CC BY
0Impact Factor: SJIF 2023 - 5.95 2024 - 5.99
СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫЕ НАУКИ AGRICULTURAL SCIENCES
ЭОЖ 621.715:621.924:539.3
ГАЖ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ЦОЛДАНУ АРЦЫЛЫ ЦАШЬЩТЬЩТАН ЗОНДТАУ ДЕРЕКТЕР1 НЕГ1З1НДЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫГЫ ЖЕРЛЕР1Н ЗЕРТТЕУ
ЕРГЕШ АЯЖАН ЦАНАТЦЫЗЫ
1 курс магистранты, М. Эуезов атындагы Ощуспк Казакстан Университетi, Шымкент к., Казакстан Республикасы
ЕСИМОВ ЕСЕНБЕК КАУАШОВИЧ
СРЖжА кафедрасыныц, т.г.к., доцент^ М. Эуезов атындагы Ощуспк Казакстан Университетi, Шымкент к., Казакстан Республикасы
Ацдатпа. Бул мацалада ауыл шаруашылыгында ГАЖ технологиялары мен цашыцтыцтан зондтау (КЗ) деректерт цолданудыц мацыздылыгы талданады. КЗ технологиялары арцылы алынган мэлгметтер топырацтыц цунарлылыгы, всгмдгк жамылгысыныц жагдайы, егтмц вшмдшт жэне су ресурстарыныц тигмдг пайдаланылуын багалауга мYмкiндiк беред1. ГАЖ платформалары бул деректерд1 талдап, кврнек1 турде усынуга квмектеседi. Мацалада Казацстанныц ауыл шаруашылыгында осы технологияларды цолдану мысалдары мен олардыц экономикалыц жэне экологиялыц тшмдыт царастырылады.
Клт свздер: ауыл, шаруашылыгы, топырац, технология, ГАЖ.
Ауыл шаруашылыгы кез келген ел экономикасыньщ мацызды саласы болып табылады. Казакстан Yшiн бул сала ерекше мацызга ие, себебi ауыл шаруашылыгы eшмдерi елдщ шю кажеттшктерш камтамасыз етш кана коймай, экспорттык элеуетiн де арттырады. Алайда соцгы жылдары климаттыц eзгеруi, су тапшылыгы, топырак деградациясы сиякты проблемалар ауыл шаруашылыгыныц тиiмдiлiгiн тeмендетiп отыр. Бул мэселелердi шешу Yшiн инновациялык технологияларды, атап айтканда, кашыктыктан зондтау (КЗ) жэне геоакпараттык жYЙелердi (ГАЖ) колдану eзектi болып отыр.
Кашыцтыцтан зондтау деректерi жэне олардыц ауыл шаруашылыгындагы рвлi
КЗ технологиялары ауыл шаруашылыгында кунды дереккез болып табылады. Спутниктерден, дрондардан немесе эуе бакылау курылгыларынан алынган деректер аркылы топырактыц ылгалдылыгын, eсiмдiк жамылгысыныц денсаулыгын, епннщ жетшу кезещн жэне климаттык eзгерiстердiц эсерш аныктауга болады.
Мысалы, USGS мэлiметтерiне сэйкес, Landsat жэне Sentinel-2 спутниктершщ деректерi ауыл шаруашылыгы жерлерiн бакылауда кещнен колданылады. NDVI (Normalized Difference Vegetation Index) сиякты спектральды индекстер eсiмдiк жамылгысыныц жагдайын аныктауга мYмкiндiк бередi. NASA жэне Sentinel Hub деректерi бул эдiстiц дэлдiгiн растады.
ГАЖ технологияларыныц ауыл шаруашылыгындагы мYмкiндiктерi
ГАЖ платформалары КЗ деректерш талдау жэне визуализациялау Yшiн таптырмас курал. ГАЖ технологиялары аркылы ауыл шаруашылыгы жерлерш тиiмдi баскаруга, табиги ресурстарды Yнемдеуге жэне экожYЙелердi коргауга мYмкiндiк бар.
Сештказинов А.^. зерттеулерiнде ГАЖ технологияларыныц келес мYмкiндiктерi атап ^рсе^те^
1. Агроэкологиялык карталарды К¥Ру: ArcGIS немесе QGIS платформалары аркылы жердщ кунарлылыгы, эрозия каупi жэне баска да кeрсеткiштер негiзiнде арнайы карталар жасалады.
2. Су ресурстарын баскару: ГАЖ деректерi суаруга кажеттi су ^лемш накты аныктап, су Yнемдеу шараларын жоспарлауга кeмектеседi.
3. Топырак мониторинг!: Landsat деректерi мен жергiлiктi топырактык мэлiметтердi бiрiктiру аркылы эр аймактыц кунарлылык децгейiн аныктауга болады.
Казацстандагы тэжiрибе
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Impact Factor: SJIF 2023 - 5.95 2024 - 5.99
СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫЕ НАУКИ AGRICULTURAL SCIENCES
^азакстанда ГАЖ жэне ^З технологиялары кещнен колданылып келедь Агроорталыща айналудыц алгышарттары макаласында бул технологиялардыц ауыл шаруашылыгы eнiмдiлiгiн арттырудагы мацызды рeлi айтылган. Мысалы:
• Ег1н вшмдш1гш болжау: Sentinel-2 деректерi мен NDVI индексiн колдану аркылы тыцайткыштарды тиiмдi пайдалану жэне ешмдшк децгешн болжау жузеге асырылады.
• Эрозияны болдырмау: Ж^З деректерi аркылы эрозия каут жогары аймактар аньщталып, алдын алу шаралары жасалады.
Экономикалыц жэне экологиялыц тшмдтк
ГАЖ жэне ^З технологияларын колдану ауыл шаруашылыгы шыгындарын азайтып, табиги ресурстарды тиiмдi пайдалануга мYмкiндiк бередi. Экономика природопользования журналында ГАЖ технологияларын колдану аркылы ауыл шаруашылыгыныц экономикалык тиiмдiлiгiн арттырудыц мысалдары кeрсетiлген. Бул эдiстер аркылы жердщ деградациясын тeмендетiп, тыцайткыштар мен су ресурстарын тиiмдi баскаруга болады.
Мысалы, ResearchGate деректерiнде ^азакстанда Landsat жэне Sentinel-2 спутниктершщ кeмегiмен алынган мэлiметтер ауыл шаруашылыгы жерлерiн тиiмдi пайдалану Yшiн колданылып жатканы атап ei'mre^ Бул тэсiл ауыл шаруашылыгыныц экологиялык турактылыгын сактай отырып, жогары eнiмдiлiкке кол жеткiзуге мYмкiндiк береди
ГАЖ жэне кашыктыктан зондтау технологиялары ^азакстанныц ауыл шаруашылыгы жерлерiн зерттеуде мацызды курал болып табылады. Олар Yлкен аумактарды тиiмдi бакылауга, eнiмдiлiктi болжауга жэне табиги ресурстарды Yнемдеуге мYмкiндiк бередi.
Бул технологияларды кещнен енгiзу аркылы ^азакстан ауыл шаруашылыгыныц бэсекеге кабшеттшпн арттырып, экологиялык мэселелердi шешуге Yлес коса алады. Болашакта бул эдiстердiц одан эрi дамуы елдiц аграрлык секторына жаца сертн беретiнi сeзсiз.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Байбактин Е.Н. Ауыл шаруашылыгында ГАЖ-технологиясын колдану. С.Сейфуллин атындагы ^азак агротехникалык университетi. kazatu.edu.kz.
2. Сейiтказинов АД., Сештказинов ^.А. Ауыл шаруашылыгы максатындагы нысаналарды бакылау Yшiн кашыктыктан зондтау технологияларын колдану. Молодой ученый, №338, 2020. moluch.ru.
3. USGS. Landsat Normalized Difference Vegetation Index. АДШ Геологиялык кызметь usgs.gov.
4. NASA. Landsat and Sentinel NDVI, 2022. Еарыштык визуализация студиясы. svs.gsfc.nasa.gov.
5. Sentinel Hub. Normalized Difference Vegetation Index (NDVI). custom-scripts.sentinel-hub.com.
6. ResearchGate. Agricultural land monitoring using SENTINEL-2 satellite data. Зерттеу макаласы, 2021. researchgate.net.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
