Научная статья на тему 'КОРРУПЦИЯГА ОИД ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА УНГА ҚАРШИ КУРАШИШ МАМЛАКАТ КЕЛАЖАГИНИНГ ГАРОВИ'

КОРРУПЦИЯГА ОИД ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА УНГА ҚАРШИ КУРАШИШ МАМЛАКАТ КЕЛАЖАГИНИНГ ГАРОВИ Текст научной статьи по специальности «Социальные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ҳуқуқбузарликлар / коррупция / профилактика / қарши курашиш / жамият / Offenses / corruption / prevention / combating / society.

Аннотация научной статьи по социальным наукам, автор научной работы — Б А. Улугбеков

Ушбу мақолада коррупцияга оид ҳуқуқбузарликларни олдини олиш ва унга қарши курашиш мамлакат келажагининг гарови мавзусида ҳуқуқшунос олимлар фикр-мулоҳазалари ўрганилиб, муаллиф томонидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PREVENTING AND COMBATING CORRUPTION-RELATED OFFENSES IS THE GUARANTEE OF THE COUNTRY'S FUTURE

In this article, the opinions of legal scholars on the topic of preventing and combating corruption-related offenses as a guarantee of the country's future were examined, and the author developed proposals and recommendations

Текст научной работы на тему «КОРРУПЦИЯГА ОИД ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШ ВА УНГА ҚАРШИ КУРАШИШ МАМЛАКАТ КЕЛАЖАГИНИНГ ГАРОВИ»



preventing and combating corruption-related offenses is the guarantee of the country's

future B.A. Ulugbekov

Deputy Head of the Institute for Advanced Training of the Ministry of

Internal Affairs https://doi.org/10.5281/zenodo.14892245

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 13rd February 2025 Accepted: 16th February 2025 Online: 19th February 2025

KEYWORDS Offenses, corruption,

prevention, combating, society.

In this article, the opinions of legal scholars on the topic of preventing and combating corruption-related offenses as a guarantee of the country's future were examined, and the author developed proposals and recommendations.

коррупцияга оид хуцуцбузарликларни олдини олиш ва унга царши курашиш мамлакат келажагининг гарови

Б.А. Улугбеков

ИИВ Малака ошириш института бошлитанинг уринбосари https://doi.org/10.5281/zenodo.14892245

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 13rd February 2025 Accepted: 16th February 2025 Online: 19th February 2025

KEYWORDS Хуцуцбузарликлар, коррупция, профилактика, царши курашиш, жамият.

Ушбу мацолада коррупцияга оид хуцуцбузарликларни олдини олиш ва унга царши курашиш мамлакат келажагининг гарови мавзусида хукуцшунос олимлар фикр-мулоуазалари урганилиб, муаллиф томонидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чицилди.

Давлат ижтимоий хаётининг барча жабхаларида туб ислохотларни амалга оширишга тусцинлик циладиган, инсон хуцуц ва эркинликлари бузилишига олиб келадиган, жамоатчилик институтларининг нормал фаолият юритиши ва механизмига путур етказадиган, жамиятда давлат хокимиятига нисбатан ишончсизликни вужудга келтирадиган хамда мамлакат хавфсизлигига хавф тугдирадиган, шунингдек, мамлакатнинг молиявий-ицтисодий, ижтимоий ва сиёсий хаётига салбий таъсир курсатиб, давлат бошцаруви ва тадбиркорликнинг самарадорлигини пасайтирадиган хамда инвестицион мухитни ёмонлаштирадиган ва ижтимоий тенгсизлик келтириб чицарадиган иллат бу - коррупциядир.

Кайд этиш лозимки, давлат келажагининг таназзули булмиш коррупцияга царши кураш нафацат юртимизда балки, халцаро мицёсда хам долзарб муаммолардан хисобланади.

Таъкидлаш лозимки, коррупция сузи, лотинча «corruptio» сузидан олинган булиб, «сотиб олиш», «пора» деган маъноларни билдиради1. Бирлашган Миллатлар

1 Юридик энциклопедия. - Т., 2001. - Б. 84.

Ташкилотининг «Коррупцияга карши конвенцияси»да «Коррупция - шахсий наф куриш максадида давлат хокимиятини суистеъмол килиш»2 деб кайд этилган. Хусусан, бугунги кунда дунё хамжамиятида бот-бот кайд этилаётган ушбу тушунчага Узбекистон Республикасининг «Коррупцияга карши курашиш тугрисида»3ги конунида «коррупция - шахснинг уз мансаб ёки хизмат мавкеидан шахсий манфаатларини ёхуд узга шахсларнинг манфаатларини кузлаб моддий ёки номоддий наф олиш максадида конунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек бундай нафни конунга хилоф равишда такдим этиш» деб таъриф берилган.

Мутахассис Б.И. Исмаилов, коррупция - мансаб мавкеидан шахсий ма;садларда фойдаланиш билан богли; жиноят. Коррупция деганда, аксарият холларда давлат амалдорлари томонидан шахсий манфаатларини кузлаб, бойлик орттириш максадида фукаролардан пора олиш, конунга хилоф пул даромадларини кулга киритиш тушунилади4 деган фикрни илгари суради.

Таъкидлаш лозимки, бугунги кунда жах,он амалиётида коррупцияга оид хукукбузарликларга карши курашиш хамда уни олдини олишга каратилган тегишли хукукий база ва тизимли амалиёт шаклланиб бормокда. Хусусан, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг И;тисодий ва ижтимоий кенгашининг Коррупцияга карши кураш резолюцияси (1995 йил), Давлат мансабдор шахсларининг халкаро ахлок кодекси (1996 йил), Халкаро тижорат ташкилотларида коррупция ва порахурликка карши кураш х,а;идаги декларация (1997 йил), Миллатлараро уюшган жиноятчиликка карши кураш конвенцияси (2000 йил), Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеяси томонидан кабул килинган Коррупцияга карши конвенция (2008 йил) ва бош;а халкаро хужжатларнинг кабул килингани мазкур хукукбузарликларни олдини олиш хамда унга карши курашда узига хос ахамият касб этмокда. Хусусан, Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеяси томонидан кабул килинган Коррупцияга карши конвенция коррупцияга карши кураш борасидаги энг асосий халкаро хужжатлардан бири булиб, бугунги кунда дунёнинг 130 дан ортик давлатлари томонидан ратификация килинган. Мазкур хужжатда коррупция жиноятининг мохияти очиб берилган ва унга карши кураш чоралари белгилаб берилган.

К^айд этиш керакки, хар кандай давлат ва жамият хаётига салбий таъсир курсатиши, давлатнинг ижтимоий, иктисодий ва сиёсий функцияларининг талаб даражасида бажарилишига каршилик курсатишини инобатга олиб коррупцияни миллий хавфсизликка тахдид сифатида бахолашимиз мумкин. Хусусан, юртимизда коррупцияга оид хукукбузарликларга карши курашиш хамда уни олдини олишга каратилган юкорида кайд этилган халкаро хужжатларни ратификация килиш билан бирга, коррупцияга карши курашиш хамда унинг олдини олишга каратилган миллий хукукий база ва тизимли амалиёт йил сайин шакллантирилиб, такомиллаштирилиб бормокда. Бошкача айтганда, юртимизда жамиятимиз келажагининг таназзули булмиш

2 Конвенция Организации Объединенных Наций против коррупции (Принята резолюцией Генеральной Ассамблеи от 31 октября 2003 г.).

3 Узбекистон Республикасининг «Коррупцияга карши курашиш тугрисида»ги конуни // Узбекистон Республикаси Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси - http://lex.uz.

4 Исмаилов Б. И. Коррупцияга карши курашнинг халкаро-хукукий асослари. Маъруза матни. -Т., 2013. -Б. 2.

коррупцияни олдини олиш, унга царши кураш, давлат цурилиши ва бошцарувининг барча сохаларида демократик ислохотлар утказиш, хавфсизлик ва барцарорликни сацлашга царатилган ва Конституцияга асосланган мустахкам норматив-хуцуций база шакллантирилмоцда.

Жумладан, юртимизда сунгги йилларда коррупцияга царши курашиш сохасида бир цанча мухим ташкилий-хуцуций ислохотлар амалга оширилди. Ахолининг хуцуций онги ва хуцуций маданиятини оширишга, жамиятда коррупцияга муросасиз муносабатни шакллантиришга йуналтирилган тизимли чоралар курилди. Хусусан, Узбекистон Республикасининг «Коррупцияга царши курашиш тугрисида»5ги цонуни, Узбекистон Республикаси Президентининг «Узбекистон Республикасида коррупцияга царши курашиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида»бги Фармонларининг цабул цилиниши хамда Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарида коррупцияга царши курашиш ва суд-хуцуц масалалари буйича цумиталар ташкил этилиши шулар жумласидандир.

Шунингдек, бугунги кунда юртимиз ижтимоий-сиёсий хаётида коррупциянинг турли куринишларини олдини олиш ва унга царши курашиш давлат сиёсати даражасига кутарилган мухим масалалардан бири булиб, давлат органлари фаолиятининг устувор вазифаларидан хисобланади. Хусусан, 2008 йил 7 июль куни Узбекистон Республикасининг «Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Коррупцияга царши конвенциясига (Нью-йорк, 2003 йил 31 октябрь) Узбекистон Республикасининг цушилиши тугрисида»7ги цонуннинг (УРК^-158-сон) цабул цилиниши билан мазкур хуцуцбузарликнинг олдини олиш, унга царши кураш буйича мамлакатимиз халцаро мажбуриятларни цабул цилди ва шунингдек, Узбекистон Республикасининг «Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга, терроризмни молиялаш-тиришга ва оммавий циргин цуролини тарцатишни молиялаштиришга царши курашиш тугрисида»8ги цонуни цабул цилинди.

Коррупцияга оид хуцуцбузарликларнинг олдини олиш ва унга царши курашиш буйича самарадорликни ошириш, юртимизда цулай ишбилармонлик мухитини яратиш хамда мамлакатимизнинг халцаро майдондаги обру-эътиборини ижобий томонлама ошириш мацсадида хамда 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегияси9да белгиланган вазифалардан келиб чиццан холда Узбекистон Республикаси

5 Узбекистон Республикасининг 2017 йил 3 январдаги «Коррупцияга карши курашиш тугрисида»ги УРК-419-сон Конуни // Узбекистон Республикаси Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси - http://lex.uz.

6 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 27 майдаги «Узбекистон Республикасида коррупцияга карши курашиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида»ги ПФ-5729-сон Фармони // Узбекистон Республикаси Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси - http://lex.uz.

7 Узбекистон Республикасининг 2008 йил 7 июлдаги «Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Коррупцияга карши конвенциясига (Нью-йорк, 2003 йил 31 октябрь) Узбекистон Республикасининг кушилиши тугрисида»ги УРК-158-сон Конуни // Узбекистон Республикаси Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси - http://lex.uz.

8 Узбекистон Республикасининг «Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга, терроризмни молиялаштиришга ва оммавий киргин куролини таркатишни молиялаштиришга карши курашиш тугрисида»ги Конуни // Узбекистон Республикаси Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси - http://lex.uz.

9 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида»ги ПФ-4947-сон Фармони // Узбекистон Республикаси Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси - http://lex.uz.

é

Ws,

10 Y36eKHCTOH Pecny6^HKacu npe3HgeHTHHHHr «Y36eKHCTOH Pecny6^HKacuga коррупцнaга rçapmu Kypamum TH3HMHHH aHaga TaKOMH^amTupum Hopa-Tag6HpïïapH TyFpHCHga»ru OapMOHH // Y36eKHCTOH Pecny6^HKacu KoHyH xy^^araapu Mat^yMoraapu mh^hh 6a3acu - http://lex.uz.

11 Y36eKHCTOH Pecny6^HKacH npe3HgemuHHHr 2023 hhïï 11 cema6pgarH «Y36eKHCTOH — 2030» cipaTeruacH Tyrpucuga» ru n®-158-coH ®apMOHH // // Y36eKHCTOH Pecny6^HKacu KoHyH xy^^araapu Mat^yMoraapu mhUhh 6a3acu - http://lex.uz.

EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH

Innovative Academy Research Support Center IF = 7.899 www.in-academy.uz

1). Ym6y HyHa^umgaru um^apHHHr axBo^HHH KoMn^eKc ypraHum xaMga ym6y Typgaru xy;yK;6y3ap.flHK.flapHHHr Ke^uö HH;Hm caöaö^apu Ba mapT-mapoHT^apHHH th3HM^H Tax^u^ ^u^um;

2). WpTHMH3 H^THMOHH xaëTuga, aBBa.no gaB^aT opraH^apu ^ao^HHTuga MaH^aaT^ap Ty^HamyBHHH o^guHH o^um Ba 6apTapa$ ^u^um Hopa^apuHH Kypum;

3). Кoppyпцннгa oug xy;yK;6y3ap.flHK.flapHH o^guHH o^um Ba yHra ;apmu Kypamum ^ao^HHTHH aMa^ra omupyBHH Ba yHga umTupoK этyвнн cyö^eKT^ap ToMoHugaH u^Fop xopu^HH gaB^aT^ap Ta^puöacHHH ypraHraH xo^ga кoppyпцннгa ;apmu Kypamum coxacuga ^oHyHHH^HK Ba xyKy;HH Ky^am aMa^uëTHHH TaKoMH^amTHpum öyfiHHa TaKAH^ap Tafiëp^am;

4). MaM^aKaTHMH3 H^THMOHH xaëTuga axo^HHHHr x,y;y;HH oHru Ba xy;yK;HH MagaHHHTHHH HHaga omupum xaMga ^aMHHTga кoppyпцннгa HucöaTaH MypocacH3 MyHocaöaTHH KyHafiTHpum;

5). Кoppyпцннгa oug xy;y;6y3ap^HK^apHH o^guHH o^um Ba yHra ;apmu Kypamum ^ao^HHTHH aMa^ra omupyBHH Ba yHga umTupoK этyвнн cyö^eKT^ap ToMoHugaH ^y;apo^HK ^aMHHTH HHCTHTyT^apu, oMMaBHfi axöopoT BocHTa^apu 6u^aH öupra^HKga oMMaBHfi axöopoT BocHTa^apu Ba HHTepHeT-pecypc^apga KeHr Ky^aMgaru axöopoT-TapFuöoT um^apHHH TamKH^ этнm.

Xy^oca cu^aTHga ;afig этнmнмнз ^o3hmkh, gaB^aTHMH3 Ba ^aMHHTHMH3 Ke^a^aruHHHr TaHa33y^u öy^Mum кoppyпцннгa oug xyKy;öy3ap.flHK.flapHH o^guHH o^um Ba yHra ;apmu Kypamum öyfiHHa gaB^aT cuëcaTH xap ToMoH^aMa Ty^u; h3hh^ Ba caMapa^u aMa^ra omupu^umu gaB^aT opraH^apura ^y;apo^apHHHr umoHHH opTumura, gaB^aT opraH^apu BaKo^arara KupyBHH Maca^a^apHH aHu;, y3 Ba;Tuga Ba xo^uc xa^ ;u^HHHmura, nupoBapguga, ropTHMH3 tuhh^hth Ba ocofiumTa^Hru, xa^;HMH3HHHr 6axTy-u;6o^H Ba ^apoBoH^uru xaMga MaM^aKaTHMH3HHHr öap;apop puBo^^aHumu, xa^;apo oöpy-эг>тнöopн Ba Hy$y3H omumura Ba Ta^MHH^aHumura xH3MaT ;u^agu. Bom;aHa afiTraHga, кoppyпцннгa oug xy;y;6y3ap^HK^apHH o^guHH o^um Ba yHra ;apmu Kypamum MaM^aKaT Ke^a^aruHHHr rapoBugup.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.