CC BY
11
МАРАТ ОСПАНОВ АТЫНДАГЫ БАТЫС ЦАЗАЦСТАН МЕМЛЕКЕТТ1К МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТ1НЩ ЦАЛЫПТАСУ ТАРИХЫ
Ц.Ж. ЖАЦАБАЕВ
Марат Оспанов атындагы Батыс Кдзакстан мемлекеттiк медицина университет^ Актебе, Кдзакстан М.г.к., профессор
Тарих беmmерi таги бiр жылмен толыгып, жылнама цойнауына 60-тыц асцаралы жасы енiп отыр. 60 жас - азды-квптi гумыр. ЖYрегiнде дэр^ер мамандыгына деген махаббаты маздаган талай жастыц гумырына шуагын сепкен аяулы да киелi орда - Марат Оспанов атындагы Батыс Казацстан мемлекеттiк медицина университеттщ 60 жылдыц мерейтойы бYгiн! Эуелi институт болып iргесi цаланган осынау бшм ордасы жылдан жылга мэртебест бтктетпесе, еш твмендеткен емес. Осы жерден тYлеп ушцан квптеген дащты ардагерлер мен кэаби шебер мамандар - свзшнщ айгагы. Олардыц Казахстан Республикасынан тыс жерде де альма матерт тек биiктетiп ЖYргендiгi кеудеге мацтаныш уялатады.
КСРО жогары бшм министрлтнщ 1957 жылгы 10 тамыздагы №833 б^йрыгы негiзiнде Актебе кала-сында медицина институты ашылды. Осыган байла-нысты Кецестер Одагыньщ эр аймагынан мединсти-тутка тYсу емтихандарын ойдагыдай тапсыргандар институттыц бiрiншi курсына кабылданды. Ен алгаш окуга тYCкен 213 cтуденттiн арасында мен де болдым.
Ен алгаш ашылган жылы институтта 60 окытушы ж^мыс iстедi, барлыгы 7 кафедра гана болды.
Жанадан ашылган Актебе мемлекетпк медицина институтынын профессор-окытушылар к¥рамы-нын, бiлiм беру YДерiсiнщ жэне Fылыми-тэжiрибелiк ж^мыстарынын калыптасуына институттын 1957-63 жылдардаFы алFашкы ректоры АлмаFамбет Бешш^лы Даиров кеп кызмет аткарды. А.П. Сорокин, Х.Е. Ма-манова, М.Ш. Баширов, С.Н. Гордина, М.А. Бульи-на, К.В. Мельникова, В.В. Морозова жэне баска да педагог-^стаздар бiздердiн бiлiмдi де тэрбиелi, сана-лы да инабатты, ез халкымыз бен Отанымызды CYЙе бiлетiн жiгерлi болып калыптасуларымызFа аянбай тер тегш, енбек еттi. ОларFа жYктелген мшдеттщ жYгi ауыр болFандыFы баршамызFа аян. Окытушы-^стаз-дар киындыктарFа карамастан, институтта бiрегей педагогикалык, Fылыми жэне дэртерлж дэстYрлердiн негiзiн салушылар болды. Институт бiздермен бiрге к^рылып, естi. Бiздер бастап окыFан педагогика институтынын Fимараты медицина институтынын талап-тарына сай келмейтiн едi. Сондыктан барлык студент-тер жабылып, сабактар аралыктарындаFы Yзiлiстерде, сабактан бос уакыттарда анатомия пэш Yшiн адам мэйiттерiн сойып, ашып тексеру жэне оларды сактау Yшiн арнайы жабдыкталFан жайлардын к¥рылысына
катысып, физиологияны оку Yшiн келдерден тарбака-лар жинайтынбыз. Адам CYЙектерi жетiспегендiктен, оларды окуFа алу Yшiн кеп уакытымызды жойып ке-зекте т^ратынбыз. Студент Лариса Жучаеванын ау-лындары кабiрлерден бiр кап CYЙектер жинап экелгенi элi есiмiзде. Студенттердщ кепшiлiгi орысша бшмей-тiн, ауылдык жерлерден болдык. Сондыктан латын тшнен баска орыс тiлiн де окуFа тура келдi. Кей-бiреулерiмiз орысша калай жауап берерiмiздi бiлмей, латынша айтатынбыз. Студент Тауимов Жаксылык анатомия сабаFына дайындалу Yшiн мэйiттер сакта-латын белмеде тыFылып калып, тYнеп окитын. Осын-дай киындыктарFа карамастан, барлынымызды таудай талап, жiгерлiлiк, бшм алуFа деген к¥лшыныс сезiмi кернеген болатын. Ол кезде оку акысыз болды, бiрак институт басшылары, окытушылар бiр кагиданы берiк ^станды: «жаксы окысан - окуды эрi карай жалFасты-расын, окымасан - тезiрек институттан кетесщ». Ол кезде ешкандай женiлдiк, таныстык, байланыс деген болFан жок. Осы каFидаFа байланысты окудын алFашкы жылдарында кептеген студенттер институттан шыFарылды. Сонымен, институтка тYCкен 224 студенттiн тек 164^ Fана бiтiрдi, олардын 7-i кызыл дипломмен бiтiрдi. Бiздердiн адрашкы окытушылары-мыз тек бiлiм берiп кана коЙFан жок, сонымен катар адамдармен, наукастармен ара-катынас мэдениетiне де YЙреттi. Деканымыз А.П. Сорокин эуен (музыка) кештерш YЙымдастырып, мэдениетке тэрбиелеген бо-латын.
Мше, осындай iлiм-бiлiм, тэлiм-тэрбие берген ^стаздарымыздын акысын етеу эркайсымыздын ай-
нымас борышымыз болып саналды. «Балгын буын, ^мытпа, ^стаз - ^лы багбаньщ, eMipi4e енеге ешпес тэлiм алганьщ» -дегендей, бiздер 6 жыл бойы окы-тып бiлiм, тэлiм-тэрбие берген ^стаздарымызды еш уакытта да ^мыткан емеспiз. 0MÏp бойы ерен енбек-терiмiзбен ^стаздарымыздьщ акысын алгаусыз етеуге тырыстык.
Институттын алгашкы тYлектерi б^рынгы Кенес-тер Одагыньщ барлык тYкпiрлерiнде, соньщ iшiнде eзiмiздщ байтак Отанымыздьщ барлык аймактарында жещст де жемюп кызмет аткарып, елдегi денсаулык сактау шнщ дамуына eзiндiк Yлестерiмiздi костык. Алгашкы тYлектердiц бiразы елiмiзде танымал т^лгаларга айналды. Солардьщ iшiнде галым-профессорлар: Е.Мамбеталин, А.Жангабылов, А.Хамзин, Y.Элниязов, КЖанабаев; Казакстанньщ ецбек сщрген дэрiгерi атагын алгандар: медицина гы-лымдарыньщ кандидаты Т. Маханов, жогары санатты терапевт Р.Сарина; аудандык ауруханалардьщ бас дэрiгерлерi: Т.Шериязданов, Э.Т^рышев, Ж.Жусупов, Б.Жазыков, Е.Баймухамбетов жэне т.б. Б^лар тек ез елiмiздегi бiлетiндерiмiздщ арасындагылар гана, ал жакын жэне алыс шет елдегiлерден мэлiметтерiмiз аз. Мысалы, Татарстанда белгiлi, жогары санатты дэрпер Арсланов Шамиль, Москвада Иванова Елена жэне баскалар бар. Бiздер, арамызда дэрпердщ жогары атагын ^ятка калдыргандардьщ, мiндетiне салак карагандардьщ жоктыгымен мактанамыз.
ПРИКАЗ
ПО МИНИСТЕРСТВУ ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ СССР №833
Москва 10 августа 1957г.
«ОБ ОТКРЫТИИ В г. АКТЮБИНСКЕ МЕДИЦИНСКОГО ИНСТИТУТА»
На основании распоряжения Совета Министров от 1 августа 1957 года № 2156 - Р ПРИКАЗЫВАЮ:
1. Открыть 1 сентября 1957 года в гАктюбинске Каз.ССР медицинский институт со специальностью «Лечебное дело».
2. Занятия в институте начать 2 октября 1957 г.
3. Управлению учебными заведениями Министерства Здравоохранения Каз.ССР представить на утверждение Устав института к 1 октября 1957 года.
ЗАМЕСТИТЕЛЬ МИНИСТРА ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ СССР
ПРОФЕССОР - (В.СТОЛЕТОВ)
Баска тYлектер сиякты мен институтты бтргеннен кешн жолдамамен ж^байым Мария Хамиткызы М^сагалиева (институттын, алгашкы стипендиа-ты, институтты кызыл дипломмен бтрген) екеумiз Кызылорда облысы К^азалы аудандык орталык ауруханасында 1963-1966 жылдары дэрiгерлiк (мен - хирург, ж^байым - акушер-гинеколог) ж^мыстар аткардык. 1967 жылы анестезиолог-реаниматолог мамандыгына ауысып, 1969-1972 жылдары Мэскеуде аспирантурада окып, кандидаттык диссертация коргадым. 1972 жылдын караша айынан eзiм окыган осы институтка оралып мамандыгым бойынша 1976 жылы студенттерге анестезиология жэне реаниматология пэншен сабак беретiн доцентик курс ^йымдастырып, оган 2000 жылга дейiн жетекшiлiк еттiм. Кдарп кезде ол кафедрага айналып менщ шэюрт!м, медицина гылымдарыньщ докторы Сарк¥лова Жанслу Некенкызы жетекшiлiк етедi, мен осы кафедрада профессор кызметiн аткардым. Институт бтргеннен кетнп 54 жылдын, 41 жылын осы оку орнында педагог ж^мысын аткарып, казiр зейнеткермiн. Сондыктан институттын, даму нэтижелерiн жэне жетютштерш жаксы бiлемiн.
Институттын, дамуына, 1971-94 жылдары ректорлык кызмет аткарган профессор А.С. Смаг^лов кеп ецбек жасады. Осы жылдары казiргi оку-зертханалык гимараттары салынды, 1970 жылы институтта педиатрия факультетi, 1979 жылы дэрь
64
Батыс Цазацстан медицина журналы 3 (55) 2017
Актебе педагогика институтыныц жаца корпусыныц ашылуы. Оцнан солга карай: Казахстан Компартиясы Орталык Комитетшщ бiрiншi хатшысы Д.А. Конаев, АММИ ректоры, профессор Э.С. Смаг¥Лов, Актебе облыстык партия комитетшщ бiрiншi хатшысы В.А. Ливенцов, КазКСР Министрлер Кецесшщ терагасы Н.Э. Назарбаев, Фрунзе аудандык партия комитетшщ бiрiншi хатшысы З. Жанжеркенов, педагогикалык институт бастауыш партия ^йымыныц хатшысы Е.К. Беккалиев. 1984 жыжы шшде.
герлердщ бiлiктiлiгiн жетiлдiру факультетi, 1989 жылы окытудын казак тiлi белiмшесi ашылды.
1997 жылы институтка Актебе мемлекетпк медицина академиясы атаFы бершда, ал 14.11.2002 ж. Марат Оспанов атындаFы Батыс Казакстан мемлекетпк медицина академиясы болып езгертiлдi. 19.02.2009 жылдан берi академия Марат Оспанов атындаты Батыс Казакстан мемлекетпк медицина университетi деп аталады.
СонFы жылдардагы институттын даму каркы-ны да ез денгешнде нэтижелi болып отырды. Оку орнынын тYлектерi: Ж.К. Ордабаев (1995-1998 жж), Ж.А. Доскалиев (1998-2000 жж), КК. Жолмухамедов (2000-2003 жж), С.Ф. Беркшбаев (2003-2007 жж) ке-зен-кезенiмен ез Yлестерiн косты. Б^л жылдары стоматология, медико-профилактикалык, окытушылар-дын мамандыFын кетеру жэне дэртерлердщ бiлiмiн жетiлдiру факультеттерi ашылды.
2008 жылдан берi университеттi профессор Бекмухамбетов Ербол Жас^лан^лы баскарып келед^ Студенттердiн табысты, жемiстi жэне сапалы
бiлiм алуларына барлык мYмкiндiктер жасалFан. Университетте 5 зертханалык Fимарат жэне жеке клиникалык базалар, сондай-ак медицинанын барлык салалары мен такырыптарын камтитын жоFары сапалы заманауи муляждармен, манекендермен жабдыкталFан клиникалык оку орталыны, кенес беру-аныктау орталыFы, стоматологиялык жэне кардиохирургиялык, медициналык орталыктар бар. Соларды колданып студенттер диагностикалык, емдж жэне реанимациялык шаралар жYргiзудi YЙренуде. Университеттiн профессор-окытушы к¥рамы 500-ден астам окытушылардан тирады. Солардын жетекшiлiктерiмен студенттер ен алFашкы сабактардан бастап болашак дэрiгердiн кэсiби дагдыларын игередг Университеттiн кызметкерлерi мен студенттерi аркылы тYрлi Fылыми-зерттеу ж^мыстары жYргiзiлiп, олардын нэтижелерi денсаулык сактау тэжiрибелерiне енпзшеда.
Мемлекеттiн «Казахстан 2050» ^зак мерзiмдi Стратегиясынын «Бiлiм жэне кэсiби машык-заманауи бiлiм беру жYЙесiнiн, кадр даярлау
жэне кайта даярлаудын негiзгi баFдарламасы» -деп аталатын тармагында керсеплген бiлiм беру жYЙесiн модернизациялауда: бшм беру мекемелерiн онтайландыру; оку-тэрбие YДерiсiн жацгырту; бiлiм беру кызметтерiнiн тшмдшп мен колжетiмдiлiгiн арттыру сиякты Yш негiзгi багытка ерекше мэн бершген. Осыган байланысты казiргi университеттiн басты мiндеттерiнiн бiрi - инновациялык эдютемелж ж^мысты калыптастыру болып табылады. Ол Yшiн окытудын инновациялык эдiстерi мен интерактивп технологияларын колдану бойынша семинарлар, тренингтер, шебер-кластар ^йымдастырылуда.
Казiр университет академиялык тэжiрибесi мол жэне келешекте даму элеует бар заманауи бшм беру, зерттеу жэне клиникалык орталыгы болып саналады. Жогары бiлiктi мамандар дайындау, медицина гылымын дамыту жэне халыкка жогары денгейде медициналык кызмет керсетудi онтайландыру университеттiн емiр
CYPуi мен дамуынын негiзгi кагидасы болып саналады. Казiр университетте заманауи медицинанын барлык салалары мен такырыптарын камтитын муляждармен, манекендермен жабдыкталган клиникалык оку орталыгы бар. Соларды колданып студенттер диагностикалык, емдiк жэне реанимациялык шаралар жYргiзудi YЙренедi. Студенттердi окытуда инновациялык технологиялар кещнен колданылады.
Бiр сезбен айтканда, Марат Оспанов атындагы Батыс Казакстан мемлекеттiк медицина университетi - атын мактанышпен атауга т^рарлык аукымы кен, тарихы бай жогары оку орны. Болашакта да студенттердi сапалы бiлiммен, заманауи гылыммен камтуын жалгастыра отырып, еркениеттi елiмiздiн одан эрi дамуына, денi сау, кекiрегi ояу ^рпак тэрбиелеуге Yлес косатын iргелi бiлiм ордасы боларына сенiм мол.
66
Батыс казакстан медицина журналы 3 (55) 2017
