95Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
LOTIN TILINING TIBBIYOT BILAN ALOQASI VA MADANIYATI
Shahnoza Esonovna Abrayeva
Toshkent tibbiyot akademiyasi Pedagogika, psixologiya va tillar kafedrasining o'qituvchisi
Mohichehra Umidjon qizi Tolibjonova TTA talabasi [email protected]
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada asosan Lotin tilining kelib chiqishi va tibbiyotga oid terminlar va ularning hozirgi kunda tibbiyotning barcha sohalarida ishlatilishi haqida fikr-mulohazalar yuritilgan.
Kalit so'zlar: tibbiyot, tilshunoslik, termin, kasallik, lotin-yunon, terminologiya, atamashunoslik, klassik tillar.
В этой статье в основном обсуждается происхождение латинского языка и медицинских терминов и их современное использование во всех областях медицины.
Ключевые слова: медицина, термин, болезнь, латинско-греческий язык, терминология, терминология, классические языки.
This article mainly discusses the origins of the Latin language and medical terms and their current use in all areas of medicine.
Keywords: medicine, term, disease, Latin-Greek, terminology, terminology, classical languages.
Shifokorlar va farmasevtlar uchun qadimgi yunon va lotin tillari alohida ahamiyatga egadir. Nima uchun bu qadimgi klassik tillar hozirgi kungacha yangi atamalarning shakllanishida asosiy manba rolini o'ynashda davom etmoqda. Yunoniston Rim hukmronligi ostiga tushishidan ancha o (miloddan avvalgi 146 yil) u madaniy taraqqiyotning yu<
АННОТАЦИЯ
ABSTRACT
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
darajasida turgan. Miloddan avvalgi V asrda klassik davrda yunon falsafasi, san'ati va adabiyoti muvaffaqiyatli rivojlandi. Tabiiy fanlar va tibbiyotga oid ajoyib asarlar paydo bo'ldi. Gippokrat Yevropa ilmiy tibbiyotining "otasi" hisoblanadi. Uning bizning davrimizga qisman yetib kelgan juda ko'p tibbiyotga oid asarlarga asos solgan.
Bugungi kunda lotin va yunon tillari yangi atamalarni yaratish va mavjud atamalarni takomillashtirish uchun asosiy manba hisoblanadi. Kundalik tushunchalardan farqli o'laroq, bu atama fan, texnika va san'atda qo'llaniladigan qisqa va ixcham tushunchani bildiradi. Lotin tili tufayli terminologiya xalqaro tus
Lotin tili asoslarini o'zlashtirmasdan turib, tibbiy ta'limni o'rganib bo'lmaydi. Lotin tilini o'rganish uchun tibbiyot mutaxassisini tayyorlashda katta ahamiyatga ega, chunki u lotin-yunon tilidan kelib chiqqan tibbiy atamalarni ongli ravishda o'zlashtirishga va tushunishga yordam beradi, ular bilan tanishadi va o'z amaliyotida foydalanadi. Qadim zamonlardan buyon shifokorlar quyidagi lotin maqolini bilishgan: Invia est in Medicina via sine lingua Latina- Lotin tilisiz tibbiyotga o'tib bo'lmaydigan yo'l. Bu maqol bizning davrimizda ham haqiqatdir.
Har bir tilning o'z terminologiyasi - fan tili bor, bu erda so'zlarning ma'nosi o'zgarmasligi kerak, chunki atamada, aniq ilmiy tushunchani bildiruvchi so'z, asosiy o'zgarmas qismdir.
Zamonaviy tibbiyot terminologiyasi eng murakkab terminologik tizimlardan biridir. Tibbiy atamalarning umumiy soni noma'lum - mutaxassislarning fikriga ko'ra, zamonaviy tibbiyotning terminologik fondi 500 ming tibbiy atamalardan oshadi. Agar bundan yuz yil avval bilimdon shifokor zamonaviy terminologiyani yaxshi bilgan bo'lsa, hozirda bir necha yuz ming tibbiy atamalarni o'zlashtirishning deyarli imkoni yo'q. Hatto ularni shunchaki yodlash ham hali hech kim uchun imkoni bo'lmagan, shuning uchun lotin tilida, boshqa tillarda bo'lgani kabi, ma'lum elementlardan atamalarni so'z yasash tizimi va qoidalarisiz amalga oshirib bo'lmaydi. Agar siz ushbu qoidalarni o'zlashtirsangiz, hatto yangi atamalarni tushunishni o'rganishingiz mumkin.
Lotin tilidagi anatomik terminologiyaga zamonaviy anatomiya asoschisi Andreas Vesalius katta hissa qo'shgan. U kiritgan nomlarni asos qilib olgan holda, u anatomik terminologiyaga bir xillik berdi, juda kamdan-kam istisnolardan tashqari, o'rta asrlardagi barcha og'zaki nutqda ishlatilmaydi ~ terminlarni chiqarib tashladi. Shu bilan birga, Vesa
oldi.
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
yunonchaliklarni minimal darajaga tushirdi, bu ma'lum darajada uning Galeniya tibbiyotining ko'plab qoidalarini rad etishi bilan izohlanishi mumkin. Buning ham salbiy tomoni bor edi, chunki. Vesalius klassik yunon tibbiyotiga oid ba'zi qisqa nomlarni lotincha atama-ta'riflar bilan almashtirdi. Ba'zi hollarda u butunlay boshqa anatomik obyekt uchun Celsus tomonidan berilgan nomdan foydalangan. Vesaliusning islohotchilik faoliyatining shunga o'xshash xarakatlari bir qator holatlarda terminologiyaning yunon va lotin terminlarga qaytishiga sabab bo'ldi.
Zamonaviy anatomik nomenklaturada saqlanib qolgan Vesalius nomlariga quyidagilar kiradi: atlas - atlas, crista galli - xo'roz chuquri, incus - anvil, malleolus -to'piq, os ilium - ilium, scapula - elka pichog'i. Vezaliy shogirdlari tomonidan kiritilgan ayrim atamalar ham saqlanib qolgan, masalan, Fallopius - tuba uterina -bachadon naychasi, labirint - ichki quloq labirintlari; R. Kolombo - tos suyagi - tos suyagi. Yangi atamalarni yaratishda ba'zi anatomlar metaforik nomlarga murojaat qilishdi.
So'nggi o'n yilliklarda kardiologiya, onkologiya, radiologiya, immunologiya, tibbiy virusologiya va gigiyena fanlarining yuqori ixtisoslashtirilgan lug'atlari yaratildi.
Makroterminal tizim doirasida quyidagi quyi tizimlar deyarli yetakchi rol o'ynaydi:
1) anatomik va gistologik nomenklatura;
2) patologik-anatomik, patologik-fiziologik va klinik atama tizimlari majmuasi;
3) farmasevtika terminologiyasi.
Aynan shu quyi tizimlar lotin tili va tibbiyot terminologiyasi asoslarini o'rganish obyekti hisoblanadi.
Farmatsevtika terminologiyasi ham yetakchi o'rinda turadi. Tibbiyot fanlari, mutaxassisliklari va bo'limlarining nomlari ko'pincha yakuniy TE - logia: ophthalmologia, ae f - oftalmologiya yordamida shakllanadi. Klinik tibbiyot bo'limlarining ayrim nomlari yakuniy TE - iatria yordamida shakllanadi: geriatria, ae f - geriatriya, klinik tibbiyotning keksa yoshdagi kasalliklarga va ularni davolash usullariga bag'ishlangan bo'limi
Bugungi kunda lotin tili nafaqat Qadimgi Rim faylasuflari, notiqlari, shoirlarining xotirasi, balki zamonaviy dunyoning ajralmas atributidir. Lotin tili ko'plab bilim sohalarida, xususan, tibbiyot, biologiya va huquqshunoslikda ilmiy terminologiyada mustahkam ildiz otgan. Tibbiyotda deyarli barcha tibbiy atamalar lotin-yunon tilidan kelib chiqqan.
May 6
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
REFERENCES
1. Чернявский М.Н. Латинский язык и основы медицинской терминологии. -М.: ЗАО «Шико», 2011.
2. Bally Ch. Общая лингвистика и вопросы французского языка. - М.: Изд. Иностр. Лит., 1955. - 416 с.
3. Doza А. История французского языка. - М.: Изд. иностр. лит., 1956. - 471 с.
4. Abrayeva, S. E., Esanov, U. J., Saydullayeva, M. A., & Shirinkulova, S. M. (2022). Linguistic Features of Latin and Greek Synonymous Morphemes in the Lexical System of the French Language (Based on Medical Texts).
5. Shahnoza, A. (2022). ФРАНЦУЗ ТИЛИ ТИББИЙ ТЕРМИНОЛОГИЯСИДА СТАТИСТИК-КОМБИНАТОР МЕТОДЛАРНИНГ ИШЛАТИШИ.
6. Abrayeva, S. (2022). DYU GARA ASARLARIDAGI FRAZEOLOGIK BIRLIKLARNING FUNKSIONAL STILISTIK VAZIFALARI.
7. Esonovna, A. S. (2020). Linguistic features of Latin and Greek synonymous morphemes in the lexical system of the french language. International scientific review, (LXXII), 47-48.
8. Abrayeva, S. (2022). Lotin tilining tibbiyot terminologiyasida roli (Doctoral dissertation, Uzbekistan, Tashkent).
9. Esonovna, A. S. (2023). TIBBIYOT TERMINOLOGIYASIDA LOTIN VA YUNON TILLARINING AHAMIYATI.
10. Esonovna, A.S. (2023). LOTIN VA YUNON TILLARINING TIBBIYOT TERMINOLOGIYASIDAGI O'RNI.
