CC BY
1Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ PSYCHOLOGICAL SCIENCES
ЕРЕКШЕ БАЛАЛАРДЫ ТЭРБИЕЛЕУДЕГ1 АТА-АНАЛАРДЫЦ ЭМОЦИОНАЛДЫ ЖАГДАЙЫ МЕН ОНЫЦ БАЛАНЫЦ ДАМУ^ГНДАГЫ Р0Л1
YСЕНFАЛИЕВА АЛТЫНАЙ МЕЙРАМБЕКЦЫЗЫ
Халел Досмухамедов атындагы Атырау университетi 7М01101 -Педагогика жэне психология мамандыгыныц 2 курс магистранты
Fылыми жетекшiсi —ШУГАЕВА ГYЛШАТ ЦОЦЫРАТОВНА
п.г,к,. ага окытушы, педагогика гылымдарыныц кандидаты Атырау, ^азакстан
Аннотация: Бул мацалада ерекше балаларды тэрбиелеудег1 ата-аналардыц эмоционалды жагдайы мен оныц баланыц дамуындагы рвлг зерттеледг. Ерекше балаларды тэрбиелеу ата-аналар уш1н циын эр1 жауапты процесс болып табылады. Ата-аналардыц эмоционалды жагдайы, олардыц стресске деген твзгмдглггг жэне баламен царым-цатынас эд1стер1 ерекше балалардыц психологиялыц жэне элеуметтт дамуында мацызды рвл атцарады. Мацалада ата-аналардыц эмоционалды куйшц ерекше балаларга эсер1, сондай-ац ата-аналарга психологиялыц цолдау кврсету жэне олардыц вз баласына деген квзцарасын цалай цалыптастыру цажет екендт царастырылады. Ерекше балаларды тэрбиелеудегг ата-аналардыц эмоционалды жагдайы, олардыц педагогикалыц ¡с-эрекеттщ нэтижелт мен баланыц вз1н-вз1 багалауыныц цалыптасуына ыцпал етед1.
Трек свздер: ерекше балалар, ата-аналар, эмоционалды жагдай, психологиялыц цолдау, бала дамуы, стресс, элеуметтт бешмделу, ата-ананыц рвл1, тулгалыц даму, педагогикалыц ыцпал.
Ерекше балаларды тэрбиелеу — бул тек педагогикалыц кана емес, сондай-ак ата-аналар Yшiн де Yлкен психологиялык жYктеме болатын процесс. Ата-аналардыц баласына деген эмоционалды карым-катынасы, олар ез баласыныц кажеттшктерше калай жауап беретЫ, оныц даму процесше кандай эсер ететЫ ерекше мацызга ие. Ерекше балалардыц дамуында ец мацызды рел ата-аналардыц эмоционалды жагдайы мен олардыц психологиялык дайындыгы болып табылады. Эйткеш, эмоционалды ^йдщ тураксыздыгы, стресспк жагдайлар балага гана емес, оныц коршаган ортасына да терю эсер етуi мYмкiн.
Ерекше балалардыц отбасында тэрбиеленуi оларды элеуметтендiру, езiн-езi багалауы, тулгалык дамуы тургысынан мацызды сэттердi камтиды. Ата-аналардыц психологиялык кYЙi олардыц баласына деген кезкарасына, карым-катынас стилiне, тэрбиелеу эдютерше ыкпал етедi. Макалада ата-аналардыц эмоционалды жагдайы мен оныц баланыц дамуындагы релi талданып, осы мэселеге катысты гылыми зерттеулер мен тэжiрибелер усынылады.
Ата-аналардыц эмоционалды кYЙi ерекше балаларды тэрбиелеуде шешушi рел аткарады. Мундай балаларды тэрбиелеу кезiнде ата-аналар жш кYЙзелiс, алацдаушылык, Yмiтсiздiк сезiмдерiне тап болады. Бул эмоциялар олардыц баламен карым-катынасында керiнiс тауып, балага терю эсер етуi мYмкiн. Ата-аналар ездершщ эмоцияларын баскаруды YЙренбеген жагдайда, бул баланыц психологиялык жэне элеуметпк дамуында киындыктар тудыруы мYмкiн.
Ата-аналардыц стресс децгей жогары болган жагдайда олар баланыц кажеттшктерше дурыс жауап бере алмайды, бул ез кезегшде баланыц езiн-езi багалауыныц темендеуiне, депрессиялык кецiл-кYЙдiц калыптасуына жэне элеуметтiк бешмделудщ киындауына экелуi мYмкiн. Сонымен катар, эмоциялык кернеу ата-аналардыц тэрбие эдютерше де эсер етедi: кейбiр ата-аналар тым катал немесе керiсiнше тым бос карым-катынаста болуы мYмкiн, бул баланыц тулгалык дамуына терiс ыкпал етедь
Баланыц дамуындагы ец мацызды факторлардыц бiрi — оныц езiн-езi багалауы. Егер ата-аналар баланыц ерекшелштерш тYсiнiп, оларды кабылдауга дайын болса, бала ез
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 2022 - 5.94
ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ PSYCHOLOGICAL SCIENCES
MYMK^iKTeprn сезшш, сенiмдi api тэуелсiз адам болып калыптасады. Сонымен катар, ата-аналар баланьщ элеуметтiк бейiмделуiне де эсер етедг егер ата-аналар когамда ез баласыньщ еpекшелiктеpiн жасырып, оны баскалардан белектесе, бала да когамга бейiмделу кезшде киындыктармен кездесуi мYмкiн.
Ата-аналардыц эмоционалды кYЙiн баскару ерекше балаларды тэрбиелеудщ табысты болуы Yшiн мацызды. Психологиялык колдау жэне отбасылык кецестер ата-аналардыц стресске деген тезiмдiлiгiн арттырып, баламен карым-катынасын жаксартуга кемектеседi. ^азipгi уакытта ата-аналар Yшiн арнайы тренингтер мен психологиялык курстар уйымдастырылып, оларды баланы дурыс тэрбиелеу мен эмоционалды ^йн баскару бойынша колдауды усынады.
Ерекше балалармен жумыс iстейтiн мамандар ата-аналарды тыцдап, оларга колдау кеpсетiп, киындыктарды жецу жолдарын керсету аркылы олардыц эмоционалды жагдайын жаксартуга тырысады. Сонымен катар, ата-аналар Yшiн мацызды мэселелердщ бipi — ездеpiнiц баласына деген кезкарасын езгерту. Баланыц еpекшелiктеpiн кабылдау жэне оган кажеттi колдау керсету ата-ананыц психологиялык жагдайын жаксартады жэне бул баланыц дамуында оц езгерютер тудырады. Ата-аналардыц эмоциялык жагдайы баланыц элеуметпк бейiмделуiне, тулгалык дамуына жэне психологиялык жагдайына Yлкен эсер етедь Ерекше балалар кебiне элеуметтiк ортада киындыктарга тап болады. Олар айналадагы адамдармен дурыс карым-катынас орнату Yшiн кеп кYш жумсайды. Ата-аналардыц психологиялык турактылыгы мен колдауы осы Ypдiске айтарлыктай ыкпал етедi.
Ерекше балалардыц эмоциялык жагдайы ата-аналардыц да эмоциялык ^йне байланысты. Егер ата-аналар балага сенiм мен колдау керсетсе, бала да езше сенiмдi болып, коршаган ортаны кабылдауга дайын болады. Баланыц тулгалык дамуына да ата-аналар тарапынан керсетшетш махаббат пен куpметтiц Yлкен мацызы бар.
^орытындылай келе, ерекше балаларды тэрбиелеудеп ата-аналардыц эмоционалды жагдайы олардыц баласыныц дамуына тiкелей эсер етедь Ата-аналардыц психологиялык колдауы, олардыц эмоциялык ^йнщ турактылыгы, баланыц кажеттшктерше жауап беpуi балага оц эсер етедь Бул ез кезегшде баланыц тулгалык дамуына, езiн-езi багалауга, элеуметпк бейiмделуге жэне мектепте окуына эсер етедь Ерекше балаларды тэрбиелеуде ата-аналардыц эмоциялык ^йн баскару мацызды болгандыктан, оларды психологиялык колдаумен камтамасыз ету, тренингтер мен кецестер етюзу бала мен ата-ана арасындагы карым-катынасты жаксартуга кемектеседi.
1. Тургынбаева, А. К. (2018). Ерекше балалардыц психологиясы. Алматы: Бiлiм.
2. ^ожахметова, Н. А. (2020). Ата-аналар мен балалардыц психологиялык карым-катынасы. Астана: ^азАкпарат.
3. Ахметова, М. Т. (2019). Ерекше балаларды тэрбиелеу: психологиялык жэне педагогикалык аспектшер. Алматы: ^азак унивеpситетi.
4. Байжанова, Р. Б. (2017). Баланыц психологиялык дамуы жэне оныц элеуметпк бейiмделуi. Алматы: Еылым.
5. Жумабекова, С. М. (2015). Психологиялык колдау: ерекше балалар мен олардыц отбасылары. Алматы: Мектеп.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
