CC BY
55
98
AZ9RBAYCAN KiMYA JURNALI № 1 2014
UOT 541.64:543.544
G9D9B9Y FiLiZL9RiND9N SiANiD, XLORiT УЭ HiPOXLORiTLi M9HLULLARLA QIZIL-GÜMܧ-MiSiN YUYUB CIXARILMASI TEXNOLOGIYALARININ MÜQAYiS9Si
9.N.Agayev
Azdrbaycan Milli EA Geologiya institutu
juventus [email protected]
Redaksiyaya daxil olmu§dur 15.02.2013
Aparilmi§ müqayisali sinaqlar naticasinda müayyan edilmi§dir ki, xlorit va hipoxlorit tex-nologiyalan ila yuma klassik sianid texnologiyasindan geri qalmayan naticalar verir. Nazara-farpan ucuzluq, ekoloji cahatdan tahlükasiz olmasi va oksigensiz §araitda i§laya bilmasi xlo-rit-hipoxlorit texnologiyasinin asas üstünlüklarindan sayilir. Bu da öz növbasinda bu texnolo-giyani yeralti yuma üfün istifadasini alveri§li edir. Bu texnologiya müayyan adaptasiyalardan sonra Azarbayfanin kifik kondisiyali yataqlara va tazahürlara müvaffaqiyyatla tatbiq edila bilar.
Agar sözfor: hipoxlorit, sianid, xlorit, qizil, gümüg, mis, texnologiya.
Azarbaycanda bir fox nacib metal saxlayan yataqlarin ehtiyatinin nisbatan az, seyrak, istis-mar §araitinin fatin va ekoloji durumunun alveri§siz olmasi klassik istismar texnologiyalarinin istifadasina imkan vermir. Digar tarafdan klassik yol ila istismar olunan yatagin kondisiya sahalari get-geda azaldigi üfün nisbatan kasib sahalar istifadasiz qalir. Bunlar üfün yeralti yuma üsullari an münasib variant kimi qabul oluna bilar [1]. Bu halda sianid mahlulun istifadasi ham ekoloji cahatdan tahlükali olmasindan ba§qa, yerin takinda oksigen olmayan §araitda i§lamasi imkansizdir. Bundan farqli olaraq xlorit va hipoxlorit sistemi oksigensiz §araitda i§laya bilir va alava oksidla§-diricilara ehtiyac qalmir. Bunun bir isbati olaraq Rusiyada 5 qizil yataqlarin hipoxlorit texnologi-yasi asasinda müvaffaqiyyatla istismar olunmasini göstarmak olar [2].
Hazirki i§ Gadabay filiz yataginda oksidla§mi§ süxurlardan xlorit, hipoxlorit va sianid tex-nologiyasi ila nacib metallarin va misin müqayisali yuyulmasinin ara§dirilmasina yönalmi§dir. Süxurlarin mineraloji, geokimyavi parametrlarinin ara§dirilmasi göstarir ki, xlorit texnologiyasinin bu tip süxurlara tatbiqi hef da klassik sianid texnologiyasindan geri qalmayan naticalarin alda olunmasina gatirib fixara bilar.
Yuyulma ü?ün istifada olunan mahlullar. Nacib metallari va misi süxurlarda hall etmak üfün konsentrasiyasi 1M olan HCl, 0.8% natrium hipoxlorit va 1000 ppm olan sianid mahlul-lanndan istifada edilmi§dir. Har bir mahlulun yuma potensialini ara§dirmaq maqsadila paralel test i§lari aparilmi§dir ki, bunlarin da naticalari a§agida göstarilmi§dir. Sinaq i§lari dünyada qabul edilmi§ "Roll bottle" üsulu ila aparilmi§ va süxurlarin mineraloji va nacib metallarin konsentra-siyasindan asili olaraq bark kütla ila mayenin nisbati müxtalif götürülmü§dür [3, 5].
Süxurlarin mineraloji tarkibini Bruker D8 difraktometrinda, nacib metallarin konsentrasi-yasini Varian va Perkin Elmer atom absorbsiya cihazlarinda, kompleks element analizi isa Bruker S2 Picofox rentgen fluoressent analizatorunda tayin edilmi§dir. Hamfinin süxur nümunala-rinin element analizi ICP-OES ila irlandiyanin Stewartgroup §irkatinda aparilmi§dir.
Süxurlar az sulfidli olub, asasan kvars, barit va serisit minerallarindan, bir qadar pirit, xalko-pirit, sfalerit, ikinci daracali va nadir minerallardan isa qalenit, arsenopirit, tetraedrit, bornit, he-matit, maqnetit, pirrotin, molibdenit, kubanit, vallerit, linneit, sarbast qizil va gümü§dan ibaratdir. Nümunalarin ICP-OES analizi göstarir ki, süxurlarda sulfid 0.2-1% arasinda dayi§ir. Baxdigimiz i§da qizilin xloridlari an fox maraq doguran birla§malar kimi qabul olunur. Xlorun qizila tasiri zamani Au (I, III) kompleks xloridlari va AuCl 4 ionu [AuCl 4 az dissosasiya
30
edan (ß = 10- ) xlorid ionudur] amala galir. AuCl^/Au sistemin standart potensiali 1127-1154 mV АЗЕРБАЙДЖАНСКИЙ ХИМИЧЕСКИЙ ЖУРНАЛ № 1 2014
G9D9B9Y FiLiZLeRINDeN SiANiD, XLORIT УЭ HiPOXLORITLi 99
ta§kil edir. Xlorun suxura oksidla§dirici tasiri naticasinda temperaturun artmasi mu§ahida olunur. Bu potensial temperaturdan tars mutanasib olub temperatur artdiqca potensialin azalmasi mu§ahida olunur. Bela ki, 200C - 1119, 400C - 1113 ± 0.02, 600C - 1004± 0.03 mV ta§kil edir.
pH 2.25, 2.56, 2.71, 2.90, 3.11 gostaricilarinda qizilin hidrolizi 6.45, 7.70, 8.52, 12.90 va 23.30% ta§kil edir [6].
Yuxarida sadalananlari nazara alaraq kutlalari 500 q va 250 q olan 6 oksidla§mi§ suxur numunasi uzarinda "Roll bottle" usulu ila sinama i§lari aparilmi§dir.
Suxurlarin tam element analizi a§agidaki cadval 1-da gostarilmi§dir. Cadval 1. ICP-OES metodu ila analizlarin naticalari
Al As B Ba Be Bi Ca Cd Ce Co Cr
% ppm ppm ppm ppm ppm % ppm ppm ppm ppm
0.07 239 <5 19 <1 <5 0.01 1 7 7 <7
Fe Ga Ge Hg K La Li Mg Mn Mo Na
% ppm ppm ppm % ppm ppm % ppm ppm %
18.57 <5 <2 2 0.19 <2 <2 <0.1 45 27 <0.1
Nb Ni P Pb Rb S Sb Sc Se Sn Sr
ppm ppm % ppm ppm % ppm ppm ppm ppm ppm
<5 4 <0.01 147 <50 19.99 11 <1 26 <5 61
Ta Te Th Ti Tl U V W Y Zn Zr
ppm ppm ppm ppm ppm ppm ppm ppm ppm ppm ppm
<2 <5 <5 10 <5 <10 <2 <5 <1 37 4
Sinaqlarda 0-25 mm va 0-0.8 mm olan fraksiyalardan istifada edilmi§dir. Suxurlarda metallarin konsentrasiyasi cadval 2-da verilmi§dir.
Cadval 2. Fraksiyalar uzra nacib metallann paylanilmasi
Suxurlarin fraksiyasi Au, q/t Ag, q/t Cu, %
0-25 mm 1.7 26 0.2562
0-0.8 mm 17 133.1 0.1256
1M HCl mahlulunun ilkin oksidla§dirici potensiali Eh=500-550 mV, pH=1 ta§kil edir. Mahlulun Eh potensiali titan elektrodlarindan olan elektroliz qurgusunda 4 V, 100 A sabit cara-yanin tasiri ila 15-20 daqiqalik zaman kasiyinda Eh=1150-1190 mV saviyyasina qadar artirilir.
Qizilin xlorid mahlullarinda hall olmasi a§agidaki formul ila gostarmak olar:
Au(b) + Cl-(m) + 3/2 Cl2(m) ^ AuCl- (m).
Natrium hipoxlorit mahlulu 30 q/l NaCl mahlulundan yuxarida gostarildiyi kimi 8 saat muddatinda hazirlanmi§dir. Mahlulda hipoxlorit ionunun konsentrasiyasi 0.8% oksidla§ma-reduksiya potensiali 750 mV, pH isa 8 ta§kil edir. Alinmi§ mahlulun oksidla§ma potensialini artirmaq u9un maye oksidla§dirilir. Oksidla§dirici kimi xlorid tur§usundan istifada edilmi§dir. Bela ki, xlorid tur§usu mahlulda alava xlor ionlarinin konsentrasiyasini ham da mahlulun oksidla§dirici potensialini artirir.
Natrium hipoxlorit mahlulunu oksidla§dirdikdan sonra mahlulun oksidla§dirici potensiali Eh=1236 mV, pH=4 saviyyasina gatirilmi§dir. Hipoxlorit mahlulunun tur§ularla tasiri zamani pH 4-5 qiymatlarinda HClO va Cl2O amala galir, pH kamiyyatinin azalmasi ila sarbast Cl2 amala galir. Belalikla, yuxaridaki proses iki marhalada gedir: birinci marhalada xlor tur§usu amala galir ki, sonradan bu tur§u qaliq xlorid tur§usunun tasiri ila xlor ionuna par9alanir:
NaClO + NaCl + 2 HCW 2 NaCl + ChT + H2O Cl2 + H2O = H+ + Cl- + HClO ^a(298)=3.94-10-4, HClO = H+ + ClO- К4298)= 7-10-9,
Cl2 + Cl- = Cl3- Kat(298)= 1.95-10-1.
U9uncu halledici kimi sianidin konsentrasiyasi 1000 ppm olan NaCN mahluldan istifada edilmi§dir. Bela ki, sianid mahlulu oksigensiz §araitda i§laya bilmadiyi u9un alava olaraq oksi-
geni tamin etmak maqsadila buraya har 50 ml sianid mahlulu hacmina 1ml H2O2 mahlulu alava edilmi§dir. Mahlulun oksidla§dirici potensiali Eh= -20 mV pH=10.50 ta§kil etmi§dir. Ham9inin yuma prosesi zamani mahlulda qalavi mühitini saxlamaq ü9ün süxurlara ahang alava edilmi§dir.
EKSPERÍMENTAL HÍSS0
Fraksiyasi 0-25 mm olan süxur nümunasinin kütlasi 500 q, fraksiyasi 0-0.8 mm olan süxur isa 250 q miqdarinda gótürülmü§dür.
Bark (B) cismin mayeya (M) olan nisbati fraksiyalar üzra 0-25 mm (B:M=1:2), 0-0.8 mm (B:M=1:4) gótürülmü§dür. Fraksiyalar üzra bark kütlanin mayeya olan nisbatinin müxtalif gótürül-masi süxurlarda olan nacib metallarin konsentrasiyasina asaslanmi§dir. Bütün nümunalar paralel olaraq 80 saat müddatina, firlanma intervali 20 dóvr/daq olan "Roll bottle" cihazina yerla§dirilmi§dir.
Sinaq i§lari ba§landiqdan sonra ilkin olaraq har saatdan bir mayelarin parametrlarina nazarat etmak ü9ün onlarin Eh (oksidla§ma-reduksiya potensiali) va pH kamiyyatlari ól9ülür va analiz ü9ün hacmi 50 ml olan maye nümunalari gótürülürdü. ílk saatlarda nümunalarin gó-türülmasi reaksiyanin sürati ila alaqadar idi. Bela ki, müayyan edilmi§dir ki, ilkin saatlarda gedan reaksiyanin sürati sonraki saatlardan üstünlük ta§kil edir. Bu zaman ham xlorid ham da sianidin mahlulunun sarfiyyati mü§ahida olunur.
Sinaq i§larinin aparilmasi zamani xlorit va hipoxlorit mahlullarinin barpasi zamani yalniz elektrik enerjisindan istifada edilirdi, ilkin kimya maddalarini nazara almasaq sonradan he9 bir madda mahlullara alava edilmirdi. Bela ki, sianid mahlullarini ilkin vaziyyatda saxlamaq ü9ün har ól9ma zamani titrlamanin naticalarindan asili olaraq natrium sianid kristali, hidrogen perok-sid va ahang alava edilirdi. Zamandan asili olaraq yuyulma prosesi cadval 3-da góstarilmi§dir.
Cadval 3. Aparilmis sinaq islarinin naticalari
Zaman, saat Fraksiya + mahlul Au, ppm Ag, ppm Cu, ppm CN alinan/lazim olan, ppm t, 0C pH
1 0-25 mm + NaCN 0.32 0.76 175 60/1000 30.6 5.18
0-25 mm + HCl 0.08 1.01 158
0-25 mm + NaOCl 0.26 0.92 111
0-0.8 mm + NaCN 2.33 23.70 128 850/1000 30.7 9.94
0-0.8 mm + HCl 2.38 1.35 121
0-0.8 mm + NaOCl 2.59 1.97 52
20 0-25 mm + NaCN 0.45 1.61 155 1000 29.2 9.97
0-25 mm + HCl 0.06 1.07 147
0-25 mm + NaOCl 0.10 0.84 87
0-0.8 mm + NaCN 2.19 21.12 46 1000 29.2 11.76
0-0.8 mm + HCl 1.23 1.23 73
0-0.8 mm + NaOCl 1.32 1.82 56
38 0-25 mm + NaCN 0.47 2.14 130 1000 26.1 10.14
0-25 mm + HCl 0.00 0.77 91
0-25 mm + NaOCl 0.01 0.50 70
0-0.8 mm + NaCN 2.22 21.64 37 1000 20.1 11.81
0-0.8 mm + HCl 0.74 1.50 45
0-0.8 mm + NaOCl 0.79 1.44 43
80 0-25 mm + NaCN 0.42 2.18 132 son
0-25 mm + HCl 0.00 0.76 59
0-25 mm + NaOCl 0.00 0.45 43
0-0.8 mm + NaCN 1.79 18.91 42
0-0.8 mm + HCl 0.19 1.49 12
0-0.8 mm + NaOCl 0.16 1.46 16
Alinan naticalardan górünür ki, iyirminci saatdan ba§layaraq saksaninci saata qadar sianid mahlulundan gótürülmüs nümunada qizilin konsentrasiyasinin azalmasi mü§ahida olunur. Bela ki,
GЭDЭBЭY FiLiZLЭRiNDЭN SÍANiD, XLORiT УЭ ШPOXLORiTLi
101
1к1ие1 Баа1ёа (еэёуэИи ЬоуикШуипип qar§lslш almaq исип Ьи g6stэricilэr g6stэri1mэmi§dir) 1иги1ти§ питипэ ^эппёэ sianid тэЬ1и1ипёа 0.5 ррт qlzll mи§aЫdэ olunurdusa 20-ci saatda Ьи g6stэrici 0.45 ррт, sэksэninci saatda isэ Ьи g6stэrici 0.42 ррт tэ§ki1 еШ^ш ilkin saatda пэсЛ meta11ar1a komp1eks эmэ1эgэtiгmэyэ sэrf о1ипап sianid kristallaп sonrakl saatlarda sэrfiyyatm aza1masl mи§aЫdэ o1unur. Бе1э Ы, е1э i1kin saat1arda nэcib meta11arm konsentrasiyasmm maksi-ma1 qiymэti mи§aЫdэ o1unur. Бirinci saatda 0-25 тт fraksiya1l sиxur nиmunэsi ^ЭГ^ЭЫ sl-naq ^1эп zamaш sianid krista1mm sэгfi 94% tэ§ki1 еШ^^э, 0-0.8 mm fraksiya ^эг^Э Ьu sэrfiyyat 15% tэ§ki1 еШ^ш Ага^та^ nэticэsindэ mэ1um o1mu§dur ki, Ьи эsasэn sиxur1aп su1fid1i1iyi i1э э1aqэdardlr. Бе1э Ы, fraksiyasl 0-25 mm o1an sиxur nиmunэsinin mэh1u1unun рН kэmiyyэti i1kin 10.5 qiymэtindэn 5.18 qiymэtinэ dи§mэsi Ьuna эyani sиbutdur. Fraksiyasl 0-0.8 mm o1an sиxur nиmunэsinin mэh1u1unda isэ рН 10.5-dэn 9.94 dи§mи§dш\ Sиxur1ardan qlzl1 gиmи§ vэ mis e1ement1эrinin yuyu1ma faizi cэdvэ1 4-dэ g6stэri1mi§dir.
Cэdvэl 4. Fraksiya1ar иzгэ таЪ e1ement1эrin с1Х1Й faizi
Fraksiya + mэЫu1 С1Х1§, %
Au Ag СЪ
0-25 mm + NaCN 67.5 20.9 13.9
0-25 mm + НС1 26.2 19.6 20.5
0-25 mm + NaOa 58.7 11.6 11.2
0-0.8 mm + NaCN 69.6 76.0 20.4
0-0.8 mm + НС1 77.9 26.5 34.6
0-0.8 mm + NaOa 81.6 29.2 41.2
X1oгit vэ hipox1oгit mэh1u11aпnda эsasэn oksid1э§mэ potensia1mm aza1masl mи§aЫdэ o1unurdu. Бe1э ki, рН kэmiyyэti ya1шz hipox1orit1i mэh1u11arda ki9ik interva11arda dэyi§mэsi mи§ahidэ o1unurdu. Бu dэyi§mэ рН 4±1 tэ§ki1 edirdi. X1oгit1i mэh1u1 сох aqressiv o1duguna g6rэ ПИп saat1ardan mis, gиmи§, sink vэ dэmir e1ementinin yuyu1masma sэгf o1unurdu. Бe1э ki, sэk-sэninci saatm sonunda fraksiya 619ши 0-0.8 mm o1an sиxur nиmunэsi ^ЭГ^Э x1orid mэh1u1u 6z nэticэ1эrinэ g6rэ sianid mэh1u1undan иstиn1иyи nэzэrэ сагрш Fraksiyaшn 61сши 0-25 mm o1an sиxur nиmunэsindэ otuz sэkkizinci saatdan ba§1ayaraq hэm hipox1orit hэm dэ x1orit1i mэh-1u11arda qlzl1m yuyu1masl prosesi dayaшr. Би эsasэn mэh1u11aпn oksid1э§mэ potensia1lшn aza1-masl i1э э1aqэdardlr. Kicik oksid1э§mэ potensia1ma ma1ik оЬП e1ement1эrin yuyu1masl isэ sэk-sэninci saata qэdэr davam edir.
Fraksiya1aпn 61сши 0-0.8 mm o1an sиxur nиmunэ1эrindэ isэ hэm x1oгit hэm dэ hipox1oгit mэh1u11aпшn a§kar ШШПШУШ mи§ahidэ o1unur. Бu da sиxur1aпn nisbэtэn az su1fid1i o1masl Пэ э1aqэdardlr. Yuyu1ma zamaш x1orit vэ hipox1oгit mэh1u11ara he9 Ьir kimya maddэ1эгi э1avэ o1unmaml§dlr, ya1шz oksid1э§mэ potensia1lш artlrmaq ШСШП e1ektrik enerjisindэn istifadэ edi1-mi§dir. Бu da texno1ogiyaшn СОХ ucuz o1maslшn g6stэгicisidir.
Бe1э1ik1э, x1oгit vэ hipox1oгit mэЫu11aп qapa1l §эгаМэ he9 Ьir atmosfer tэsiri o1madan vэ oksigensiz §эгаМэ СОХ уах§1 nэticэ1эr g6stэrmэyэ ma1ikdir ki, Ьu da onu k1assik sianid texno1ogiyasmdan ШШП edir.
Cэdvэ1 5-dэ sиxur1aп yumu§ x1orit, hipox1orit vэ sianid mэh1u11aпшn komp1eks e1ement ana1izi g6stэri1mi§dir.
Cэdvэl 5. Х^ГЙ, hipox1oгit1i уэ sianid mэЫu11arm ana1izi, %
Е1ешейш adl X1oгit1i mэh1u1 ffipox1oritИ mэЫu1 Sianid mэh1u1u
МП 0.491 0.768
Fe 58.408 62.261 0.739
Ni 0.753 0.839
2П 1.312 2.175 0.060
As 2.626 1.241
8Г 0.315 0.259 0.113
Mo 0.192 0.153 0.056
РЬ 1.487 1.528 0.047
Analizin nэticэlэrindэn görünür ki, ilkin шэАэ^э xloritli vэ hipoxloritli mэhlullar ok-sidlэ§mэ potensiali zэif olan elementlэrin yuyulmasina sэrf olunur. Bu эsasэn mэhlullaпn yüksэk oksidlэ§mэ potensialinin olmasi vэ tur§ mühiti ilэ эlaqэdardlr. Sonraki saatlarda bu proses sta-bilbçir vэ mэhlulun эsas oksidbçdirici potensiali nэcib metallarin yuyulmasina sэrf olunur. Sianid mэhlullaпnda isэ bu prosesin эksi mü§ahidэ olunur. Belэ ki, ilkin шэАэ^э sianid эsasэn nэcib metallarla kompleks эmэlэgэtirmэyэ sэrf olunursa, sonraki mэrhэlэdэ bu эsasэn digэr metallarin yuyulmasina sэrf olunur. Bu эsasэn шэЫЫш yüksэk pH kэmiyyэtindэ olmasi ib эlaqэdardlr.
Aparilmi§ sinaq içbri nэticэsindэ mü§ahidэ edilmiçdir ki, mэhlullaпn pH kэmiyyэtini yük-sэk saxlamaq ^ün süxurlara эhэng эlavэ edilmэzsэ sianid эsasэn nэcib metallarla deyil digэr metallarla kompleks эmэlэgэtirmэyэ sэrf olunar. pH kэmiyyэtinin a§agi dü§mэsi reaksiya zamani sul-fidlэrin parçalanmasi ilэ эlaqэdardlr. Bu prosesэ dэ nэzarэt etmэk üçün daim mэhlullarda yüksэk qэ-lэvi mühitin saxlanmasi lazimdir. Lakin bu tendensiya xlorit vэ hipoxloritli mэhlullaпnda mü§ahidэ olunmur. Beb ki, daim tur§ mühitin olmasi proses ^ün э^п^Н §эгак yaradir. Эlavэ olaraq sul-fidbrin parçalanmasi da hipoxloritli mэhlullaпn hazirlanmasi zamani tur§u sэrfiyyatlnl azalda bibr.
Mэhlullardan nэcib metallarin sorbsiyasini qizila selektiv olan Amberlit D360 sorbenti ib aparilmi§dir. Sorbentdэ mэhlullaпn sorbsiyasi iki mэrhэlэdэ getmэsi ilэ diqqэti cэlb etmiçdir. ilkin mэrhэlэdэ пэшЬ metallarin sorbsiyasi ilэ yana§i dэmir, mis, sink vэ digэr metallarin sorbsiyasi da mü§ahidэ olunmuçdur. Lakin sonraki mэrhэlэdэ yalniz nэcib metallarin sorbsiyasi mü§ahidэ olun-mu§dur. Cэdvэl 6-dэ Amberlit D360 sorbentinin kompleks element analizi göstэrilmi§dir.
Cadval б. D360 sorbentinin kompleks element analizi (%)
Fe Cu Zn Br Mo Ag Cd Au Hg Pb Bi
44.199 8.504 9.299 6.022 0.917 10.633 1.337 3.059 12.525 2.570 0.905
§эkildэ zamandan asili olaraq süxurlarin yuyulma faizi qrafiklэri göstэrilmi§dir.
0-25 mm fraksiya
%
%
%
0 20 40 60 80 Zaman, saat
a
0 20 40 60 80
Zaman, saat
b
0-0.8 mm fraksiya Ag
%
0 20 40 60 80 Zaman, saat
d
0 20 40 60 80
Zaman, saat
e
Си
0 20 40 60 КО Zaman, saat
С
Си
20 40 60 SO
Zaman, saat
f
№cib metallarin zamandan asili olaraq yuyulma faizi; 0-25 mm: a - Au, b - Ag, c - Cu; 0-0.8 mm: d - Au, e - Ag, f - Cu; 1 - NaCN, 2 - HCl, 3 - NaOCl.
3
G9D9B9Y FiLÎZL9RÎND9N SÎANID, XLORiT УЭ HIPOXLORITLI
103
Qrafiklardan gorunduyu kimi, xloritli va hipoxloritli mahlullardan gumuçun va misin yuyulmasi prosesi eyni tendensiya ila muçahida olunur. Bela ki, iyirminci saatdan baçlayaraq xloritli mahlullarda gumuçun yuyulma prosesi hipoxloritli mahlullardan nisbatan ustunluk taçkil edirdi. Mis elementinda bu artim fraksiyalari 0-25 mm olan suxur numunasinda açiq-a§kar ozunu gostarir.
Xlorit mahlullari aqressiv oldugu uçun sulfidlarin oksidlaçmasina nisbatan çox sarf olun-dugundan sonraki marhalada oksidlaçma potensiali az olan mis elementinin yuyulmasini surat-landirir.
Yuxarida gorulan içlardan bela bir naticaya galmak olar ki, yeralti va yatim yerinda yuma uçun xlorit va hipoxlorit texnologiyasi ham ucuz olmasina gora ham da tabiata ziyan vurma-magina gora avaz olunmaz bir texnologiyadir. Bir neça alava dayiçikliklar etdikdan sonra bu tex-nologiyani Azarbaycanin kondisiyasi az olan yataqlarina va tazahurlarina muvaffaqiyyatla tatbiq etmak olar [4].
Bu i§ Azarbaycan Respublikasi Prezidenti yaninda Elmin inkiçafi Fondunun maliyya yardimi ila yerina yetirilmiçdir - Qrant № EiF/GAM-1-2001-2(4)-26/06/2.
0D0BÎYYAT SiYAHISI
1. Кашкай Ч.М. // Сб. тр.: Научное наследие академика М.А.Кашкая. 2007. С. 166-178.
2. Докунин Ю.И., Самойлов А. Г. // Золотодобыча. 2009. № 133.
3. McClelland and Gene E. // Testing of ore Introduction to Evaluation. 1988. Р. 61-63.
4. Кашкай Ч.М., Агаев А.Н., Керимов. Р.Б. и др. // Горно-геологический журнал. 2011.
№ 3. C. 17-24.
5. Mehdi Ghobeiti Hasab, Fereshteh Rashchi, Shahram Raygan // Minerals Engineering.
2012. Elsevier. P. 1-3.
6. Бусеев А.И., Иванов В.М. Аналитическая химия золота. М.: Наука, 1973. C. 13.
СРАВНИТЕЛЬНАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА ЦИАНИДНОЙ, ХЛОРИТНОЙ И ГИПОХЛОРИТНОЙ ТЕХНОЛОГИИ ВЫЩЕЛАЧИВАНИЯ ЗОЛОТА-СЕРЕБРА-МЕДИ ИЗ РУД ГЕДАБЕКСКОГО МЕСТОРОЖДЕНИЯ
А.Н.Агаев
Проведенные сравнительные испытания выявили, что хлоритная и гипохлоритная технологии выщелачивания дают результаты, не уступающие классической цианидной технологии. Значительная дешевизна, экологическая безвредность и возможность работы в бескислородной среде являются основными преимуществами хлорит-гипохлоритной технологии, что в совокупности обеспечивает возможность ее применения при подземном выщелачивании. Подобная технология при соответствующей адаптации может успешно применяться для однотипных малокондиционных месторождений и проявлений Азербайджана.
Ключевые слова: гипохлорит, цианид, хлорит, золото, серебро, медь, технология.
COMPARATIVE CHARACTERISTICS OF CYANIDE, CHLORITE, AND HYPOCHLORITE LEACHING TECHNOLOGIES OF GOLD-SILVER-COPPER
GEDABEK ORE DEPOSIT
A.N.Agayev
Conducted comparative tests found that the chlorite and hypochlorite leaching technologies give results that rival the classic cyanide technology. Considerable low prices environmentally harmlessness and possibility to work in non oxygen medium are the main advantages of chlorite-hypochlorite technology, what in total provides its use in underground leaching. This kind of technology, with appropriate adaptation can be successfully applied to the same type of small conditional deposits and occurrences of Azerbaijan.
Keywords: hypochlorite, cyanide, chlorite, gold, silver, copper, technology.
