CC BY
3Э0Ж 372.854
ХИМИЯНЫ ОЦЫТУДА ВИРТУАЛДЫ ЗЕРТХАНАЛАРДЫ ЦОЛДАНУ -ОКУШЫЛАРДЫЦ ОЦУ ПОТЕНЦИАЛЫН АРТТЫРУДАГЫ ЖАЦА МYМКIНДIК
ЦЫДЫРЭЛ1 МАРЖАН БОЛАТЦЫЗЫ
Астана халыкаралык университетшщ магистранты
Еылыми жетекшi М¥САБАЕВА Б.Х.
Астана, Казахстан
Аннотация: Бул мацалада химияны оцытуда виртуалды зертханаларды цолданудыц теориялыц жэне практикалыц аспекттер1 кешенд1 талданады. Оцушылардыц оцу мотивациясын арттыру, пэндт б1л1мд1 игеру тшмдшгт жогарылату жэне практикалыц дагдыларды цалыптастыруда виртуалды зертханалардыц элеует1 сараланган. Дэстурл1 зертханалармен салыстырмалы талдау неггзтде олардыц артыцшылыцтары мен шектеулер1 аныцталып, виртуалды зертханаларды б1л1м беру Yдерiсiне енг1зудщ тшмд1 эдгстерг усынылады. Сонымен цатар, заманауи цифрлыц технологияларды интеграциялау арцылы оцытуды оцтайландыруга арналган жаца тэсшдер царастырылган. Мацала цашыцтыцтан оцыту, аралас бшм беру форматтары жэне бшм беру технологияларын дамыту перспективаларын кецейтуге арналган практикалыц усыныстар бередi.
Клт свздер: виртуалды зертхана, химияны оцыту эдктемеЫ, цифрлыц бшм беру технологиялары, оцу мотивациясы, практикалыц дагдылар, педагогикалыц инновациялар, цашыцтыцтан оцыту.
Виртуалды зертханалар к;аз1рп замангы бшм беру Yдерiсiнде инновациялык окыту к;¥ралдарыньщ бiрi болып табылады. Олар окушылардыц химия пэнше деген кызыгушылыгын арттырып, оку материалын тYсiнуге кемектеседь Химия пэншде эксперименттердщ каушаздшн камтамасыз ету жэне олардыц колжетсмдшгш арттыру мацызды мшдеттердщ бiрi болып саналады. Алайда, дэстYрлi зертханаларды уйымдастыру кептеген мектептерде каржылык жэне техникалык ресурстардыц жетюпеушшпне байланысты киындык тугызады. Виртуалды зертханалар осы мэселелердi шешiп, химиялык эксперименттердi каушаз, KOлжетiмдi жэне кызыкты тYPде еткiзуге жагдай жасайды.
Бул макалада виртуалды зертханаларды химияны окытуда колданудыц тиiмдiлiгi мен артыкшылыктарын зерттеу басты максат болып табылады. Сонымен катар, виртуалды зертханалардыц окушылардыц оку потенциалына эсер^ олардыц педагогикалык, техникалык жэне экономикалык ерекшелiктерi талданады. Макаланыц мшдет - осы такырып бойынша гылыми эдебиеттердi жан-жакты талдап, казiргi замангы инновациялык тэсiлдер мен олардыц бшм беру жYЙесiндегi мацыздылыгын аныктау.
Виртуалды зертханалар угымы компьютерлiк немесе веб-непзделген платформаларды камтиды, олар аркылы окушылар накты емiрдегi химиялык тэжiрибелердi модельдей алады. Мундай зертханалар окытудыц дэстYрлi эдiстерiн толыктыра отырып, эксперименттердi интерактивт тYPде орындауга мYмкiндiк бередi.
Виртуалды зертханалар бшм беру саласында жаца технология ретшде кецiнен зерттелуде. Олардыц химияны окытуда колданылуы бойынша бiркатар зерттеулерде оц нэтижелер керсетiлген. Мэселен, окушылардыц виртуалды зертханаларды колдану аркылы тэжiрибелердi жаксырак тYсiнетiнi жэне оку мотивациясыныц артатыны туралы мэлiметтер жш кездеседi. Алайда, виртуалды зертханалардыц педагогикалык ыкпалына байланысты эртYрлi кезкарастар бар [1].
Зерттеулерде виртуалды зертханалардыц артыкшылыктары ретшде каушаздштщ жогары децгейi, колже^мдшк жэне шыгындардыц аздыгы атап етшедь Сонымен бiрге, техникалык киындыктар, багдарламалык камтамасыз етудiц жетiспеушiлiгi жэне интернетке
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
тэуелдшк сиякты шектеулер де бар. ^аз1рп уакытта кептеген бiлiм беру уйымдары виртуалды зертханаларды оку багдарламасына енгiзiп, олардьщ тиiмдiлiгiн арттыру Yшiн жаца инновацияларды колдануда. Эсiресе, химияны окытуда интерактивт симуляциялар мен кашыктан окытуга арналган платформалар кещнен колданылып жатыр.
Виртуалды зертханалар бшм беру YДерiсiне инновациялык тэсiлдер енгiзу аркылы окушылардыц оку потенциалын арттыруга мYмкiндiк бередi. Бул технология окытудыц жаца мYмкiндiктерiн ашып, бiлiм беру сапасын жаксартуга багытталган бiрнеше артыкшылыктарды усынады [2].
Виртуалды зертханалар окушыларга кYPделi химиялык тэжiрибелердi каушаз жэне кызыкты форматта орындауга мYмкiндiк бередi. Мундай зертханалар интерактивт элементтердi камтиды, бул окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттырады. Окушылар зерттеу жумыстарына белсендi катыса отырып, нэтижелердi накты уакыт режимiнде кере алады. Бул тэсiл олардыц оку мотивациясын кYшейтедi жэне химия пэнiн терещрек тYсiнуге жагдай жасайды. Зерттеулер керсеткендей, виртуалды зертханаларды колданган окушылардыц оку улгер1м1 дэстурл1 эдостерге Караганда жогары болады.
Артык.шылык.тар^ УБ > Кемштктер
lb Мотивацияныц артуы Технологияга тэуелдшк
Практикалык, дагдыларды дамыту т Практикалык, тэж1рибенщ шектеулИ
Ш Жеке ок,ыту & Араластыру МуМКШДИ
и K,ayinci3 тэж1рибе журпзу о & К,олжелмдш[к мэселелер1
t1 Академиялык, керсетюштердщ жа^саруы 1ске асыру к,уны
Сурет 1- Виртуалды зертханалардыц мYмкiндiктерi мен кемшiлiктерi
Виртуалды зертханалар практикалык дагдыларды калыптастыруда ерекше рол аткарады. Олар окушыларга эртYрлi химиялык реакциялар мен процестердi оз бетiмен зерттеуге мYмкiндiк бередi. Тэжiрибелердi орындау барысында окушылар аналитикалык жэне логикалык ойлау кабшеттерш дамытады. Сонымен катар, каушаздш талаптарын ескере отырып, виртуалды зертханалар кYPделi эксперименттердi модельдеу аркылы окушыларды тэуекелсiз тэж1рибе жасауга Yйретедi. Бул олардыц болашакта гылыми-зерттеу жумыстарын орындау дагдыларын ныгайтады [3].
Виртуалды зертханалар эрбiр окушыныц жеке кажеттiлiктерiне бешмделуге мYмкiндiк бередi. Олар окушылардыц бшм децгешне сэйкес тэжiрибелердi тацдап, жеке каркынмен жумыс iстеуге жагдай жасайды. Окушылар оз кателштерш кайталамай, эртYрлi эдiстердi сынап коре алады, бул олардыц озшдш окыту процесiн баскаруга ыкпал етедi. Сонымен катар, виртуалды зертханалар окушылардыц дербестшн арттырып, кYPделi такырыптарды мецгеруде тиiмдi курал ретшде кызмет етедi. Персонализацияланган окыту тэсш бiлiмдi жаксырак мецгеруге жэне окушылардыц озше деген сенiмiн арттыруга мYмкiндiк бередi.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Виртуалды зертханалар окушылардыц химия пэнш терещрек тусшуше, аналитикалык жэне тэжiрибелiк дагдыларын дамытуына, сондай-ак жеке кажеттшктерше сэйкес оку процесш уйымдастыруына жагдай жасайды.
Кесте 1-ДэстYрлi жэне виртуалды зертханаларды салыстырмалы талдау
Критерийлер Дэстурл1зертханалар Виртуалды зертханалар
Цолдану каушс1зд1г1 Химиялык заттармен жумыс iстеу кезiнде кауiптi Абсолюттi каушаз
Цолжет1мдшж Арнайы жабдыктар мен ресурстар кажет Интернет пен курылгы кажет
Эксперименттердщ турлшМ Шектеулi, жабдыктармен аныкталады Шеказ (виртуалды модельдермен шектеледi)
Шыгындар Жогары (реактивтер, курал-жабдыктар) Томен (багдарламалык жасактамага гана шыгын)
Тэж1рибелж дагдыларды дамыту Жогары (тэжiрибенi колмен орындау) Орташа (тэжiрибенi орындау алгоритмдерiн Yйрену)
Оку мотивациясына эсер1 Орташа (жумыстыц бiрсарындылыFы мYмкiн) Жогары (интерактивт жэне ойынга уксас элементтер)
Накты нэтижелерге жету ыктималдыгы Жогары (тэж1рибенщ накты нэтижелерi) Орташа (модельдеу аркылы нэтижелер алу)
Окушылардыц вз1нд1к жумысы Орташа (муFалiмнiц бакылауы кажет) Жогары (окушылардыц дербес эрекеттерше мYмкiндiк бар)
Виртуалды зертханалар бiлiм беру жYЙесiнiц барлык децгейлерiнде кецiнен колданылуда. Орта мектептерде олар окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын арттырып, химиялык кубылыстарды тYсiнудi жецiлдетедi. Колледждерде олар зерттеудщ бастапкы дагдыларын калыптастыру Yшiн колданылады. Жогары оку орындарында (ЖОО) виртуалды зертханалар кYPделi химиялык процестердi модельдеу, гылыми-зерттеу жумыстарын жYргiзу жэне кашыктыктан окытуда ерекше рол аткарады. ЭртYрлi децгейлердегi оку орындарында виртуалды зертханаларды колдану окытудыц икемдiлiгiн арттырады жэне дэстYрлi зертханалардагы ресурстардыц жетiспеушiлiгiн азайтады [4].
Заманауи технологиялар виртуалды зертханаларды жасауда мацызды рол аткарады. Виртуалды шындык (VR) жэне толыктырылган шындык (AR) технологиялары зертханалык тэжiрибелердi накты эрi интерактивтi етуге мYмкiндiк береди Мысалы, 3D модельдеу жэне симуляция куралдары кYPделi химиялык процестердi визуализациялауга мYмкiндiк бередi. Сонымен катар, жасанды интеллект (AI) виртуалды зертханаларда окушылардыц бшм децгешн талдап, оларга дербестендiрiлген усыныстар бере алады [5]. Бул технологиялар окытудыц тшмдшгш арттырып, бшм беру саласын жаца децгейге котередь
Виртуалды зертханаларды одан эрi дамыту Yшiн келесi багыттарда зерттеулер жYргiзу усынылады:
1. Виртуалды зертханалардыц оку нэтижелерше узак мерзiмдi эсерiн зерттеу.
2. ЭртYрлi пэндерге арналган эмбебап виртуалды зертханалар платформаларын куру.
3. Пайдаланушылардыц кажеттiлiктерiне сэйкес багдарламалык жасактаманы оцтайландыру.
4. Окушылардыц практикалык жэне аналитикалык дагдыларын дамытуда виртуалды зертханалардыц ролш терец зерттеу.
Виртуалды зертханалар бшм беру YДерiсiнде мацызды инновациялык курал ретшде ерекше орын алады. Олар оку каушаздшн арттырып, окытуды колжетiмдi эрi икемдi етедi. Эдебиеттер шолуы виртуалды зертханалардыц оку мотивациясы мен тиiмдiлiгiн арттыратынын дэлелдейдi. Сонымен катар, олардыц белгш бiр шектеулерi де бар екенiн кeрсетедi (мысалы, техникалык тэуелдiлiк).
Виртуалды зертханаларды тиiмдi колдану Yшiн бiлiм беру уйымдарына оларды дэстYрлi эдiстермен Yйлестiру усынылады. Педагогтарга виртуалды зертханаларды пайдалану бойынша арнайы тренингтер уйымдастыру кажет. Сонымен катар, окушылардыц кажеттшктерш ескере отырып, контентп бейiмдеу усынылады.
Виртуалды зертханалар бшм беру саласын одан эрi дамытуга мYмкiндiк бередi. Болашакта бул технологиялар кашьщтьщтан окыту YДерiсiн толыгымен трансформациялап, интерактивт жэне дербестендiрiлген окыту куралдарына айналуы мYмкiн. Сонымен катар, заманауи технологиялармен интеграция аркылы виртуалды зертханалар бшм беру сапасын жаhандык децгейде жаксартуга Yлес косады.
1. Берд^ Д., Пралиева, Р. Химияны окытуда цифрлык технологияларды колданудыц эдютемеа / Д. Бердi, Р. Пралиева // Asaш атындагы басылым. - 2020. -№2. -Б. 277-286
2. Жамбыл, А., Кудреева, Л. Мектепте бшм беру Yшiн виртуалды химия зертханасын эзiрлеу / А. Жамбыл, Л. Кудреева // Вестник КазНПУ. - 2022. -№4(74)7-Б. 85-90
3. ^уандыкова, Н., Эбдiкарiмов, М. Компьютерлш багдарламаларды колдану аркылы химияны окытудыц артыкшылыктары / Н. ^уандыкова, М. Эбдiкарiмов // Вестник КазНПУ. - 2022. -№4. -Б. 89-97
4. Муратова, ¥. Жогары мектепте кашыктыктан окыту жагдайында органикалык химия курсы бойынша виртуалды зертхананы колдану / ¥. Муратова // Вестник ЗКУ. - 2022. -№2. -Б. 33-41
5. Туранова, ¥.М., Жатканбаева, Ж.К. Виртуалды зертханага арналган органикалык химия бойынша зертханалык практикум эзiрлеу технологиясы / ¥.М. Туранова, Ж.К. Жатканбаева // Е:Ш басылымы. - 2022.-№ 1. -Б. 312-314
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
