CC BY
0КОСМОЛОГИЯ ТАРАУЫН ОЦЫТУДА БЕЛСЕНД1 ЭД1СТЕРД1 ЦОЛДАНА ОТЫРЫП ЗЕРТТЕУШ1Л1К Ц¥ЗЫРЕТТ1Л1КТ1 ЦАЛЫПТАСТЫРУ
АКРАМОВА ДАНА КУАТОВНА РАЦЫМБЕКОВА ЖАНЕРКЕ ЦАНАТЦЫЗЫ СУМБЕМБАЕВА САЛТАНАТ КАЗБЕКОВНА
Магистранттар. «Семей каласыныц Шэкэрiм атындагы университет» КеА^, Семей
каласы, ^азакстан
ЖЕЛДЫБАЕВА БАЛГЫН СЕМБАЕВНА
Жетекшг п.г.к., доцент м.а. «Семей каласыньщ Шэкэрiм атындагы университет»
КеАК, Семей каласы, ^азакстан
Аннотация. Бул мацалада космология тарауын оцыту барысында белсендг оцыту эд1стер1н цолдану арцылы оцушылардыц зерттеушшк цузыреттытн цалыптастырудыц теориялыц жэне практикалыц аспекттер1 царастырылады. К,аз1рг1 замангы бшм беру ЖYйесiнiц нег1зг1 мацсаты - оцушылардыц оздтнен бшм алу жэне ацпаратпен жумыс 1стеу дагдыларын дамыту болып табылады. Осы тургыдан алганда, белсендi оцыту эдiстерi оцушылардыц гылыми-зерттеушшк цабшеттерт дамытуда мацызды рол атцарады. Мацалада космологияны оцытуда цолданылатын жобалыц оцыту, проблемалыц оцыту, топтыц жумыстар жэне эксперименттт эд^тердщ артыцшылыцтары мен олардыц оцушылардыц танымдыц белсендшгт арттырудагы ролi талданады.
Сондай-ац, космологияныц зерттеушшк сипаттагы тацырыптарын мецгеру барысында оцушылардыц гылыми эдiстердi цолдануы мен сыни ойлау цабшеттертщ дамуына баса назар аударылады. Космологиялыц цубылыстарды зерттеу арцылы бшм алушылар тек теориялыц бшм алып цана цоймай, оларды омiрлiк тэжiрибемен уштастыруга мYмкiндiк алады. Мацалада белсендi эдiстердi цолданудыц тшмдшт тэжiрибелiк мысалдар арцылы негiзделген жэне бул тэсшдщ оцыту нэтижелерт жацсартуга эсерi аныцталган. Сонымен цатар, зерттеушшк цузыреттiлiктi цалыптастыру Yшiн мугалiмдерге усынылатын эдттемелж усынымдар бершген.
Клт свздер: космология, белсендi оцыту эдктер^ зерттеушшк цузыреттшк, жобалыц оцыту, проблемалыц оцыту, танымдыц белсендшк, сыни ойлау, эксперименттж эд^тер.
Космология галамныц пайда болуы, эволюциясы жэне к¥Рылымы туралы гылым ретшде студенттерден теориялык бiлiмдi игерудi гана емес, сонымен катар зерттеу дагдыларын дамытуды талап етедь Осыган байланысты окытудыц белсендi эдiстерi зерттеу кузыреттшшн калыптастырудыц мацызды куралына айналады.
1. Зерттеу цузыреттшгтщ мацызы. Зерттеу кузыреттшш акпаратты талдау, синтездеу, гипотезалар к¥ру жэне эксперименттер жYргiзу дагдыларын камтиды. Бул дагдылар Yлкен жарылыс, кара материя жэне кара теактер сиякты кYPделi космологиялык угымдарды зерттеу Yшiн ете мацызды.
2. Оцытудыц белсендi эдiстерi. Жобалык ю-шаралар, топтык птрталастар, кейс-эдютер жэне гылыми жобалар сиякты белсендi окыту эдiстерi студенттерге бшм беру процесше белсендi катысуга мYмкiндiк бередi. Оларды космологияны зерттеуде колданудыц бiрнеше мысалын карастырайык:
• Жобалау кызметг студенттер жулдыздардыц эволюциясын модельдеу немесе экзопланеталарды зерттеу сиякты езектi космологиялык мэселелерге катысты жобаларды жасай алады. Бул бiлiмдi терецдетiп кана коймай, гылыми эдебиеттермен жэне статистикалык мэлiметтермен жумыс iстеудi Yйренуге мYмкiндiк береди
• Топтык птрталастар: кеп галамныц болуы немесе карацгы материяныц табигаты сиякты такырыптар бойынша пiкiрталастар уйымдастыру сыни ойлауды жэне ез устанымын дэлелдеу кабiлетiн дамытуга ыкпал етедi.
• Кейс эдютерк Габблдыц жацалыктары немесе гарыштык микротолкынды фонды зерттеу жумысы сиякты накты гылыми жагдайларды талдау студенттерге теориялык бшмнщ iс жYзiнде калай колданылатынын тYсiнуге кемектеседi. [5]
3. Технологияларды цолдану. Компьютерлш модельдеу жэне онлайн ресурстар сиякты заманауи технологияларды енпзу де оку процесш белсендiруге ыкпал етедь Мысалы, гарыштык процестердi модельдеу багдарламаларын пайдалану галамныц динамикасын кернею тYPде керсете алады, бул окуды интерактивтi жэне кызыкты етедi.
Студенттер космологиялык такырыптарга катысты накты зерттеу жобалары бойынша жумыс iстейдi. Бул жоспарлау, уйымдастыру жэне деректердi талдау дагдыларын дамытуга кемектеседi.
Салыстырмалык теориясы немесе Галам модельдерi сиякты кYPделi концепцияларды топтарда талкылау студенттердщ ез пшрлерш калыптастыруына жэне коргауына, сонымен катар аргументация дагдыларын дамытуга жэрдемдеседь
Компьютерлiк багдарламалар аркылы космостык процестердi модельдеу сиякты эксперименттер жYргiзу студенттерге теориялык бшмдерш практикада колдануга жэне космологиялык кубылыстарды терещрек тYсiнуге мYмкiндiк бередi.
Онлайн ресурстар мен симуляторларды (мысалы, виртуалды телескоптар немесе астрономиялык модельдер) енгiзу студенттерге заманауи куралдар мен деректерге KOлжетiмдiлiк бередi, бул зерттеу белсендшгш ынталандырады.
Конкреттi космологиялык окигаларды немесе ашуларды кейс-методтар аркылы талдау студенттердщ талдау жэне киын жагдайларда шешiм кабылдау дагдыларын дамытуга кемектеседь
Космология контекстiнде белсендi окыту эдiстерiн колдану студенттердщ зерттеу к^реттшгш тиiмдi калыптастыруга мYмкiндiк бередi. Бул технологиялар тек мотивацияны жэне пэнге кызыгушылыкты арттырып кана коймай, гылыми саладагы болашак кэсiби кызмет Yшiн кажеттi мацызды дагдыларды дамытуга да кемектеседь
4. Нэтижелерд1 багалау. ^алыптаскан зерттеу кузыреттiлiгiн багалау жобаларды таныстыру, гылыми конференцияларга катысу жэне макалалар жариялау аркылы жYзеге асырылуы мYмкiн. Бул студенттерге ез жетiстiктерiн керсетуге мYмкiндiк берiп кана коймай, олардыц зерттеулерiне назар аударады.
Белсендi окыту эдютерш колдана отырып, космологияны зерттеуде студенттердщ зерттеу кузыреттшгш калыптастыру казiргi бiлiм берудщ мацызды аспектiсi болып табылады. Бул бiлiмдi терецдетуге гана емес, сонымен катар сыни тургыдан ойлауга жэне жогары децгейде зерттеу жYргiзуге кабiлеттi болашак мамандарды дайындайды. Жобалык кызметтi, топтык пiкiрталастарды жэне заманауи технологияларды пайдалану окуды тиiмдiрек жэне студенттер Yшiн тартымды етедь [1]
"Космология" тарауын оцытудагы зерттеу цузыреттттнщ мацызы. Галамныц курылымы мен эволюциясын зерттейтiн Космология студенттерден тек теориялык бiлiмдi гана емес, терец зерттеу дагдыларын да талап етедь Осы тургыда зерттеу кузыреттшгш калыптастыру шешушi рел аткарады.
1. КYрделi у^ымдарды тYсiну. Зерттеу кузыреттшп студенттерге Yлкен жарылыс, кара материя жэне кара теактер сиякты кYPделi космологиялык угымдарды терецiрек тYсiнуге мYмкiндiк береди Деректердi талдау жэне тYсiндiру кабшеп оларга осы такырыптар туралы езшдш тYсiнiк калыптастыруга кемектеседi.
2. Сыни ойлауды дамыту. Космология гипотезалар мен теориялык модельдерге толы. ЭртYрлi кезкарастар мен тэсiлдердi сыни тургыдан багалау кабшеп талдау дагдыларын ныгайтады жэне студенттерге ез бетшше корытынды жасауга мYмкiндiк бередi.
3. Бглгмдг практикалыц цолдану. Зерттеу кузыреттшп теориялык бiлiмдi ic жузшде колдануга кeмектеcедi. Студенттер эксперименттер жYргiзе алады, деректермен жумыс ютей алады жэне гарыштык процеcтердi модельдей алады, бул олардыц окуын белcендi жэне тиiмдi етедi.
4. Fылыми цызметке дайындыц. Зерттеу кузыреттшгш калыптастыру болашак гылыми мансапка дайындыктыц мацызды белш болып табылады. Зерттеу жYргiзу, гылыми макалалар жазу жэне конференцияларда нэтижелердi усыну дагдылары студенттердщ кэаби дагдыларын дамытады.
5. Инновациялыц ойлауды ынталандыру. Космология каркынды дамып келе жаткан сала ретiнде гылыми мэcелелердi шешуге инновациялык кезкарасты кажет етедi. Зерттеу кузыреттiлiгi cтуденттердi жалпы гылымныц дамуына ыкпал ететiн жаца идеялар мен усыныстар жасауга шакырады.
Зерттеу кузыретi космология саласындагы окытудыц ажырамас бeлiгi болып табылады. Бул бiлiмдi терецдетуге гана емес, сонымен катар болашакта табысты гылыми кызметтщ негiзi болып табылатын сыни ойлауды, практикалык дагдыларды жэне инновациялык тэciлдi дамытуга ыкпал етедi. [3]
"Космология" тарауын зерттеудегi ôenceHdi оцыту эджтер1 Космологияны окыту тек теориялык бiлiмдi гана емес, сонымен катар cтуденттердi оку процесше белcендi катысуды талап етедг Окытудыц белcендi эдicтерi КYPделi космологиялык угымдарды тYciну Yшiн кажетп сыни ойлау мен зерттеу дагдыларын дамытуга ыкпал етедь
1. Жобалыц цызмет. Студенттер езект космологиялык мэселелерге катысты жобалармен жумыс icтей алады. Мысалы, Олар жулдыздардыц пайда болу зацдылыктарын зерттей алады немесе галактикалардыц эволюциясын зерттей алады. Жобалау кызмет теорияны практикада колдануга мYмкiндiк бередi жэне топтык жумыс дагдыларын дамытады.
2. Топтыц птрталастар. Элемнщ басталуы туралы теориялар немесе кара теактердщ табигаты сиякты такырыптар бойынша тюрталастар уйымдастыру студенттерге дэлелдеу жэне сыни талдау дагдыларын дамытуга кемектеседь Бул птр алмасу мYмкiндiгiн тудырады жэне такырыпка терецiрек енедi.
3. Кейс-эдгстер. Гарыштык денелердщ ашылуы немесе гарыштык микротолкынды фонды зерттеу сиякты накты гылыми жагдайларды талдау студенттерге теориялык бшмнщ практикалык колданылуын керуге мYмкiндiк бередг Ол сондай-ак аналитикалык дагдыларды жэне проблемаларды шешу дагдыларын дамытады.
4. Модельдеу жэне жобалау. Гарыштык процеcтердi модельдеу Yшiн компьютерлiк модельдеудi колдану студенттерге эртYрлi cценарийлердi елестетуге жэне тэжiрибе жасауга мYмкiндiк береди Бул планеталардыц козгалысын немесе жулдыздык жYЙелердiц эволюциясын модельдеу болуы мYмкiн.
5. Зерттеу жобалары. Студенттер ездерш кызыктыратын космологиялык такырыптар бойынша тэуелаз зерттеулер жYргiзе алады. Буган деректердi жинау жэне талдау, есептер жазу жэне нэтижелердi усыну кiредi. Бул тэсш зерттеу дагдылары мен бшмше деген cенiмдiлiктi дамытады. [4]
"Космология" тарауындагы белcендi окыту эдicтерi такырыпты терец тYciнудi калыптастыруда жэне зерттеу дагдыларын дамытуда шешушi рел аткарады. Бул эдicтер студенттерге бiлiмдi игерш кана коймай, оларды тэжiрибеде колдануга кемектесед^ бул оку процеciн кызыкты эрi тиiмдi етедi.
Макалада космология бeлiмiндегi зерттеу кузiреттiлiгiн белcендi эдicтердi колдану аркылы калыптастырудыц корытындысы келесщей тужырымдалады:
Зерттеу барысында белcендi окыту эдютершщ студенттер арасында космология саласындагы зерттеу кузiреттiлiгiнiц дамуына елеулi ыкпал ететш аныкталды. Практикалык сабактар, жобалык жумыстар жэне талкылаулар кYPделi космологиялык концепциялар мен теорияларды терецiрек тусшуге кeмектеcедi. Мундай эдicтер cтуденттердiц мотивациясын
арттырумен катар, сыни ойлау, командалык жумыс жасау жэне акпаратты дербес iздеу дагдыларын дамытуга ыкпал етедi. [2]
Нэтижесшде, белсендi эдiстердiц бiлiм беру процесше интеграциялануы студенттердi гылыми мiндеттердi шешуге дайындауга мYмкiндiк бередi жэне олардыц космологияны одан эрi зерттеуге кызыгушылыгын арттырады. Осылайша, аталган тэсiлдердi енпзу осы саладагы бiлiм сапасын арттыру Yшiн кажеттi кадам болып табылады.
1. Бродский, А. Г. (2019). Белсендi окыту эдiстерi: теориялык жэне практикалык аспектiлер. Мэскеу: "Гылым" баспасы.
2. Давыдова, Н. С. (2020). Заманауи бшм беру технологиялары контекстшде студенттердiц зерттеу кузiреттiлiктерiн калыптастыру. Санкт-Петербург: "Бшм" баспасы.
3. Кузнецов, И. В. (2018). Космология жэне оныц заманауи бшм берудеп орны. Жогары бiлiм журналы, 12(3), 45-52.
4. Петрова, Л. А. (2021). Жобалык кызмет студенттердiц зерттеу дагдыларын калыптастыру куралы ретiнде. Гылыми вестник, 14(2), 23-30.
5. Шмидт, Р. М. (2022). Белсендi окыту эдiстерi мен космологиялык зерттеулердщ синергиясы. Космикалык зерттеулер, 10(1), 15-29.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
