CC BY
11
Vestnik KazNMU №1-2018
ОНКОЛОГИЯ
ONCOLOGY
УДК 618.19-006.04
ЭД. Жанж1птова
«Когамдыц денсаулыц сацтау жогары мектебг» Казацстандыц медицина университетi Fълъми жетекшiлерi: м.г.к. А.С.Нурбаев проректор Е. С. Утеулиев
CYT БЕЗ1 ЦАТЕРЛ1 1С1Г1НЫН, ЭПИДЕМИОЛОГИЯСЫ МЕН АЛДЫН АЛУ ЖОЛДАРЫ
Элем бойынша сут безi цатерл1 itimi эйел онкопатологиясыцда актуалды проблемалардыц 6ipi болып табылады. Мацалада сут безi цатерл1 iсiгiнiц заманауи мэселелерь эпидемиологиялыц жагдайы аналитикалыц зерттелдi. Науцастарда iактщ бiрiншi белгiлерi мен алдын алу шаралары талцыланды.
TyrnHÖi свздер: сут безi цатерлi itimi, эпидемиология, алдын алу
Kipicne. Онкологиялы; аурулардыц пайда болуында к;оршаган ортаныц кептеген факторлары ез эсерш тигiзедi. Элемде жыл сайын к;атерлi iсiктердiц 10 млн жаца жагдайы тiркелiп, шамамен 8 млн нау;ас кез жумады. Дуниедеп барлы; елiмнiц 13% к;атерлi iciK ауруларына тиесiлi. ДYниежYзiлiк денсаулы; са;тау уйымыныц (ДДС¥) болжамы бойынша 2020 жылга дейiн бYкiл элемде к;атерлi iciкке ;атысты ауру-сыркаушылы; пен елiм-жiтiм 1,5-2 есеге артады. Ауру-сыр;аушылы;тыц еcуi ерлерде екпе мен то;шек-тжшек к;атерлi iciгi, ал эйелдерде CYт безi жэне жатыр денеci к;атерлi iciri еcебiнен ербидi деген болжам бар[1].
Халы;аралы; к;атерлi iciкке ;арсы ода;тыц (International Union Against Cancer, UICC) уйт;ы болуымен, ;огамдасты;тыц назарын к;атерлi iciк ауруларыныц жаhандык; мэcелелерiне аудару ма;сатында, 2005 жылдан бастап жыл сайын бYкiл элемде 4-а;пан ДYниежYзiлiк катерлi iciкке ;арсы KYнi аталып етедi. ДДС¥ сарапшыларыныц багалауы бойынша, тиiмдi тама;тану, белcендi емiр салты жэне темекiшегушiлiктен бас тарту ар;асында онкологиялы; дерттердiц 40% алдын алуга болады [2].
Зерттеу ма^саты. Сут безi к;атерлi iciгiнiц элемдегi жэне Цаза;стандагы жагдайын зерттеу, алдын алу жолдарын тал;ылау.
Зерттеу SAici. Бул жумыс аналитикалы; эдic негiзiнде жасалды.
БYкiл элемде CYт безi обыры эйелдердеп жэлпы к;атерлi iciктер ;урамында аурушацды; пен емiршецдiк керcеткiштерi бойынша бiрiншi орынды иелейдi. ДYниежYзiлiк денсаулы; са;тау уйымыныц деректерi бойынша элемде CYт безi к;атерлi iciгiнен болатын елiм соцгы 20 жылда 22% кебейген. Жыл сайын элемде орташа есеппен 500 мыц эйел осы дертпен ауырса, оныц 250 мыцы емiрмен ;оштасады. Осыган орай эр жыл сайын 21 ;азан -«ДYниежYзi эйелдердiц CYт безi к;атерлi iciгiнен ;оргау kyM» деп жариялануы да тепн емес. Барлы; жерде CYт безi катерлi iciгiнiц аурушацды; керсеткшшщ есу тенденциясы бай;алады. Казiрri уа;ытта АКШ-та аурушацды; керcеткiшi 100 мыц халы; санына шааданда 91 нау;асты ;урайды [3]. БYгiнгi KYнi эрбiр беciншi ;аза;станды;та алдагы емiр бойына катерлi iciк ауыру к;ауiп-к;атерi бар. Каза;станда 2014 жылгы статистика бойынша CYт безi к;атерлi iciгiнiц аурушацды; керcеткiшi 100 мыц халы; санына шааданда 19,1 ;урады. Жыл сайын 29 мыц эйел CYт безi к;атерлi iciгiмен ауырса, олардыц 17 мыцы ;айтыс болады. Каза;стан Республикасында 15 жыл бурын жыл сайын 2 мыцга жуы; нау;ас жацадан есепке алынса, казiргi уа;ытта бул керсеткш жылына 3 мыцнан аса нау;ас жацадан есепке алынып отыр. Осыган орай, аурушацды; керcеткiшiнiц интенсивт еcуiне байланысты Yшiншi мыц жылдьщта CYт безiнiц катерлi iciгi онкологияныц езектi мэcелеci
болып отыр.
Эйелдер арасындагы онкологиялы; аурулар ;урылымында CYт безi катерлi iciгi бiрiншi орын алса, ол барлы; к;атерлi iciктердiц 21 пайызын (2014 жылды; керcеткiш) ;урайды. Республикада 2013 жылы к;атерлi iciкке шалдыадан 3263
ауру аны;талса, 2014 жылы ол 3272-ге ескен. Елiмiзде CYт безi катерлi iciгi эрi ;арай еcуi эбден мYмкiн керiнедi. Сондай-а; CYт безi к;атерлi iciгiмен ауыратындардыц жасарганы да аны;талып, оны алдын ала емдеудеп эcерлi жолдары ;арастырылуда. Егер бурын аурудыц ец бшк шыцы 50-60 жастагы эйелдерде кебiрек кездессе, тацда 30-40 жастагы ;ыз-келшшектерде осы аурумен аурыратындар да жш кездеcедi. СYт безi к;атерлi iciгi 15-30 жас пен 50-59 жас аралыгындагы эйелдерде ете жш кездеcедi [4].
СYт безi катерлi iciгi терт сатыдан
турады: I жэне II сатыларда CYт безi к;атерлi iciгiмен радикальды (толы;) емделуi ы;тимал жэне аурулардыц 80-92%-ы бес жылга дейiн емiр CYредi, ал III жэне IV сатылар кеш аны;талган болып саналады жэне бул кезец ец ;аушт жагдайга жатады. 8кiнiшке орай, iciктiц ерте сатыларындагы нау;астар саны бул ауру бойынша ;аралатын жалпы эйелдер саныныц 10-15 пайызын ;урайды. Нау;астардыц 50-60% бiрiншi ;аралган сэтте CYт безi катерлi iciгiнiц III жэне IV сатысында болады екен [5]. СYт безшщ эр тусында тYЙiн немесе томпайган жердiц пайда болуы, емшек ушынан суйы;тыц керiнуi аурудыц бастап;ы белгiлерi болып табылады. Бiрiншi есу сатысында эйел ешнэрсеш езiнен cезбейдi, тек кездейсо; жагдайда езiн-езi сипаганда CYт безiнде 1-2 сантиметр келемдей тYЙiндi бай;айды. Дерттiц екiншi, эciреcе, Yшiншi, тертiншi есу дэрежелерiнде денеде ауру cезiмi уялайды. Колты; астында лимфа бездершщ шошынып улгаюы, ;ол бойында iciктiц керiнici кейiннен пайда болады. Катерлi iciкпен ауырган нау;астар дерт ас;ынган кездерде ;атты шаршап, ;ажиды, элciрейдi. Элciздiк, ЖYдеу бiрнеше ^нге, аптага, айга созылады[6].
Сут безi iciктерiнiц алдын алу
шаралары:
- Эйелдерде гормоналды дисбалансты алдын алу жэне дер кезщде емдеу
- Бiрiншi ЖYKтiлiктi мшдетт тYPде са;тау жэне сэбиге 24-36 айга дейiн емшек емiзу.
- Кайта ЖYKтi болу жиiлiгiн жэне ЖYKтiлiк санын казiргi кезде дамыган эрi зиянсыз - екiкабаттылыктан са;тану тэciлдерiн пайдалану жолымен реттеу (бiрiншi босанудан 45 жылдан соц гана ;айта ЖYKтi болу усынылады).
- Емшектен баланы шыгару бiртiндеп-бiртiндеп орындалуы керек жэне эр емiзуден кейiн CYт соргышпен емшектi толы; сауып, босату ;ажет, содан кешн барып, оны сыртынан ;атты ;ысып байлаган жен.
-Тиiмдi тама;тану ;агидаларын са;тау.
-Салауатты емiр салтын устау [7].
Бастап;ы сатысында аны;талмаган CYт безiнiц катерлi iciгiнiц кауiптiлiгi ете жогары. Жалпы алганда, бул ауруды емдеудiц мынадай тYрлерi бар: хирургиялы; жолмен толы;тай сылып тастау; сэулемен емдеу жэнеде химиялы; дэрiлермен емдеу [8].
Цорытынды. Казiргi тацда CYт безi катерлi iciгi эйел онкопатологиясында аурушацды; жэне емiршецдiк керcеткiштерi бойынша алдынгы ;атарды иелейдi. Ауру бiрiншi сатыларында аны;талса, обырдыц кейiнгi болжамы
Вестник Ка^НЖУ №1-2018
оц болып, нау;астыц вмiршецдiгi жегарылайды. Алайда, аурудыц кеп уа;ыт белгiсiз кешуыне жэне нау;астардыц дэрiгерге кеш ;аралуыца байланысты, обыр III-IV сатысында жиi аны;талады. Цазiргi тацда дамыган мемлекеттер аурудыц емше гана емес, алдын алу
жолдарынада аса кеп мэн белуде. Сонды;тан, эйелдер арасында сут безi ;атерлi iсiгiнiц алдын алу жолдары жайлы iс-шаралар жургiзY обырдыц аурушацды; керсеткiшiн азайтатыны аны;.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Global geocancerology. Ed. by G.M. Howe. - Edinburg: Churchill Livingstone, 2006. - 350 p
2 Stewart B.W., Wild C.P. World cancer report 2014 // The Health Well. - 2017. - Р. 3-8.
3 Кулигина Е. Ш. Эпидемиологические и молекулярные аспекты рака молочной железы // Практическая онкология. - 2010. -Т.11, №4. - С. 203-216.
4 Нургазиев К.Ш.,Сейтказина Г.Ж., Байпеисов Д.М. и др. Цаза;стан Республикасы онкологиялы; ;ызметшщ 2014 жыл керсеткiштерi // Онкология и Радиология Казахстана. - 2014. - №12. - С. 3-6.
5 Давыдов М.И., Аксель Е.М Онкология // Вестник РОНЦ им. Н.Н. Блохина РАМН. - 2010. - №2., Прил. 1. - С. 55-56.
6 Bostner J., Skoog L., Fornander T., Nordenskjold B., Stal O. Clinical Cancer Research // Cancer. - 2006. - №16. - Р. 1624-1633.
7 Призова Н.С. Статистическое обоснование необходимости проведения медико-социальной реабилитации у женщин-инвалидов вследствие злокачественных новообразований молочной железы // Проблемы стандартизации в здравоохранении. - 2012. - № 11(12). - С. 46-48.
8 Dezheng Huo, Ningqi Hou, Nora Jaskowiak et al. Use of postmastectomy radiotherapy and survival rates for breast cancer patients with T1-T2 and one to three positive lymph nodes // Annals of surgical oncology. - 2015. - Vol. 22, Issue 13. - P. 4295-4304.
А.К. Жанжигитова
«Высшая школа общественного здравоохранения» Казахстанский медицинский университет
ЭПИДЕМИОЛОГИЯ И ПУТИ ПРОФИЛАКТИКИ РАКА МОЛОЧНОЙ ЖЕЛЕЗЫ
Резюме: Во всем мире рак молочной железы является актуальной проблемой в женской онкопатологии. В статье проведен анализ эпидемиологии и современных проблем рака молочной железы, а также рассмотрены пути профилактики рака молочной железы и начальные признаки заболевания у пациентов.
Ключевые слова: рак молочной железы, эпидемиология, профилактика
A.K. Zhanzhigitova
"High School of Public Health" Kazakhstan Medical University
EPIDEMIOLOGY AND WAYS OF PREVENTION BREAST CANCER
Resume: Breast cancer is an actual problem in female oncopathology in the world. The article analyzes the epidemiology and modern problems of breast cancer, as well as the ways of preventing breast cancer and the initial signs of the disease in patients. Keywords: breast cancer, epidemiology, prevention
