CC BY
26
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.6
bryg. dr inz. Jacek Zboina1
st. kpt. mgr inz. Grzegorz Mroczko2
Przyjfty/Accepted/Принята: 04.05.2015; Zrecenzowany/Reviewed/Рецензирована: 10.09.2015; Opublikowany/Published/Опубликована: 31.12.2015;
Dobrowolna ocena wyrobow prowadzona przez polskie
i europejskie jednostki2
Voluntary product evaluation conducted by Polish and European organizations
Добровольная оценка изделий, проводимая польскими и европейскими
учреждениями
ABSTRAKT
Cel: Dzialalnosc jednostek certyfikuj^cych wyroby w obszarze dobrowolnym nabiera z roku na rok coraz wifkszego znaczenia. Jednostki krajowe i europejskie prowadz^ tf dzialalnosc wedlug okreslonych kryteriow i zasad wynikaj^cych m. in. z przepisow prawa, norm oraz wytycznych organow akredytuj^cych i notyfikuj^cych. Celem niniejszego artykulu jest przyblizenie przykladow praktyki wybranych jednostek certyfikuj^cych w zakresie dobrowolnej certyfikacji wyrobow i jej znaczenia dla rynku wyrobow na przykladzie certyfikacji wyrobow budowlanych sluz^cych do ochrony przeciwpozarowej i innych.
Wprowadzenie: W Polsce i Europie funkcjonuj^ obowi^zkowe systemy oceny wyrobow. Nalezy jednak zwrocic uwagf, ze rynek wyrobow budowlanych, w tym stosowanych do ochrony przeciwpozarowej jest bardzo dynamiczny. Istnieje wiele wyrobow, ktorych ocena wedlug obowi^zkowych systemow nie jest mozliwa. Producenci takich wyrobow maj^ trudnosci ze sprzedaz^ swoich wyrobow, poniewaz nie mog^ posluzyc sif dokumentem, ktory potwierdzalby spelnienie przez wyrob okreslonych wymagan. W takiej sytuacji maj^ mozliwosc poddac wyrob ocenie w trybie dobrowolnym, ktora pozwoli zbudowac do takiego wyrobu zaufanie. Uzyskany w drodze dobrowolnej oceny dokument moze byc przedstawiany razem z wyrobem, a sam wyrob moze zostac oznakowany rozpoznawalnym w branzy znakiem. Wnioski: Dobrowolnej oceny wyrobow dokonuje wiele jednostek krajowych i zagranicznych. Zauwazyc mozna istotne podobienstwa jak i roznice w ich dzialalnosci, w tym mifdzy innymi w polityce dotycz^cej znakowania wyrobow znakiem dobrowolnej certyfikacji. Pomimo roznic i podobienstw dokumenty wydawane w trybie dobrowolnym przez niezalezne podmioty dostarczaj^ uczestnikom rynku informacje o wyrobie, jak rowniez umozliwiaj^ podjfcie decyzji o wyborze i zakupie wyrobu. Dlatego zainteresowanie t^ form^ oceny wyrobow stosowanych w ochronie przeciwpozarowej stale wzrasta.
Znaczenie dla praktyki: Mozliwosc dobrowolnej oceny wyrobow ma bardzo istotne znaczenie dla producentow i odbiorcow wyrobow z punktu widzenia wprowadzania wyrobow do obrotu i potwierdzania posiadania przez nie odpowiednich wlasciwosci, spelnienia okreslonych wymagan. Dlatego informacje w zakresie dzialalnosci roznych jednostek certyfikuj^cych w tym obszarze, jak rowniez moz-liwych znakowan wyrobow, s^ niezwykle cenne dla uczestnikow rynku wyrobow oraz stanowi^ wazne narzfdzie w rfkach projektantow, instalatorow, odbiorcow i uzytkownikow wyrobow.
Slowa kluczowe: ocena wyrobow, certyfikacja, znakowanie wyrobow, wymagania Typ artykulu: artykul przegl^dowy
ABSTRACT
Aim: Activities of product certification bodies, performed on a voluntary basis, are increasingly gaining in importance from one year to the next. National and European organizations perform this activity in accordance with defined criteria and principles, which among others, stem from legal provisions, norms and guidelines provided by accreditation bodies. The purpose of this article is to present practical examples of voluntary certification of products for selected certification bodies and identification of significance for the manufacturing market, based on an example of certification of building materials used for fire protection and other products.
Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej im. Jozefa Tuliszkowskiego - Panstwowy Instytut Badawczy, Jozefow; [email protected] / Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute, Jozefow, Poland; Autorzy wniesli jednakowy wklad merytoryczny w opracowanie artykulu / The authors contributed equally to this article;
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.6
Introduction: Obligatory product evaluation systems exist in Poland and Europe. It is pertinent to observe that the market for building construction materials, including products used for fire protection, is very dynamic. There are many products, which cannot be evaluated in accordance with obligatory systems. Manufacturers of such products have difficulties in selling their goods because they cannot make use of documents to confirm compliance with specified requirements. In order to build confidence in the product and the manufacturer, goods can be evaluated by one of the voluntary assessment systems. In this way a manufacturer can secure appropriate documentation and label the product with a symbol, which is recognized by the industry.
Conclusion: Voluntary evaluation of products is carried out by many domestic and foreign organizations. It is possible to identify important similarities and differences in their activities including, amongst other things, policies relating to labeling of products with a voluntary certification symbol. Despite differences and similarities, documents issued by independent bodies through the voluntarily scheme provide information about the product to the market stakeholders, facilitating decisions and acquisition choice. That is why interest in this form of evaluation of products used in fire protection is constantly increasing.
Implications for practice: The prospect of voluntary product assessment is very important for the producers and consumers from the standpoint of placing products on the market and assurance that products have appropriate properties to satisfy specific requirements. Therefore, information about activities of certification bodies in this area as well as the potential for product labeling is important for the market. These provide an important device for designers, installers, customers and users of products.
Keywords: product evaluation, certification, product labeling, requirements Type of article: review article
АННОТАЦИЯ
Цель: Деятельность организаций, которые проводят добровольную сертификацию изделий из года в год становится всё более и более важной. Национальные и европейские учреждения осуществляют эту деятельность в соответствии с определёнными критериями и принципами, в частности законов, стандартов, а также положений аккредитующих и нотифицирующих органов. Целью данной статьи является ознакомление читателей с примерами из практики некоторых организаций в сфере добровольной сертификации изделий, а также с её значением для рынка изделий на примере сертификации строительных изделий, используемых для пожарной охраны и других целей.
Введение: В Польше и в Европе существуют обязательные системы оценки изделий. Однако, следует обратить внимание, что рынок изделий, в том числе противопожарных, очень динамичен. Существует множество изделий, которые невозможно подвергать обязательным системам оценки. Производителям таких изделий трудно продавать свои изделия, потому что у них нет документа, который подтверждал бы соответствие изделия определённым требованиям. С целью построения доверия к изделию а также к производителю, изделие может быть подвержено добровольной оценке в одной из систем. Производитель может представлять полученный документ вместе с изделием и нанести на изделие известную в отрасли маркировку. Выводы: Добровольную оценку изделий осуществляет много национальных и иностранных учреждений. Тем не менее существуют важные сходства и различия в их деятельности, и, в том числе, в их политике, касающейся маркировки изделий знаком добровольной сертификации. Несмотря на различия и сходства, документы выданные в добровольной форме независимыми субъектами дают участникам рынка информацию о изделии, а также помогают принять решение о выборе и покупке изделия. Поэтому интерес к этой форме оценки изделий, используемых в пожарной охране, постоянно растёт. Значение для практики: Возможность добровольной оценки изделий очень важна для производителей и покупателей изделий с точки зрения внедрения изделий на рынке и подтверждения, что у них есть соответствующие характеристики и они выполняют определённые требования. Поэтому информация относительно деятельности разных сертификационных учреждений в этой сфере а также возможных маркировок изделий имеют большое значение для участников рынка изделий, предоставляя важный инструмент для проектантов, инсталляторов, потребителей и покупателей изделий/продукции.
Ключевые слова: оценка изделий, сертификация, маркировка изделий, требования Вид статьи: обзорная статья
1. Wprowadzenie
Uczestnicy rynku wyrobow budowlanych, w tym stoso-wanych na rzecz ochrony przeciwpozarowej, znaj^ aktualnie obowi^zuj^ce obowi^zkowe systemy oceny wspomnianych wyrobow wynikaj^ce z nastçpuj^cych przepisow prawa:
• Rozporz^dzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 09.03.2011 r. ustanawiaj^cego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobow budowlanych i uchylaj^cego dyrektywç Rady 89/106/EWG (Dz.U. L 88 z 04.04.2011),
• Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. nr 92, poz. 881 z pozn. zm.),
• Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpozarowej (Dz.U. z 2009 r. nr 178, poz.1380 z pozn. zm.). Powyzsze regulacje maj^ na celu:
• okreslenie zasad wprowadzania do obrotu i stosowania wyrobow na rynku, w tym: deklarowania wlasciwosci uzytkowych wyrobu albo zgodnosci wyrobu ze specy-fikaj techniczn^, znakowania wyrobu oznakowaniem CE, znakiem budowlanym oraz znakiem jednostki dopuszczaj^cej,
• okreslenie wymagan dla wyrobow poprzez wskazanie specyfikacji technicznych, ktore nalezy stosowac do ich oceny,
• umozliwienie swobodnego przeplywu wyrobow spel-niaj^cych wymagania w granicach Unii Europejskiej, z uwzglçdnieniem przepisow w miejscu, gdzie producent zamierza udostçpnic wyrob na rynku [1, art. 6 ust. 3e].
• ograniczenie mozliwosci przeplywu wyrobow nie-spelniaj^cych wymagan lub wyrobow o nieznanym pochodzeniu.
СЕРТИФИКАЦИЯ, ОДОБРЕНИЯ И РЕКОМЕНДАЦИИ
Z uwagi na wyzej wymienione przepisy producenci dokonuj^ oceny wyrobów i otrzymuj^ dokumenty potwier-dzaj^ce spelnienie przez ich wyroby okreslonych wymagañ. Przykladami takich dokumentów s^: swiadectwa dopusz-czenia, certyfikaty stalosci wlasciwosci uzytkowych, czy certyfikaty zgodnosci wyrobu.
Zagadnienia oceny wyrobów maj^ scisly zwi^zek z pra-cami normalizacyjnymi zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym. To czy dany wyrób lub grupa wyrobów jest objeta obowi^zkiem oceny, zalezy przede wszystkim od regulacji prawnych, ale takze od tego, czy zostala opubli-kowana zharmonizowana norma europejska albo w razie jej braku - norma krajowa dla danego wyrobu.
Pomimo intensywnych prac w Europejskim Komitecie Technicznym (CEN) oraz Polskim Komitecie Normaliza-cyjnym (PKN) normy powstaj^ w duzych odst^pach czaso-wych i jest ich zbyt malo. Taka sytuacja stwarza problemy dla producentów wyrobów - w tym mi^dzy innymi brak mozliwosci znakowania wyrobów oznakowaniem CE i brak mozliwosci swobodnego wprowadzenia wyrobów na rynki pañstw czlonkowskich Unii Europejskiej.
Rynek wyrobów budowlanych, a w tym m.in. wyrobów przeznaczonych do ochrony przeciwpozarowej, rozwija si§ w szybkim tempie - w kazdym roku powstaj^ nowe wyroby, dla których nie opublikowano dot^d norm zhar-monizowanych, co wi^cej opracowanie takich norm nie jest przewidziane. Wyroby te nie mog^ bye poddane ocenie wedlug obowi^zuj^cych systemów oceny i nie mog^ bye znakowane oznakowaniem CE. W tym miejscu mozna zaryzykowae stwierdzenie, iz system oceny wyrobów nie nad^za za innowacjami wprowadzanymi przez producen-tów wyrobów budowlanych.
Sytuacja ta dziala równiez na niekorzysc odbiorców wyrobów, którzy chcieliby otrzymac okreslone dokumenty po-twierdzaj^ce, ze kupowany wyrób jest bezpieczny, funkcjo-nalny i odporny na narazenia, czy warunki srodowiskowe.
Problem ten dotyczy równiez producentów, którzy s^ za-interesowani sprzedaz^ takich wyrobów i chcieliby otrzymac dokumenty potwierdzaj^ce konkretne parametry wyrobu.
Po to aby nie zostawie w^tpliwosci dla potencjalnego nabywcy i uzytkownika koñcowego wyrobów, m.in. Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Pañstwowy Instytut Badawczy (CNBOP-PIB) oferuje dobrowoln^ ocen^ wyrobów i wydaje w ramach niej dokumenty. W tym kontekscie slowo dobrowolna nalezy kojarzyc w pozytywnym znaczeniu - specjalna, wyj^tkowa. Nie ma przymusu (obowi^zku wynikaj^cego z przepisów prawa) do oceny wyrobu, a producent sam poddaje si§ procedurze oceny wyrobu, po to, aby uzyskae dokument potwierdza-j^cy, ze jego wyrób spelnia okreslone wymagania, wydany przez niezalezn^ jednostk^ posiadaj^ca wiedz^, mozliwosci badawcze i kompetencje w zakresie oceny wlasciwosci wyrobów. Certyfikacja dobrowolna od co najmniej kilku lat w Polsce rozwija si§ bardzo intensywnie. Coraz wi^ksze zainteresowanie пЦ wynika z dostrzeganych przez producentów korzysci zwi^zanych z potwierdzeniem deklaro-wanych wlasciwosci wyrobu przez niezalezn^ jednostk^. Pozwala ona bowiem budowac wi^ksze zaufanie wsród odbiorców tych wyrobów, a takze daje wi^ksz^ pewnosc
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.6
samemu producentowi co do jakosci i wlasciwosci wyrobu (np. poprawnego funkcjonowania w warunkach pozaru).
CNBOP-PIB prowadz^c dobrowoln^ ocen^ wyrobow, opracowuje opinie techniczne albo udziela dobrowolnych certyfikatow zgodnosci wyrobu.
Zadaniem dokumentow tego typu jest:
• potwierdzenie spelnienia przez wyrob okreslonych wymagan,
• potwierdzenie spelnienia przez producenta okreslonych wymagan w zakresie warunkow produkcji wyrobu (dot. certyfikacji dobrowolnej),
• wyroznienie wyrobu na tle innych, ktorych wlasciwosci uzytkowe lub cechy s^ jedynie deklarowane przez producenta,
• wyroznienie producenta na tle innych producentow,
• zbudowanie wi^kszego zaufania do wyrobu i jego producenta.
Dokumenty te stanowi^ istotn^ informaj (potwierdzenie) o wyrobie dla producenta, nabywcy i uzytkownika wyrobu.
2. Opinie Techniczne CNBOP-PIB [13]
Opinia techniczna CNBOP-PIB jest dokumentem wy-dawanym w trybie dobrowolnym, ktory zawiera informacje o wlasciwosciach technicznych i uzytkowych wyrobu, ktory nie podlega obowi^zkowej ocenie lub ktorego wlasciwosci techniczne przewyzszaj^ poziom wymagan minimalnych okreslonych w normach dla danego wyrobu.
Opinia Techniczna jest wydawana na 3 lata. Istnieje moz-liwosc przedluzenia jej waznosci o nast^pne 2 lata. Opinia techniczna stanowi istotne uzupelnienie wydawanych przez CNBOP-PIB dokumentow tj. aprobat technicznych, certyfikatow oraz swiadectw dopuszczenia. Opinia techniczna wydana dla wyrobu pozwala utwierdzic odbiorc^, ze wyrob posiada okreslone wlasciwosci techniczno-uzytkowe, oraz ze producentowi zalezy na produkcji dobrych wyrobow.
Producent lub dostawca, ktory uzyskal dla swojego wyrobu opini^ techniczn^ CNBOP-PIB moze znakowac wyrob oraz umieszczac na zwi^zanej z nim dokumentacji znak OPINIA TECHNICZNA CNBOP-PIB.
CNBOP-PIB
Ryc. 1. Znak OPINIA TECHNICZNA CNBOP-PIB [7] Fig. 1. CNBOP-PIB Technical Opinion mark [7]
CNBOP-PIB udziela opinii technicznych dla wyrobow i zestawow wyrobow:
• systemow sygnalizacji pozarowej, systemow wentylacji pozarowej, przewodow i kabli do instalacji przeciwpoza-rowych, zespolow kablowych, dzwiçkowych systemow ostrzegawczych, stalych urz^dzen gasniczych - w za-kresie deklarowanych dodatkowych wlasciwosci i funk-cjonalnosci (ktore nie s^ objçte normami, aprobatami technicznymi lub kiedy przewyzszaj^ one poziom wymagan okreslonych w tych specyfikacjach technicznych),
• sprzçtu pozarniczego i ratowniczego - dla wyrobow nie-podlegaj^cych obowi^zkowej ocenie wedlug przepisow krajowych i europejskich (certyfikacji, dopuszczeniu). CNBOP-PIB w ramach procesu udzielania opinii
technicznej dokonuje oceny dokumentacji wyrobu oraz wynikow badan wyrobu wykonanych w akredytowanych laboratoriach. W uzasadnionych przypadkach mozliwe jest takze uznanie wynikow badan wyrobu wykonanych w laboratoriach nieakredytowanych. W przypadku, gdy pro-ducent lub dostawca wyrobu nie dysponuje odpowiednimi wynikami badan, opracowywany jest program badan, ktore nalezy wykonac na potrzeby udzielenia opinii technicznej.
3. Dobrowolna certyfikacja zgodnosci wyrobow
Certyfikacja dobrowolna wyrobow jest prowadzona przez Jednostkç Certyfikuj^c^ CNBOP-PIB zgodnie z Programem PCDO, ktory dotyczy certyfikacji dobrowolnej wyrobow sluz^cych do ochrony przeciwpozarowej. Wykaz wyrobow, dla ktorych oferowana jest certyfikacja dobrowolna, znajduje siç w Informatorze certyfikacji dobrowolnej. Proces certyfikacji dobrowolnej rozpoczyna siç w momen-cie uzgodnienia przez strony (CNBOP-PIB i wnioskodawcy) zakresu i kryteriow oceny wyrobu.
Etapy procesu certyfikacji dobrowolnej [5]:
• Zgloszenie wyrobu do certyfikacji;
• Weryfikacja formalna wniosku i zal^cznikow;
• Badania wyrobu oraz uznawanie wynikow badan;
• Ocena warunkow produkcji wyrobu;
• Udzielanie certyfikacji.
Dobrowolne certyfikaty zgodnosci s^ udzielane na 5 lat i w trakcie waznosci podlegaj^ nadzorowi. Uzyskanie certyfikatu pozwala na znakowanie wyrobu skrotem lite-rowym CNBOP-PIB i numerem dobrowolnego certyfikatu zgodnosci.
Ponizej przedstawiono ogoln^ charakterystykç poszcze-golnych etapow procesu dobrowolnej certyfikacji.
1. Zgloszenie wyrobu do certyfikacji.
Wystçpuj^c o certyfikacjç, producent lub dostawca wyrobu powinien zlozyc stosowny wniosek wraz ze wszystki-mi wymaganymi zal^cznikami. Czçsc B wniosku precyzuje jakie zal^czniki nalezy przedlozyc.
2. Weryfikacja formalna wniosku i zal^cznikow.
Na tym etapie procesu sprawdzana jest poprawnosc zapisow we wniosku, a takze poprawnosc oraz kompletnosc zal^cznikow.
Wynik weryfikacji formalnej moze byc nastçpuj^cy:
• pozytywny - proces jest realizowany dalej;
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.6
• stwierdzenie brakow w wynikach badan - nalezy prze-prowadzic badania zgodnie z programem badan;
• negatywny - nalezy uzupelnic brakuj^ce dokumenty. Wnioskodawca jest informowany o wyniku weryfikacji
i proszony o ewentualne uzupelnienia wniosku.
3. Badania wyrobu oraz uznawanie wynikow badan. Badania wyrobu s^ wykonywane zgodnie z programem
badan przygotowanym w oparciu o uzgodniony uprzednio zakres i kryteria oceny wyrobu.
W procesie certyfikacji dobrowolnej akceptowane s^ sprawozdania z badan wykonane przez:
• laboratoria CNBOP-PIB albo laboratoria, z ktorymi CNBOP-PIB wspolpracuje na podstawie porozumienia o wspolpracy,
• laboratoria badawcze akredytowane przez PCA lub przez sygnatariuszy EA (EA MLA) albo ILAC (ILAC MRA),
• laboratoria notyfikowane,
• laboratorium nieakredytowane, pod warunkiem wy-kazania, ze posiada wdrozony system zarz^dzania wg ISO/IEC 17025.
Po otrzymaniu wynikow badan CNBOP-PIB dokonuje ich analizy i oceny w odniesieniu do uzgodnionych wczes-niej kryteriow oceny wyrobu.
4. Ocena warunkow produkcji wyrobu.
Ocena warunkow techniczno-organizacyjnych (WTO) produkcji jest wykonywana na potrzeby procesu certyfikacji dobrowolnej wyrobu. Ocena ta ma na celu sprawdzenie, czy produkcja wyrobu jest stala i powtarzalna. Wyniki oceny WTO s^ przedstawiane w raporcie.
5. Udzielanie certyfikacji.
W momencie, gdy wyrob i producent s^ ocenieni po-zytywnie, CNBOP-PIB podejmuje decyzjç o udzieleniu certyfikacji i przesyla wnioskodawcy umowç o nadzoro-waniu certyfikacji. Wnioskodawca otrzymuje certyfikat po podpisaniu umowy o nadzorowanie oraz po wniesieniu oplat za proces certyfikacji.
6. Stosowanie i wykorzystanie udzielonej certyfikacji. Stosowanie certyfikacji jest uregulowane umow^ o nadzorowanie certyfikacji. Umowa ta okresla w szczegolnosci:
• zobowi^zania wnioskodawcy i zasady nadzoru,
• zasady postçpowania w przypadku, gdy zmieni^ siç wymagania dla wyrobu lub producenta,
• postçpowanie w przypadku wprowadzania zmian w wy-robie lub procesie produkcji.
7. Nadzor nad certyfikatem
Nadzor nad certyfikatem polega na wykonywaniu:
• oceny warunkow techniczno-organizacyjnych (WTO) produkcji w zakladzie produkuj^cym wyrob - raz na 2 lata,
• przegl^du i analizy reklamacji dot. certyfikowanego wyrobu skladanych producentowi oraz ocenç podej-mowanych przez niego dzialan.
4. Porownanie dzialalnosci CNBOP-PIB
w obszarze dobrowolnym
W tabeli 1 przedstawiono porownanie najistotniej-szych elementow dzialalnosci CNBOP-PIB w obszarze dobrowolnym.
СЕРТИФИКАЦИЯ, ОДОБРЕНИЯ И РЕКОМЕНДАЦИИ D01:10.12845/bitp.40.4.2015.6
Tabela 1. Porownanie najistotniejszych elementow dzialalnosci CNBOP-PIB w obszarze dobrowolnym Table 1. Comparison of the most important elements of the activity CNBOP-PIB in the voluntary area
Rodzaj dokumentu Document type Opinia techniczna Technical Opinion Certyfikat dobrowolny Voluntary Certificate
Podstawa merytoryczna Wyniki badan akredytowanych potwierdzaj^cych spelnienie przez wyrob wymagan okreslonych przez CNBOP-PIB w trakcie procesu udzielania opinii technicznej Wyniki badan akredytowanych potwierdzaj^cych spelnienie przez wyrob wymagan okreslonych przez CNBOP-PIB w trakcie procesu certyfikacji Pozytywna ocena warunkow produkcji wyrobu
Substantive basis Accredited test results confirming that the product meets requirements specified by CNBOP-PIB in the process of granting technical opinion Accredited test results confirming that the product meets requirements specified by CNBOP-PIB in the process of certification Positive assessment of the production conditions
Forma Wersja elektroniczna PDF Egzemplarz drukowany Opinii Technicznej Egzemplarz drukowany Certyfikat wraz z zal^cznikiem,
Form PDF file Printed copy of the Technical Opinion Printed copy of certificate and enclosure
Okres waznosci 3 lata z mozliwosci^ przedluzenia o 2 lata 5 lat
The period of validity 3 years with a possible extension of two years 5 years
Mozliwosc znakowania wyrobu Znak opinia techniczna CNBOP-PIB Skrot literowy CNBOP-PIB i numer certyfikatu
The possibility of labeling of the product <л*чптрв CNBOP-PIB Technical Opinion Mark Abbreviation CNBOP-PIB and certificate number
Nadzor nad dokumentem Okresowy przegl^d wydanych Opinii Technicznych Okresowa ocena warunkow produkcji wyrobu Przegl^d i analiza informacji o reklamacjach
Supervision of the document Periodic review of issued Technical Opinion Periodic assessment of the conditions of production of the product Review and analysis of information on complaints
Zrodlo: Opracowanie wlasne na podstawie [5] i [7] . Source: Own elaboration based on [5] and [7].
Tak jak wskazano wczesniej CNBOP-PIB jest jedn^ z jednostek prowadz^c^ dobrowoln^ ocenç wyrobow. W dalszej czçsci artykulu scharakteryzowano krot-ko dzialalnosc wybranych krajowych i zagranicznych
jednostek.
5. Dobrowolna certyfikacja prowadzona przez wybrane jednostki krajowe
5.1. Dzialalnosc Instytutu Techniki Budowlanej
Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie (ITB) pro-wadzi kilka rodzajow certyfikacji dobrowolnej wyrobow, w ramach ktorych oceniana jest zgodnosc wyrobu oraz zakladowej kontroli produkcji (tabela 2).
Tabela 2. Znaki certyfikacji ITB w obszarze dobrowolnym Table 2. ITB certification marks in the voluntary area
5.1.1. Przebieg procesu certyfikacji dobrowolnej w ITB [6]
Zaklad Certyfikacji ITB udziela dobrowolnej certyfi-kacji wyrobu na podstawie wniosku o przeprowadzenie procesu certyfikacji i prowadzenie nadzoru nad certyfi-katem. Do wniosku zal^czane s^ m.in.:
• dokumenty, na podstawie ktorych mozliwa jest iden-tyfikacja wyrobu,
• specyfikacja techniczna - dokument odniesienia, w przypadku gdy jest to aprobata techniczna,
• raport z badan wyrobu wykonanych przez laboratorium akredytowane.
W ramach procesu certyfikacji Instytut Techniki Bu-dowlanej wykonuje nastçpuj^ce dzialania:
• ocenia mozliwosc przeprowadzenia procesu,
• rejestruje wniosek o przeprowadzenie certyfikacji,
• opracowuje „Umowç o przeprowadzenie procesu certyfikacji i prowadzenie nadzoru nad certyfikatem". Na podstawie podpisanej umowy wykonywane s^ na-
stçpuj^ce czynnosci:
• formalny przegl^d kompletnosci wniosku,
• ocena zgodnosci wyrobu z wymaganiami specyfikacji technicznej:
- wynikow badan wyrobu,
- zakladowej kontroli produkcji,
• analiza i ocena dokumentacji zebranej podczas procesu,
• podjçcie decyzji o wydaniu certyfikatu lub o odmowie jego udzielenia i przekazanie jej do wnioskodawcy. Dobrowolne certyfikaty zgodnosci wyrobu s^ wazne:
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.6
• bezterminowo dla wyrobow ocenianych na zgodnosc z norm^,
• do czasu waznosci aprobaty technicznej dla wyrobow ocenianych na zgodnosc z aprobaty techniczn^.
5.1.2. Nadzor nad certyfikatem
W ramach nadzoru nad dobrowolnym certyfikatem Instytut Techniki Budowlanej wykonuje nastçpuj^ce czynnosci:
• dokonuje oceny zgodnosci z wymaganiami dokumentu odniesienia,
• przeprowadza zakladow^ kontrolç produkcji na pod-stawie raportu z inspekcji.
Istnieje mozliwosc:
• utrzymania waznosci certyfikatu,
• rozszerzenia lub zawçzenia zakresu certyfikacji i wy-miany certyfikatu,
• zawieszenia certyfikatu,
• cofniçcia certyfikatu.
5.1.3. Ocena sposobu wykorzystywania certyfikatu i znaku certyfikacji przez klienta
Ocena sposobu wykorzystywania certyfikatow i znakow certyfikacji przez klienta jest prowadzona poprzez:
• analizç skarg i reklamacji zglaszanych producentowi lub wplywaj^cych do ITB oraz zapisow z podjçtych dzialan koryguj^cych,
• ocenç skutecznosci dzialan producenta w zwi^zku ze skargami lub reklamacjami,
• sprawdzenie znakowania wyrobow,
• sprawdzenie sposobu poslugiwania siç przez producenta certyfikatami i znakami certyfikacji.
zgodnosc wyrobu z wymaganiami norm zharmonizowanych i europejskich aprobat technicznych oraz polskich norm i polskich aprobat technicznych product's compliance with the requirements of the harmonized standards and European Technical Approvals and Polish standards and Polish technical approvals
zgodnosc wyrobu z Kryteriami jakosci ITB, uprawniaj^c^ do znakowania wyrobu znakiem jakosci Q-ITB
product's compliance with the quality criteria of ITB, valid for marking product with quality mark Q-ITB
zgodnosc wyrobu z Kryteriami ekologicznymi ITB, uprawniaj^c^ do znakowania wyrobu znakiem ekologicznym EKO-ITB
product's compliance with the ecological criteria of ITB, valid for marking product with ecology mark EKO -ITB
zgodnosc wyrobu z Kryteriami akustycznymi ITB, uprawniaj^c^ do znakowania wyrobu znakiem akustycznym A-ITB lub jakosci akustycznej AQ-ITB product's compliance with the acoustic criteria of ITB, valid for marking product with acoustic mark A -ITB or acoustic quality mark AQ -ITB
zgodnosc wyrobu z Kryteriami cieplnymi ITB, uprawniaj^c^ do znakowania wyrobu znakiem jakosci cieplnej CQ-ITB oraz CQ-ITB
product's compliance with the thermal criteria of ITB, valid for marking product with thermal mark Q -ITB or with thermal quality mark CQ -ITB
Zrodlo: Opracowanie wlasne na podstawie [8] Source: Own elaboration based on [8]
СЕРТИФИКАЦИЯ, ОДОБРЕНИЯ И РЕКОМЕНДАЦИИ
5.1.4. Przedluzanie waznosci certyfikatu
Waznosc certyfikatu jest przedluzana na wniosek klien-ta. Wniosek powinien byc zlozony do ITB przed koncem waznosci certyfikatu. Certyfikaty na znaki ITB s^ przedlu-zane na okres 3 lat. Certyfikaty zgodnosci wyrobu z apro-bat^ techniczn^ s^ przedluzane do czasu waznosci prze-dluzonej, znowelizowanej lub nowej aprobaty technicznej.
5.2. Dzialalnosc Polskiego Centrum Badan i Certyfikacji
Polskie Centrum Badan i Certyfikacji w Warszawie (PCBC) prowadzi certyfikacji dobrowoln^:
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.6
• wyrobow elektrycznych,
• wyrobow budowlanych,
• wyrobow chemicznych,
• wyrobow spozywczych,
• kosmetykow,
• wyrobow ogolnoprzemyslowych,
• srodkow wspomagaj^cych upraw^ roslin.
W wyniku certyfikacji udzielane s^ dobrowolne certyfikaty oraz prawo do znakowania wyrobow znakami prezentowanymi w tabeli 3.
Znak Mark Opis Description
Znak bezpieczenstwa „B" stanowi dla odbiorcy sprzedawcy wyrobu informaj ze niezalezna od producenta jednostka certyfikuj^ca potwierdza bezpieczenstwo wyrobu, a produkcja wyrobu (w przypadku certyfikacji prowadzonej wedlug systemu 5) jest nadzorowana przez jednostk^. Dodatkowo certyfikat potwierdza spelnienie przez wyrob wymagan norm zharmonizowanych z dotycz^cymi go dyrektywami, co stanowi dodatkowe potwierdzenie wiarygodnosci producenta i jego deklaracji zgodnosci Safety mark "B" is the information for the customer and the seller, that an independent certification body confirmed the safety of the product and that production (in the case of certification by System 5) is controlled by that entity. In addition, the certificate confirms that the product meets the requirements of harmonized standards and directives concerned, which is an additional confirmation of the reliability manufacturer and of the manufacturer's declaration of conformity
10 Znak jakosci „Q" jest znakiem zastrzezonym na rzecz PCBC S.A. Znak ten jest przyznawany wyrobom krajowym i zagranicznym produkowanym seryjnie, ktore posiadaj^ ponadstandardow^ jakosc, walory funkcjonalne, zdrowotne oraz wyrobom spelniaj^cym wymagania w zakresie bezpieczenstwa uzytkowania i ochrony srodowiska Quality mark "Q" is a PCBC reserved sign, which may be granted to domestic and foreign products produced in series, which have above-average quality, usability, health and satisfies the requirements for safety and environmental protection
Znak ekologiczny EKO - to znak, ktory mog^ otrzymac uslugi oraz wyroby kraj owe i zagraniczne ktore nie powoduj^ negatywnych skutkow dla srodowiska oraz spelniaj^ ustalone kryteria w zakresie ochrony zdrowia, srodowiska jak rowniez ekonomicznego wykorzystania zasobow naturalnych w zycia wyrobu. Znak jest zastrzezony na rzecz PCBC S.A Eco-friendly mark EKO - is the mark for services, domestic and foreign products that do not cause negative effects on the environment and meet the established criteria in terms of health, the environment as well as the economical use of natural resources in the life of the product. The sign is reserved for PCBC S.A.
Znak CERTYFIKOWANY KOSMETYK NATURALNY „EKO-ZNAK" stanowi dla klienta informaj ze „naturalny kosmetyk ekologiczny" jest zgodny z prawami natury i certyfikowanej ekologii. Surowce i komponenty stosowane do produkcji kosmetykow pochodz^ z certyfikowanych gospodarstw i przetworni naturalnych i ekologicznych.
\certyfikowahy/ j kosmetyk ( /naturalny\ NATURAL COSMETICS CERTIFIED mark "EKO-MARK" provides the information for customer that a „natural organic cosmetic" is consistent with the laws of nature and certified ecology. Raw materials and components used in the manufacture of cosmetic products come from certified natural and organic farms and processing plants.
Tabela 3. Znaki certyfikacji udzielane przez PCBC w obszarze dobrowolnym Table 3. PCBC certification marks in the voluntary area
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.6
Znak Mark Opis Description
Znak potwierdzaj^cy, ze wyrob spelnia wymagania rolnictwa ekologicznego. Moze byc stosowany na etykietach i materialach promocyjnych produktow ekologicznych producentow, ktorzy podlegaj^ pod nadzor Polskiego Centrum Badan i Certyfikacji SA (PL-EKO-O6). Sign confirming that the product meets the requirements of organic farming. It can be used on the labels of promotional materials of organic products by producers who are subject to the supervision of the PL-EKO-O6).
RnI Dobrowolny Znak Zgodnosci z Polsk^ Norm^ jest potwierdzeniem zgodnosci wyrobu z odpowiednimi dla tego wyrobu polskimi normami. Potwierdza takze, ze producent dobrowolnie poddal sii nadzorowi prowadzonemu przez akredytowan^ jednostki certyfikuj^c^. Potwierdza to rowniez certyfikat zgodnosci wyrobu, ktory upowaznia producenta do znakowania wyrobu Znakiem Zgodnosci z Polsk^ Norm^. Voluntary Mark of Compliance to Polish Standard confirms the compliance of the product with the appropriate Polish standards. It also confirms that the manufacturer voluntarily submitted to surveillance carried out by an accredited certification body. It is also confirmed by product conformity certificate, which entitles the producer to label a product with Mark of Compliance to the Polish Standard.
n Znak „GWARANTOWANA JAKOSC" stanowi o potwierdzeniu jakosci wyrobu przez niezalezn^ od producenta jednostki certyfikuj^c^, ktora nadzoruje proces produkcji wyrobu. Znak „GWARANTOWANA JAKOSC" jest znakiem o zasiigu ogolnopolskim i potwierdza prowadzenie procesu produkcji wyrobow z zachowaniem ich powtarzalnosci na kazdym etapie. Znak charakteryzuje wyroby, ktore wyrozniaj^ sii jakosci^ zastosowanych surowcow i komponentow. The „GUARANTEED QUALITY" is the confirmation of the quality of the product by the manufacturer -independent certification body that oversees the process of manufacture. The „GUARANTEED QUALITY" is a nationwide and confirms the production process are maintaining their repeatability at every stage. Mark characterizes products that stand out for the quality of the raw materials and components.
Zrodlo: Opracowanie wlasne na podstawie [9]. Source: Own elaboration based on [9].
6. Dobrowolna certyfikacja prowadzona przez wybrane jednostki europejskie 6.1. Dzialalnosc niemieckiej jednostki Vertrauen durch Sicherheit - VdS [10]
Vertrauen durch Sicherheit - VdS ma swoj^ siedzibi w Niemczech w Kolonii. Haslo przewodnie dzialalnosci VdS w obszarze certyfikacji wyrobow brzmi: „certyfikowane bezpieczenstwo podnosi zaufanie".
Certyfikaty VdS ciesz^ sii uznaniem i szacunkiem producentow, uslugodawcow i konsumentow koncowych. Wytyczne VdS, w oparciu o ktore wydawane s^ dobrowolne certyfikaty, s^ zorientowane na praktyki i jakosc wyrobow.
Dla odroznienia normy krajowe, a nawet w wi^kszym stopniu, normy mi^dzynarodowe s^ cz^sto opracowywane dla pol^czenia interesow poszczegolnych panstw. W rze-czywistosci, cz^sto oznacza to, ze norma okresla najmniej-szy z mozliwych zakres wymagan, dla ktorego udalo sii osi^gn^c konsens. Rol^ normy nie jest takze zapewnienie uniwersalnej koncepcji ochrony. Dlatego wytyczne VdS s^ zdecydowanie bardziej szczegolowe i wymagaj^ce.
Procedura certyfikacji VdS 2344 jest oferowana klien-tom VdS przede wszystkim w przypadku produktow (komponentow, systemow i urz^dzen) w zakresie ochrony przeciwpozarowej i technologii bezpieczenstwa. W niekto-rych przypadkach moze rowniez byc stosowana do innych wyrobow. Instytut VdS jest akredytowany przez Deutsche Akkreditierungsstelle Technik (DATech), zgodnie z normq
DIN EN ISO / IEC 17025 dla badania produktow i zgodnie z norm^ DIN EN 45011 w zakresie certyfikacji produktow.
VdS oferuje certyfikacji produktow, ktore s^ uzywane w nast^puj^cych rodzajach instalacji:
• systemach sygnalizacji przeciwpozarowej,
• systemach gasniczych,
• systemach kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepla (RWA),
• systemach sygnalizacji wlamania i napadu,
• monitoringu video,
• ochrony fizycznej,
• zabezpieczeniach skarbcow i sejfow. Warunkiem koniecznym dla certyfikacji VdS jest po-
zytywne sprawozdanie z badan dla wszystkich produktow wykorzystywanych w systemie. Certyfikacja VdS dla komponentow, urz^dzen i systemow moze byc uzyskana przez wszystkich producentow. Ponadto o certyfikacji VdS dla systemow mog^ rowniez ubiegac sii instalatorzy. W istocie, wszystkie elementy systemu, ktore s^ ze sob^ kompatybilne aby sprawnie funkcjonowac w ramach systemu musz^ byc uprzednio certyfikowane przez VdS. Co do zasady, procedura sklada sii z badan wyrobow prowadzonych przez laboratoria VdS (tak zwanych badan typu) oraz certyfikacji przez biuro certyfikacji VdS.
Badania w laboratoriach VdS s^ prowadzone na podstawie wytycznych VdS. W przypadku, gdy nie istniej^ odpowiednie wytyczne (np. dla wyrobow innowacyjnych), istnieje mozliwosc oceny wyrobow na podstawie umowy
СЕРТИФИКАЦИЯ, ОДОБРЕНИЯ И РЕКОМЕНДАЦИИ
stron okreslaj^cej wymagania dla wyrobu. Warunkiem wst^pnym do procedury certyfikacji przez VdS jest mi^dzy innymi posiadanie certyfikowanego systemu zarz^dzania ja-koscii zgodnie z normi EN ISO 9001 dla zakladu, w ktorym produkowane si wyroby. Kolejnym warunkiem certyfikacji VdS jest pozytywny wynik badan wyrobu w laboratoriach VdS, potwierdzajicy spelnienie przez wyrob wymagan sto-sownych wytycznych VdS. Certyfikacja moze bye rowniez udzielona, w przypadku gdy produkt nie spelnia wszystkich wymagan wytycznych, ale jego wlasciwosci uzytkowe si klasyfikowane jako porownywalnie dobre lub lepsze.
Z reguly certyfikaty VdS wydawane si na okres czterech lat. W ramach nadzoru nad certyfikacji VdS stosuje rozne srodki kontroli, jak na przyklad audity zakladow produkcyj-nych wraz z poborem probek wyrobow do badan kontrolnych.
Wyroby, ktore si certyfikowane przez VdS, mogi bye oznakowane znakiem tej jednostki (ryc. 2).
VdS
Ryc. 2. Znak certyfikacji VdS [14] Fig. 2. VdS certification mark [14]
6.2. Dzialalnosc brytyjskiej jednostki Loss Prevention Certification Board - LPCB [11]
Loss Prevention Certification Board (LPCB) jest cz^sci^ Building Research Establishment (BRE) i miesci sii w Watford w Wielkiej Brytanii. Haslo przewodnie dzialalnosci LPCB w obszarze certyfikacji wyrobow brzmi: „Jednym z wyzwan dla zapewnienia bezpieczenstwa budynkow jest dobor i montaz produktow zabezpieczen przeciwpozaro-wych, ktore faktycznie posiadaji te wlasciwosci uzytkowe, ktore sii dla nich deklaruje".
Loss Prevention Certification Board (LPCB) pracuje dla branzy i panstwa od ponad 100 lat. Wyznacza standardy niezb^dne do zapewnienia, ze wyroby oraz uslugi zwi^zane z zabezpieczeniami przeciwpozarowymi i ochroni si na odpowiednim poziomie.
LPCB oferuje certyfikacji potwierdzaj^c^, ze produkty i uslugi spelniaji i b§di spelnialy okreslone standardy. Przynosi to korzysci zarowno projektantom i producentom: • Projektanci wybieraj^c produkty z certyfikacji LPCB, zmniejszaji ryzyko zwiizane z zagrozeniami bezpieczenstwa i pozarowymi oraz wykazuji nalezyti starannose (stosowanie produktow certyfikowanych jest stymulo-wane przez ubezpieczycieli). Unikaji tez marnowania pieni§dzy na zakup nieodpowiedniego wyposazenia oraz oszcz^dzaji czas przeznaczany na poszukiwanie i oceni produktow i uslug.
D01:10.12845/bitp.40.4.2015.6
• Producenci dziiki certyfikacji LPCB mogi zwiikszye przychod i sprzedaz swoich produktow. Ponadto certyfikacja udzielona przez stroni trzecii swiadczy o po-dejsciu producenta z nalezyti starannoscii do oceny wyrobow i zmniejsza odpowiedzialnose producenta, ubezpieczycieli i klientow. Wyroby si certyfikowane w oparciu o wytyczne LPS opracowywane i publiko-wane przez LPCB.
Wykaz wyrobow certyfikowanych przez LPCB wy-mieniony jest w Czerwonej Ksigdze BRE i na stronie inter-netowej Redbooklive.com. Publikowane w kazdym roku Czerwone Ksiggi si wykorzystywane na calym swiecie i staly sii de facto katalogiem produktow certyfikowanych i godnych zaufania. Wykaz certyfikacji dostipny online na stronie http://www.redbooklive.com/. Wykaz oraz in-formacje o certyfikacji LPCB si biezico aktualizowane.
LPCB certyfikuje produkty i uslugi po dokonaniu oceny spelnienia przez nie okreslonych wymagan oraz oceny zarzidzania przez przedsiibiorstwo procesami produkcji i kontroli. Po uzyskaniu certyfikacji jej wlasciciel moze stosowae znak LPCB.
Ryc 3. Znak certyfikacji LPCB [15] Fig. 3. LPCB certification mark [15]
Znak LPCB jest znakiem o bardzo duzym znaczeniu i jest rozpoznawany i uznawany na swiecie.
LPCB oferuje rowniez cos, czego nie oferuje zadna inna jednostka certyfikuj^ca w Wielkiej Brytanii - transparen-tnosc. Jest ona realizowana poprzez wydawanie Czerwonej Ksiggi oraz publikowanie wykazu wyrobow na stronie inter-netowej. Czerwona Ksigga jest dost^pna na calym swiecie, zarowno za posrednictwem poczty, poprzez dystrybuj na wystawach, wydarzeniach i misjach handlowych lub za posrednictwem strony internetowej.
7. Podsumowanie i wnioski
Porownuj^c dzialalnosc krajowych i Europejskich jed-nostek oceniaj^cych wyroby, wskazac mozna wiele podo-bienstw, ale takze roznic. Do najwazniejszych podobienstw zaliczyc nalezy:
• stosowanie jako kryteriow oceny norm wyrobu oraz wlasnych wytycznych okreslaj^cych wymagania,
• wykonywanie badan wyrobow w laboratoriach,
• wykonywanie ocen warunkow produkcji wyrobu,
D0I:10.12845/bitp.40.4.2015.6
• wydawanie dokumentow potwierdzaj^cych spelnienie wymagan jak np. certyfikaty, dopuszczenia,
• prowadzenie nadzoru nad wydanymi dokumentami w formie ocen warunkow produkcji.
Dzialania, ktore odrozniaj^ jednostki to m.in.:
• zawartosc wytycznych okreslaj^cych wymagania dla wyrobow,
• obligatoryjnosc posiadania przez producenta certyfikowa-nego systemu zarz^dzania jakosci^ wg normy ISO 9001,
• prowadzenie nadzoru nad wydanymi dokumentami w formie badan probek pobranych z produkcji,
• okres waznosci wydawanych dokumentow,
• forma i zawartosc wykazu wydanych dokumentow,
• polityka znakowania wyrobow, ktore spelniaj^ wymagania - od propagowania i wzmacniania jednego znaku
LPBC, BRE, CNBOP-PIB do kreowania wielu znakow dedykowanych do konkretnej branzy (ITB, PCBC), • podejscie do zagadnienia wyrobow innowacyjnych.
Nie ulega jednak w^tpliwosci, ze pomimo wyzej wymie-nionych roznic i podobienstw, „sciezki" dobrowolnej oceny wyrobow maj^ bardzo istotne znaczenie dla producentow i odbiorcow wyrobow z punktu widzenia wprowadza-nia wyrobow do obrotu i potwierdzania posiadania przez nie odpowiednich wlasciwosci, spelnienia okreslonych wymagan. Dokumenty wydawane w tej formule przez niezalezne podmioty, ktore moze uzyskac producent daj^ uczestnikom rynku wyrobow informacjç o wyrobie, jak rowniez umozliwiaj^ podjçcie decyzji o wyborze i zakupie wyrobu. Dlatego zainteresowanie Ц form^ oceny wyrobow stosowanych w ochronie przeciwpozarowej stale wzrasta.
Literatura
[1] Rozporz^dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 09.03.2011 r. ustanawiaj^ce zharmo-nizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobow budowlanych i uchylaj^ce dyrektywç Rady 89/106/EWG (Dz.U. L 88 z 04.04.2011).
[2] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. z 2004 r. nr 92, poz. 881 z pozn. zm.).
[3] Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpozarowej (Dz.U. z 2009 r. nr 178, poz. 1380 z pozn. zm.).
[4] Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodnosci (Dz.U. 2010 nr 138, poz. 935 z pozn. zm.).
[5] Informator certyfikacji dobrowolnej wyrobow sluz^cych do ochrony przeciwpozarowej; Jednostka Certyfikuj^ca CNBOP-PIB, edycja pierwsza, Jozefow 2014.
[6] Informator o rodzajach i trybie certyfikacji wyrobow budowlanych, Instytut Techniki Budowlanej, ITB, 2014.
[7] Strona internetowa Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpozarowej, www.cnbop.pl, [dostçp 01.10.2014].
[8] Strona internetowa Instytutu Techniki Budowlanej, www. itb.pl, [dostçp 01.10.2014].
[9] Strona internetowa Polskiego Centrum Badan i Certyfikacji http://www.pcbc.gov.pl/pl/wzory-znakow, [dostçp 01.10.2014].
[10] Strona internetowa Vertrauen durch Sicherheit - VdS www. vds.de, [dostçp 13.10.2014].
[11] Strona internetowa Building Research Establishment i Loss Prevention Certification Board www.bre.co.uk, [dostçp 13.10.2014].
[12] Strona Czerwonej Ksiçgi LPCB, www.redbooklive.com, [dostçp 13.10.2014].
[13] Strona internetowa CNBOP-PIB, Opinie techniczne, http:// www.cnbop.pl/ dzialy/da/opinie_techniczne/informacje_ ogolne, [dostçp: 01.10.2014].
[14] Strona internetowa VdS, logo typ, http://vds.de/en/certifica-tions/vds-approved-products-companies-and-experts/ products-for-water-exinguishing-system/?context =PWLA&lang=en&par=210111000, [dostçp 13.10.2014].
[15] Strona internetowa Redbooklive, logotyp, http://www.red-booklive.com/page.jsp?id=292, [dostçp 13.10.2014].
* * *
bryg. dr inz. Jacek Zboina - pelni sluzbç w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwo-wym Instytucie Badawczym na stanowisku Zastçpcy Dyrektora CNBOP-PIB ds. certyfikacji i dopuszczeni. Specjalizuje siç w ochronie przeciwpozarowej, technicznych systemach zabezpieczen przeciwpozarowych oraz ocenie zgodnosci. Absol-went SGSP i SGH. Oficer PSP. W roku 2014 w Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni na Wydziale Dowodzenia i Ope-racji Morskich uzyskal stopien naukowy doktora nauk spolecznych w zakresie nauk o bezpieczenstwie. Rzeczoznawca Komendanta Glownego PSP ds. zabezpieczen przeciwpozarowych.
st. kpt. mgr inz. Grzegorz Mroczko - pelni sluzbç w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - Pan-stwowym Instytucie Badawczym na stanowisku starszego specjalisty w Zakladzie Aprobat Technicznych. Specjalizuje siç w ochronie przeciwpozarowej, technicznych systemach zabezpieczen przeciwpozarowych oraz ocenie wyrobow. Funkcjo-nariusz, oficer Panstwowej Strazy Pozarnej, przedstawiciel Polski w TC 72 Europejskiego Komitetu Technicznego (CEN), czlonek KT 264 i KZ 501 Polskiego Komitetu Normalizacyjnego (PKN).
