CC BY
3ЭОЖ 74.262.4
ХИМИЯ ПЭН1Н ОЦЫТУДА ИННОВАЦИЯЛЫЦ ЭД1СТЕР МЕН ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫЦ ЦОЛДАНЫЛУЫ
МЕДЕТОВА АЖАР БОЛАТЦЫЗЫ
«Х. Досмухамедов атындагы Атырау университет» КеА^ «Химия» бiлiм багдарламасыныц 2 курс магистранты
АЛЕШОВА АЙДАНА АБАЩЫЗЫ
«Х. Досмухамедов атындагы Атырау университет!» КеА^ «Химия» бiлiм багдарламасыньщ 2 курс магистранты
Еылыми жете^ - КАЛИМАНОВА ДАНАГУЛ ЖАСКАЙРАТОВНА
б.г.к., кауымд. профессор Химия жэне химиялы; технологиялар кафедрасы «Х. Досмухамедов атындагы Атырау университета КеА^
Тушндеме. Мацалада проблемалыц оцыту мен ацпараттыц-коммуникациялыц технологияларга (АКТ) баса назар аудара отырып, химияны оцытуда цолданылатын инновациялыц педагогикалыц технологиялар царастырылады. Бул эд1стерд1ц оцушылардыц шыгармашылыц жэне танымдыц цабшеттерт дамыту, олардыц нег1зг1 цузыреттшктерт цалыптастыру жэне оцуга деген ынтасын арттыру Yшiн мацыздылыгы атап отшед1. Проблемалыц оцыту студенттерге кYрделi теориялыц тужырымдамаларды игеруге комектеседi, олардыц сыни ойлауын жэне шешiмдердi оз беттше iздеуiн ынталандырады. АКТ-ны оцу процеЫне енгiзу бшм беру сапасын жацсартуга мYмкiндiк бередi, оцудыц жеке жагдайларын жасайды жэне бшм децгешне царамастан оцушылардыц белсендшгт арттырады. Химиялыц материалды терецрек игеруге ыцпал ететт мультимедиялыц презентациялар сияцты цифрлыц бшм беру материалдарын цолдану мысалдары сипатталган. Корытынды болiмiнде бул технологияларды цолдану бшм беру процестщ тшмдшгт арттыруга жэне оцушыларды цорытынды аттестаттауга дайындауга ыцпал ететтдт атап отiлдi.
Ктттж свздер: инновациялыц технологиялар, химияны оцыту, проблемалыц оцыту, ацпараттыц-коммуникациялыц технологиялар, мультимедиялыц цуралдар, оцушыларды ынталандыру, шыгармашылыц цабшеттер, цузыреттшктер, АКТ, бшм беру процеЫ.
Аннотация. В статье рассматриваются инновационные педагогические технологии, используемые в преподавании химии, с акцентом на проблемное обучение и информационно-коммуникационные технологии (ИКТ). Подчеркивается важность этих методов для развития творческих и познавательных способностей учащихся, формирования у них ключевых компетенций и повышения мотивации к обучению. Проблемное обучение помогает студентам осваивать сложные теоретические концепции, стимулируя их критическое мышление и самостоятельный поиск решений. Внедрение ИКТ в учебный процесс позволяет улучшить качество образования, создавая индивидуализированные условия для обучения и увеличивая вовлеченность учеников, независимо от их уровня знаний. Описаны примеры применения цифровых образовательных материалов, таких как мультимедийные презентации и тренажеры, которые способствуют более глубокому усвоению химического материала. В заключение подчеркивается, что использование этих технологий способствует повышению эффективности образовательного процесса и подготовке учащихся к итоговой аттестации.
Ключевые слова: инновационные технологии, преподавание химии, проблемное обучение, информационно-коммуникационные технологии, мультимедийные пособия,
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
мотивация учащихся, творческие способности, компетенции, ИКТ, образовательный процесс.
Resume. The article examines innovative pedagogical technologies used in chemistry teaching, with an emphasis on problem-based learning and information and communication technologies (ICT). The importance of these methods for the development of students' creative and cognitive abilities, the formation of their key competencies and the increase of motivation for learning is emphasized. Problem-based learning helps students master complex theoretical concepts, stimulating their critical thinking and independent search for solutions. The introduction of ICT into the educational process makes it possible to improve the quality of education by creating individualized learning conditions and increasing student engagement, regardless of their level of knowledge. Examples of the use of digital educational materials, such as multimedia presentations and simulators, which contribute to a deeper assimilation of chemical material, are described. In conclusion, it is emphasized that the use of these technologies contributes to improving the effectiveness of the educational process and preparing students for final certification.
Keys words: innovative technologies, chemistry teaching, problem-based learning, information and communication technologies, multimedia manuals, student motivation, creativity, competencies, ICT, educational process.
^asipri уакытта педагогикалык когамдастык; жалпы бшм берудi дамытудагы стратегиялык багыттарды, окушылардыц шыгармашылы; кабшеттерш калыптастыру жэне жаца жYЙенi калыптастыруды талкылауда, оныц непзп сипаттамасы болып табылады. Бiлiм беру процесшщ нэтижелiлiгi педагогикалык технологияларга байланысты. Заманауи бшм беру процес окушылардыц шыгармашылы; кабшеттерш дамытуга ыкпал ететiн жаца, тиiмдi технологияларды iздеу мен енпзуаз мYмкiн емес.
Химия пэнiнiц оку багдарламасы окушылардыц зерттелген материалды есте сактауына кеп септiгiн тигiзедi, алайда ол эрдайым шыгармашылык ойлау кабшетш дамытуга кeмектеспейдi. Химия пэнiнiц мрашм1 Yшiн оку пpоцесiнiц барлык кезещнде окушылардыц шыгармашылык кaбiлеттеpiн дамыту жэне оларда кажетл к¥зыpеттеpдi калыптастыру мшдеп турады.
Шыгармашылык кaбiлеттеpдiц дамуына проблемалык окыту технологиясы ыкпал етедi. Мысалы, органикалык химияны окыту кезiнде бiздi окушыларды ойлануга жэне шешiмдеp iздеуге ынталандыратын сурактар жиi кызыктырады. [1]
Сонымен катар, педагогикалык тэжipибемiзде бiз проблемалык окыту эдiсiмен катар акпараттык технологияларды да белсендi колданамыз. Бул технологиялардыц химия курсындагы окыту децгешн арттыруга септiгi тиедi, эсipесе окушылардыц мотивациясы темен болган жагдайда. АКТ технологияларыныц бip артыкшылыгы - окытуга жацашылдык элементiн енгiзу, бул окушылардыц кызыгушылыгын оятып, окыту сапасын арттырады. Компьютеpлiк технологияларды колдану окушыларга жеке каркынмен жумыс iстеуге мYмкiндiк беред^ бул кYштi жэне пэн бойынша жаксы Yлгеpiмi бар окушыларга гана емес, бшм децгей темен окушыларга да пайдалы, себебi ол табыска жету жагдайын жасауга кeмектеседi. Окыту барысында муFaлiм окушылардыц бастамаларын колдап, шыгармашылыктарын дaмытуFa кецесшi жэне кeмекшi pетiнде жумыс iстейдi.
АКТ технологиялары муFaлiмге уакытты Yнемдеуге, кужаттарды реамдеуге, нускаулык карталар немесе бакылау карталарын, кестелер, диаграммалар, тYpлi презентацияларды куруга мYмкiндiк беpедi. Бул муFaлiмнiц уакытын Yнемдейдi, сабактыц курылымын тыгыздайды жэне оны кызыкты етедi, дифференциалды окыту тэсшн жYзеге aсыpуFa кeмектеседi. Бул окушылардыц жеке ерекшелштерш ескере отырып, эpтYpлi такырыптар бойынша кeмекшi куралдар жасау мYмкiндiгiн беpедi. Оларды сабактыц эpтYpлi кезецдеpiнде, фронтальды немесе жеке жумыска, Yй тапсырмасын оpындaуFa, бшмдеп кемшiлiктеpдi тYзетуге немесе кYштi окушылардыц сабакты тиiмдi уйымдастыруына пайдалану мYмкiндiгi бар. [2]
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Инновациялык технологияларды сабактыц эртYрлi кезецдершде тиiмдi колдануга болады: химиялык жаттыгу жYргiзу, жаца материалды тYсiндiру, бiлiм, дагдылар мен iскерлiктердi тYзету Yшiн. Бул технологиялар сабактарды жаркын api мазмунды етед^ окушылардыц танымдык жэне шыгармашылык кабшеттерш дамытады. Материалды кабылдауды жаксартуга багытталган мiндеттеp мультимедиялык сабактар аркылы шешшед^ оларда анимация, дыбыстык жэне динамикалык эффектiлеp окыту пpоцесiн есте сактауга жецiл эpi тYсiнiктi етедi. Компьютерлш багдарламаларды колдану химиялык пpоцестеpдi модельдеуге жэне каушаз тэжipибелеp жYpгiзуге мYмкiндiк беpедi, бул дэстYpлi сабактарда мYмкiн емес. [3]
Окушылар сондай-ак сабактарды жасауга белсендi катысу мYмкiндiгiне ие, акпаратты iздеу жэне жYЙелеу аркылы олар ездершш жеке жумыс дагдыларын жэне акпараттык технологияларды пайдалану дагдыларын дамытады. Сабактарга дайындык кезiнде окушылар Интернет-ресурстарын, бiлiм беру сайттарын пайдалана алады, бул оларга сабак такырыбы бойынша ез бiлiмдеpiн терецдетуге мYмкiндiк беpедi.
Компьютеpлiк телекоммуникациялар тек окыту куралы гана емес, сонымен катар жаца карым-катынас формасы болып табылады. Бул технологиялардыц негiзгi еpекшелiгi — олардыц кеп функционалдыгы, жеделдiгi, ешмдшп, сондай-ак окушылардыц тиiмдi шыгармашылык e3№e3i жYзеге асыруына жэне олар Yшiн жеке бiлiм беру траекторияларын куруга мYмкiндiк беpуi. Интеpнеттегi бiлiм беру жобалары телекоммуникациялык технологияларды колдана отырып, окушыларга eздеpiнiц кызыгушылыктары мен кажеттшктерше карай пэндеpдi тацдауга мYмкiндiк беред^ ал кашыктан окыту iс-шаpалаpына катысу жеке окыту жолдарын калыптастыруга кемектеседг Сонымен катар, олимпиадалар, байкаулар мен жобаларга катысу окушыларга болашакта окыту профилш тацдауда жылдамырак шешiм кабылдауга кeмектеседi. Мундай жобаларга катысудыц непзп себептеpi — eзiн-eзi жYзеге асыру мYмкiндiгi, ез кYштеpiн багалау жэне оку эрекетш уйымдастырудыц жаца тэсiлдеpiмен танысу. Жаца бiлiм беру моделшш мацызды мiндеттеpiнiц бipi — окушылардыц жетютштерш багалаудыц объективтi жYЙесiн куру, бул бшм беру кызметтершш сапасын жэне суранысын арттырады.
Осылайша, компьютерлш технологияларды пайдалану сабактардыц каркынын жогарылатуга жэне материалды мецгеру сапасын темендетпей, сабактыц тшмдшгш арттыруга мYмкiндiк беред^ сабактыц жылдамдыгын арттырып, ойлау логикасын жаксырак тYсiнуге кeмектеседi. Бул бiлiмдi тексеpудiц тиiмдiлiгiн арттырып, окушылардыц пэнге деген кызыгушылыгын оятады.. Бул багдарлама колдануга карапайым, эpтYpлi интеpактивтi куралдар жасауга мYмкiндiк беpедi: тренажерлер, ойындар, жаттыгу жинактары мен сeздiктеp жэне limi толык бiлiм беру модульдерь Мундай куралдарда иллюстрацияларды колдану окушыларга «визуалдар» Yшiн материалды есте сактауга косымша мYмкiндiк беpедi. Статистикага сэйкес, окушылардыц тек 5%-ы - аудиалдар, ягни акпаратты тыцдау аркылы жаксы кабылдайды. Сондыктан кептеген балалар сурактарга жауап бергенде немесе тапсырма шешкенде киындыктар туындайды, eйткенi олар оныц жагдайын кepмейдi немесе оныц курамындагы объектiлеpдi елестете алмайды. Сонымен катар, куралдарда колданылатын иллюстрациялар оку итаптарындагы суpеттеpдi жаксы толыктырып, сабактыц кернекшгш арттырады, оны жаца материалды тYсiндipуде мацызды етедi жэне окушыга ез бетшше Yйpенуге кeмектеседi. МуFалiм бiлiмдi жYЙелеу жэне жинактау кезiнде пайдалануга болатын арнайы ресурсты жасай алады, онда окушылардыц назарын тек мацызды мэселелерге аударып, келесi такырыптарды немесе химия курсыныц бeлiмдеpiн дурыс кабылдауга кемектеседь [5]
Шыгармашылыкпен жумыс ютейтш муFалiм мундай ресурсты окушылардыц жеке кажеттшктерше сэйкес кептеген бeлiмдеpден алынган материалды бip куралга жинактай алады. Окушыныц мундай куралмен жеке жумысы олардыц белсендiлiгiн арттырады, окушыларга жеке, жайлы каркынмен жумыс iстеуге мYмкiндiк беpедi. Бул окушыларга табыска жету жагдайын жасайды, ал муFалiм окушылардыц дагдыларын автоматтандыруга
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
жэне ойлау кабшеттерш арттыруга мумкшдш беред^ бул окушыларды корытынды емтихандарга дайындау ушш ете мацызды. Сонымен катар, барлык жас шамасындагы окушылар тренажерлермен немесе баска да куралдармен ез жумыс орындарында немесе тактада жумыс ютеуден куаныш алады.
Инновациялык технологиялар химия пэнш окытуда окушылардыц шыгармашылык жэне танымдык кабiлеттерiн дамыту, олардыц мотивациясын арттыру жэне окыту сапасын жаксарту Yшiн мацызды курал болып табылады. ^азiрri бiлiм беру процесiнде басты назар тек бiлiм беруге емес, окушылардыц накты мэселелердi шешуге жэне шешiмдер табуга кажеттi дагдыларын калыптастыруга да аударылады. [7]
Бул максатка жету Yшiн белсендi колданылатын эдю - проблемалык окыту, ол окушылардыц белсендi ойлауын жэне материалды сын тургысынан кабылдауын дамытуга ыкпал етедь Бул эдiс органикалык химияда окушылардыц теориялык тYсiнiктер мен практикалык нэтижелер арасындагы кайшылыктарды ез бетiнше талдап, шешуге мYмкiндiк бередi, бул олардыц шыгармашылык тэсшдерш дамытуга жэне пэндi терец тYсiнуге ыкпал етедi.
Сонымен катар, акпараттык-коммуникациялык технологияларды (АКТ) пайдалану химия окыту процесш айтарлыктай байытады. Цифрлык куралдарды енгiзу муFалiмге окушылардыц эртYрлi каркынмен материалды мецгеруiне жэне олардыц жеке кажеттшктерше бейiмделген динамикалык оку ортасын куруFа мYмкiндiк береди
БаFдарламалык енiмдердi колдану муFалiмге эртYрлi бiлiм беру материалдарын жасауFа мYмкiндiк бередi, бул окушылардыц оку мотивациясын арттырып, сабакты кернекi етедi жэне кYPделi такырыптарды кабылдауды жецiлдетедi. Мультимедиялык презентациялар мен тренажерлер тек 6y^ сыныппен жумыс iстегенде Fана емес, эр окушымен жеке жумыс ютеу кезiнде де пайдалы болуы мYмкiн, бул окушыларFа табыска жету жаFдайын жасауFа ыкпал етедi. [6]
^орытындылай келе, инновациялык бiлiм беру технологиялары, мысалы, проблемалык окыту мен АКТ, окушылардыц жан-жакты дамуына, химия пэнше деген кызыFушылыктарын арттыруFа жэне олардыц аттестаттау емтихандарына табысты дайындалуына септшн тигiзетiн мацызды куралдар болып табылады.
Химия пэнш окытуда акпараттык-коммуникациялык технологиялар окушылардыц кызь^шыль^ын арттырып, iзденiмпаздыкты ынталандыратын арнайы акпараттык орта калыптастырады. Бул, ез кезегшде, интеллектуалды сипаттаFы мэселелердi тYсiну мен шешудi жецiлдетедi жэне эрбiр окушыныц танымдык, шыFармашылык жэне туеталык дамуын, олардыц элеуеттерi мен кабшеттерш ашуFа ыкпал етедi.
Цифрлык окыту куралдарын химия пэнiн зерттеуде колданудыц теориялык негiздерiне CYЙенiп, мынадай корытындылар жасауFа болады:
- цифрлык куралдарды пайдалану мектептеп бiлiм алушылардыц белсендiлiгiн арттырады;
- оларды тиiмдi колдану оку-тэрбие Yдерiсiнiц каркынын ^шейтед^ сонымен бiрге окушыларды акпараттык коFамда жумыс iстеуге жэне емiрге дайындауFа мYмкiндiк бередi.
Жаца акпараттык технологияларды оку YДерiсiне енгiзу бiлiм беру мазмуны мен эдiстерiн Yнемi жацартуFа ыкпал етедi, сондай-ак муFалiмге жаца сапалы бiлiм беру баFдарламаларын эзiрлеу мен колдану мэселелерiн шешуге мYмкiндiк бередi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Шепелева, М.В. Инновационные технологии в образовании: теории, практики, проблемы. - М.: Издательство «Просвещение», 2020..
2. David Hawkridge Бшм берудеп жаца акпараттык технологиялар - Taylor & Francis - 154 бет Толыгырак: http://surl.li/sadku
3. Нестеров, Е.А. Инновационные методы обучения химии. - Новосибирск: Издательство Сибирского университета, 2019.
4. Богданова, Н.А. Информационные технологии в преподавании химии: методические рекомендации. - Екатеринбург: Уральское издательство, 2018.
5. Жалпы орта бшм беру мекемелершдеп электрондык окыту жYЙесi Yшiн цифрлык бшмдш ресурстарды дайындау стандарты (www.nci.kz)
6. Иванов, И.И. Современные подходы к обучению химии: учебное пособие. - СПб.: Наука, 2019.
7. Романов, В.С. Компьютерные технологии в школьном образовании. - М.: Инфра-М, 2022.
