CC BY
3CENTRAL ASIAN JOURNAL OF MULTIDISCIPLINARY RESEARCH AND MANAGEMENT STUDIES
BOSHLANG'ICH TA'LIMDA IJODKORLIKNI RIVOJLANTIRISH
Ergasheva Husniya Mirzoxid qizi Shahrisabz davlat pedagogika instituti Boshlang'ich ta'lim 1-
bosqich magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.14882528
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received:11th February 2025 Accepted:12th February 2025 Published: 17th February 2025 KEYWORDS boshlang'ich t'lim, ijodkorlik,
ta'lim jarayoni, innovatsion usullar,
shaxsiy rivojlanish, mustaqil fikrlash,
muammolarni hal qilish, o'yin
elementlari, amaliy mashqlar, guruhli
faoliyat
Boshlang'ich ta'limda ijodkorlikni rivojlantirish bolalarning intellektual va ijodiy salohiyatini shakllantirishda muhim rol o'ynaydi. Bu jarayon nafaqat o'quvchilarning bilim olishiga, balki ularning shaxsiy rivojlanishiga, mustaqil fikrlash va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini o'zlashtirishlariga ham yordam beradi. Maqolada boshlang'ich sinf o'quvchilarining ijodkorligini rivojlantirish uchun ta'lim jarayonida foydalanilishi mumkin bo'lgan innovatsion usullar, o'yin elementlari, amaliy mashqlar va guruhli faoliyatlar haqida so'z yuritiladi
Boshlang'ich ta'lim bosqichida bolalarning ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirish o'quv jarayonining eng muhim yo'nalishlaridan biridir. O'quvchilarni yangi bilimlar bilan tanishtirish bilan birga, ularda ijodiy fikrlash hamda mustaqil qaror qabul qilish ko'nikmalarini shakllantirish ta'lim tizimining ustuvor maqsadlaridan hisoblanadi. Bolalarning ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirish, ularning dunyoqarashini kengaytirish, o'z fikrini ifoda etish imkoniyatlarini oshirish va muammolarni hal qilishda yangi yondashuvlarni topishga o'rgatish, kelajakdagi muvaffaqiyatli o'sishlari uchun muhim omillardir.Ijodkorlikni rivojlantirishning boshlang'ich bosqichidagi ahamiyati shundaki, bu davrda bolalar o'z shaxsiyatini shakllantirib, atrofdagi dunyoni yangi va o'ziga xos tarzda tushunishga intiladi. Shuning uchun, o'qituvchilar va pedagoglar, ta'lim jarayonini bolalarning ijodiy faoliyatini rag'batlantiruvchi tarzda tashkil etishlari lozim. O'quvchilarning ijodiy salohiyatini yuzaga chiqarishda innovatsion ta'lim metodlari, amaliy mashqlar, o'yin elementlari va guruhli faoliyatlar muhim ahamiyatga ega.
Boshlang'ich ta'limda ijodkorlikni rivojlantirishga oid adabiyotlar tahlili o'quv jarayonida ijodiy fikrlash va bolalarning shaxsiy salohiyatini ochishning turli usullarini o'rganishga imkon beradi. Bu boradagi ilmiy izlanishlar pedagogik metodikalar, psixologik yondashuvlar va ta'lim jarayonida ishlatiladigan innovatsion usullarni o'rganishni o'z ichiga oladi. Vygotskiy - "Pedagogik psixologiya" asarida ijodkorlik va bolalar o'rtasidagi ijtimoiy muloqotning ahamiyatini ta'kidlaydi. U o'zining "yaqin rivojlanish zonasini" tushuntirib, o'qituvchining yordamida bolalar o'z salohiyatlarini yanada rivojlantirishlari mumkinligini ko'rsatadi. Vygotskiy fikriga ko'ra, bolalarning ijodkorligini rivojlantirishda o'qituvchining rahbarlik roli juda katta. Hamda Gardner - "Ko'p intellektual nazariya" asarida ijodkorlikning
Volume 2, Issue 2, February 2025
Page 118
turli turlari, jumladan, vizual, musiqiy va lingvistik intellektlar haqida so'z yuritadi. Uning ta'kidlashicha, har bir bola o'ziga xos ijodiy qobiliyatga ega bo'lib, bu qobiliyatlarni rivojlantirish uchun turli xil pedagogik yondashuvlar va vositalar kerak. Shuningdek, Piaget -"Intellektual rivojlanishning bosqichlari" asarida bolalarning kognitiv rivojlanish bosqichlarini o'rganadi va ijodkorlikning dastlabki shakllari bolalarning aqliy jarayonlarining bir qismi ekanligini ta'kidlaydi. Piagetga ko'ra, bolalar tasavvurlarini mustahkamlash uchun o'z tajribalaridan foydalanishlari zarur. Shuningdek, ijodkorlikni rivojlantirishda o'quvchilarni yangi vaziyatlarga qarshi o'rgatish muhimdir.
Boshlang'ich ta'limda ijodkorlikni rivojlantirish mavzusidagi tadqiqot metodologiyasi, ilmiy izlanishlar va amaliy tajribalar orqali bolalar ijodiy salohiyatini qanday rivojlantirish mumkinligini aniqlashga qaratilgan. Tadqiqot jarayonida ishlatiladigan metodlar va yondashuvlar o'quvchilarning ijodiy faoliyatlarini kuzatish, tahlil qilish va baholash uchun eng samarali usullarni tanlashni o'z ichiga oladi. Quyida bu tadqiqotda qo'llaniladigan asosiy metodologik yondashuvlar keltiriladi.
Eksperimental metod:Tadqiqotda eksperimental metod qo'llanilib, o'quvchilarning ijodiy salohiyatini rivojlantirishga qaratilgan maxsus darslar va mashqlar tashkil etiladi. Eksperimentda turli ta'lim usullaridan foydalaniladi (masalan, guruhli ishlar, o'yinlar, ijodiy vazifalar) va ularning samaradorligi o'rganiladi. Bu metod o'quvchilarning ijodiy faoliyatini kuchaytirishga qaratilgan faoliyatlarni sinovdan o'tkazishga imkon beradi.
Kuzatish metodi:O'quvchilarning ijodiy faoliyatlarini va o'qituvchilarning yondashuvlarini kuzatish, tadqiqotning muhim qismlaridan biridir. Tadqiqotchi o'quvchilarni dars jarayonida kuzatib, ularning ijodiy fikrlash, tasavvur qilish va amaliyotda ijodiy yondashuvlarni qo'llash ko'nikmalarini o'rganadi. Kuzatish metodidan foydalanish, o'quvchilarning qiziqish darajasini, yaratuvchanliklarini va o'qituvchi bilan o'zaro aloqalarini tahlil qilish imkonini beradi.
Boshlang'ich ta'limda ijodkorlikni rivojlantirishga qaratilgan yondashuvlarning samaradorligini ko'rsatadi. O'quvchilarning ijodiy salohiyatini oshirishda qo'llanilgan turli metodlar, mashqlar, guruhli faoliyatlar va o'yinlar o'quvchilarning shaxsiy rivojlanishiga ijobiy ta'sir ko'rsatganini tasdiqladi.Tadqiqot davomida amalga oshirilgan eksperiment, kuzatish va so'rovnoma natijalariga ko'ra, boshlang'ich ta'limda ijodkorlikni rivojlantirish uchun qo'llanilgan turli metodlar o'quvchilarning ijodiy fikrlash qobiliyatini yaxshiladi. O'quvchilar yangi g'oyalar yaratish, masalalarni turli yo'llar bilan hal qilish, amaliy mashqlarda o'z ijodlarini namoyish etishda yanada faol bo'ldilar. Ijodiy faoliyatga rag'batlantirish bolalarda mustaqil fikrlash va qaror qabul qilish ko'nikmalarini rivojlantirdi
Tadqiqotning umumiy xulosasi shuni ko'rsatadiki, boshlang'ich ta'limda ijodkorlikni rivojlantirish uchun qo'llanilayotgan pedagogik yondashuvlar va metodlar o'quvchilarning ijodiy salohiyatini yaxshilashda samarali bo'ladi. Tadqiqotda ko'rsatilgan metodlar, masalan, guruhli ishlar, ijodiy mashqlar, o'yinlar va interaktiv yondashuvlar o'quvchilarda yangi g'oyalar yaratish, mustaqil fikrlash va kreativlikni rivojlantirishda katta ahamiyatga ega bo'lganini tasdiqladi.
Ijodiy faoliyatlarni o'tkazish o'quvchilarning nafaqat bilimlarini kengaytiradi, balki ularni o'z fikrlarini erkin ifoda etishga, yangi g'oyalar ishlab chiqishga va muammolarni turli usullar bilan hal qilishga undaydi. O'quvchilarning motivatsiyasi oshadi va ularning o'zaro hamkorlikda ishlash ko'nikmalari rivojlanadi, bu esa ularning shaxsiy va akademik o'sishlariga ta'sir qiladi.
Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, ijodkorlikni rivojlantirishda ta'lim muhitining ahamiyati katta. Quvnoq va rag'batlantiruvchi muhitda o'quvchilar o'zlarini erkin his etadilar va ijodiy ishlarda muvaffaqiyatga erishadilar.
CENTRAL ASIAN JOURNAL OF MULTIDISCIPLINARY RESEARCH AND MANAGEMENT STUDIES A
Tavsiyalar: Ijodiy mashqlarni muntazam qo'llash: O'quvchilarning ijodiy salohiyatini yanada rivojlantirish uchun ta'lim jarayonida ijodiy mashqlarni va guruhli ishlarni muntazam ravishda qo'llash zarur.
O'qituvchilarni kasbiy rivojlantirish: O'qituvchilarning ijodiy metodlarni qo'llashga tayyorligini oshirish uchun ular uchun maxsus o'quv kurslari va treninglar tashkil etilishi lozim.
Umuman olganda, boshlang'ich ta'limda ijodkorlikni rivojlantirishning samarali usullarini qo'llash, o'quvchilarning akademik va shaxsiy rivojlanishiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, ularning kelajakdagi muvaffaqiyatlarini ta'minlaydi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI:
1. Akhmedov, T., & Abdullayev, Sh. (2021). Pedagogik innovatsiyalar va ijodkorlik. Tashkent: Akademnashr.
2. Ibragimova, F. (2020). Boshlang'ich ta'limda ijodiy faoliyatni rivojlantirish usullari. Tashkent: Fan va texnologiya.
3. Jabborova, M., & Mansurova, S. (2019). Ta'limda kreativ yondashuvlar va ularning o'quvchilarning ijodiy salohiyatini rivojlantirishdagi roli. Toshkent: O'zbekiston milliy universiteti.
4. Kadirova, N. (2018). Boshlang'ich ta'limda kreativ fikrlash va ijodiy faoliyatni rivojlantirish metodlari. Tashkent: O'qituvchi.
5. Mirzaeva, L. (2022). Boshlang'ich sinf o'qituvchilarining pedagogik metodikasi. Tashkent: O'zbekiston ta'lim va ilm-fan.
6. Mustafaev, B. (2020). Ta'limda ijodkorlikni rivojlantirish: nazariy va amaliy jihatlar. Tashkent: Ilm va ta'lim.
7. Qodirov, A., & G'ofurov, F. (2021). Innovatsion pedagogika: ijodkorlik va o'qitishningyangi usullari. Tashkent: O'zbekiston Respublikasi ta'lim vazirligi.
8. Omonovich, Uralov Eliboy, and Ergasheva Husniya Mirzahid. "Science Teaching Process for Primary Students." International Conference on Linguistics, Literature And Translation (London). Vol. 3.2024
9. .Homidov Husniddin Kupaysinovich, Ergasheva Husniya Mirzoxid qizi."Theoretical Foundations of Working with Educational Information Competencies" Journal of Preschool Education and Psychology Vol.1 No. 2 .2024
10. Ergasheva, Husniya. "Investitsiyalarni jalb qilish va uning samaradorligi." Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya: nazariy va amaliy izlanishlar, vol. 23, no. 50, Innovative Akademy, 18 Oct. 2024, pp. 64-69.
11. Ergasheva, Husniya Mirzokhid qizi. "Journal of Preschool Education and Psychology Research." Journal of Preschool Education and Psychology Research, vol. 3, no. 7,18 Oct. 2024, pp. 3-4.
12. Raximova Dilshoda Xoliqberdiyevna, "Maktab o'qituvchilarining uzluksiz kasbiy rivojlantirish samaradorligini oshirish istiqbollari: tajriba va tahlil" xalqaro ilmiy-amaliy anjuman materiallari. Qarshi-2024
Volume 2, Issue 2, February 2025
Page 120
13. Ochilova, Go'zal Aralovna, va Zilola Yoqub qizi Mahmudova. "ILMIY TEXNIKA SALOHIYATI VA UNING TARKIBIY QISMLARI." International Journal of Scientific Researchers, jild 8, №2, 2024.
14. l.Toshpulatova, Guldona Tulqin qizi, va Qodirov, Farrux Ergashevich. "Boshlang'ich sinfda 'Informatika va axborot texnologiyalari' fanini o'qitishda yuzaga kelayotgan bir qancha muammolar, kamchiliklar va ularni bartaraf qilish usullari." International Journal of Scientific Researchers, jild 8, №1
15. 2.Toshpulatova, Guldona Tulqin qizi. "Boshlang'ich sinf o'quvchilarida muloqot madaniyatini shakllantirish." Ilm Fan Xabarnomasi, 2024,
16. Rashidova, Marjona. "Boshlang'ich sinflarda ona tilini o'rgatishda interaktiv metodlarning roli." *Pedagogik Islohotlar va Ularning Yechimlari*, vol. 6, no. 2, 2024,
17. 2.Rashidova, Marjona. "Boshlang'ich sinf o'qituvchilari uchun noodatiy darslarni rejalashtirish va o'tkazish." *Ilm Fan Xabarnomasi*, vol. 5, no. 1, 2024,
18. Xolmurodova, Adelinabonu Bahodir qizi. "Ta'lim jarayonida pedagogik texnologiyalarning ahamiyati." Yangi O'zbekiston, Yangi Tadqiqotlar Jurnali, vol. 1, no. 5, 2024,.
19. Shoyqulova, Dilbar Dilshod qizi. "Investitsiyalarni jalb qilish va uning samaradorligi." International Journal of Scientific Researchers, vol. 9, no. 1, 2024,
20. Obidova, Muqaddas Ro'ziqulovna. "Boshlang'ich sinflarda ona tili va o'qish fanlarini o'qitishda zamonaviy axborot texnologiyalardan foydalanishning o'ziga xos jihatlari." International Journal of Scientific Researchers, vol. 9, no. 1, Dec. 2024, pp. 14-16.
21. Xudoynazarova Muxlisa Baxadirovna "LOYIHALARGA INNOVATSIYALARNI JALB ETISH JARAYONLARI." WOS Journals, Vol.6.No2.2025
22. Saidova, Nilufar Husan qizi. "Tabiiy Fanlarni O'qitishda Zamonaviy Axborot Texnologiyalaridan Foydalanishning Dolzarb Muammolari." International Journal of Scientific Researchers, vol. 8, no. 1, 2024, pp. 551-553. Impact Factor: 7.293
23. Кодиров, Фаррух Эргаш угли, и Александра Валерьевна Шаркова. «Современные проблемы и перспективы преподавания информационных технологий студентам, обучающимся на курсе „Начальное образование"». Журнал академических исследований нового Узбекистана, том 1, № 11, 18 октября 2024 года, стр. 45-51.
24. Шаркова, Александра. «Conceptual Foundations of Teachers' Training for Innovative Activities». Eurasian Scientific Herald, том 8, № 1, май 2022 года.
25. Olimov, Shirinboy Sharofovich, and Khusniddin Kupayinovich Khomidov. "Preparing Future Teachers To Solve The Tasks Of Patriotic Education Of Children And Youth." The American Journal of Social Science and Education Innovations 2.12 (2020): 132-136.
26. Болтаева, Зулфия Зарифовна, and Хусниддин Купайсинович Хомидов. "ЛИЧНОСТНО-ДЕЯТЕЛЬНОСТНО-ОРИЕНТИРОВАННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В НЕПРЕРЫВНОМ ПРОФЕССИОНАЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ." VIII Лазаревские чтения" Лики традиционной культуры в современном культурном пространстве: ренессанс базовых ценностей?". 2018.
27. Khomidov, Khusniddin Kupaysinovich. "COOPERATION BETWEEN STATE AND PUBLIC ORGANIZATIONS IN THE MEANINGFUL ORGANIZATION OF YOUTH LEISURE ACTIVITIES." Thematics Journal of Social Sciences 7.3 (2021).
28. Kupaysinovich, Khomidov Khusniddin. "INTERPRETATION OF STUDENTS'PATRIOTIC ISSUES IN ORIENTAL PEDAGOGY." European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol 7.12 (2019).
29. Купайсинович, Х,омидов Х,усниддин. "ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ СИФАТИНИ ТАЪМИНЛАШДА ЖАМОАТ ТАШКИЛОТЛАРНИНГ РОЛИ." НАМАНГАН ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ-2021 1: 561.
30. Homidov, H. K. "TALABALARNI VATANPARVARLIK RUHIDA TARBIYALASHDA JAMOAT TASHKILOTLARI FAOLIYATINI MUVOFIQLASHTIRISHNING AMALDAGI HOLATI VA TAKOMILLASHTIRISH YO 'LLARI." Экономика и социум 5-1 (108) (2023): 83-87.
