Bykybaeva, M.V. LI., B. Ongarbaev, Z. Amanshaeva
Asfendiyarov Kazakh National medical university Department of nutritionology
ASSESSMENT OF THE PREVALENCE OF IRON DEFICIENCY ANEMIA AMONG STUDENTS OF THE NATIONAL MEDICAL UNIVERSITY
Resume: iron deficiency in the human body is the most common cause of anemia in the world. Iron deficiency anemia, along with other non-communicable diseases, poses an urgent problem in public health and requires timely preventive measures among various age groups of the population. TTA poses a threat to both the physical and intellectual health of
students from the currently vulnerable groups. This article is aimed at assessing the prevalence of iron deficiency anemia among students of the National medical University and analyzing health indicators related to the nature of nutrition. Keywords: iron deficiency anemia, healthy nutrition, youth health
