CC BY
0AVTOMOBIL YO'LLARIDAGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR VA TADQIQOTLAR
FUQARO BINOLARI FUNKSIONAL JARAYONIDA MUHANDISLIK TIZIMLARINNING QO'LLANILISH AHAMIYATI
assist. A.O.Xalimov, tal. A.A.Turg'unboyev, Farg'ona politexnika institute
Annotatsiya: Zamonaviy bino va inshootlar, uy-joylar qurilishida muhandislik tizimlari katta ahamiyat kasb etadi. Yilning sovuq mavsumlarida isitish, issiq mavsumda sovutish va shamollatish, sanitar ehtiyojlarlar uchun suv ta'minoti va oqava suvlarni oqizish tizimlarini tashkil etish kabi tizimlar binoda insonlar faoliyat olib borishlarida va funksional jarayonlarni amalga oshirishda eng muhim bo'lgan talablar sifatida namoyon bo'ladi.
Kalit so'zlar: issiqlik ta'minoti, suv ta'minoti, ventilatsiya, oqava suvlarni oqizish tizimlari, gaz ta'minoti
Binolarning muhandislik tizimlari - turar-joy, jamoat, hamda ishlab chiqarish korxonalarining obodonligi va shinamligi, binolarda komfort temperatura va namlikni vujudga kelturuvchi, inson va ishlab chiqarish jarayoni uchun zarur bo'lgan havo, issiq va sovuq suv, elektr- energiyasi, gaz va issiqlik tarmog'i bilan ta'minlash, yoqilg'i beruvchi va binolardan turli xil iflosliklarni chiqarib yuboruvchi kompleks texnik uskunlardan tashkil topgan. [1]
Muhandislik kommunikatsiyalari nima?
Zamonaviy muhandislik kommunikatsiyalari har qanday binolarda suv ta'minoti, kanalizatsiya, ventilyatsiya, elektr, gaz va isitish tizimlariga ulanishni ta'lab qiladi. Muhandislik kommunikatsiyalarining samaradorligi odamlarning yashash sharoitlariga bevosita ta'sir qiladi. Barcha muhandislik kommunikatsiyalari, hatto uy loyihasini yaratish bosqichida ham alohida e'tibor talab qiladi, chunki ular yashash uchun qulay sharoitlarga ta'sir qiladi.
Binolarning tashqi va ichki muhandislik kommunikatsiyalari.
Muhandislik kommunikatsiyalarining umumiy turini 2 turga bo'lish mumkin:
1. Tashqi tarmoqlar. Ular turar joy tashqarisida - ko'chada, yo'llar yaqinida joylashgan bo'lsa. Bunga aholini issiqlik bilan ta'minlaydigan issiqlik tarmoqlari, gidrotexnik inshootlar, nasos stantsiyalari, suv ta'minoti va kanalizatsiya tarmoqlari kiradi.
2. Ichki tarmoqlar. Ular turar-joy va tijorat binolari va inshootlaridan o'tadi. Bu suv, va isitish, ventilyatsiya tizimlari bo'lishi mumkin.
Tashqi muhandislik kommunikatsiyalarini o'rnatish juda mas'uliyatli va qiyin bosqichdir. Muhandislik kommunikatsiyalaridan foydalanish shartlari va davomiyligi bajarilgan ishlarning sifatiga bog'liq bo'ladi. Agar arzon va sifatsiz materiallar ishlatilgan bo'lsa, u holda kommunal xizmatlarning xizmat qilish muddati qisqa bo'ladi. Bundan tashqari, jiddiy muammolar, jumladan baxtsiz hodisalar va yong'inlar paydo bo'lishi mumkin.
Tashqi kommunikatsiyalarni o'rnatish jarayoni yer osti quvurlari tortish uchun transheya kavlash kabi bir qator yer ishlarini o'z ichiga oladi. Muhandislik tizimlarini o'rnatishga qo'yiladigan asosiy talablar tarmoq loyihasini yaratish bosqichida aniqlanadi.
Muhandislik kommunikatsiyalarini yotqizish loyihani ishlab chiqish bilan boshlanadi. Bu ishni faqat ko'p yillik tajribaga ega bo'lgan va bunday ishlarni bajarish uchun litsenziyaga ega bo'lgan ixtisoslashgan kompaniya mutahassislariga ishonib topshirish mumkin.
Suv ta'minoti.
Suv ta'minoti tizimi - sanoat va fuqaro binolarni suv bilan ta'minlash uchun kerak bo'lgan tuzilmalar va elementlar majmui.
Turar joylarni suv bilan ta'minlash kommunikatsiyalarni tumanning mavjud markaziy suv ta'minoti tizimiga ulashni yoki suv omboridan suv olish uchun avtonom tizimni yaratishni o'z ichiga oladi.
Suv ta'minoti tizimlari tashqi va ichki. Bu turdagi tashqi kommunal tarmoqlarga quyidagilar kiradi:
TADQIQOT VА TАRAQQIYOTILMIY JURNАLI 2-jild, 6-son, 2024
https://tadqiqottaraqqiyot.uz/
AVTOMOBIL YO'LLARIDAGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR VA TADQIQOTLAR
• quvurlar;
• suv olish inshootlari;
• tekshirish quduqlari;
• nasos stantsiyalari;
• suvni saqlash uchun rezervuarlar;
• suv tozalash tizimlari.
Suv ta'minoti kommunikatsiyalarini yotqizish uchun odatda polietilen quvurlar ishlatiladi. Mis quvurlari kamdan-kam hollarda yotqiziladi. Quvurni yotqizish chuqurligi tuproqning xususiyatlariga va hududning iqlim sharoitiga, ya'ni 0 daraja haroratning tuproqqa kirishi chuqurligining ko'rsatkichiga bog'liq. Quvur bu chuqurlikdan taxminan 30-32 sm pastda bo'lishi kerak. Bu sovuq mavsumda suvning muzlashidan saqlaydi.
Uyga suv ta'minoti kiraverishida favqulodda holatlarda suv ta'minotini to'xtatishga imkon beradigan zadvijkalar o'rnatilishi kerak.
Kanalizatsiya tarmog'i.
Oqava suvlarni binodan olib tashlash uchun hizmat qiladigan tizim. Kanalizatsiya tizimi quyidagi komponentlar bilan ifodalanadi: sanitar jihozlar (unitaz, rakovina, vanna); binolarning kanalizatsiya quvurlari; quduqlar.
Tizimni tanlashga quyidagi omillar ta'sir qiladi. Odamlar soni, sanitariya jihozlari va quvur materiali, tozalash inshooti turi va ishlashi, relyeft xususiyatlari.
Isitish tizimlari.
Bir paytlar oddiy kamin kabi ko'rinadigan isitish tizimlari bugungi kunda iqtisodiy ehtiyojlarni hisobga olgan holda, iqtisodiy jihatdan energiya iste'mol qiladigan yanada rivojlangan kommunikatsiyalarni ifodalaydi.
Ko'plab uy -joy mulkdorlari suv isitish tizimlarini afzal ko'rishadi. Issiq suvni isitishning asosiy printsipi - isitish vositasining doimiy aylanishi. Suyuqlik quvurlar tizimi va isitish radiatorlari orqali uzluksiz oqadi. U qozonda qiziydi, isitish davri bo'ylab uzoqroq harakat qiladi, tashqaridan issiqlik yetkazib beradi va isitish muhandislik tuzilishiga qaytadi.
Suv isitish muhandislik kommunikatsiyalari 2 xil: majburiy va tabiiy issiqlik aylanishi bilan. Asosiy farqlovchi xususiyat - nasosning mavjudligi.
Tabiiy sirkulyatsiya aloqa uchun iqtisodiy tejamkor variantidir, siz har qanday qozondan foydalanishingiz mumkin.
Majburiy aylanishda har xil diametrli quvurlardan foydalanishga ruxsat beriladi va issiqlik xonalar bo'ylab teng taqsimlanadi. Muhandislik tizimining ushbu versiyasi eng talabchan hisoblanadi.
Bir quvurli suv isitish-eng oddiy muhandislik tizimi. Buni bir kishi hal qila oladi. Uy tizimlari bitta quvurga ulangan. Jadval vertikal yoki gorizontal bo'lishi mumkin.
Ikki quvurli isitish yanada murakkab muhandislik tizimidir. O'rnatish malakali ishchilarga ega bo'lgan maxsus ko'nikmalarni talab qiladi. Muhandislik tizimining ushbu versiyasida ko'proq turdagi simlar mavjud.
Ventilyatsiya va konditsiyalash. Ventilatsiya tizimi binolarni toza havo bilan ta'minlash, havo almashtirish va talab qilinadigan havo muhitini yaratish uchun xizmat qiladi. Ventilatsiya tizimi orqali xonalardan gazlar va zararli moddalar, ortiqcha suv bug'lari, issiqliklar chiqarib yuboriladi, tashqaridan esa toza havo beriladi. Tashqi havo tozalanib, isitib yoki sovutib, kerak bo„lsa namlab yoki quritib xonalarga uzatiladi.
Konditsioner, muhim muhandislik kommunikatsiyasi sifatida, xonada mikroiqlimni yaratadigan va yashash uchun qulay sharoit yaratish uchun namlik va havo haroratining ma'lum qiymatlarini avtomatik ravishda saqlaydigan tizimdir.
Gaz ta'minoti. Gaz tarmoqlari asosiy muhandislik kommunikatsiyalaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun barcha o'rnatish qoidalari va standartlariga rioya qilish juda muhimdir.
TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI 2-jild, 6-son, 2024
https://tadqiqottaraqqiyot.uz/
AVTOMOBIL YO'LLARIDAGI INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR VA TADQIQOTLAR
Gazlashtirish muhandislik tizimlari iste'molchilarni tabiiy gaz bilan ta'minlash uchun zarurdir. Gaz ta'minoti elektr energiyasiga nisbatan o'zining afzalliklari va kamchiliklariga ega. Tabiiy gaz eng arzon energiya manbalaridan biridir. Markaziy gaz ta'minoti elektr energiyasini iste'mol qiladigan boshqa uskunalarning ishlashiga bog'liq emas. Bundan tashqari, bunday muhandislik varianti yanada ishonchli, xavfsizroq va ulardan foydalanish oson. Lekin kamchiligi shundan iboratki, gaz bilan ishlashda gaz yongandan chiqadigan is gazi xonaga tarqalishini oldini olish lozim va hushyorlikni oshirish kerak, sababi ochiq yonayotgan gaz doimo havfli.
Binolarning ishlashi davomida uning barcha muhandislik -texnik kommunikatsiyalarini yaxshi holatda saqlash muhim ahamiyatga ega. Bu kommunikatsiyalarning uzluksiz ishlashini ta'minlaydi, ya'ni ko'p muammolarning paydo bo'lishining oldini oladi. Ixtisoslashtirilgan tashkilotlarning malakali xodimlari ma'lum turdagi muhandislik tarmoqlarini saqlash bilan shug'ullanadilar. Muntazam profilaktik xizmat ko'rsatish, aloqa tizimidagi eng kichik nosozliklarni dastlabki bosqichda aniqlash va ularni tezda bartaraf etishni kafolatlaydi. Albatta, muhandislik tarmoqlarini, xususan, suv ta'minoti va isitish kabi tarmoqlarni ta'mirlash tajribali ustalar tomonidan amalga oshirilishi kerak.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:
1. Ismanxodjayeva M.R. Binolarning injenerlik kommunikatsiyalari. O'quv qo'llanma. Toshkent-2021y. 6-bet.
2. Saidova D.Z. Ventilyatsiya. O'quv qo'llanma. Toshkent 2013-yil. 6-bet.
TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI
https://tadqiqottaraqqiyot.uz/
2-jild, 6-son, 2024
