CC BY
0УДК 622.276.522
ГАЗКОНДЕНСАТ КЕН ОРЫНДАРЫНДА ГАЗЛИФТ1Л1 ¥ЦГЫМАЛАРДЫЦ ТЕХНОЛОГИЯЛЫЦ Ж¥МЫС РЕЖИМДЕР1Н ОРНАТУ
ХАМЗИНА БАЯН ЕЛЕМЕСОВНА
Жэцпр хан атындагы Б^АТУ, Индустриалды технологиялы; институтыныц доцент м.а., PhD докторы, Орал к;., ^азакстан
КУПЕШОВА АЛТЫНАЙ САКИПКЕРЕЕВНА
Жэцпр хан атындагы Б^АТУ, Индустриалды технологиялы; институтыныц ага окытушысы, Орал к., ^азакстан
АЯПКАЛИЕВ ЕРДЕН ЕРБОЛ¥ЛЫ
Жэцпр хан атындагы Б^АТУ, Индустриалды технологиялы; институтыныц
Магистранты
Т1ЛЕКОВ ТИМУР АЗАМАТ¥ЛЫ
Жэцгiр хан атындагы Б^АТУ, Индустриалды технологиялы; институтыныц
Магистранты
Ацдатпа. Мацала Чинарев мунайгазконденсат кен орнын игеру кезшде фонтанды эдгспен жумыс ¡степ турган уцгымалардыц жумысын, олардыц внгмг сулануга байланысты взерген кезде оцтайлы технологиялыц режимт тацдауды нег1здеуге арналган, цолданыстагы внгмдг квтеру эдгстерт салыстырганда кен орнындагы уцгымаларды пайдаланудыц ец цолайлы нусцасы царастырылган. Кен орында игеру барысында цабаттыц цысымныц твмендеуг, уцгыма внгмг сулануыныц жогарлауы байцалады, сондыцтан фонтандау депрессиясы жетк1л1кс1з болган жагдайда вндгрудщ механикаландырылган эд1с1не алмастыру цажет болады. Чинарев кен орны цабаттарыныц жогары гетерогендытн жэне жогары терецдтн ескере отырып газлифттг эд1ст1 пайдалануда уцгымаларда утымды технологиялыц режимд1 орнатса, вн1мд1 квтеруде турацты натижелер алуга болатыны кврсетглген.
Ty^h свздер: уцгыма, газлифтш эд1с, цабаттыц цысым, сулану, фонтандау, технологиялыц режим.
Kipicne. Газконденсатты кен орындарын игеру кезшде кабаттык жагдайда конденсаттыц (ретроградты) шегу^ пайда болуы немесе суйыктыктыц уцгыма тYбiндe жиналуы мацызды проблемалардыц бipi. Осы кезде газ жэне газконденсат дeбиттepi мYлдeм жойылганга дешн темендейдь Бул жагымсыз киындыктарды болдырмау Yшiн, газ дебитш минималды децгейге дeйiн жетюзбей калыпты устау кажет, уцгыма тYбiнeн жэне тYп мацынан суйыктыкты туракты кYЙдe кетepiлуi калыптастырады. Эйтпесе уцгымаларды алауга Ypлeгeннeн кeйiн олар тураксыз жумыс icтeйдi жэне тез токтайды.
Егер газ (газ конденсаты) уцгымасыныц оцтайлы компановкасын (кетepгiштiц диамeтpiн) тацдау аркылы суйыктыкты шыгаруга жeткiлiктi газсуйык коспаныц минималды кажeттi жылдамдыгын камтамасыз ету мYмкiн болмаса, онда жогары кысымды газдыц табиги ресурсыныц болуын ескере отырып, бул пpоцecтi газлифт эдiciмeн уйымдастырган жен.
Газконденсат кен орнын пайдалану кезшде кабат кысымыныц темeндeуi жэне уцгыма тYп мацы аймагыныц сулануыныц улгаюы орын алган кезде, газконденсат уцгымаларын пайдалану peжимдepiнiц утымды жагдайларын сактауда киындыктар туындайды.
Чинарев кен орнын карастырган кезде, оныц геологиялык модeлiнe сэйкес, игеру объeктiлepi кабаттыц су арынды жYЙeciмeн байланысты. Алайда, турней горизонты кен
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
орындарын игеру тарихын ескере отырып жYргiзiлген гидродинамикалык есептеулер кен орнына су енпзудщ шамалы мYмкiндiгiн жэне игеру табиги саркылу режимiн жалгастыруды кeрсетедi. Чинарев кен орыны мунай eндiруде фонтанды эдiсiмен жумыс iстеп т^рган у^ымаларды газлифтiлi эдiсiне алмастыру, кен орыны eнiмi сулануына байланысты суйыктык тыгыздыгы жогарылауына карай eзгеруi байкалды, сонымен катар аталган себебтер, кабат кысымыныц жергiлiктi тeмендеуiне экеледi, эсiресе теменп олигоцен жYЙесi, миоцен жэне фундамнттщ солтYCтiк блогы Yшiн [2].
Сондыктан, Чинарев мунай кен орны дебит тeмендеген у^ымалардыц сипаттамаларды жаксарту Yшiн, кезец-кезещмен у^ыма iшiлiк газлифт режимш уйымдастыру тиiмдi шара болып табылады [1].
Шогырды пайдалану кезiнде eндiрiлетiн мунай eнiмдерiнiц сулануы бiртiндеп eседi, у^ыма тYп кысымы каныгу кысымынан тeмендеуi кезiнде мунай у^ымаларыныц eнiмдiлiгiнiц тeмендеуi байкалды (сурет.1), бiрак бул туракты емес.
Зерттеудщ максаты: фонтанды у^ымалардыц дебиттерi жобалык децгейден тeмен тYCкен кезде оларда у^ыма шшдеп газлифт жYргiзудi дэйектемелеу.
Чинарев газконденсатты кен орныныц солтYCтiк-шыFыс бeлiгiнде I объект нысаны -турнейлiк Т-1А жэне ощуспк бeлiгiнде II объект нысаны - турнейлш Т-1 газконденсатты шоFырлар орналаскан. ¥шымаларды пайдаланудыц бастапкы кезещнде Чинарев кен орны II пайдалану объекпсшщ бастапкы кысымы 50 МПа децгешнде жэне eнiм мYлдем сусыз болFан. Жобалык дебит 20 МПа^а дейiнгi депрессиямен жэне газдыц курамы шамамен 635 м3/т жоFары мэн есебiнен кепiлдiк берiледi. Игеру кезещнщ соцына карай кабат кысымы каныгу кысымынан тeмендеуiмен пайдалану жаFдайы байкалады (РКан=27,5 МПа), бул газ факторыныц жоFарылауына жэне eнiмдiлiк коэффициентшщ тeмендеуiне экеледi, жобалык дебит 4 МПа дешн депрессиямен камтамасыз етiледi [4].
Сурет 1. Жылдар бойынша eHiMHiH орташа сулануы Кен орында уцгымалардыц фонтандауын талдау Yшiн, газды-суйыктыкты ^терпштердщ жумысында сусыз, eHiM сулануы 20% жэне 50% -га дешн кезецдерi карастырылган.
Теменде келтiрiлген графиктерде (2 жэне 3 суреттер) сырткы диаметрi 88,9 мм кeтергiштегi (СКК) фонтандаудыц минималды тYб кысымыныц сага кысымына тэуелдiлiгi кeрсетiлген, eнiм сулануы тшсшше 0 %, 20 % жэне 50 % I объект (2, 4 сурет) жэне II объект (3-сурет) уцгымаларында.
Суретте келтршген графикте (2-сурет) у^ыманы пайдалану кезшде фонтандау шарты PTYn > Ркан болган жагдайда, сусыз eндiру кезшде сага кысымыныц шект мэнi Ру=(0,6 - 8) МПа тиiсiнше жэне шектi туп кысымы Ртуп = (19,1 - 36,4) МПа курайды. Сулану 20% -га дейiн жеткен кезiнде, eнiм фонтандау жагдайлары келес Рсаг = (0,5 - 7) МПа, РтYп = (21,7 -36,7) МПа. Сулану 50%-га дешн жогарлаганда фонтандау жагдайлары одан эрi нашарлайды: Рсаг =(0,5 - 4) МПа кезшде РтYп = (27,9 - 37) МПа курайды.
Осылайша, сулану 20% жэне одан жогары кезiнде, кабаттык кысымды 37,3 МПа орташа децгешнде устап туруды ескере отырып, eнiм (2018 жылдан бастап жузеге асырылган кезде) I объектшш барлык уцгымаларында жобалык дебитт алу Yшiн фонтандаудыц кажеттi депрессиясын камтамасыз етiлмеген, мундай жагдайларда бул уцгыма iшiндегi газ лифтiнi косылуын аныктайды. ^абаттык кысым темендеген кезшде (орташа агымдагы мэннен темен) фонтандау жагдайлары одан сайын нашарлайды, бул уцгымалардыц кeпшiлiгiнде у^ымашшк газлифттi колдану кажеттiлiгiне экелдi.
I объектi бiр у^ымасыныц жобалык тэулiктiк кабылдау кабылет 2008 жылы тэулiгiне 367 м3-тен 2025 жылы тэулiгiне 149 м3-ке дейiн тeмендейдi, I объектi у^ымаларыныц орташа сулануы 2009 жылы 4% - дан тез ^тершп 2025 жылы 72,9% - Fа дешн жетуi мYмкiн [4].
Газлифтiлi эдiсiн газконденсат у^ымаларында пайдалану колдану кабат кысымныц белгiлi бiр шектi мэнше дейiн Fана мYмкiн болады. Игеру процесшде кабаттык кысым саFалык кысымныц, кысымыныц Yйкелiске жойылуыныц жэне газсуйык коспаныц салмаFына байланысты кысымныц жоFалуыныц косындысына тец децгейге жеткенде, газлифт у^ымаларын жумыс агентiн колданудыц эртYрлi кeлемдерiнде пайдалану мYмкiн емес. Бул кезде осы жаFдайды eзгерту Yшiн газ уцFымаларыныц саFалык кысымын тeмендету эдiсiн колдануFа болады, нэтижесiнде бул тYп кысымыныц тeмендеуiне, уцFыма тYбiндегi аFынныц накты жылдамдыFыныц артуына, у^ыма eнiмдерiн туракты алуына экеледi.
Сурет 2. Мунай eндiру кезiнде сулану 0, 20, 50% болFанда I объект уцFымалары
Yшiн фонтандау жаFдайлары
Сурет 3. II объект! ущымалары Yшiн фонтандау жагдайлары Мунай шогырлары бойынша жумыгс icTen турган у^ыша саны барлыгы-30 дана, оныщ iшiндe: II пайдалану объекпсшщ eндiру корышда icTen турган (башкурт горизонтында) — 6ip уцгыма; III пайдалану объекпсшщ уцгымалар корышда (турней горизонтында) 21 уцгыма бар: 16 eндiрушi жэне 5 айдаушы. ^абаттыщ кысымды устау су айдау аркылы аткарылады жэне жасанды газлифтш эдicтi III объектшщ СолтYCтiк - Шыгыс бeлiгiндe колданады. Газлифтiлi эдют 13 уцгымада пайдаланады[5].
Агымдагы кабат кысымыныц максималды мэнi 29,4 МПа болган кезде, фонтандау шарттары ешмнщ 10% сулануымен шeктeлeдi. III пайдалану объектшщ уцгымаларында бастапкы кабаттык кысымды (49,6 МПа) ескере отырып, фонтандау жогары сулану кезшде (70% дешн) болуы мYмкiн.
III объектшщ уцгымалары eнiмiнiц сулануышыщ болжамды улгаюын ескере отырып (2033 жылы 61,7% - га дешн), ешм алу компенсациям 100% -. жYзeгe асыруга карамастан кабат кысымыныц тeмeндeуi, уцгымалардыц жобалык eнiмдiлiгiнiц тeмeндiгi, уцгымаларды eндiрудiц механикаландырылган эдiciнe ауыстыруга экeлeдi.
Жогары сулану, жогары газ факторын жэне СолтYCтiк-ШыFыc бeлiгiнiц Турней шогыры уцFымаларында газлифтп eнгiзу жобасын дамытуды ескере отырып, олар шекп cулануFа жеткен кезде газлифтш eндiру эдiciнe кeшу кажеттшк туындайды.
2019 жылга карай СолтYCтiк-ШыFыc учаcкeciнiц Т-1А газ конденсатты кен орны (I объект) Турней шоFырыныц мунай горизонттарымен бiрлeciп eндiрудiц газлифтшк эдiciмeн (уцFымаiшiлiк жэне компрессорлык газлифтпен) игеруде.
Жумыс рeжимi эрбiр накты уцFыма Yшiн газлифтiлi кондырFыныц жумыс парамeтрлeрiмeн аныкталады.
^азiргi уакытта 3 пайдалану объекпа игеруде: I филиппов горизонты (СолтYCтiк -ШыFыc бeлiгi), II башкурт горизонты (Батыс бeлiгiндe), III турней (СолтYCтiк ШыFыc жэне Батыю бeлiгiндeгi Т-I +T-II+T-III горизонттары).
¥цFыманы пайдалануFа берер алдында у^ышаныщ жумыс агeнтiнiц максималды тиiмдiлiгiмeн оцтайлы шыгынын аныктау максатында зерттеу жYргiзiлeдi. Бул ретте бeрiлeтiн газдыц мeлшeрi жэне суйыктыктыц кeлeмдiк шыFыны тсркеледь Нэтижeciндe суйыктык аFыныныц айдалатын газ аFынына тэуeлдiлiгi алынады (4-сурет).
4-суретке сэйкес, жeткiзiлeтiн жумыс агeнтiнiц мeлшeрiнiц улFаюымeн (максималды режим нYктeciнeн кешн) кeтeрiлeтiн суйыктык мeлшeрiнiц азаюы байкалады (газ-суйыктык коспасыныц курылымыныц eзгeруiнe байланысты). График оцтайлы рeжимнiц нYктeciн жэне ^терр^т^ утымды жумыс аймаFын аныктайды.
Сурет 5- Газлифтш уцгыманы зерттеу графигi
Газлифт тэсшмен пайдалануга жоспарланган уцгымалардыц конструкциясы газ уцгымаларыныц конструкциясына койылатын талаптарды канагаттандыруы тиiс.
Чинарев кен орныньщ уцгымалары бойынша газ факторыныц мэнш дэл аныктау MYMKiH емес, сондыктан тузкышкылымен ецдеу (Т^Э) жэне жендеу жYргiзу аякталганнан кейiн уцгыманы кемшде 4 жумыс режимiнде сынайды (айдалатын газдыц оцтайлы мелшерiн аныктау Yшiн). Зерттеу деректерi жэне оцтайлы жумыс режимi тацдалады.
Оцтайлы жумыс режимш тацдау уцгыманыц жумыс режимiн тацдау мысалында карастырылады.
Газлифтiлi пайдалану тэсш кезiнде жер бетiнен айдалатын немесе кабаттан тYсетiн газ уцгымалар ешмшш агынына енгiзiледi. Бул жагдайда газ-суйык коспаныц тыгыздыгы темендейдi, кысым енiмдi алдын-ала iрiктеудi жэне оны жинау пунктше дейiн тасымалдауды камтамасыз ету Yшiн жеткiлiктi болады[6].
Корытынды
¥цгымаларда гидродинамикалык зерттеулердi алдын-ала жYргiзу, накты сипаттамалык параметрлердi аныктау Yшiн (ешмдшк, кабат жэне тYп кысымы, кут1летш оцтайлы дебит, сулану жэне т.б.) эрбiр накты уцгыманыц уцгыма шшк газлифттiц оцтайлы параметрлерiн есептеуге мYмкiндiк бердi (кабаттан келетш газдыц кажетп келемi, газ горизонтыныц перфорацияланган учаскесшш кажеттi калыцдыгы).
Жерасты жабдыктарын, жылжымалы муфталарды орнату ¥КТ аркылы газ ендiруге мYмкiндiк бередi, осылайша мунай горизонттарынан мунайдыц туракты дебитш сактайды. Бул ретте газ кабатыныц ашылган белiгi мунай кабатынан пакерлермен окшаулануы тиiс.
¥цгыманыц орналасуын жэне жумыс режимiн тацдаудагы негiзгi критерий-суйыктыктыц уцгыма баганасы бойымен козгалуы кезшде кысымныц минималды жогалуына кол жетюзу, ягни кетергiштiц узындыгы бойымен кысымныц темендеуi минималды болуы керек, ал оныц еткiзу кабiлетi жэне сэйкесшше максималды жогары болу керек.
Газлифтiлi уцгыманыц жер Yстi жабдыгы кен орынды пайдалану шарттарына сэйкес тацдалады. Чинарев кен орныныц пайдалану шарттары ^лкен терецдiк, кYкiрт сутегi) жерасты жабдыктарын тацдау кезшде ескершедь Жерасты жабдыктарыныц орналасуы геофизикалык зерттеулер, гидравликалык сыну жэне т. б. мYмкiндiгiн камтамасыз етуi керек.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Дубров Ю.В. Применение газлифтного способа для эксплуатации низкодебитных нефтегазоконденсатных скважин / Ю.В. Дубров // Нефтяное хозяйство - 2007, №2 - С. 114-116.
2. Кабиров М.М. Скважинная добыча нефти: учебник для студ. очной и заочной форм обучения и аспирантов /
3. М.М. Кабиров, Ш.А. Гафаров. - СПб. : ООО "Недра", 2010. - 416 с.
4. Технологическая схема разработки нефтяных залежей месторождения Чинаревское. Отчет: Т. 1 - Актау / Уральск, 2008. - 249 с.
5. Ахметжан С.З., Гришаева О.В., Купешова А.С. Увеличение добычи жидких углеводородов интенсификацией нагнетательных скважин месторождения Карачаганак // Вестник Гос. университета имени Шакарима г. Семей, Гылыми журнал. 2020. № 1 (89). С. 4-8.
6. Подсчет запасов нефти, газа и конденсата место- рождения Чинаревское. Актау: НИПИнефтегаз, 2008.
7. Оборудование для газлифтной эксплуатации скважин [Электронный ресурс]. - Режим доступа: https://infourok.ru/oborudovanie_dlya_gazliftnoy_ekspluatacii_skvazhin.-135406.htm.
