CC BY
5Муджмали продолжает традиции энциклопедии и обладает особым стилем выражения. Он дал интересные и новые сведения о мудрецах, ученых и поэтах, которых нет в других книгах. Поэтому информация автора книги не лишена значения и является полезным материалом при изучении литературы.
Ключевые слова: важный литературный источник, энциклопедия, комментарий, юриспруденция, ученые, поэты, индийская ископаемая литература.
MATLA-UL-ULUM FI MAJMA'-UL-FUNUN AS A LITERARY SOURCE AND ITS
INTELLECTUAL ASPECT
In this article, the narrative aspect of Matla-Ul-Ulum is shown on concrete examples, and Mudjmali is presented as an important literary source. Mudjmali continues the traditions of the encyclopedia and has a special expression style. He gave interesting and new information about sages, scientists and poets that are not in other books. Therefore, the information of the author of the book is not deprived of the value and is a useful material when learning the literature.
Keywords: an important literary source, encyclopedia, comment, jurisprudence, scientists, poets, Indian fossil literature.
Сведения об авторе:
Файзиева Шафоат — старший преподаватель кафедры государственного языка и обществоведения Политехнического института Таджикского технического университета имени ак. М.С. Осими, г.Худжанд. E- mail: [email protected]. Телефон: (+992) 927939960
About the autor:
Fayzieva Shafoat - is a senior lecturer at the Department of State Language and Social Studies of the Polytechnic Institute of Tajik Technical University named after ak. M.S. Osimi, Khujand. E- mail: [email protected]. Phone: (+992) 927939960
ТАСВИРИ ОТИФИИ ЗОДГО^ ДАР ШЕЪРИ ОЗАРАХШ
Цумъаев Ц. Ц.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Толиб Карими Озарахш шоирест, ки дар сурудани ашъор дар тамчиди диёр хунари шоирии хешро мавриди корбурд карор медихад. Дар як катор ашъори дар мавзуи зикршуда сурудаи шоир баёни интизой (абстракт) бо баёни мушаххас тазвич мешавад. Агар дар бандхои аввали чахорпорахои Озарахш хонанда ба матлаби шоир чандон пай набарад, дар бандхои минбаъда сарохатан ба хадафи шоир пай хохад бурд. Ифтихори ватандорй, ки аз тасвири зодгох сарчашма мегирад, аз мавзуотест, ки онро кариб хамаи шоирон пайгирй кардаанд ва ин мавзуъро бисёре аз онхо бидуни баёни интизой ифода намудаанд. Аммо Озарахш то чое аз чунин шеваи баён худдорй кардааст. Барои таквияти ин андешаи худ шеъри «Ман аз сулолаи дарёям»-ро мавриди баррасй карор медихем. Банди аввали ин шеър аз чор мисраъ таркиб ёфта, баёни интизоист ва андешаи шоир ба тарики мармуз ифода ёфтааст:
Ман аз диёри чарогонам, Ки дар щотаи зулматуо Ба рощ субу назар дорад; Ба рощ субуи саодатуо.
[4, с. 12]
Дар бандхои дуюму сеюм, ки яке аз шаш мисраъ ва дигаре аз панч мисраъ таркиб ёфтаанд, матлаби ичтимоии шоир равшан мешавад ва хонанда бе мушкилй дарк мекунад, ки он «диёри чарогон»-и тасвиркардаи шоир Точикистон аст, ки чашм «ба рохи субхи саодатхо» дорад. Зулматхое, ки ин диёри чарогонро ихота кардаанд, соярушанхо ва тирагихои таъриханд. Он чарогон фарзандони бузурги миллат, амсоли Камоли Хучандй ва Абуалй ибни Синоянд, ки замири башариятро бо илму фарханг ва шеъру сухани худ равшан кардаанд: Ман аз билоди бузургонам, Ки дарди ишц чу варзиданд, Ба мулки хеш нагунциданд Ва чун Камолу Абу Сино Зи шщри ёр цудо гаштанд, Гирифта домани гурбатщ Ман аз замини азизонам, Ки цумла фозилону фарзонаш Мисоли оби дари хона Fариби кишвари худ уастанд,...
[4, c.12-13]
Шоир дар банди сеюми шеъри фавкуззикр маколи мардумии «Оби дари хона тира»-ро бо такозои вазни шеър ба таври фишурда ёдовар шудааст. Дар бандхои панчуму шашум, ки чун байтхои дар боло зикршуда яке аз шаш мисраъ ва дигаре аз панч мисраъ иборатанд, шоир аз баёни мушаххас даст кашида, боз ба баёни интизой ручуъ кардааст:
Ман аз сулолаи дарёям, Ки дар лабони хамуши у
Xaзop замзама птуоя acm. Мая аз ца6rnau xypшeдaм, Ku xaндaуou зuёбopaш nyp аз mapoнau бopoн acm. Мая аз нaцoдu кyуucmoнaм, Ku шoupoнu гaзaлxoнaш Ба camu гypu шащдояаш Нaвuшmaaнд чакомащо,...
[4, с. 13]
Шоир бо кор6урди ифодах,ои «MaH aз сyлолaи дaрёям» Ba «MaH aз кабилаи хyршедaм» бa х,ирфаи шоирии худ ишорa мекyнaд. Зеро шоирони aсил бо aшъори тaрy тозaи хеш зaнги дилх,оро мешуянд Ba чун хуршед дили хонaндaгонро бa зиндaгй Ba кору фaъолият гaрм мекyнaнд, ки ин рисолaти онх,ост. Бa сaнги гури шах,идон нaвиштaни катибах,о aз тaрaфи шоирони кух,истонй рaсми дерина бyдa, шоир бо бaёни ин мaтлaб зодaи кух,истон бyдaни худро тaъкид нaмyдaaст.
Тобишх,ои ичтимой дaр силсилaи шеърх,ои «Аз чaшмaсор омaдaм» хеле рaвшaнaнд. Ин силсилa, ки мо интихобaн шеъри «Ман aз сyлолaи дaрёям»-ро aз тaркиби он тах,лил нaмyдем, as 42 шеър иборaт aст Ba бо шеъри «Дуои сaфaр» OFOЗ меёбaд. Ин акида мaъмyл aст, ки мех,ри Вaтaн aз мех,ри зодгох,и сyхaнвaр сaрчaшмa мегирaд Ba сyхaнвaре, ки зодгох,и худро дуст нaмедорaд, Вaтaнaшро дуст доштa нaметaвонaд. Тaрaннyми зодгох, aз мaвзyоти мaъмyли aдaбиёти муосири точик aст. Устод Лоик чунин бaйте дорaд:
Ибтидои ман-дех,и хурди Maзор, Интих,ои ман-чах,они бекaнор.
Озaрaхш дaр шеъри зикршyдa, ки шеъри озод aar, дилбастагй Ba эх,соси отифии худро бa зодгохдш дехди Урметани нох,ияи Айнй шоирона ифода кардааст:
Ия садоы яафат бeдopucm, ku зepu ш mopuкй cyxaнu paвшaн гyфm,
Ба уaвou manumu coamu дeвop, ru дap 6eeavmu xa6ap аз paфmaн гyфm.
Роcm мeгyяà, pocm...
Хрмш лауза caфap бояд кapд.
Вaцmu paфmaн омад.
Бояд ш дам ба aзuзoнu мyбopaкнaзapu Уpмemaн Раваму ca^àa бapaм, Ku бyбaxшeд ба гycmoxuu мая, Вaцmu гyфmaн омад.
Бояд ш лауза ба побут дapaxmoн бщавам, Ба xaбapгupuu пupoнu баммоя б^авам, Ku яавозаяд мapo боз нaвou caбзe, Ku бубагшаяд мapo боз дyou caбзe... [4, 3]
Гирифтани дуо хднгоми сафар аз одатх,ои деринаи мардуми мост. Тибки анъана мардум пеш аз сафар аз калонсолону одамони обруманд дуо мегиранд, то ин ки сафарашон бехатар гузарад Ba ин анъана суннат шудааст. Шоир ибораи шоиронаи «дуои сабз»-ро бех,уда насохтааст. Зеро ба акидаи мардумй «Одамй аз дуо месабзад», яъне ба максад мерасад, камол меёбад.
Тобиши этнографии шеър ба тобиши ичтимоии он махлут шуда, баъдан ба тaсвири табиат мепечанд. Дар банди дуюми шеър хонанда хулоса мебарорад, ки сафари шоир ба фасли зимистон рост омадааст. Ибораи «Них,олони зимистонзадаи хоболуд», ки «х,амсолон»-и шоиранд, ба ин матлаб мусоидат мекунад:
Бояд ш дам ба нщoлoнu зымucmoнзaдau xoбoлyд, Гуям, эй уамтлоя,
Эй ku дap xo6 maмaннou бaуopoн дopeд,
Xap чи дopeд, бyбaxшeд мapo, Ба мая aйёмu шyкyфmaн омад. [4, 3]
Тaсвири хдмбастагии инсон ба табиат дар адабиёти точик Ba умуман, дар адабиёти чах,он анъанаи пешкадам аст. Зеро худи инсон чузъи чудонопазири табиат буда, риштаи мех,р инсони хдссосро бо табиат мепaйвaндaд. Матлаби Озарахш дар банди охири шеър низ ифода ёфтааст, аммо ба тaври мушаххас чамъбаст нашудааст: Бояд uмшaбpaвaм аз pyдu Зapaфшoн nypcaw. Ия caдou нaфacu бeдopucm, ku дap ш mopurn Сyxaнu paвшaн гyфm.
Ба уaвou manumu coamu дeвop, ku дap бeвaцmй Xaбap аз paфmaн гyфm. Ё ku шeъpecm Худоваяд дap ш xoмyшй Нapмy oyucma ба гyшu мая гyфm... [4, 3]
Тавре ки хyлосаи шеърро аз назар гузаронидем, матлаби шоир чамъбасти худро наёфтааст ва y гузоштани аломати сенуктаро дар охир чоиз донистааст. Зеро дар ин гуна шеърхо, ки баёни мушаххас бо баёни интизой тазвич мешаванд, аксаран, ифодаи матлаб нотамом мемонад, ки чунин падидаро мо дар шеъри имрyзаи форсизабонон бештар мушохида менамоем.
Тасвири зодгох дар шеъри «Хотирахои абрй»-и Озарахш шоирона ва хунармандона ифода ёфтааст. Шоир барои равшантар ифода намудани матлаби худ шеъри озодро интихоб намудааст. Зеро шикастани рукнхо ва тул додани онхо ба муфассалтар баён намудани матлаб мусоидат мекунад. Тасвири зодгох, аз он чумла, боFи падар хунари шоирии Озарахшро дар ин кабил шеърхо инъикос намудааст. Зеро ба кавли Нимо Юшич: «Олитарин шеърхо, чун мехохед чавхари шеъри вокеиро дошта бошад, марбут ба чахони худи шоир аст» [1, c.12]
Чдхони ботинии Озарахш аз зодгохаш ибтидо меёбад. Зеро ин ходисаи табиист. Шоир бо зодгохи худ, бо чашмаву кухсоронаш пайванди рухонй дорад. У аз паси барги дарахтону шахри азим ва кухи баланд ва аз паси хотирахои абрй дехаи боронй ва хуршедии худро мебинад. Азбаски шеъри «Хотирахои боронй» сюжетист, шоир гуфтахои модару падар ва холаи Рyхафзоро накл мекунад, ки онхо рузи таваллуд шудани шоирро дар ёд доранд. Банди аввали ин шеъри озод чунин аст:
Паси ин барги дарахтон,
Паси ин шщри азим, кууи баланд,
Паси ин хотирауои абрй деуе уаст
Деуи боронии ман.
Mодарам гуфт: Дами зодани ту
Дилам аз чашмаи Пардуши Тагоб об мехост, вале
Mан туро ташна таваллуд кардам.
Падарам гуфт, ки аз чашмаи Пардуши Тагоб
Об мехурдаму пайгоми туро оварданд.
Холаи Рууафзо,
К-аз уама шебу фарози дунё огау буд, гуфт: Дар рузи таваллуд шуданат Офтобу борон дуст шуданд, Офтобборон буд... [4, 4-5]
Банди аввали шеър, чунонки дидем, дар назари аввал насргуна чилва мекунад, аммо иборахои шоиронаи «хотирахои абрй», «дехи боронй», «дехи хуршедй», «чашмаи Пардуши Тагоб» ва ифодаи ба чумла табдилёфтаи «дуст шудани офтобу борон» шеърияти ин бандро таъмин намудаанд. Дар банди дуюм шоир матлаби аслии худро ошкор менамояд ва хамон иборахои шоиронаи дар боло зикршударо пайгирй мекунад: Mацсадам тарцумаи уолам нест, Сухан аз деуаи хуршедии ман, Сухан аз деуаи боронии ман, Сухан аз хотирауои абрист. [4, 5]
Муваффактарин шоир касест, ки хар ашёро бо чашми шоиронаи худ мебинад ва аз равзанаи нигохи хеш ба он бахо медихад. Озарахш аз ин чумла истисно нест. У ба он коре надорад, ки дигарон ба дехаи у ба кадом чашм нигаристаанд ё ба он чй гуна бахо додаанд: Шоире деуи маро лонаи мургон номид, Шоире боги биуиштии Зарафшон.
Шоире гуфт ба таъбири дигар, уарфи дигар, шеъри дигар.
Дар нигоуи мани кудак
Деуаам цойнамози падарамро мемонд.
Сабз дар домани куу
Ончунон дилкаш буд,
Ончунон зебо буд,
Чун гули сабзи бари домани модар, балки Дарбеуи пирауани холаи Рууафзо буд. [4, 5]
Ба чойнамози сабзи падар ва гули сабзи бари домани модар ташбех додани деха тасвирхои зебои шоиронаанд, аммо ба дарбехи пирахани холаи Рухафзо монанд кардани он хусни гуфтори шоирро костааст. Зеро худи дарбех дар кучое, ки бошад, кабохат дорад. Шояд дар нигохи кудаконаи шоир дехааш дар хамин сурат чилва карда бошад, аммо чунин тарзи тасвир ба хеч вачх, кобили кабул нест.
Дар ин шеъри сюжетнок образи холаи Рухафзо макоми марказиро касб кардааст. Ин зани одй, аммо донандаи асрори олам ба хама Fамy шодии мардум шарик аст. Либоси дарбехзада дар
бар дорад, ба занхои деха доягй мекунад, аз онхо пайсае yмедвор нест. Мурод Ba мароми зиндагии худро дар хизмати хамдиёрон мебинад. Mетaвонaд баъзе ходисахоро пешгуй кунад: Xoлau Рузафзо гyфm: yupu my ба дyнбoлu caфap мeгyзapaд, Xoy дap авyu cauo, Xoy дap pyu замш, Xap K^oe бошй, coлuм бош. Лeк бот naдapampo мaбap аз ёд Бщopu шу з^мш а^у мaзopu шу замш... [4, 5]
Тасвирхои шоирона дар банди дигар таквият ёфтаанд. БоFи баланди падари шоир пур аз сaбзaвy мевa, пур аз хуршеду соя Ba пур аз шевa аст. Тaсвири пур аз шевa будани боF шархталаб аст. Худи шоир ба имдоди хонанда мерасад Ba ба оханги дарй хондани мyрFaконy бо сабки Хуросон (сахехаш хуросонй -4,4,.) чорй шудани чуйборонро таъкид менамояд. Тaсвири шоирона минбаъд тобиши интизой мегирад, ки ин рaвиш ба хилофи гумони хонанда аст. Дар се мисраи аввали шеър боFи моддии падари шоир тaсвир шудааст. Баъдан дар алокамандй ба он боFи мaънaвй низ ба риштаи тaсвир кашида шудааст. Зеро Рyдaкивор Faaan хондани сафедор, хaйёмнaвоз будани ток, киссаи Х,офизу Сaъдивy Камолиддинро дар пеши занбури асал хондани бодоми гулафшон, аз Faми Фирдaвсии Тус ба шоху гадо кисса кардани шохтут Ba самоъи мaвлaвивори зардолу далели ин таъкиди моянд. Тaзвичи боFи моддивy мaънaвй Ba эчоди таъбирхои шоирона баёни мушаххасро бо баёни интизой ба осонй махлут кардааст: Пaдapaм бот бaлaндe дopaд: Бoгe пуp аз caбзa, аз мeвa, Бoгe пуp аз xypшeд, аз шя, Бoгe пуp аз шeвa.
Мypгaкoнaш зама охрят дapй мexoнaнд, Цyйбopaш зама бо cp6ku Xypocoн yopucm. Ту шун^й, ku caфeдopu баланд Рyдaкuвop газал мexoнaд? Ток Xaйёмнaвoз а^у гулафшон бодом, Kuccau Хофшу Саъдту Kaмoлuддuнpo Пeшu зaнбypu acrn мexoнaд? Шозшуш аз гaмu Фupдaвcuu Тyc Kucca 6pp шозу гaдoe дopaд. Маcm дap poyu cp6o зapдoлy Мaвлaвuвop caмoъe дopaд. [4, c.5-6]
^айд кардан бaмaврид аст, ки ин шеъри сюжетнок аз лихози банду баст ба манзумаи хурд шабохат дорад. Шоир дар банди дигар, ки аз ду мисраъ таркиб ёфтааст, аз нав ба сухани холаи Рухафзо ручуъ мекунад: Xoлau Рузафзо гyфm:
Бот naдapam мaзpaъu caбзu ду^ъо^, ku нaзapгoзu Xyдocm. [4, 6]
Шоир дар банди дигар замони кудакиашро ёдовар мешавад, ки дар боFи моддй (вокей)-и падараш китоби «Алифбо» мехонд. Пас аз мисраи аввали банд баёни мушаххас чои худро ба баёни интизой (абстракт) медихад. Зехни шоир ба тасвири тахайюлй мекучад. У бо алафхо «газалхои дарахтон»-у «шеваи хору хасу нaFмaи мyрFOн» ва «лахни ширини Зарафшон»-ро, ки бо «сабки Хуросон» аст, азёд карданашро ёдовар мешавад. Чунин шеваи тасвир шеъриятро афзуда, онро аз банди умумигуй ва кухнапардозй рахо додааст: Мая дap ш бог «Алuфбo» xo^am, Xaмpaзu обу aлaф,xam бо xam, зapф ба зapф. Kapдaм аз ёд гaзaлзou дapaxmoнaшpo, Шeвau xopy xacy нaгмau мypгoнaшpo, Лaзнu шupuнu Зapaфшoнaшpo,-CaбкuXypocoнaшpo! [4, 6]
Шоир OFOЗи шоирии худро аз боFи падар медонад. У таъкид менамояд, ки нахустин шеърхояшро дар хамон чо эчод намудааст. Зеро соядасти дарахтону сафедори баланду панчаи току бодому шахтуту зардолу дар хдмон боFи асливу мачозии падар ба дафтари навкаламии шоир афтода, бо сояи дасти дуои падар ва дасти Худо, ки ризоияти У дар ризоияти падар аст, ба шоир шудани Озарахш мусоидат намудаанд. Дар ин банди чамъбастй «ба дафтар афтодани сояхо» баёни мушаххас буда, «соядастхои онхо», «сояи дасти дуо» (ба маънои ичобат шудани он) ва «дасти Худо» баёни интизоии шоирона аст: Эй xуш он pyз, ku дap дaфmapu мая Coяu дacmu дapaxmoн aфmoд,
Сояи дасти сафедори баланд,
Сояи панцаи ток,
Соядасти бодом,
Соядасти шаутут,
зардолу,
Сояи дасти дуо
Дасти Худо! [4, 6]
Шеъри дигаре, ки ба тавсифи зодгохи Озарахш ихтисос дорад, шеъри «Ниёз» мебошад. Ин шеър аз шаш банд иборат буда, бандхои якуму шашум думисрай ва бандхои дигар чормисрай мебошанд, ки дар шакли чахорпора суруда шудаанд. Дар банди аввал шоир азизхои диёрашро, ки аз азизони Худоянд, мухотаб карор дода, ба номи онхо намози бомдод овардани худро ёдовар мешавад:
Намоз оварам ин субуидам ба номи шумо, Азизуои диёрам, азизуои Худо! [4, 17]
Дар банди дуюми шеър Озарахш аз дуои рохи аз падар гирифтааш ёдовар мешавад, инчунин бо дили кашол аз бари модар чудо шуданашро бо эхсоси маFшyш ба риштаи назм мекашад. Дар ин банд баёни матлаби шоир интизой нест. Вукуъгуй чои тахайюли шоиронаро гирифтааст. Гузашт рузу шаби бешумор, к-аз падарам Дуои роу гирифтам нахуст рузи сафар. Бирафт соли мауи бемисол аз сари ман, Ки дилкашол цудо гаштам аз бари модар. [4, c.17]
Бо хисси насталжй ёдовар шудани зодгох дар адабиёти мо собикаи дерина дорад, ки ба ин равия хануз устод Рудакй асос гузошта буд. Ба кавли шоири зиндаёд Гулназар: «Устод Рудакй шеъре, ба таъбири имруз, мушаххас эчод кардааст, ки хонандаро чоду месозад: Буи цуи Myлиён ояд уаме, Ёди ёри меурубон ояд уаме. » [7, c. 15]
Баъд аз устод Рудакй шоирони зиёде зодгоххои худро дар ашъорашон бо мехру самимият ва отифахои саршор тараннум кардаанд. Бархе аз суханварон тахаллусхои шоиронаашонро аз зодгоххояшон интихоб намудаанд. Дар адабиёти муосири мо тавсиф ва ситоиши зодгох дар ашъори Мирзо Турсунзода (дар манзумаи «Водии Х,исор»), Лоик Шералй (дехаи Мазор), Бозор Собир (дехаи Суфиён), Гулрухсор (дехаи Яхч), Гулназар (дехаи Дардар) ифода ёфтааст. Тавре ки дар шеъри «Хотирахои абрй»-и Озарахш чунин мисраъ омадааст: «Шоире дехи маро лонаи мyрFOн номид», Шоири халкии Точикистон ^утбй Киром, ки хамдехаи Озарахш буд, шеъре дорад, ки бо чунин банд OFOЗ меёбад: Боги паррандауои Урметан Хамчу ишце ба ёди ман боцист, Нолаи чугзу навуаи цумрй Чун гаме дар ниуоди ман боцист. [3, c.170]
Озарахш низ хамин анъанаро пайравй карда бисёр шеърхо сурудааст, ки ин равиши кори у дар бандхои минбаъдаи шеъри «Ниёз» бармало ба назар мерасад: Гузашт он чй уавас буду он чй цисмат буд, Шикаст уар чй кй будаш насиб бишкастан. Валек дар дили пазмони ман газанд наёфт Хаёли обу уавову замини Урметан. [4, c.17]
Озарахш бегазанд мондани мехри зодгохашро таъкид намуда, дар мисраъхои баъдина замони наврасии худро ёдовар мешавад ва зимни ин ёдоварй таронахониву зирачинихояшро дар мавзеи Тагоби дехааш тасвир мекунад. Пеши назари гуянда замони навкадиаш хувайдо мешавад, ки аз мавзеи зебои ШирабоF рубобнавозон меомад: Хануз дар назарам наврасе тарона ба лаб, Ки зира чида зи роуи Тагоб меояд. Хануз дар гузарам навцаде наво дар дил Зи Ширабог ба дасташ рубоб меояд. [4, c.17]
Тибки одат мардуми кухистон хирманчоро дар мавзеъхои шамолрав месозанд, ки ба бод додани хирман хангоми чудо кардани дона аз кох мусоидат кунад. Х,амин акида дар шеъри Озарахш низ мунъакис шудааст. Дар банди мавриди тахлили мо ситораборон будани Агбаи Мулло ва таронахонихои бардавоми дарёи Зарафшон, ки аз поёни дехаи Урметан (зодгохи Озарахш) чорй мешавад, сарохатан тасвир ёфтааст:
Хануз дар Сари Хирман шамоли дарёуост, Хануз Агбаи Mулло ситораборон аст.
Хануз руди Зарафшон тарона мехонад,
Ки хар чи хаст ба олам, зи ёди ёрон аст... [4, с.17]
Озарахш дар охири шеър байти аввалро айнан такрор кардааст, ки он бо максади таквияти таъкиди матлаб мавриди корбурди гуянда карор гирифтааст:
Намоз оварам ин субхидам ба номи шумо, Азизхои диёрам, азизхои Худо!!! [4, с.17]
Озарахш дар газали дигар низ ба тавсифи богх,ои зодгохаш-Урметан ручуъ кардааст. Вожаи «дарахтистон» аз кушишхои калимасозии Озарахш дарак медихад, ки дар ин бора дар фасли забони шеъри у муфассал харф хохем зад. Шоир ба дарахтистони Урметан чун ба инсони зинда мурочиат мекунад. Зеро онхоро бо чашми шоирона мебинад. Дарахтон дар назари шоир чун инсонхои заминй нафас мекашанд, баъзан аз пасту баландихои зиндагй ба галаён ва фишори хун мубтало мешаванд:
Дарахтистони Урметан, фишори хунатон чанд аст? Зи пастиву баландихо ки гамгину ки хурсанд аст? [5, с.29]
Агар дар матлаи газал шоир чун табиб фишори хуни дарахтонро пурсида бошад, дар байти дуюм чун инсони хайрхох онхоро дуои нек мекунад:
Сари болоятон аз барфу боронхо амон бодо,
Тани хокиятон пеши чи савдои замон банд аст? [5, с.29]
Ин газал аз матлаъ то мактаъ як мавзуъро фаро мегирад ва аз дарахтони Урметан суол ва холпурсй кардани шоирро инъикос менамояд.
Озарахш дар шеъри «Махтобй» манзарахои зебо ва нотакрори мавзеъхои Сари Хирман, Билайлй, Кафтархона, Сарчашма ва Дашти Рахшини зодгохаш -дехаи Урметанро самимона ва шоирона тасвир намудааст:
Цуйбори Сари Хирман бедор, Богу барзан бедор... Садаи пири рахи Билайли Мисли беди Мацнун Соя аз меваи тамкин дорад... Мешавад синаи Кафтархона Бурци Ахтархона...
Шир резад зи лаби кузаи мщтоб имшаб Руи дашти Рахшин... [6, с. 26-2 7)]
Чунин услуби тасвир дар адабиёти муосири рус дар ашъори Сергей Есенин бармало ба мушохида мерасад. Таъсирпазири шуарои имрузи точик аз тасвиргароихои ин шоири шахири рус ба касе пушида нест, ки Озарахш низ аз ин чумла истисно набудааст. Мухаккики точик Абдунабй Сатторов дар пешгуфтори китоби С. Есенин «Гулафшон» чунин андешаи худро иброз доштааст: «Комилан табиист, ки осори Есенин барои шоирони чавон намунаи ибрат аст...» [2, 3] Чунин таъсирпазирихои Озарахш аз Сергей Есенин на танхо дар ин шеър, балки дар ашъори каблан баррасишудаи у низ ба мушохида мерасад. Ин чо шохид овардани банде аз шеъри шоири мазкури русро дар тарчумаи Бозор Собир зарур медонем:
Хаавои Рус боронист, Заминаш буи ках дорад. Ман аз рузаш намегуям, Шабаш як пора мах дорад. [2, с. 15]
Хулоса, тасвири зодгох аз мавзуъхои марказии эчодиёти Озарахш буда, хар гулу гиёх, долу дарахт ва хору хаси дехаи Урметан барояш азизу мукаддас буда, шоир лахзае аз онхо дил канда наметавонад. Онхо бо зебоиву дилнишинй замони кудакиву наврасии шоирро хотиррасон мекунанд. Озарахш на танхо богу рогу мавзеъхои зодгохашро, балки мардуми онро низ дар катори падару модараш дуст медорад, арчгузорй мекунад ва аз онхо дуо мегирад.
АДАБИЁТ
1. Адабиёт ва санъат. 28 ноябри соли 2019, № 48.
2. Есенин, Сергей. Гулафшон. Душанбе: Ирфон, 1977. - 208 с.
3. Киром, Кутбй. Минбари вичдон.- Душанбе: Адиб; 2012. - 312 с.
4. Озарахш. Чархболи офтоб. Душанбе: Адиб, 2011.-148 с.
5. Озарахш. Ояндахо. Хучанд: Ношир, 2019.-112 с.
6. Озарахш. Парвона зинда аст... Душанбе: Адиб, 2020.-184 с.
7. Рузномаи «Точикистон» №35, (1390) 2 сентябри соли 2020.
8. Шеърдуст, Алиасгар. Чашмандози шеъри имрузи точик. Душанбе: Адиб, 1997.-272 с.
ЭМОЦИОНАЛЬНЫЙ ОБРАЗ МЕСТА РОЖДЕНИЯ В ПОЭЗИИ АЗАРАХША
Изображение родины - одна из традиционных тем нашей литературы, она по-прежнему восходит к творчеству поэтов-классиков. Эта тема стала традицией в современной таджикской литературе. Трудно найти современного поэта, который не написал бы стихотворение на эту тему. Потому что любовь к великой Родине начинается с Родины.
Народный поэт Таджикистана Азарахш - писатель, искренне восхвалявший свой родной город в своих стихах, и его стихи на эту тему отличаются от стихов других поэтов. Восхваление места рождения выражено в стихах поэта с особым титулом Урмитан. Он гордится своим родным городом, который является частью Таджикистана, потому что его пуповинная кровь пролита там, и он достигая. Поэт путешествует вдали от своего родного города и поэтому вспоминает свое детство с чувством ностальгии. Сад его отца - его источник вдохновения. С добротой вспоминает своих родителей и родственников. Он путешествует туда, чтобы получить добрые молитвы, навещает просвещенных и однодневных старейшин страны и получает добрые молитвы о начале работы и продолжении своего пути.
Азарахш - один из самых успешных современных поэтов, и он умело прославляет родину своего поэтического искусства. Таким образом, в его стихах, рассматриваемых с абстрактного выражения, они кажутся более конкретными. Стихи, описывающие его место рождения, стихотворение Азарахша, написаны в четырех частях, свободной поэзии и лирике. В образе Азарахша чувствуется влияние русского поэта Сирги Асинина и его современников Кутби Карама и в целом известных поэтов современности. Наша статья посвящена вышеуказанным вопросам.
Ключевые слова: восхваление и образ места рождения, поэтическое искусство, абстрактное выражение, четверостишие, свободная поэзия, социальные излучения, сонет, поэзия молний под влиянием Асини и Кутби Карама.
EMOTIONAL EMOTIONAL BIRTHPLACE IN POETRY OZARAKHSH
The image of the Motherland is one of the traditional topics of our literature; it still goes back to the work of the classics poets. This topic has become a tradition in modern Tajik literature. It is difficult to find a modern poet who would not write a poem on this topic. Because the love of the Great Motherland begins with the Motherland.
The People's Poet of Tajikistan Ozarakhsh is a writer, sincerely praised his hometown in his verses, and his poems on this topic differ from the poems of other poets. The praise of the place of birth is expressed in poet verses with a special title of Urmitan. He is proud of his hometown, which is part of Tajikistan, because its cord blood is shed there, and he achieved. The poet travels away from their native city and therefore remembers his childhood with a sense of nostalgia. The garden of his father is his source of inspiration. With kindness recalls his parents and relatives. He travels there to get good prayers, visits the enlightened and one-day elders of the country and gets good prayers about the start of work and the continuation of its path.
Ozarakhsh is one of the most successful modern poets, and he skillfully glorifies the homeland of his poetic art. Thus, in his verses considered with the abstract expression, they seem more specific. Poems describing his place of birth, the poem of Ozarakhsh, written in four parts, free poetry and lyrics. In the image of Ozarakhsh, the influence of the Russian poet of Sirgi Asinin and its contemporaries Kutbi Kirom and the most famous poets of modernity are felt. Our article is devoted to the above issues.
Keywords: praise and image ofplace of birth, poetic art, abstract expression, quadruple, free poetry, social radiation, sonnet, lightning poetry under the influence of Asini and Kutbi Kirom.
Сведения об автора:
Джумаев Джумабой Джураевич - ассистент кафедры таджикского языка Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел: (+992) 935263634
About the author:
Jumaev Jumaboy Juraevich — an assistant of the Department of Tajik Language Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, Tel: (+992) 935263634
