CC BY
1
УДК 339.1
DOI 10.24412/3005-8023-2024-4-157-166
ФА ЪОЛИЯТИ Холматиён Рустам, унвонцуи Институти МАРКЕТИНГЙ ДАР НИЗОМИ ицтисодиёт ва демографияи АМИТ, (Душанбе, БАЛАНДБАРДОШТАНИ Тоцикистон), Ризокулов Амирцон Туракулович,
РАДОБАТНОКИИ докторанти курси 2-уми доктори фалсафа (phD) КОРХОНАХОИ САНОАТЙ доктор азруи ихтисоси ицтисода МДТ "ДДХ ба
номи академик Б. Fафуров", (Хуцанд, Тоцикистон)
МАРКЕТИНГОВАЯ Холматиён Рустам, соискатель Института
ДЕЯТЕЛЬНОСТЬ В СИСТЕМЕ экономики и демографии НАНТ (Душанбе,
ПОВЫШЕНИЯ Таджикистан); Ризокулов Амирджон Туракулович,
КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТИ докторант (phD) 2-го курса специальности
ПРОМЫШЛЕННЫХ "Экономика" ГОУ "ХГУимени академика
ПРЕДПРИЯТИЙ Б.Гафурова" (Худжанд, Таджикистон)
MARKETING ACTIVITY IN Kholmatiyon Rustam, applicant of the Institute of THE SYSTEM OF INCREASING Economics and Demography of the National Academy of COMPETITIVENESS OF Sciences of the Таjikistan (Dushanbe, Таjikistan); INDUSTRIAL ENTERPRISES Rizokulov Amirjon Turakulovich, doctoral student (PhD)
of the 2nd year of the specialty of economics, SEI "KhSU named after academician B.Gafurov" (Khujand, Таjikistan) e-mail: [email protected]
Нацши ташаккули фаъолияти маркетинга дар таъмини рацобатпазирии корхонауои саноата барраса гардидааст. Дар ин чауорчуба моуияти назариявию амалии дорощои маркетинга мавриди тауциц царор дода шудааст. Ауаммияти илма - амалии дорощои маркетинга ба риштаи тащил кашида, гуруубандии сохтори дорощои маркетинга дар корхонауои саноата ицро шудааст. Дар ин самт вазъи субъектуои уоцагидории Цумуурии Тоцикистон аз нуцтаи назари ошкор сохтани рацобатпазирии корхонауои саноата арзёба шудааст. Инчунин истеусолкунандагони молу маусулоти ватана, ки тамгаи молии онуо дар байни мизоцон ва истеъмолкунандагони бозори дохила маъруфият дорад, мавриди барраса царор гирифтаанд. Афзалиятуои тамгаи мола дар байни истеъмолкунандагон чун натицаи фаъолияти маркетингии босамари корхонауои саноата мавриди таулил царор гирифтааст. Зарурати тауияи стратегияи уамкора уам бо молтаъминкунандагон ва уам бо нуцтауои фуруши маусулот, ки молуоро ба бозор интицол медиуанд, уамчунин ташаккули инфрасохторуои зарура мудаллал карда шудааст.
Калидвожа^о: ицтисодиёти бозор, маркетинг, рацобатпазира, дороиуои маркетинг, конъюнктураи бозор, талабот, таклифот, мууити маркетинга, истеъмолкунандагон, рацибон, тамгаи мола, бренд, тадцицоти маркетинга, стратегияи маркетинга
Рассматривается роль маркетинговой деятельности в обеспечении конкурентоспособности промышленных предприятий. Исследована теоретическая и практическая среда маркетинговых активов. Проанализировано научное и практическое значение маркетинговых активов, а также осушествлена их классификация в промышленных предприятиях. Дана оценка состояния хозяйствующих субъектов Республики Таджикистан с точки зрения конкурентоспособности промышленных предприятий. Также рассмотрены отечественные производители товаров и продукции, торговые марки, которых узнаваемы у покупателей и потребителей отечественного рынка. Товарный знак проанализирован как результат эффективной маркетинговой деятельности, дающей конкурентные
преимущества промышленным предприятиям. Выявлена необходимость разработки стратегии сотрудничества с поставщиками и с точками реализации продукции, перемещения товаров на рынок, а также формирования необходимой инфраструктуры.
Ключевые слова: рыночная экономика, маркетинг, конкурентоспособность, маркетинговые активы, рыночная конъюктура, маркетинговая среда, потребители, конкуренты, бренд, маркетинговые исследования, маркетинговая стратегия
The article examines the role of marketing activities in ensuring the competitiveness of industrial enterprises. The theoretical and practical environment of marketing assets is explored. The scientific and practical significance of marketing assets is analyzed, and their classification in industrial enterprises is carried out. An assessment is given of the state of economic entities of the Republic of Tajikistan from the point of view of the competitiveness of industrial enterprises. Also considered are domestic manufacturers of goods and products, brands that are recognizable among buyers and consumers of the domestic market. The trademark is analyzed as a result of effective marketing activities that provide competitive advantages to industrial enterprises. The need to develop a strategy for cooperation with suppliers and points of sale of products, movement of goods to the market, as well as the necessary infrastructure has been identified.
Key-words: market economy, marketing competitiveness, marketing assets, market conditions, marketing environment, consumers, competitors, brand, marketing research, marketing strategy
Дар низоми и;тисодиёти бозор ба саволх,ои асосии илми и;тисодй, яъне "чй бояд истех,сол намуд?", "чй тавр?" ва "барои кй?" посухи хдмачонибаро ;онуни талаботу ва таклифот, ба ибораи дигар конъюнктураи бозор медихдд. Нуктаи мазкур дар байни олимони и;тисоддон ба аксиома, яъни му;арррае, ки исбот талаб намекунад, табдил ёфтааст. Бинобар ин, шарти асосии таъмини ра;обатпазирии ^ар як корхона дар шароити и;тисодиёти бозор аз ташаккули самараноки муносибат бо истеъмолкунанда, яъне аз амалй намудани фаъолияти маркетингй вобаста аст.
Дар х,а;и;ат, маркетинг чун низоми муносибатх,о бо истеъмолкунандагон, хдмкории гуногунчанбаи корхонаро бо чомеа ифода менамояд. Натичаи них,оии корхона пеш аз х,ама барои ;онеъ гардонидани талаботи инсону чомеа бо молу хизматрасонй равона мегардад. Он хдмзамон ба баланд бардоштани некуах,волии ах,олй низ мусоидат менамояд. Дар чараёни мубодилаи неъмащои истех,солгардида сох,ибкорон ва дигар субъектх,ои хочагидорй х,ам дар назди чомеа ва х,ам дар назди истеъмолкунандагони бевоситаи мол мав;еи худро мустах,кам мекунанд. Ба ибораи дигар, субъектх,ои сох,ибкорй дар ра;обат барои идома додани фаъолияти худ, таъмини минбаъдаи рушд, тах,кими мав;еи ба даст овардаи худ дар бозор бояд ба х,алли мушкилоти ичтимой, ташкилй, и;тисодй, иштирок дар чорабиних,ои мух,имми сиёсй таваччух, зох,ир кунанд.
Аз ин лих,оз, дар шароити имруза дар фаъолияти дилхох, корхонаро тарзи ташаккули самараноки чараёни идоракунии маркетинг ахдммияти хеле бузург дорад. Бинобар ин, дар шароити имрузаи рушди и;тисодиёти миллй тах,;и;и чузъх,ои таркибй, фишангх,о ва дороих,ои маркетинг барои х,ар як корхона басо мух,им аст. Дар чараёни идоракунии маркетингй ;исмх,ои таркибии фаъолияти идоракунй унсурх,ои тах,лил, бана;шагирй, назорат ва хдвасмандгардониро дар бар мегиранд, ки ташкили самаранокии онх,о гарави ра;обатнокии корхона шуда метавонад.
Дар сарчашмах,ои и;тисодй дар бораи дороих,ои маркетингй ну;таи назари ягона вучуд надорад. Масалан, дар яке аз сарчашмах,ои илмй гурух,бандии зерини дороих,ои маркетингй пешних,од карда шудааст (чадвали 1).
Цадвали 1. [1., с.17]
Сохтори дороихои маркетингии корхона_
Сармояи маркетинги Муносибати истехсолй Моддй Мизочй, шартномавй
Fайримоддй муносибати мусбати муштарй бо ширкат, хукук ва вазифахо, дизайн, шабакахои таксимот
Ташкилй Моддй Таъминоти барномавй, шаходатномахо, брендхо
Fайримоддй Корхои илмй - тадкикотй, ноу-хау, шоу-хау, нуфуз, имичи корхона
Инсонй Моддй -
Fайримоддй Иктидори кадрй (тахассумандй, тачрибаи рохбарй), кобилияти коркарди стратегия
Гурух,бандии дороихои маркетингй,чи тавре ки аз чадвал бар меояд, ба се гурух, таксим карда шудааст: якум, дороихои муносибати истехсолй; дувум, дороихои ташкилй, севум, дороихои инсонй, ки хар яки онхо дар навбати худ ба кисматхои моддй ва гайримоддй чудо мешаванд. Вале зикр кардан зарур аст, ки баъзе чузъхои таркибии дороихои мазкур бо фаъолияти маркетингй робитаи зич надоранд, бинобар ин дар бештари холатхо онхо якдигарро пурра мекунанд.
Олимон Р. Шривастала ва Ч,. Райбстайн дороихои маркетингии зеринро кайд кардаанд: «истеъмолкунандагон, бренди корхона, муносибат бо шабакахои таксимот» [2, с.29].
Олими дигар П.Дойл номгуи зерини дороихои маркетингиро пешниход кардааст: «донистани холати бозор, тамгаи савдо, муносибат бо истеъмолкунанда, шарикии стратегй бо шабакахои таксимот» [3, с.67].
Бо акидаи олими дигар Д.Б. Куинн ба номгуи дороихои маркетингй тадкикоти маркетингй, дизайни махсулот, донистани мизоч дохил мешаванд [4].
Олими дигар Т. Амблер унсурхои зерини фаъолияти хочагидориро, ба катори дороихои маркетингй ворид кардааст: тамгаи молу махсулот ё фирма, муомилот бо истеъмолкунанда, дарк намудани талаботи мизоч. Онх,оро хамчун сармояи маркетингй низ эътироф намудааст. [5, с.124].
Т.А. Гайдаенко ба он имиджи корхона, тамгаи молй, хиссаи бозори истеъмолкунандагон, дастраси мавкеи муайян дар бозорро дар чумлаи дороихои маркетингй ворид сохтааст. Тибки акидаи у низ тамгаи молй хачун сармоя ба инобат гирифта шудааст [6, с.51].
Чи тавре ки аз гуфтахои боло бармеояд, аксари олимон ба дороихои маркетингй муносибати истеъмолкунанда, тамгаи савдо, муносибат бо шабакахои таксимот ва гайраро дохил мекунанд, ки дар хакикат, онх,о дар ташаккули фаъолияти маркетингй ахаммияти хоса доранд. Дар гурухбандии дороихои маркетингй, ки олими иктисоддон А.А. Браверман пешниход кардааст, чанбахои фаъолияти маркетингии корхона нисбатан пурратар инъикос шудааст (чадвали 2).
Цадвали 2.
Номгуиддорои^ои маркетинга дар фаъолияти корхона [7, с.49]_
Дарк намудани полати бозор ТамFаи савдо Муносибати мусбати муштарй бо ширкат Муносибати стратегй бо дистрибютер^о Мавчудияти стратегияи маркетингй
Пойгохи додахо оид ба мухити маркетингй, аз чумла аз руи холати макрои^тисодии истеъмолкунандагон, ра^ибон, бозорхо Тамгаи молй, бренд, портфели тамгаи молии тахияшуда Барномаи ба расмият даровардашудаи муносибати мусбати муштарй бо ширкат, аз чумла барномаи хавасмандгардонии мизочон Логистикаи ба расмият даровардашудаи шабакахои харакати мол; идоракунии муносибат бо дистрибютерхо Мавчудияти стратегияи маркетингии расмии функсионалии коркардшуда ва стратегияи маркетинги фаврй
Ташаккули фаъолияти маркетинга коркард ва дар амал татбщ намудани унсурхои таркибии дороихои маркетингиро та^озо менамояд, ки бо ин васила дар умум голибияти корхона дар шароити ра^обати шадид имконпазир мегардад. Баъзе аз дороихои маркетинигиро баррасй мекунем.
Дарк намудани полати бозор. Хдмчун дороии маркетингй гузаронидани тад^и^оти доимй ва на^шавиро дар самти омузиши мухити зист, рафтори истеъмолкунандагон ва ра^ибонро дар бар мегирад. Дар асоси мушохидаи доимии холати истеъмолкунанда, ра^ибон ва дигар субъектхои хочагидорй афзалиятхои ра^обатии корхона муайян карда мешаванд, ки ин имконияти ^абул намудани ^арорхои идоракунии самаранокро медихад. Натичаи чунин амалиёт дар баланд бардоштани сатхи ра^обатнокии корхона, афзоиши даромади он инъикос мегардад. Лозим ба таъкид аст, ки дарк намудани холати бозор дар навбати аввал ташкили пойгохи додахоро та^озо менамояд.
Ч,амъ намудани иттилоот. Дар асоси он гурухбандии маълумоти зарурй бахри таъмини баланд бардоштани ра^обатнокии корхона дар ташаккули идоракунии самараноки фаъолияти корхона на^ши халкунанда дорад. Умуман, чамъ намудани иттилоот оид ба мухити сохибкорй, конъюнктураи бозор, холати ра^ибон, истеъмолкунандагон ва гайра имкон медихад, ки пойгохи иттилоотй оид ба мизочон ташкил карда шавад. Хдр як корхонаи ватанй дар фаъолияти минбаъда бояд ба ин хадаф дивдати махсус дихад, зеро ба воситаи он барои ташаккулёбии талабот радами аввалин гузошта мешавад. Оид ба мухим будани масъалаи мазкур дар илми и^тисодиёт олимон чунин изхори а^ида кардаанд: "Бо воситаи васеъ намудани пойгохи додахои мизочони доимй барои афзоиши фоида ва рушди бемайлони корхона имконияти калон пайдо мегардад" [8, с.12].
Мутаассифона, дар фаъолияти ^исми зиёди корхонаи ватанй ба масъалаи мазкур то хол ахаммияти чиддй дода намешавад. Дар аксари холатхо фаъолият бо тарзи таваккалй аз руи зарбулмасали "шавад лалмй, нашавад обй" ба рох монда шудааст. Дар холати ба миён омадани ваъзияти хуб корхона ба муваффа^ият ноил мегардад, дар акси хол бештари корхонахо фаъолиятро ^атъ менамоянд, муфлис мегарданд ва аз гардиши истехсолй берун мешаванд. Сабабхои асосии ин холат дар чараёни ташаккули фаъолият ба эътибор нагирифтани ^онун ва принсипхои фаъолияти маркетингй, ба таври бояду шояд дарк накардани талаботи муосири бозор, надоштани пойгохи додахои мизочони доимй, надонистани афзалиятхои ра^обатй мебошад. Дар натича дар шароити ра^обати шадид корхона хамчун субъекти маглуб мав^еи худро аз даст медихад. Факту ра^амхои оморй шаходат медиханд, ки сатхи муфлисшавии корхонахо нисбатан зиёд аст (чадвали 3).
Цадвали 3
Тавсифи вазъи субъектной ^оцагидори Цумхурии Тоцикистон то 01.01.2022
Х,амагй дар Чумхурии Точикистон ВМКБ Вилояти Хатлон Вилояти СуFД ш. Душанбе нтч
Х,амагй адад 676438 13833 182895 232657 124925 122128
Хамагй адад 48625 1920 14218 12359 12498 7630
шахсони нукукй
Филиално ва адад 640 5 27 65 505 38
намояндагинои
шахсони
нукукии хоричй
Сонибкорони инфиродй адад 627173 11908 168650 220233 111922 114460
Фаъолияткунанда
Шахсони адад 35088 1845 10178 9470 8394 5101
нукукй
Филиално ва адад 348 4 12 42 268 22
намояндагинои
шахсони
нукукии хоричй
Сонибкорони инфиродй адад 307878 5197 99235 112955 35835 54656
Барх^амдодашуда
Шахсони адад 13537 75 4040 2889 4104 2429
нукукй % ба умум 27,84 3,91 28,41 23,38 32,84 31,83
Филиално ва адад 292 1 15 23 237 16
намояндагинои % ба
шахсони нукукии хоричй умум 45,63 20,00 55,56 35,38 46,93 42,11
Сонибкорони адад 312995 6711 69415 107278 76087 59804
инфиродй % ба умум 49,91 56,36 41,16 48,71 67,98 52,25
Сарчашма:Омори солонаи Цумхурии Тоцикистон 2022. - Душанбе; Агентии омори назди Президенти Цумхурии Тоцикистон, 2022. - С.220.
Чй тавре ки аз чадвал бармеояд, дар байни минтакано кисми зиёди субъектной хочагидорй чун сонибкорони инфиродй фаъолият менамоянд. Корхонано намчун шахсони нукукй, сонибкорони инфиродй, филиално ва намояндагинои шахсони нукукии хоричй дар вилояти Сугд нисбат ба дигар минтаканои чумнурй зиёд аст. Масалан, ниссаи корхонанои намчун шахси нукукй дар каламрави вилоят фаъолият дошта 34,4%-и теъдоди умумии чумнуриро ташкил мекунад. Мутаассифона, дар намаи намуднои ташкили нукукии фаъолият ниссаи муфлисшавии корхонано, барнамхурии фаъолият мушонида карда мешавад. Масалан, дар чумнурй дар соли 2021 дар умум 27,84% корхонанои шахсони нукукй, 45,63% филиално ва намояндагинои шахсони нукукии хоричй, 49,91%, яъне кариб 50% сонибкорони инфиродй фаъолияти худро катъ кардаанд, ки хеле ташвишовар аст. Дар байни корхонанои шахсони нукукй дар минтаканои Чумнурии Точикистон бошад, аз руи барнамхурй мавкеи аввалро шанри Душанбе (32,84%), чои дуюмро НТЧ (31,83%) ва севумро вилояти Хатлон
(28,41%) ишгол мекунанд. Дар байни филиали намояндагихо бошад, мавдеи аввал ба вилояти Хатлон (55,56%), дувум ба шахри Душанбе (46,93%), севум ба НТЧ (42,11%) тааллуд дорад. Дар байни сохибкорони инфиродй сатхи бархамхурй аз хама зиёд дар шахри Душанбе 69,98%, сипас дар ВМКБ 56,36% ва НТЧ, 52,25% ва дар навбати охир дар вилояти Сугд (48,71%) дучор мешавад. Сабаби асосии сатхи баланди бархамхурй сатхи пасти радобатпазирии субъектхои хочагидорй дар Чумхурии Точикистон мебошад, ки ба радобати дохилй ва берунй дошт дода наметавонад. Аз ин лихоз, дар шароити муосир масъалаи андешидани тадбирхои зарурие, ки барои баланд бардоштани сатхи радобатпазирии корхонахои радамй мусоидат мекнанд, ба мадди аввал мебарояд. Дар мачмуи тахя ва амалй намудани стратегияи маркетинг, ки ба мустахкам намудани мавдеи корхона дар бозор мусоидат мекунад, ахаммияти авввалин дарача дорад.
Боиси дайд аст, ки дар холати кунунии бозор дар мухлати кутох ташаккул додани пойгохи додахои мизочони доимй гайриимкон аст. Аз ин лихоз, хар як корхонаи нав ё амалкунанада аз огози фаъолияти худ ба ин масъала ахаммияти махсус медихад. Дар хадидат, агар пойгохи додахои маркетингй дар асоси низоми муносибатхои корхона бо мизочон, шарикон, миёнаравон, дар солхои тулонй тахия шуда бошад, самаранокии он ба сатхи баландмебарояд. Зеро, дар асоси захирахои иттилоотй бо назардошти хохиш ва дархостхои истеъмолкунандагон, имконияти ташаккул додани истехсоли мол ба миён меояд. Бинобар ин, дар шароити идтисодиёти бозор иттилоот оид ба мизоч сармояи асосии корхона ба хисоб рафта, дар сурати идоракунии самараноки он корхона имконияти таъмин ва баланд бардоштани радобатпазирй ва нигох доштани онро пайдо мекунанд. Дар ин хусус, сухани яке аз бонкдорони машхур Нотан Ротшилдро идтибос мекунем: "Касе, ки сохиби иттилоот аст, сохиби чахон аст".
Водеан, дар асоси иттилооти андухта оид ба мизоч муайян мегардад, ки сегментхои бозор ба кадом махсулот ва хизматрасонй ниёз доранд. Истифодаи бошууронаи пойгохи додахои мизочон ба хар як корхона имкон медихад таддидоти маркетингии худро дар самти муайян намудани афзалиятхои радобатй бомуваффад ичро кунад. Ба туфайли донистани хохишу дархостхои истеъмолкунандагон, тахлили конъюнктураи бозор корхона метавонад "сабади махсулоти" истехсолшавандаро тибди талаботи истеъмолкунанда пешниход кунад ва хизматрасонии муосири ба истеъмолкунанда мувофидро интихоб намояд.
Дороии маркетингии дигаре, ки дар фаъолияти корхона ахаммияти бузург дошта, дар таъмини радобатнокии он надшаи халкунанда мебозад ин мавчудияти тамгаи молй ва эътирофи он дар байни истеъмолкунандагон мебошад. Боиси дайд аст, ки тамгаи молиро истехсолкунандаи дилхох метавонад коркард ва ба бозор пешниход намояд. Тамгаи молй дар натичаи мухокимаю муколама бо чомеаи кормандон тахия гардида, аз чониби рохбарияти корхона тасдид мешавад. Сипас аз дайди давлатй мегузарад. Мавчудияти тамгаи молй ба корхона имконият медихад, ки молу махсулоти он аз моли дигар истехсолкунандагон фард карда, хамчун шиноснома истифода бурда шавад.
Агар тамгаи молии корхона дар тули фаъолият аз чониби истеъмолкунандагон, радибон, хамкорон ва, умуман, чомеаи бозор эътироф гардад, он ба бренди корхона табдил меёбад. Бинобар ин, гуфтан мумкин аст, ки тамгаи молии эътирофгардида дар амалияи хочагидорй хамчун бренди корхона истифода бурда мешавад. Вадте ки сухан доир ба тамгаи молй меравад, бренди корхона, яъне тамгаи молии эътирофшуда дар назар дошта мешавад. Тамгаи молй корхонаро дар байни бисёр истехсолкунандагон бо тарзи алохида чудо менамояд ва агар он дар байни истеъмолкунанда эътироф гардад, боз самарахои идтисодии иловагй медихад. Аз чумла:
- истеъмолкунандагон ба мансулоте, ки тамгаи молии онно эътироф шудааст, анаммияти хоса мединанд. Дар бештари нолатно, натто арзиши чунин молу хизматрасонино баландтар бошад нам, ба онно талабот зонир менамоянд;
- имконияти афзоиши ниссаи молу хизматрасонинои дорои тамгаи маъруф дар бозори дохила ва беруна зиёд мегардад. Зеро на танно шабаканои фуруш (магозано, миёнаравно, нуктанои калони фуруш), инчунин чаканафурушон, истеъмолкунандагон низ кушиш мекунанд, ки бевосита бо тарзи мустаким молу мансулоти дорои тамгаи маъруфи молро дастрас намоянд;
- дар натичаи афзоиши тамоюли истеъмолкунандагон бо тамгаи молй корхона даромади муътадил мегирад, ки он имконияти руйпуш намудани харочоти маркетингй ва налли дигар масъаланоро таъмин мекунад;
- тамгаи молй сикли наётии мол ва мансулотро дароз менамояд, инчунин сатни нифзи мансулотро баланд бардошта, имконият иктидори корхонаро боз нам мустанкамтар менамояд. Чй тавре ки аз муносибатх,ои бозорй маълум мегардад, ба корхонае, ки тамгаи молиаш дар чомеа эътироф гардидааст, муносибати намаи субъектнои ба нам алокаманд боз нам бентар мегардад. Масалан саномон, роннои дастгириро чустучуй мекунанд, кормандони баландихтисос кушиш менамоянд, ки дар чунин корхонано фаъолият баранд. Илова бар он чунин корхонано дар бештар маврид ба дастгирии чамъиятй ва давлатй сазовор мегарданд.
- аз нама муним дар асоси тамгаи молии эътирофшуда байни корхона ва истеъмолкунанда алокамандии зич пайдо мегардад, боварй нисбати якдигар мустанкам гашта, имкон мединад, ки агар корхона хизматрасонию мансулоти навро бо намон тамга пешнинод намояд, мавриди таваччуну талаботи истеъмолкунандагон карор мегиранд.
Мутаассифона, дар иктисодиёти миллй дар байни молистенсолкунандагони ватанй тамгаи молие, ки дар байни мизочону истеъмолкунандагон эътироф шуда бошад, хеле кам аст. Мушонидано нишон мединанд, ки имруз дар сонанои хочагии халк дар байни анолй тамганои молии чунин корхонано бештар эътироф шудаанд (чадвали 4).
Цадвали 4
Намуди фаъолият ТамFаи молии эътирофшудаи фирма^о Таъиноти асосй
Дар исте^соли мансулоти ширй ЧСП «Комбинати Ширии Душанбе» мансулоти ширй
ЧДММ «Саодат» (ш.Душанбе) мансулоти ширй
ЧДММ «Афзали Сугд» мансулоти ширй
ЧДММ «Порсои Хучанд» мансулоти ширй
ЧДММ «ТЧ-Мол» (ш. Турсунзода) мансулоти ширй
ЧСНП «Интер маркет» (ш. Душанбе) манс. гушт шир
Дар исте^соли нушокщои Fайри спиртй ЧСП «Оби - Зулол» (ш. Истаравшан) нушок .ташнашикан
ЧСП «Евро-Азия 2005» нушок .ташнашикан
ЧДММ «Кока - Кола Нушокинои Точикистон» (ш. Душанбе) нушок .ташнашикан
ЧДММ <ЖС Душанбе» нушок .ташнашикан
ЧДММ «Сирдарё» (ш.Хучанд) нушок .ташнашикан
ЧДММ «Авесто Гурун» нушок .ташнашикан
ЧДММ «Авис-К» (ш. Истаравшан) Манс. консерва ва ташнашикан
ЧДММ «Анат ис» нушок .ташнашикан
ЧДММ «Зарбед» (ш. Конибодом) нушок .ташнашикан
ЧДММ «Элита-Истаравшан» сабзавот ва меваи консервшуда
Дар исте^соли махсулоти каннодй ЧДММ «Ширинихои Осиё» (ш. Душанбе) махс. Каннодй
ЧДММ «АНАС-ОА» (ш. Душанбе) Каннодй
Фабрикаи «Амирй» (ш. Душанбе) махс. Каннодй
Машруботи спиртй ЧСК «Комбинати хуроквории Точикистон» (ш. Душанбе) нушокихои спиртй
ЧДММ «ЛВЗ Шохона» (н. Рудакй) нушокихои спиртй
ЧДММ «Кишвар 2010» (ш. Душанбе) нушокихои спиртй
ЧДММ КМ «Парадис» (ш. Панчакент) нушокихои спиртй
ЧДММ «ММК» (ш.Хучанд) нушокихои спиртй
Чй тавре ки аз чадвал бармеояд, дар и^тисодиёти миллй метавон якчанд ширкатхоро номбар кард, ки махсулоти истехсолкардаи онхо дар байни ахолй нисбати дигар корхонахое, ки чунин намуди махсулотро истехсол мекунанд, афзалият дорад. Масалан, махсулоти ширии ЧСП «Комбинати ширии Душанбе» серхаридор аст. Дар вилояти Сугд ЧДММ «Афзали Сугд» низ аз дар байни истеъмолкунанда маъруф мебошад. Дар бозори ватанй нушокихои ташнашикани Ч,СП «Оби - Зулол» (ш. Истаравшан), махсулоти ^аннодии фабрикаи «Амирй» (ш. Душанбе), машруботи спиртии ЧДММ «ЛВЗ Шохона» (н. Рудакй), ЧДММ КМ «Парадис» (ш. Панчакент) мак;оми хоса доранд.
Умуман, тамгаи молии эътирофшуда, яъне бренди корхона яке аз дороихои арзишнок ва мухимми корхонахои фаъолияткунандаи муваффа^ мебошад. Олимон ахаммияти хосаи бренди корхонаро дар таркиби дороихои корхона махсус таъкид мекунанд. Аз чумла, дар яке аз сарчашмахои илмй чунин омадааст: "Ахаммияти бренд дар он инъикос мегардад, ки он арзиши истеъмолии мол ва махсулотро дар сохахои зерин: саноати вазнин 5%, фарматсефтика 10%, технологияи иттилоотй 20%, мошинсозй ва хизматрасонихои молиявй 30%, махсулоти хурока 55%, молхои ^имматбахо то 70% афзоиш медихад" [5, с.116]. Аз ин лихоз, гуфтан мумкин аст, ки харочот барои ташаккули тамгаи молй ва бренд дар холати муваффа^она ба амал чорй намудан пурра руйпуш гардида, хамзамон фоиданокй ва ра^обатнокии корхонаро ба маротиб баланд мебардорад. Вале, дар фаъолияти оянда нигох доштани бренд аз корхона идоракунии бошуурона, сармоягузории зарурй ва бо ин рох боварии мизочонро гум накарданро талаб менамояд. Аз ин лихоз, ташаккули бренд яке аз дороии мухимми маркетингй дар фаъолияти корхона ба хисоб меравад.
Таъмин намудани муносибати мусбати муштарй ба ширкат дар шароити муосир яке аз унсурхои мухимми дороии маркетингй буда, аз руи ахаммият ба бренд баробар аст. Дар чомеаи чахонй, дар ташаккули фаъолияти маркетингй бисёр корхонахо кушиш менамояд, ки муносибатхоро бо истеъмолкунанда хатталимкон бехтар намуда, пойгохи иттилоотй оид ба мизочон ташаккул дода шавад. Дар бораи мухиммияти ин масъала дар илми и^тисодиёт чунин ^айд карда шудааст: "Ташаккули робитаи дарозмухлати мусбат бо мизочони доимй самараи баланди и^тисодй дорад, ки онро омори бисёр корхонахои муваффа^ бо тарзи зерин исбот намудааст: бо хисоби миёна 65% хачми фуруш аз хисоби мизочони доимй таъмин карда мешавад; ду фоиз баланд бардоштани сатхи муносибати мусбати муштарй бо ширкат имкон медихад, ки харочот та^рибан 10% кам карда шавад; панч фоиз афзудани шумораи харидорони такрорй фоидаи ширкатро та^рибан ба 20 -100% зиёд мекунанд" [9, с.32].
Аз гуфтахои боло ба хулосае расидан мумкин аст, ки дар шароити муосир корхонахои ватанй бояд ба ин масъала дивдати махсус зохир намоянд ва муносибати мусбати муштариро бо ширкат ба афзалияти радобатпазирии ширкат табдил диханд. Мутаассифона, дар бештар холатхо дар фаъолияти корхонахои ватанй холати баръаксро
мушохида мекунем, яъне баъди ба як нуктаи муайяни фоиданокй расидан ё чамъ намудани сармояи муайян бештар рохбарони корхонахо худро дигар хел хис намуда, робита бо чомеаро аз даст медиханд, яъне ба масалаи ташаккул додани муносибати мусбати муштарй бо ширкат ахаммияти хоса намедиханд. Дар натича кадам ба кадам корхонаи муваффаки дируза мавкеи худро аз даст медихад, сатхи ракобатпазириро гум мекунад ва дар чомеа накши худро кохиш медихад.
Низоми ташаккули муносибати мусбат бояд на танхо нисбат ба истеъмолкунанда, балки ба дигар хамкорон, шабакахои таксимоти махсулот, миёнаравхо, кормандони корхона, тахвилгарон ва агентхои гуногун ташаккул дода шавад, ки ин хам ба афзоиш додани афзалиятхои ракобатии корхона мусоидат менамояд. Боиси кайд аст, ки консепсияи мазкур, яъне консепсияи ташаккули муносибати мусбат дар ташаккули фаъолияти маркетингй дар иктисодиёти кишвархои хорича кайхо боз истифода бурда мешавад ва беш аз пеш инкишоф меёбад. Вале, мутаассифона, алхол ин консепсия дар фаъолияти корхонахои ватанй ба амал чорй нашудааст. Албатта дар баъзе корхонахои ватанй мархилаи аввали татбики консепсияи мазкур ба мушохида мерасад.
Дар хакикат, мавчудияти стратегияи хамкорй хам бо молтаъминкунандагон, хам бо шабакахои фуруши махсулот, истеъмолкунадагони молу махсулот, хамчун инфрасохтори зарурй ба кохиш додани бисёр бохтхо мусоидат менамояд. Илова бар он истехсолкунанда имкони танзими самараноки харочоти трансаксиониро дар самти таъминот бо ашёи хом, фуруши махсулоти тайёр, пешниходи мол пайдо мекнанд, ки хамаи онхо дар нихояти кор ба баланд бардоштани сифати молу махсулоти истехсолшаванда мусоидат менамоянд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Маркетинговые стратегии роста прибыльности и стоимости бизнеса. Практика крупных российских компаний / НО «Рос. Ассоциация маркетинга»; под ред. А.А. Бравермана. - Москва: ЗАО «Изд-во «Экономика», 2006. - 319 с.
2. Маркетинговые стратегии роста прибыльности и стоимости бизнеса. Практика крупных российских компаний / НО «Рос. Ассоциация маркетинга»; под ред. А.А. Бравермана. - Москва: ЗАО «Изд-во «Экономика», 2006. - 319 с.
3. Дойль П. Маркетинг менеджмент и стратегии /П. Дойль, Ф. Штерн. Изд.4-е; пер. с англ. - Санкт-Петербург: Питер, 2007. - 544 с.
4. Смирнова В.А. Нематериальные активы как важнейший резерв капитализации компаний [Электронный ресурс]: аналитический обзор / В.А. Смирнова / Электрон. дан. - Москва, 2006. - Режим доступа: http://www.smb.ru/analitics.html7id-assets.
5. Амблер Т. Практический маркетинг / Т. Амблер; пер. с англ. под ред. Ю.Н. Каптуревского. - Санкт-Петербург: Питер, 1999. - 300 с.
6. Гайдаенко Т.А. Маркетинговое управление. Полный курс МВА. Принципы управленческих решений и российская практика / Т.А. Гайдаенко. - Москва: Эксмо, 2005. - 496 с.
7. Фатхутдинов Р.А. Конкурентоспособность организации в условиях кризиса: экономика, маркетинг, менеджмент / Р.А. Фатхутдинов. - Москва: Издательско -книготорговый центр «Маркетинг», 2002. - 885 с.
8. Bruhn М. Relation ship Marketing. Management Customer Relation ship / M. Bruhn/ Financial Times. -2003, - 289 р.
9. Галямова Э.Ф. Проблемы управления взаимоотношениями с клиентами на промышленных предприятиях Удмуртской Республики / Э.Ф. Галямова // Вестник Удмуртского университета. - 2009. - Вып.2. - С. 28-37.
«BECTHMK rrynhn», ßbrnycK 4 (101), 2024
REFERENCES:
1. Marketing Strategies for Increasing Profitability and Business Value. Practice of large Russian companies /NO "Russian Marketing Association"; edited by A.A. Braverman. - M.: ZAO "Izd-vo "Ekonomika", 2006. - 319pp.
2. Marketing Strategies for Increasing Profitability and Business Value. Practice of large Russian companies /NO "Russian Marketing Association"; edited by A.A. Braverman. - M.: ZAO "Izd-vo "Ekonomika", 2006. - 319pp.
3. Doyle P. Marketing Management and Strategies / P. Doyle, F. Stern. - 4th ed. ; trans. from English. - St. Petersburg: Piter, 2007. - 544pp.
4. Smirnova V.A. Intangible Assets as the Most Important Reserve for Company Capitalization [Electronic resource]: analytical review / V.A. Smirnova. - Electron, data. - M., 2006. -Access mode: http://www.smb.ru/analitics.html7id-assets.
5. Ambler T. Practical Marketing / T. Ambler; trans. from English. edited by Yu.N. Kapturovsky.
- St. Petersburg: Piter, 1999. - 300 pp.
6. Gaidaenko T.A. Marketing Management. Full course of MBA. Principles of management decisions and Russian practice / T.A. Gaidaenko. - M.: Eksmo, 2005. - 496pp.
7. Fatkhutdinov RA. Competitiveness of an Organization in a Crisis: economics, marketing, management / R.A. Fatkhutdinov. - M.; Publishing and bookselling center Marketing, 2002. - 885pp.
8. Bruhn M. Relationship Marketing. Management Customer Relationship / M. Bruhn / Financial Times. -2003, - 289 pp.
9. Galyamova E.F. Problems of Customer Relationship Management at Industrial Enterprises of the Udmurt Republic / E.F. Galyamova / / Bulletin of the Udmurt University. - 2009. - Issue 2.
- PP.28-37.
