Вестник КазНМУ, №2(2)- 2014
ЭвЖ : 616-083/-085. ББК : 53.5
К- К*НАНБАЙ, Д.А. ДЭУЛЕТБЕВ, А.Р. МАРЛЕНОВА
С.Ж.Асфендияров атындагы К,аз¥МУ Клиникальщ фармакология, ЕДШ жэне физиотерапия кафедрасы
ГИРУДОПУНКТУРА СУЛ1КПЕН ЕМДЕУД1Н жаИА БАГЫТЫ
^Р сYлiкпен емдеу баламалы медицина багытыньщ дамымаган салаларыныц б'1р'1.Б^л ма^алада сYлiкпен емдеуд'!Ц езект'1 мэселелерi ^арастырылган.
ТYй¡нд¡ свздер: сYл'ш, cYлiкпен шаншу, гирудин, гемморагияльщ инсульт, ишемиялын; инсульт.
Гирудопунктура сулшпен емдеудЩ жаЦа баГыты. Та^ырыптьЩ ЭзектЫп: Cy^iKneH емдеу элемде кец тараган емдеу эд^ершщ 6ipi. Дуние жузтде cy^iKTi^ 400 мыцдай Typi бар. емдеу -гирудотерапия немесе бделлотерапия ежелп кезден белгiлi. (латын ттЫен аударганда «гирудо» жэне грек ттЫде «бделло»- сYлiк магынасын беpедi) . Медициналы^ сYлiктеpден бас^а ^ан сорымайтын султтердН уш тYpi бар.
Жалган жыл^ы сYлiктеpi немесе Нiл сYлiгi ( Haemoia)
Жыл^ы сYлiктеpi ( Limnatis)
Тарауызды сYлiктеpi. ( Whimania)
Медициналын; сYлiктер.
Кэдiмгi медициналы^ сYлiктiц ем тYpi болады:
1.Дэpiханалы^ медициналы^ сYлiк (H. medicinalis officinalis) .
2.Емдт медициналы^ сYлiктеp (H. medicinalis ) Гирудопунктура сYлiкпен емдеудН жаца багыты. ^ытай дэстYpлi медицинасында емдеу эд^ершН бip ерекше бip тYpi гирудопунктура деп атайды. Гирудопунктура (латынша Жп^а-сYлiк, puncture- шаншу), к,ытайша-Шуй-джи-чжен- сYлiктен шаншу).Бул эдiс гирудопунктурада сYлiктеpдi биологиялы^ белсендi нYктелеpге(ББН) ^ою эдiсi.^азipгi тацда Шыгыс пен Батыстыц емдеу эдiстеpi бipiктipiлiп гирудопунктураныц жаца багыты ашылды. СYлiкпен емдеу l^ipri кезде медицинаныц барлы^ саласында ^олданылсада гирудопунктура жацадан дамып келе жат^ан ерекше багыты.Бвдщ негiзгi ма^сатымыз гирудопунктураны медицинада кецшен таратуга ма^сат ^ойып, эдiстемесiн дайындау жумысы жалгастырулуда.Бул салада арнайы мамандар ^ажет.
Та^ырыптьЩ манаты: l^ipri та^ца баламалы медицинаныц бip саласы гирудопунктура ^аза^станда жацадан дамып келе жат^ан емдеудН бip багыты бiз бул ма^алада гирудопунктурамен емдеу эдiсi оныц тиiмдiлiгi кepсетiлген. ^ытайдыц дэстYpлi медицинасыныц теориялы^ негiзiн l^ipri медицинаныц непздерше сYйене отырып, гирудопунктураныц эсер ету механизмiн тYсiндipу кетуды жен кердт. ^ытайдыц дэстYpлi медицинасында соцгы 1000 жылды^та сYлiкпен жасалган унта^ дэpi уза^ жылдар ^олданылып жатыр. СYлiкпен жасалган дэpiлеp агзадагы Ци ^уаттын кeтеpiп, иммунды ^ортаныс жYйесiн ^алпына келтipiп зат алмасу бузылыстарын реттейдк Гидропунктура нау^астыц агзасына акупунктура нYктелеpге энергетикалы^ эсер ету ар^ылы биоэнергетикалы^ тепе-тецдж бузылыстарын ^алпына келтipедi. Барлы^ елдерде сYлiк жэне eнiмдеpiн жасайды.. ^ытай дэстYpлi медицинасында CYлiктi пайдалану ез еpекшелiктеpi бар.Мысалы^ан соратын сYлiктеpдi ^ытай медицинасында эйел мен ер адамдардыц уры^тануга жэне кeбеюiне Инь-Ян теориясы бойынша эсер етедi. Ян - ерлер , Инь - эйелдер бастамасы.СYлiктеpдiц Янды^ еpекшелiктеpi - ^анды сору, Иньдiк еpекшелiктеpi агзага сYлiктеp биологиялы^ белсендi зат шашу ар^ылы эсер етедi. Инь мен Янныц тепе-тецдт YPДiсi агзаныц сауыгу кepiнiсi болып табылады. СYлiктi ^олдану бул ^ытай медицинасында дэстYpлi ^убылыс. СYлiкте Ян жэне Инь ^уатын тецестipетiн агзаны ^уаттандыратын ^ан сору YPДiсi мен слекеш бipдей эсер ететш, Ци ^уатты болганды^тан бip уа^ытта Ян - Инь тепе-тецдт бузылысын ^алпына келтipетiн тацгажайып дэpi pетiнде 1^арастырылады.[4,5] l^ipri медицинада сYлiктi ^олдану тиiмдiлiгi. 1.^ан алу -жалпы ^ан тамырларлы босатады, ^ан ^ысымын ^алпына келтipедi, агзага оцтайлы эсер етед^-
2.Ине шаншу эдiсiмен салыстырганда кYштi рефлекторлы эсер етедi, ейткеш сYлiк терiдегi ББН (биологияльЩ белсенд/ нYктелердí) тiстеп, агзаныц энергетикасын ^алыптастырады;
3.СYлiктiц сiлекей бездерi агзага биологиялы^ эсер етедi, онда 100 ден аса емдж эсерлi биологиялы^ белсендi ферменттер бар. Адамныц агзасына эсер етуiне байланысты сYлiктiц алекешнщ |^урамы Yш негiзгi топ^а белЫедк
а)Адам иммунитетiне жэне патогендi микрофлорага ^абынуга ^арсы, бактериостатикалы^, иммунобелсендiрушi эсер етед^-
б) ^ан тамырына склероз , ишемияга ^арсы ферменттерi эсер етед^-
в)Артериялы^ ^ан ^ысымын темендететш жэне холестеринге ^арсы эсер ете отырып, ^анныц агуын ынталандырады.[3,4] Гирудиншц ^урамында кептеген амин^ыш^ылдары, глутамин, аспарагин, лизин, цистин, глицин, серин жэне тагы бас^алары кiредi. СYлiктiц гирудин фермент эсерiмен адам агзасындагы тромбтардыц пайда болуын алдын алып жэне тромбтарды ерiтiп, ^ан тамыр жYйесiнiц тазартылуын ^амтамасыз етедi.[1,2]
СYлiкпен емдеу медицинада 3000 жылдай ^олданылады. СYлiкпен емдеу элiмсакган берi шипа тYрi. Египет пергауындарыныц ^абiрi ^абырталарындагы жазулар осыны айга^тайды. Yндiлер де осы эд^ ^олданган . Дханвантари емшi ^удайыныц бiр ^олында сYлiктiц суре^ бейнеленген . Емдеудiц бул тэс^ ХVШ-ХIХ гасырларда кец тараган. Сол дэуiрдегi сэн^ойлар беттерiнiц ушы ^ызартып, кездерi жайнап туруы Yшiн ^ула^тарыныц сыртына сYлiк салдырыпты.Ертеде СYлеймен пайгамбар алыс жолдан шаршап-шалдыгып, аягы iсiп келе жат^ан соц, жолда кездескен келштке аягын салып демалады. Сол арада мызгып кеткен пайгамбар ояна келе аягыныц iсiгiнiц кетiп, бойындагы ауырлы^тыц жогалганын жэне денесi жецтдеп ^алганын бай^айды. Тек аягыныц астында майда ^урттар мен кiшкене Гана ^ан агып жат^анын кередi. Риза болган СYлеймен пайгамбар ^урттардыц ар^а тусынан сипап, ризашылыгын бiлдiредi.[9,10] Сулжпен емдеуге негiзгi кврсеткiштерi:
Тiрек булшы^ет жYйесiнiц аурулары (остеохондроздар, омырт^а жары^тары, радикулит, артроздар жэне артриттер, миозиттер) Кек тамыр аурулары (тромбоздар, тромбофлебиттер, кектамырлардыц варикозды кецеюi).
Артериалды гипертензия, ЖИА, геморрагиялы^ жэне ишемиялы^ инсультп кезiнде ете жиi ^олданылады. Гирудотерапия гинекологияда ^олданылады (бедеулiк, кисталар, миомалар, жабыспалар,етекмр циклыныц эртYрлi бузылыстары).
СYлiк сагатына 15 милилитрдей ^ан сорып Yлгередi. СYлiк салган адам Yш ^н диета устау керек. Жэне мYмкiндiгiнше сYт енiмдерiнен бойын аула^ устап, жемiс-жидек, кекенiстер (^ызылша, сэбiз, ^улпынай т.б) пайдаланганы абзал. Ал ^ан а^^ышты^ - гемофилия, ауыр дэрежедеп ^аназды^, ауыр дэрежедегi ^ан ^ысымы, жYктiлiк, кахексия, ^атерлi iсiктер, жт тамыр жеткiлiксiздiгi кезiнде жэне жалпы адам бул емдi кетере алмайды деп танылса, сYлiк салдыруга болмайды.[1,2] Инсульт (лат. insultus - со1^ы,кыспа талу, инсульт) - ми тшЫщ за^ымдалып, оныц ^ызметiнiц1 мидагы ^анайналысыныц кенеттен бузылуы; осыныц салдарынан мига ^ан ^уйылады, немесе ми тамырлары бiтелiп ^алады(тромбоз). Жыл сайын елiмiзде 49 мыцнан астам адам инсульт алады. Соныц iшiнде 80% нау^астар мYгедек болып ^алуда. 9лiм керсеткЫ бас^а дамушы елдермен салыстырганда едэуiр 100000 га ша^^анда жогары 239.9- тец. Жапонияда бул керсеткiш -75.8 ал А^Ш та -48.0 ге тец.[11,12]
Вестник КазНМУ, №2(2)- 2014
Инсульттыц басты себебi — гипертония ауруы жэне ми тамырларыныц атеросклерозы.Кеп ретте ауру адам кенеттен |^улап, есiнен танады;оларда ая^ пен 1^олдыц парезы (сал болуы) эдетте дененщ бiр жагынан басталады, тiлi ^рмелед^алгаш^ы сагаттарда тыныс алуы бузылып, денесi тырысады, ^усады. Мундай нау^аспен ауыртан адам ерекше кYтiмдi ^ажет етедi.[3,4]
Гемморагиялы^ инсульт - бул ми ^ан айналымыныц еткiр бузылуы, бас iшiлiк тамырлардыц жарылуынан мига ^ан ^уйылуы. Ец жиi кездесетiн себебi гипертониялыщ криз, Артерияльщ ^ан ^ысымыныц жогарлауы, ^усу, ^атты жиi тыныс алу, ая^ астынан ^атты бас ауру, сананыц бузылуы Артериялы^ ^ан ^ысымыныц жогарлауынан тамыр шыдамай, жарылады. ^ан агу бас iшiлiк аневризманыц эсерiнен болады.[7,8] Ишемиялыщ инсульт мыйдыц жекеленген белшектерЫе ^ан келу бузылыстарынан оша^ты ишемиясы нэтижесiнде мый инфаркты дамиды. Ишемиялыщ инсульт бул бiртендеп бiр неше сагат iшiнде дамийды. КерудН бузылыстары, естеудН бузылыстары бiр жа^ты^ салдану, бiр жа^ты^ кермеушiлiк, бiр жа^ты^ сезбеушiлiк болады.[13,14] Гирудопунктураныц тиiмдiлiгi кепгеген ауруларда зерттелген. Соныц iшiнде гирудопунктура ишемиялы^ жэне гемморагиялы^ инсульт ете тиiмдi болып табылады. 2006 жылдан бастап гирудопунктура кемегiмен ишемиялы^ инсультп емдеу Ресейде сYлiкпен емдеудi баламалы медицинасы мойындап мемлекеттiк емдеу мекемелерше ^олдануга ру^сат берiлдi. Инсульт кезшде гирудотерапия аптасына 1-3 рет жасалады, бiр мезгiлде эр
сеанста 5-8 сYлiк 1^олданылады^рЫш1лт компанентерiне гирудин, дестабилаза, оргелаза жатады, ал екiншiлiк компанентерЫе антистазин, декорзин, калин жэне бас^а компаненттер жатады. Осы аталган компаненттердщ негiзгi ма^сатты сiлекей мен ^анды залалсыздандыру, ^анныц кейбiр ^асиеттерш жа^сарту жэне тамырлар ^абыргасына эсер ету болып табылады. СYлiкпен емдеу аурудыц алдын алу жэне Найта налпына келт'ру (реабилитация) саласына ^олдану ^олайлы жэне нэтижесi жогары.[5,6] Корытынды.
Гирудопунктура сYлiкпен емдеудН жаца багыты. Гирудопунктурада медициналы^ сYлiктердi биологиялы^ белсендi нYктелерге эсер ету ар^ылы кептеген ауруларды емдеу. СYлiктi кардиологияда, офтальмологияда,
дерматологияда, хирургияда, гинекологияда, урологияда, неврологияда, герантологияда кецЫен ^олдану ар^ылы кептеген ауруларды емдеу . СYлiк салу емiнен кейiн адамныц дене ^ызуы ^алпына келiп, ^андагы ^ант мелшерi темендеп, уса^ ^ан тамыр Ындеп тромбтар жойылады.
Гирудопунктурамен емдеу уза^тыгы аурудыц тYрiне оныц ауырлыщ дэрежесiне байланысты. Орташа емдеу курсы 2-4 апта ал емшара аптасына 1-3 рет жYргiзiледi. Гирудопунктура нау^астыц уй^ысын тэбетiн жа^сартады, кецт-^шн жогарлатады, зат алмасу жYйесiн ^алпына кел^ред^ иммунды жYйенiц жогарлауына эсер етедi тiндердегi ^ан айналымды жа^сартады.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Агакишиев, Д. Д. Эффективность трудотерапии при лейомиоме кожи // Вестник последипломного медицинского образования. - 2006. - №3/4 . - С.121.
2 Ахматова Р.Н. Опыт применения гирудотерапии при гинекологических и других заболеваниях. - М.: Асклепийон, 1993. - С.86.
3 Живогляд, Р. Н. Воздействие на гемомикроциркуляцию и гомеостаз гирудотерапии при гормонозависимых заболеваниях женской половой сферы в условиях северных регионов РФ // Вестник новых медицинских технологий. - 2002. - №3. - С.48.
4 Живая игла. http://www.vitasite.ru/articles/healhy-article/girudoter.html
5 Каменев Ю.Я., Каменев О.Ю. Вам поможет пиявка. Практическое руководство по гирудотерапии. - СПб.: ЗАО «Весь», 2000. - 253с.
6 Никонов Г.И. Медицинская пиявка и основы гирудотерапии. - СПб.: «СДС», 1998. - 320с.
7 Нежданов А.Г., Попов Л.К., Попова И.С. Гирудопунктура для профилактики субинволюции матки у коров.// Ветеринария, 2004.- №11. -С.72.
8 Шипилова, А. В. Гирудотерапия в комплексном лечении больных с неврологическими заболеваниями // Медицинская помощь. 2003.-№6. - С.15.
9 Adams S. The Medicinalis Leech. Ann. Intern. Med., № 109, 1988.
10 Sawyer R.T. Leech Biology and Behavior. Oxford, Charedone Press. N 1. 1986.
11 Grzimek, Dr. H.C. Bernard. Grzinek's Animal Life Encyclopedia. Van Nostrand Reinhold co., NY.- N 1. 1974.
12 Nakatani Y., YamachytaK. Ryodoraku acupuncture. Tokyo. 1977.
13 Бэн цао ган му. Пекин, Китай. 2007. (на кит. языке).
14 Чжун-и сюе. Пекин, Китай. 2005. (на кит. языке).
К. КУНАНБАЙ, Д.А. ДАУЛЕТБЕВ, А.Р. МАРЛЕНОВА
Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова Кафедра клинической фармакологии, ЛФК и физиотерапии
ГИРУДОПУНКТУРА НОВЫЙ МЕТОД ЛЕЧЕНИЯ ПИЯВКАМИ
Резюме: Лечение пиявками в РК считается одной из неразвитых направлении альтернативной медицины. В этой статье рассмотрены актульные проблемы лечения с пиявками.
Ключевые слова: пиявка, гирудопунктура, гирудин, гемморагиялы^ инсульт, ишемиялы^ инсульт.
K. KUNANBAI, D.A. DAULETBAYEV, A.R. MARLENOVA
Kazakh National Medical Univercity named after S.D.Asfendiyarov Department of clinical pharmacology, LFK and physiotherapy
GIRUDOPUNKTURA NEW METHOD TREATMENT BY LEECHES
Resume: Treatment by leeches in RK is considered to be one of non-developed directions in alternative medicine. In this article the actual problems of treatment by leeches are considered.
Keywords: leech, hirudopucture, hirudin,gemmoragichesky stroke, ischemic stroke.