CC BY
60
© by Wydawnictwo CNBOP-PIB
Redakcja merytoryczna: mgr inz. Jan Kielin1
Please cite as: BiTP Vol. 33 Issue 1, 2014, pp. 15-20 DQI:10.12845/bitp.33.1.2014.1
GENERAL BRYGADIER FELIKS DELA - WIZJONER I TWORCA OBRONY CYWILNEJ I OCHRONY PRZECIWPOZAROWEJ
Brigadier General Feliks Dela - A Visionary and Creator of Civil and Fire Protection2
Генерал бригадир Феликс Дэла - визионер и образователь гражданской защиты и пожарной охраны
Abstrakt
Gen. brygadier Dela Feliks jest jednym z glownych tworcow przeksztalcen w obszarze ochrony przeciwpozarowej, jakie nast^pily w kraju w zwi^zku ze zmianami ustrojowymi w Polsce w koncu ubieglego wieku. Dotyczy to rozwi^zan organizacyjnych systemu ratowniczego, a w szczegolnosci utworzenia Krajowego Systemu Ratowniczego, a takze sytemu ksztalcenia i doskonalenia zawodowego kadr dla systemu ratowniczego. Podejmowal tez wysilki maj^ce na celu zreformowanie rozwi^zan organizacyjno-prawnych w zakresie obrony cywilnej w kraju. Sluzb^ w ochronie przeciwpozarowej rozpocz^l w roku 1964 wst^puj^c do Szkoly Oficerow Pozarnictwa w Warszawie, po ukonczeniu ktorej zostal skierowany do Szkoly Podoficerow Pozarnictwa w Krakowie. Nast^pnym etapem sluzby Generala Deli byla Komenda Miejska Strazy Pozarnych w Bytomiu gdzie pelnil najpierw funkj zast^pcy, a nast^pnie Komendanta Rejonowego Strazy Pozarnych w Bytomiu. W roku 1984 zostal powolany na stanowisko Komendanta Szkoly Chor^zych Pozarnictwa w Krakowie. 26 lutego 1992 roku zostal powolany przez Premiera Jana Olszewskiego na stanowisko Komendanta Glownego Panstwowej Strazy Pozarnej. Byl wi^c pierwszym funkcjonariuszem Panstwowej Strazy Pozarnej. Z dniem 01.01.1997 r. w zwi^zku z przeniesieniem przez Sejm zadan Obrony Cywilnej Kraju z resortu Obrony Narodowej do resortu Spraw Wewn^trznych i Administracji obj^l stanowisko Szefa Obrony Cywilnej Kraju. Funkj t£ pelnil do konca 1998 roku. W latach 1999 - 2001 przygotowywal wraz zespolem koncepcje modernizacji systemu szkolenia ratownikow OSP. W roku 2001 Minister Spraw Wewn^trznych i Administracji powierzyl Mu stanowisko Dyrektora Departamentu Bezpieczenstwa Powszechnego w MSWiA, ktore pelnil do roku 2002. W roku 2002 obj^l stanowisko Dyrektora Centralnego Muzeum Pozarnictwa w Myslowicach i jednoczesnie zostal powolany na Szefa Zespolu Koncepcyjnego MSWiA, ktorego zadaniem bylo opracowanie projektow ustaw: o Zintegrowanym Systemie Ratowniczym i Bezpieczenstwie obywatelskim, pelni^c jednoczesnie funkj doradcy sekretarza stanu w MSWiA do spraw bezpieczenstwa powszechnego panstwa3.
Abstract
Brigadier general Feliks Dela is one of the main initiators of the transformations in the area of fire protection which took place in the country as the result of political changes in Poland at the end of the last century. The changes concerned organizational solutions in the rescue system, particularly establishment of the National Rescue System, and professional educational and training system of rescue system personnel. Feliks Dela undertook also efforts aimed at reforming organizational and legal solutions in the area of civil defence in the country. His service in firefighting, General Dela started in 1964 with the appointment to the Higher School for Fire Service Officers. After graduation he was directed to the Non-Commissioned Fire Service Officers Academy in Cracow. The following step in his career was the Municipal Fire Department in Bytom, where he performed the function of a Vice-Commandant and then Regional Commandant of Fire Services in Bytom. In 1984 he was appointed Commandant of Firefighting Academy in Cracow. On 26 February 1992 he was appointed by the Prime Minister Jan Olszewski the Chief Commandant of the State Fire Service. This means that he was the first functionary of the State Fire Service. From the date of 01.01.1997 when the Parliament passed the responsibilities related to the national civil protection from the Depatment of National Protection to the Department of Internal Affairs and Administration he got the post of the Chief of the National Civil Defence. He fulfilled this duty till the end of 1998. In 1999-2001 he prepared together with his team the conception for the modernization of OSP rescuers training system. In 2001 the Minister of Internal Affairs and Administration admitted him a position of the Director of the General Safety Department in MSWiA. He fulfilled this duty till 2002.
1 Wspolpraca merytoryczna: Dorota Kramarczyk, Jan Gol^biewski, Krzysztof Kociolek
2 Brigadier general - the highest rank in Polish State Fire Service / Генерал бригадир - самое высокое звание в пожарной службе в Польше
3 S. Mazur, Wlasciwy czlowiek na wtasciwym miejscu, wyd. EDURA 2013.
DOI:10.12845/bitp.33.1.2014.1
In 2002 he was appointed the Director of the Central Museum of Firefighting in Myslowice and at the same time the Chief of Conceptual Team of the Ministry of Internal Affairs and Administration which aimed to design drafts of acts on: Integrated Rescue System and Civil Security. Simultaneously, he served as an advisory of the Secretary of State in the Ministry of Internal Affairs and Administration for the state security issues.
Аннотация
Генерал бригадир Феликс Дэла является одним из главных авторов преобразований в сфере противопожарной охраны, которые происходили в нашей стране в связи с изменением государственного строя Польши в конце прошлого века. Эти преобразования касались организационных решений в структуре спасательной системы, а особенно образования Государственной Спасательной Системы и системы обучения и профессионального совершенствования знаний сотрудников спасательной системы. Генерал бригадир Феликс Дэла cлужбу в пожарной охране начал в 1964 году, поступая в Школу офицеров пожарной охраны в Варшаве. После окончания этой школы был направлен в Школу подготовки подофицеров пожарной охраны в Кракове. Следующим этапом службы Генерала Дэли была Местная комендатура пожарных служб в г. Бытом, где сначала исполнял обязанности заместителя, а потом стал районным комендантом пожарных служб в г. Бытом. В 1984 году был назначен на должность коменданта Школы хорунжих пожарной охраны в Кракове. 26 февраля 1992 года был назначен премьер-министром Яном Ольшевским на должость Главного коменданта Государственной Пожарной Службы. Стал ведь первым сотрудником Государственной Пожарной Службы. С 1 января 1997 года в связи с передачей Сеймом задач Гражданской защиты государства из ведомства национальной обороны в департамент внутренних дел и администрации занимал должность руководителя гражданской защиты государства. Эту должность занимал до конца 1998 года. В 1999-2001 годах подготовил вместе с группой концепции по модернизации системы обучения спасателей OSP. С 2001 по 2002 год, по решению Министра Внутренних Дел и Администрации, исполнял должность Директора Департамента Общей Безопасности. В 2002 году занял должность Директора Генерального музея пожаротушения в г. Мысловице и одновременно был назначен на должность Руководителя концептуальной команды Министерства внутренних дел и администрации, задачей которой была разработка проектов законов: о Интегрированной системе спасения и гражданской безопасности. Одновременно Генерал Дэла занимал должность помощника секретаря стана в MSWiA по делам общей безопасности государства.
Gen. brygadier Feliks Dela urodzil si? 4 pazdzierni-ka 1943 r. w Kalinie Malej, pow. miechowski. W 1948 r. wraz z rodzicami przeniosl si? do miejscowosci Mie-chow-Charsznica, w ktorej wychowywal si? i ucz?szczal do szkoly podstawowej.
Pozarnicz^. karier? zawodow^. rozpocz^l po skoncze-niu Technikum Gorniczego w D^browie Gorniczej i uzy-skaniu tytulu technika eksploatacji zloz w?gla kamienne-go. W 1964 roku podj^l nauk? w Szkole Oficerow Pozarnictwa w Warszawie, ktor^. ukonczyl w roku 1967. Po promocji oficerskiej ppor. poz. Feliks Dela rozpocz^l sluzb? w Szkole Podoficerow Pozarnictwa w Krakowie (gdzie byl juz wczesniej na praktyce zawodowej jako podchor^zy SOP). Lubil prac? dydaktyczn^, korzystal z doswiadczenia pedagogicznego starszych kolegow: plk. poz. Zbigniew Jacorzynski, plk. poz. Zenon Sawic-ki, mjr poz. Henryk Kaliciecki. Duz^. sympati^ obdarzali go sluchacze - byl rowiesnikiem wi?kszosci z nich. Ppor. poz. F. Dela byl wymagaj^cym oraz szanuj^cym slucha-czy oficerem i wykladowc^, dzi?ki czemu cieszyl si? po-wszechnym szacunkiem. Bardzo aktywnie uczestniczyl w zyciu szkoly, wykazuj^c si? wieloma inicjatywami.
W styczniu 1971 r. zostal przeniesiony na stanowisko zast?pcy komendanta miejskiego Strazy Pozarnych w Bytomiu. W tym samym roku uczestniczyl z jed-nostkami ZSP Bytom w dzialaniach ratowniczo-gasni-czych podczas katastroficznego pozaru w Rafinerii Nafty w Czechowicach-Dziedzicach. Za udzial w tej akcji zostal uhonorowany Srebrnym Krzyzem Zaslugi.
W latach 1974-1978 studiowal w Wyzszej Oficerskiej Szkole Pozarnictwa, po ukonczeniu ktorej uzyskal tytul inzyniera pozarnictwa. W roku 1976 zostal powolany na stanowisko Komendanta Rejonowego SP w Bytomiu.
Jego powrot do Krakowa nast^pil po kilkunastu latach - 15 listopada 1984 r., kiedy to zostal powolany na
stanowisko Komendanta Szkoly Chor^zych Pozarnictwa. Szkola ta zostala utworzona na bazie dotychczasowej Szkoly Podoficerow Pozarnictwa w roku 1973. Jako Ko-mendant nie mial latwego zadania - bowiem krakowskiej „chor^zowce” grozila likwidacja. Po analizie sytuacji w SChP przyst^pil do opracowania planu naprawy. Naj-wazniejsza byla rozbudowa i modernizacja przepelnio-nych obiektow szkolnych o stosunkowo niskim, jak na owczesne czasy, standardzie. Nalezy tu nadmienic, ze w drugiej polowie lat 70. ubieglego wieku zostala opra-cowana koncepcja dla nowej, nowoczesnej szkoly wraz ze szczegolow^. struktur^. organizacyjn^. W oparciu
o te dokumenty uzyskano przydzial terenu pod jej budo-w? (dzialka o powierzchni 10 ha). Zostal wykonany pro-jekt budowlany, ale niestety zadanie to nie zostalo podj?te przez owczesne kierownictwo szkoly.
W krotkim czasie Feliks Dela stworzyl koncepcj? roz-budowy SChP w Krakowie na bazie dotychczasowych obiektow. Koncepcja zostala zaakceptowana, a po pozy-skaniu srodkow finansowych ruszyla rozbudowa i moder-nizacja obiektow szkolnych, a takze trzech blokow miesz-kalnych, do ktorych przeniosly si? 42. rodziny mieszkaj^-ce dotychczas w bloku przej?tym przez szkol?.
Dzi?ki zaangazowaniu, pomyslom i operatywnosci komendanta Deli np. w zdobywaniu materialow budow-lanych, w zalozonym terminie przeprowadzono moderni-zacj? pol^czon^. z rozbudow^. Wyposazenie szkoly zapro-jektowano wedlug najnowoczesniejszych w owczesnym czasie standardow.
Komendant Feliks Dela rozpocz^l takze prace zwi^za-ne z unowoczesnieniem programu nauczania, doprowa-dzaj^c do stworzenia „Programu nauczania - policealne studium zawodowe na podbudowie liceum ogolnoksztal-c^cego (technikum), zawod - technik pozarnictwa, spe-
ЛИЦА ПОЖАРНОЙ ОХРАНЫ
cjalnosc - ochrona przeciwpozarowa”, ktory po zatwier-dzeniu zacz. obowi.zywac od 1987 roku.
Lata osiemdziesi.te to takze okres otwierania si? Szkoly Chor.zych Pozarnictwa na swiat - w tym czasie w szkole goscilo wiele delegacji zagranicznych, mi?dzy innymi z Niemiec, Czechoslowacji, Jugoslawii, Zwi.z-ku Radzieckiego. Zacz?to takze przygotowywac podwa-liny stalej wspolpracy i wymiany praktykantow z innymi szkolami pozarniczymi z zagranicy.
W okresie tym w krakowskiej Szkole Chor.zych Pozarnictwa zainicjowano konkurs pod haslem „Kadet wszechstronny”, ktorego celem bylo podniesienie pozio-mu wiedzy ogolnej oraz edukacja humanistyczno-histo-ryczna kadetow. To takze okres wspolorganizacji Osrod-kow Metodycznych - pierwsze spotkanie pozarniczej ka-dry dydaktycznej mialo miejsce w Krakowie w roku 1988.
W roku 1986 plk. Feliks Dela, w porozumieniu z Ko-mendantem Wojewodzkim Strazy Pozarnych w Krakowie - plk. poz. Mieczyslawem Feliksem, wcielil w struktu-r? organizacyjn. szkoly zlokalizowany w budynku szkoly III Oddzial ZSP. Bylo to bardzo nowatorskie rozwi.zanie, precedensowe w skali kraju. Bardzo szybko okazalo si?, ze etatowa kadra szkoly, przy wsparciu kadetow, dobrze radzila sobie z nowymi zadaniami, mimo obaw spole-czenstwa i sceptykow. Byla to wowczas jedyna w Polsce szkola, ktorej kadeci brali udzial w akcjach gasniczych, zyskuj.c przy tym doswiadczenie oraz podnosz.c swo-je kwalifikacje zawodowe. Rozwi^zanie to zostalo potem wdrozone we wszystkich szkolach PSP po roku 1992 r.
Praktyczne podejscie komendanta Deli do zawodu technika pozarnictwa przelozylo si? takze na jego wizj? zapewnienia sluchaczom mozliwosci odbywania cwi-czen poligonowych. To dzi?ki staraniom plk. poz. Fe-liksa Deli SChP pozyskala obiekty po bylej Spoldzielni Kolek Rolniczych w miejscowosci Koscielec kolo Pro-szowic, gdzie w roku 1989 odbylo si? pierwsze szkole-nie unitarne - dwumiesi?czne szkolenie rownowazne ze szkoleniem podstawowym strazaka ratownika. Obecnie znajduje si? tam nowoczesny poligon pozarniczy z wypo-sazeniem spelniaj.cym wymagania podstawy programo-wej w zawodzie technik pozarnictwa oraz baza hotelowa dla uczestnikow szkolen.
Nowoczesny sprz?t ratowniczo-gasniczy b?d.cy na wyposazeniu SChP, najnowoczesniejsze srodki dydak-tyczne i wyposazenie oraz bardzo dobre warunki loka-lowe spowodowaly, ze zgodnie z zamierzeniami komen-danta Feliksa Deli krakowska SChP stala si? wzorcow. placowk. w Polsce.
Koniec lat osiemdziesi.tych XX wieku byl okresem intensywnych dyskusji nad koncepcjami funkcjonowa-nia jednostek zawodowych strazy pozarnych i calego systemu ochrony przeciwpozarowej w Polsce. Wynikalo to z zachodz.cych w kraju zmian ustrojowych.
Rok 1991 zaowocowal aktami prawnymi przygoto-wanymi przez srodowisko wroclawskie, maj.cymi funda-mentalne znaczenie dla przyszlego ksztaltu ochrony przeciwpozarowej i sluzby pozarniczej w kraju. Dnia 24 sierp-nia tamtego roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwa-lil dwie ustawy: o ochronie przeciwpozarowej i o Panstwowej Strazy Pozarnej.
D01:10.12845/bitp.33.1.2014.1
Ustawy pozarnicze, uchwalone 24 sierpnia і99і r., weszly w zycie z dniem і stycznia 1992 r., wprowadza-j.c calkowicie nowe regulacje zarowno w zakresie zasad ochrony przeciwpozarowej, jak i sluzby funkcjonariu-szy pozarnictwa. Juz przed ich uchwaleniem zespol, kto-ry pracowal pod przewodnictwem owczesnego pulkowni-ka pozarnictwa Feliksa Deli, przygotowywal merytorycz-n. baz? do pozniejszych aktow wykonawczych do obu ustaw. Opracowanie wszystkich przepisow na nowo sta-nowilo nie lada wyzwanie. Wyzwaniem byly takze spo-tkania z funkcjonariuszami pozarnictwa z zakladowych strazy pozarnych, ktorych sytuacja prawna na gruncie no-wej ustawy o Panstwowej Strazy Pozarnej byla dosc nie-jasna. Przed osobami bior.cymi udzial we wdrazaniu no-wych rozwi^zan stan?lo wiele zadan, w tym kilka naj-istotniejszych, wynikaj.cych z dyrektyw ustawodawcy. Komendant Glowny Panstwowej Strazy Pozarnej zostal zobowi.zany do zorganizowania nowej formacji w ci.gu szesciu miesi?cy od wejscia w zycie ustawy o PSP. Jedno-czesnie zostal zobowi^zany do zorganizowania, nie poz-niej niz w ci.gu 3 lat od tej daty, krajowego systemu ra-towniczo-gasniczego, czyli calkowicie nowej, nieznanej wczesniej „funkcjonalnosci” panstwa.
Tuz po wejsciu w zycie ustaw pozarniczych nalezalo ustalic struktur? kadrow. PSP oraz okreslic zasady prze-ksztalcen w strazach zakladowych. Wszystkie te dzialania wymagaly wydania aktow wykonawczych do ustaw po-zarniczych, by z dniem і lipca 1992 r. PSP mogla zacz.c funkcjonowac. Obie ustawy zawieraly w sumie okolo 70 upowaznien, ktore nalezalo pilnie wykonac. Wi?kszosc z nich zostalo uj?tych w nowatorskiej ustawie o PSP.
W tej sytuacji nowy Komendant Glowny PSP Feliks Dela, powolany z dniem 26 lutego 1992 r., musial sta-wic czola ogromowi pracy organizacyjnej i legislacyj-nej. Pierwsze cztery miesi.ce sluzby na stanowisku Komendanta Glownego byly dla niego i jego najblizszych wspolpracownikow najtrudniejsze, a jednoczesnie decy-duj.ce dla konstytuuj.cej si? zgodnie z przyj?tymi usta-wami formacji. Tym trudniejsze, ze w pierwszych dniach czerwca 1992 roku nast^pila nagla zmiana rz.du i tym samym zmiana kierownictwa Resortu Spraw Wewn?trz-nych. Przez dluzszy czas nie bylo osoby piastuj.cej funk-cj? wiceministra nadzoruj.cego sluzb?. Istniala pilna po-trzeba przygotowania i powolania niezb?dnych kadr kie-rowniczych PSP - dotyczylo to ok. 500 stanowisk - ko-mendanci wojewodzcy i ich zast?pcy, komendanci szkol i ich zast?pcy oraz komendanci rejonowi.
W pierwszym okresie funkcjonowania PSP boryka-no si? z przeplywem srodkow finansowych, ktore zgodnie z korekt. budzetu panstwa dokonan. przez Sejm RP zo-staly z dniem 1 lipca przeniesione z budzetow wojewodz-kich do budzetu Ministerstwa Spraw Wewn?trznych na finansowanie PSP. Proces ten przebiegal bardzo opornie i w efekcie nie wszystkie planowane srodki trafily do dys-pozycji komendanta glownego PSP. Spowodowalo to istotne trudnosci w funkcjonowaniu nowo powstaj.cej sluzby. Sprawne zarz.dzanie przez komendanta skrom-nym w tym okresie budzetem umozliwilo uruchomienie i funkcjonowanie wszystkich jednostek organizacyjnych nowej w resorcie MSW sluzby.
Trudno sobie wyobrazic przy dzisiejszej technice, jak mozolne bylo terminowe przygotowanie tak wielu pro-jektow aktow normatywnych w stosunkowo krotkim czasie. Najwi?kszym problemem bylo pol.czenie idei z ra-cjonalizmem, czyli wypracowanie koncepcji, ktora b?-dzie zarazem odpowiadac zamierzeniom ustaw pozar-niczych i nadawac si? do praktycznej realizacji, to pra-ca nad zorganizowaniem PSP i zaprojektowaniem aktow wykonawczych napotykala na trudnosci bardziej przy-ziemne. Mimo wielu trudnosci, niedostatku kadry, dzia-lania pod presj. czasu czy klopotow technicznych, dzi?ki wspolpracy wszystkich zaangazowanych osob oraz nie-ustannemu wsparciu ze strony komendanta Deli, ustawy udalo si? wdrozyc na czas. Panstwowa Straz Pozarna za-cz?la funkcjonowac w pelnym zakresie od і lipca 1992 r.
Jednak przez dluzszy okres po powstaniu tej forma-cji i nadaniu jej ladu organizacyjnego komendant glowny musial rozwi.zywac problemy zwi.zane z wprowadzo-nymi regulacjami. Trzeba pami?tac, ze wszystkie opisy-wane wydarzenia mialy miejsce w okresie przyspieszo-nej transformacji ustrojowej Polski. Scieraly si? rozne ra-cje polityczne, rozne zapatrywania i rozne pomysly. W sa-mej Panstwowej Strazy Pozarnej mozna bylo zidentyfiko-wac roznorodne grupy zapatrywan na to, jaka ma byc jej przyszlosc i czy krajowy system ratowniczo-gasniczy ma obejmowac ratownictwo drogowe i medyczne. General Dela wielokrotnie negocjowal i uzasadnial swoj. wizj? zmian, ktora w owczesnych realiach byla bardzo nowa-torska. Obecnie zadania wykonywane przez PSP wyda-j. si? dosc naturalne. Jednak wowczas opor przed ich po-szerzaniem w stosunku do tradycyjnych, sprzed reformy, byl spory. Wiele trudu wymagalo przekonanie do zmian zwlaszcza zwi.zkow zawodowych, kiedy cz?sc wspol-tworcow ustaw pozarniczych wycofala si? z dotychcza-sowej aktywnosci. Ponadto obawy politykow wzbudzala kwestia sfinansowania tego przedsi?wzi?cia. W tej sytu-acji nalezalo przekonac rz.d, ze planowane zmiany doty-cz. calego kraju. Dzi?ki zaangazowaniu i nieust?pliwosci generala Deli udalo si? wypracowac docelowy model kra-jowego systemu ratowniczo-gasniczego i wdrozyc w ter-minie zakladanym przez ustawodawc?, czego poklosiem jest obecny ksztalt PSP.
Kwesti., ktora stanowila duzy problem organizacyjny dla sluzb PSP, byl status prawny funkcjonariuszy zakla-dowych strazy pozarnych, ktorzy nie zostali przyj?ci do Panstwowej Strazy. Komendant Dela dolozyl wszelkich staran, aby zostali oni obj?ci systemem emerytalnym na tych samych zasadach, co funkcjonariusze Policji.
Zespol pod przewodnictwem Feliksa Deli przyj.l za-lozenie, ze w strukturach Panstwowej Strazy Pozarnej podstawow. rol? b?d. odgrywac jednostki ratowniczo-gasnicze. Siec tych jednostek, ktore mogly w okreslo-nym czasie skutecznie reagowac na zaistniale zagrozenia, wymagala nowelizacji. Rownie duzo uwagi poswi?cono wyposazeniu ich w sprz?t odpowiedniej jakosci i przy-gotowaniu zalog do jego obslugi. Aby etatowo wzmoc-nic te jednostki, uszczuplone zostaly etaty w komendach Panstwowej Strazy Pozarnej na wszystkich szczeblach. Wi?kszosc kadry oficerskiej i aspirantow przesuni?to do jednostek ratowniczo-gasniczych. Zespol zaproponowal
DGI:10.12845/bitp.33.1.2014.1
utworzenie komend wojewodzkich Panstwowej Strazy Pozarnej na fundamencie funkcjonuj.cych obszarow ope-racyjnych. Bylo ich 14. Zatrudnialy od 70 do 90 straza-kow. Koncepcja ta nie uzyskala jednak akceptacji polity-kow i w konsekwencji powstalo 49 komend wojewodz-kich zgodnie z podzialem administracyjnym kraju.
Do systemu ratowniczego wl.czono 26 zakladowych zawodowych strazy pozarnych, maj.cych siedzib? zakla-dach, w ktorych istnialo szczegolnie duze ryzyko pozaru. Zespol opracowal takze organizacj? wewn?trzn. i zada-nia komend wojewodzkich oraz rejonowych Panstwowej Strazy Pozarnej, organizacj? ksztalcenia i doskonalenia zawodowego, wymagania zdrowotne i psychofizyczne dotycz.ce strazakow PSP, organizacj? krajowego syste-mu ratowniczo-gasniczego, normatywy wyposazenia jednostek ratowniczo-gasniczych. Sprecyzowane zostaly de-finicje jednostki ratowniczo-gasniczej, poj?cie sekcji, za-st?pu itd.
General, wdrazaj.c przygotowan. wczesniej koncep-cj? utworzenia Panstwowej Strazy Pozarnej, napotykal na wiele trudnosci. Jedn. z powazniejszych bylo stanowisko profesora Kuleszy, ktory przygotowywal zalozenia refor-my administracji w kraju i ktory zdecydowanie opowia-dal si? za tym, ze straz pozarna powinna funkcjonowac w ramach struktur samorz.dowych (tak jak to bylo i jest obecnie w innych krajach europejskich). Komisja Kule-szy byla przeciwna tworzeniu Panstwowej Strazy Pozar-nej jako scentralizowanej struktrny. Dzi?ki merytorycz-nej dyskusji w ramach komisji na posiedzeniu w Krako-wie profesora Kulesz? udalo si? przekonac do koncepcji utworzenia takiej sluzby na okres transformacji ustrojo-wych, pod warunkiem okreslenia dokladnego momentu, po ktorym miala ona przejsc do administracji samorz.-dowej. Istotnym argumentem wykorzystanym w tej dyskusji przez przedstawiciela PSP byly doswiadczenia z ak-cji gasniczej podczas pozaru lasow w Kuzni Raciborskiej.
Stoj.cy na czele PSP Dela z jednej strony musial sta-wiac czola przeciwnikom nowej formacji, z drugiej zas wyzwaniom natury ratowniczej. Sily ratownicze nowo powstalej PSP bardzo szybko zostaly wystawione na po-wazn. prob? w trakcie udzialu w wielkich i skompli-kowanych akcjach ratowniczo-gasniczych, takich jak m.in. pozar lasow w Kuzni Raciborskiej (1992), wybuch gazu w budynku mieszkalnym w Gdansku (1994), czy tez dzialania ratownicze podczas powodzi „tysi.clecia” w Polsce (1997).
Prace nad zorganizowaniem KSRG pod nadzorem ko-mendanta Deli mialy na celu zwi?kszenie spolecznego poczucia bezpieczenstwa. Przyj.l on podstawow. zasa-d?, ze kazdy sygnal o zagrozeniu, bez wzgl?du na rodzaj niebezpieczenstwa, uruchamia system, ktory je zlikwidu-je. Jednak zla sytuacja finansowa zmusila Feliksa Del? do ponownej weryfikacji planow utworzenia systemu ratow-niczo-gasniczego. Na szcz?scie w srodowiskach decyzyj-nych zwyci?zyla koncepcja umozliwiaj.ca kontynuowa-nie prac nad utworzeniem tej struktury i rozszerzaniem zasi?gu jej dzialalnosci w miar? pozyskiwania funduszy.
Straz pozarna bardzo szybko zdobyla spoleczne uzna-nie jako najbardziej profesjonalna sluzba w kraju, goto-wa niesc pomoc w kazdej sytuacji zagrozenia ludzkiego
ЛИЦА ПОЖАРНОЙ ОХРАНЫ
zycia, zdrowia, mienia i srodowiska naturalnego. Zaslug. Feliksa Deli stalo si? unowoczesnienie technicznego wy-posazenia strazy pozarnych, odmlodzenie kadry i wzrost poziomu jej wyksztalcenia. Nast^pila rowniez znacz.ca przemiana w swiadomosci strazakow i spoleczenstwa. Na duz. skal? rozpocz?to modernizacj? i budow? ponad 200 nowoczesnych straznic. Stworzono ponadto struktu-ry grup szybkiego reagowania i tych odpowiedzialnych za wspolprac? mi?dzynarodow.. W 1995 r. wprowadzil sku-tecznie w zycie Krajowy System Ratowniczo-Gasniczy.
General byl pomyslodawc. utworzenia w sejmie ze-spolu poslow strazakow. Zespol taki zostal utworzony i funkcjonuje aktywnie do dzisiaj.
W 1994 r. Feliks Dela podj. ryzykown. decyzj?
o przej?ciu terenu i koszar po likwidowanej jednostce wojskowej w Cz?stochowie i powolaniu na tej bazie Cen-tralnej Szkoly PSP. Tym trudniejsz. ze sytuacja ekono-miczna PSP nadal nie byla stabilna. Jednak z perspekty-wy lat mozna jednoznacznie stwierdzic, ze miala ona stra-tegiczne znaczenia dla struktur PSP.
Do trudnych decyzji, ktore podj.l, trzeba tez z cal. pewnosci. zaliczyc powolanie najlepszych jednostek ochotniczych strazy pozarnych do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gasniczego. Liczne byly glosy, ze powstanie Panstwowej Strazy Pozarnej i przej?cie przez ni. nowych, trudnych i niebezpiecznych zadan znacznie umniejszy funkcj? ratownicz. jednostek OSP i ze ich rola zostanie ograniczona do gaszenia wiejskich pozarow.
Z dniem 31.12.1997 gen. Dela zostal odwolany ze sta-nowiska komendanta glownego PSP i z dniem 01.01.1998 r. powolany przez premiera na stanowisko szefa Obrony Cywilnej Kraju. Zadania Obrony Cywilnej Kraju przej. resort spraw wewn?trznych.
Jako szef Obrony Cywilnej Kraju w latach 1997-1998, gen. brygadier Feliks Dela zapocz.tkowal wdrazanie no-woczesnego systemu bezpieczenstwa cywilnego panstwa. Ten rozdzial z zycia Feliksa Deli, aczkolwiek przywoly-wany w licznych opracowaniach i wspomnieniach, jest malo znany i wypaczany pod wplywem dalekich niekiedy od rzeczywistosci interpretacji zachodz.cych wowczas zdarzen oraz pod k.tem dodania splendoru wspominaj.-cym te czasy. Sam zainteresowany ten okres traktuje tez powierzchownie, jako jeden z malo znacz.cych w jego zyciu, co wymaga jednak skorygowania, a nawet dogl?b-nego opracowania naukowego, dopoki zachowaly si? ma-terialy w archiwach.
Rok 1997 byl przelomowy dla Deli i wielu przedsi?-wzi?c z obszaru bezpieczenstwa. We wspomnieniach Feliks Dela zwraca uwag? na fakt, ze wraz z zaproszeniem Polski do programu „Partnerstwo dla Pokoju” (PdP) i pod wplywem rozszerzania NATO, zacz?lo do nas naplywac nowe slownictwo, ktore wiele osob usilowalo zastoso-wac, nie rezygnuj.c przy tym z calej siatki paradygma-tow wschodnich4, militarnej retoryki i odziedziczonych
4 Typowy przyklad to „cywilne planowanie kryzysowe”, ktore tlumaczono w tym okresie jako „planowanie obrony cywilnej” (takiego zwrotu uzywano jeszcze przez wiele lat - rowniez w In-dywidualnym Planie Partnerstwa). Innym przykladem moze byc „zarz.dzanie kryzysowe”, ktore stosowano wymiennie jako: za-rz.dzanie w sytuacji nadzwyczajnej, zarz.dzanie w sytuacji kry-zysowej, zarz.dzanie w sytuacji kl?ski zywiolowej itd. W koncu
D0I:10.12845/bitp.33.1.2014.1
nawykow. Sytuacja wymagala podj?cia wysilku porz.d-kuj.cego obszar terminologiczny z obszaru bezpieczenstwa - z pozycji szefa OCK koordynacji zadania podj.l si? Feliks Dela.
Juz w kwietniu przeprowadzono zaj?cia dla kadry kie-rowniczej na temat rozwi^zan w obszarze ochrony ludnosci w panstwach zachodnich. Na pocz.tku maja zostala powolana sekcja PC (planowania cywilnego) z zadaniem sledzenia rozwi^zan w zakresie ochrony cywilnej w panstwach czlonkowskich NATO i Unii Europejskiej. Nato-miast 26 maja Dela na posiedzeniu zespolu negocjacyjne-go wymiaru sprawiedliwosci i spraw wewn?trznych za-prezentowal material przygotowany przez sekcj? PC pt. Problemy ochrony ludnosci w obszarze IIIfilar, ktory za-wieral tresci ochrony ludnosci z uwzgl?dnieniem rozwi-jaj.cego si? juz wtedy w Europie zarz.dzania kryzyso-wego. Z dzisiejszego punktu widzenia material zawie-ral wiele uproszczen, ale to wlasnie on stal si? natchnie-niem dla wielu „znawcow przedmiotu” i w wielu opraco-waniach pojawily si? tak zwane cztery fazy, przy czym blizsza analiza tresci pozwala wyjsc z tez., ze nie wszy-scy autorzy wiedzieli, o co chodzi. Nie da si? bowiem za-mkn.c faz zapobiegania, przygotowania i odbudowy do tzw. kierowania bezpieczenstwem, do reagowania. „Za-rz.dzanie w sytuacji kl?ski zywiolowej” (samo sformu-lowanie jest karkolomne) dotyczy tylko reagowania. Pre-zentacja zyskala uznanie odbiorcow i podj?to decyzj?
0 kontynuacji prac nad tematem, ktore zostaly przerwane najpierw przez powodz, a pozniej przez zmian? orientacji politycznej wladz w kraju po jesiennych wyborach.
Podczas powodzi zebrano powazny bagaz doswiad-czen zarowno w zakresie koordynacji prowadzonych dzialan, jak i koordynacji pomocy zarowno krajowej, jak
1 zagranicznej. W tym czasie po raz pierwszy podj?to temat funkcji kryzysowych, ktorych liczb? wtedy okreslono na dwadziescia osiem (sekcja PC)5. Pozniej w wielu opra-cowaniach odnoszono si? do tych funkcji, ale do dzisiaj ten problem nie zostal rozwi.zany.
W 1997 r. Urz.d Szefa OCK uczestniczyl w formulo-waniu Indywidualnego Planu Partnerstwa w zakresie „cy-wilnym”, ale slownictwo i tak zostalo zmienione przez glownych autorow. Sam gen. Dela byl w tym czasie jed-nym z dwoch czlonkow delegowanych z Polski do pracy w natowskiej Grupie Ad Hoc ds. Interoperacyjnosci. Gru-pa ta zajmowala si? okresleniem obszaru celow interope-racyjnosci dla cywili, a w wyniku analiz wykazala, ze na okolo 40 celow cywilne planowanie kryzysowe moze za-pewnic realizacj? 10.
Niezaleznie od optyki widzenia spraw cywilnych w zakresie przyst.pienia do NATO i UE przez czynniki wojskowe, pracownicy USOCK brali udzial w licznych formach szkolenia w zakresie cywilnego planowania kry-zysowego (CEP) w ramach programu Partnerstwo dla Po-koju.
zarz.dzanie kryzysowe w ustawie okreslono jako „element kierowania bezpieczenstwem”, co ostatecznie zablokowalo rozwoj tej aktywnosci w Polsce.
5 Na przyklad w tym czasie w Szwecji liczba funkcji wynosila 18, w Kanadzie - 22, w Stanach Zjednoczonych 12 (po atakach na WTC t? liczb? okreslono na poziomie 15).
Pierwsze spotkanie w formule NATO + 3 odbylo si? w dniach 23 i 24 lutego 1998 r. w Budapeszcie. Polskiej delegacji przewodniczyl Feliks Dela. NATO reprezento-wali dyrektor generalny DCEP - dr Francesco Palmeri
i Susan Pond. W trakcie spotkania zostalo wyjasnionych wiele kwestii z zakresu cywilnego planowania kryzyso-wego, gotowosci cywilnej i zarz.dzania kryzysowego -strony zobowi.zaly si? wowczas do przygotowania wla-snych koncepcji dotycz.cych tych obszarow. Z koncem roku 1998 zostal odwolany ze stanowiska Szefa Obrony Cywilnej.
Po odwolaniu z stanowiska Szefa OCK rozpocz. prace nad koncepcj. wspolczesnego systemu szkolenia ochotniczych strazy pozarnych i nowoczesnej spolecznej formacji ratowniczej. Opracowany pod jego przewodnic-twem program „Feniks 2020” zyskal aprobat? Prezydium Zarz.du Glownego ZOSP RP, ktorego jest czlonkiem. Przygotowal Narodowy Program Bezpieczenstwa Cywil-nego, nadaj.c wysok. rang? spolecznym formacjom ra-towniczym, w ktorych upatrywal fundament systemu bezpieczenstwa cywilnego panstwa.
W 2001 r. minister spraw wewn?trznych i administracji powierzyl Feliksowi Deli stanowisko dyrektora De-partamentu Bezpieczenstwa Powszechnego MSWiA. Re-prezentuj.c rz.d przed komisjami sejmowymi, Dela przy-czynil si? do wprowadzenia w zycie ustawy o stanie kl?-ski zywiolowej, ktora stworzyla prawne podwaliny no-woczesnego systemu zarz.dzania kryzysowego w Polsce. Byl inicjatorem i autorem wielu wykonawczych aktow prawnych do ustaw w zakresie prawa kryzysowego i ra-townictwa.
DGI:10.12845/bitp.33.1.2014.1
W lipcu 2002 r. zostal dyrektorem Centralnego Mu-zeum Pozarnictwa w Myslowicach i szefem zespolu kon-cepcyjnego MSWiA do opracowania projektow ustaw:
0 Zintegrowanym Systemie Ratowniczym i Bezpieczen-stwie obywatelskim, pelni.c jednoczesnie funkcj? dorad-cy sekretarza stanu w MSWiA do spraw bezpieczenstwa powszechnego panstwa.
Zaprezentowano tu tylko nieliczne przedsi?wzi?cia realizowane przez gen. Feliksa Del? w zakresie gotowo-sci cywilnej i przez to prowadz.ce do podwyzszania stan-dardow bezpieczenstwa.
Gen. brygadier Feliks Dela zapisal si? na kartach hi-storii pozarnictwa jako glowny architekt gruntownych przemian w systemie ochrony przeciwpozarowej nasze-go kraju, tworca nowoczesnej sluzby ratowniczej Pan-stwowej Strazy Pozarnej oraz autor krajowego systemu ratowniczo-gasniczego. Wieloletnia sluzba pozarnicza na rzecz bezpieczenstwa naszego kraju zostala doceniona
1 nagrodzona licznymi medalami oraz odznaczeniami kra-jowymi i mi?dzynarodowymi, w tym m.in.: Krzyzem Ko-mandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Zlotym Krzyzem Zaslugi, Honorowym Medalem im. Jozefa Tuliszkow-skiego, Zlotym Znakiem Zwi.zku OSP RP, zlot. odznak. „Zasluzony dla Ochrony Przeciwpozarowej” oraz medalem honorowym im. Boleslawa Chomicza.
Feliks Dela w listopadzie 1992 r. zostal awansowa-ny do stopnia nadbrygadiera, a w 1997 r. - generala bry-gadiera.
