CC BY
4INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© Sh.U. O'ktamova1H_
Jizzax davlat pedagogika universiteti, Jizzax, Uzbekistan
Annotatsiya
KIRISH: maqolada boshlang'ich sinflarda kreativlikni shakllantirishda badiiy adabiyotning o'rni va uning ta'lim jarayonidagi ahamiyati tahlil qilinadi.
MAQSAD: tadqiqotning asosiy maqsadi - badiiy adabiyot orqali boshlang'ich sinf o'quvchilarining ijodiy fikrlash va tasavvur qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan samarali usullarni o'rganishdir.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqotda badiiy adabiyotdan foydalanishning nazariy asoslari, kreativlikni rivojlantirish usullari va pedagogik yondashuvlar ilmiy adabiyotlar asosida o'rganildi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: natijalar shuni ko'rsatadiki, badiiy asarlar o'quvchilarning tasavvurlarini faollashtirish, hissiy intellektni rivojlantirish va ijodiy fikrlashni shakllantirishda sezilarli samaradorlikka ega.
XULOSA: tadqiqot natijalari boshlang'ich sinflarda badiiy adabiyotdan foydalanish orqali o'quvchilarning kreativlik qobiliyatlarini samarali rivojlantirish mumkinligini tasdiqladi.
Kalit so'zlar: badiiy adabiyot, kreativlik, boshlang'ich sinflar, ijodiy fikrlash, hissiy intellekt, o'qituvchilar roli.
РОЛЬ ХУДОЖЕСТВЕННОЙ ЛИТЕРАТУРЫ В ФОРМИРОВАНИИ КРЕАТИВНОСТИ У МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ_
© Ш.У. Октамова1И
1Джизакский государственный педагогический университет, Джизак, Узбекистан Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в статье анализируется роль художественной литературы в развитии креативности у младших школьников и её значение в образовательном процессе.
ЦЕЛЬ: основная цель исследования — изучить эффективные методы использования художественной литературы для развития творческого мышления и воображения у учащихся младших классов.
Iqtibos uchun: O'ktamova Sh.U. Boshlang'ich sinflarda kreativlikni shakllantirishda badiiy adabiyotning roli. // Inter education & global study. 2024. №10(1). B.239-243.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №10(1)
Ilmiy-nazariyvametodikjurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании были изучены теоретические основы использования художественной литературы, методы развития креативности и педагогические подходы на основе научной литературы.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: результаты показали, что художественные произведения эффективно стимулируют развитие воображения, эмоционального интеллекта и творческого мышления у учащихся.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: результаты исследования подтвердили, что использование художественной литературы способствует успешному развитию креативных способностей учащихся младших классов.
Ключевые слова: художественная литература, креативность, младшие классы, творческое мышление, эмоциональный интеллект, роль учителя.
Для цитирования: Октамова Ш.У. Роль художественной литературы в формировании креативности у младших школьников. // Inter education & global study. 2024. №10(1). С. 239-243.
THE ROLE OF LITERARY WORKS IN DEVELOPING CREATIVITY IN PRIMARY SCHOOL STUDENTS_
© O'ktamova U. Shahnoza1®
Jizzax davlat pedagogika universiteti, Jizzax, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: the article examines the role of literary works in developing creativity among primary school students and its significance in the educational process.
AIM: the main aim of the study is to explore effective methods for using literary works to foster creative thinking and imagination among primary school students.
MATERIALS AND METHODS: the study analyzed the theoretical foundations of using literary works, methods of fostering creativity, and pedagogical approaches based on scientific literature.
DISCUSSION AND RESULTS: the results showed that literary works effectively enhance students' imagination, emotional intelligence, and creative thinking.
CONCLUSION: the study results confirmed that using literary works is a powerful tool for fostering creativity among primary school students.
Keywords: literary works, creativity, primary grades, creative thinking, emotional intelligence, teacher's role.
For citation: O'ktamova U. Shahnoza. (2024) 'The Role of Literary Works in Developing Creativity in Primary School Students', Inter education & global study, (10(1)), pp. 239-243. (In Uzbek).
Kreativlik — zamonaviy ta'lim tizimida asosiy maqsadlardan biri bo'lib, yosh avlodning har tomonlama rivojlanishi uchun zaruriy qobiliyat sifatida qaraladi. XXI asrda jadal rivojlanib borayotgan texnologiyalar va ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar insonlardan
©intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 10(1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
yangicha fikrlash, innovatsion yondashuv va muammolarni ijodiy hal etish ko'nikmalarini talab qilmoqda. Shu nuqtai nazardan, ta'lim jarayonida kreativlikni rivojlantirish, ayniqsa, boshlang'ich sinf bosqichida, hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Chunki bolalarning ijodiy qobiliyatlari va tafakkuri aynan ushbu davrda faol shakllanadi. Bu jarayonda o'quvchilarning yoshiga mos badiiy adabiyotlardan foydalanish muhim o'rin tutadi.
Boshlang'ich sinf ta'limi bolalarning intellektual, hissiy va ijodiy rivojlanishidagi poydevor davri hisoblanadi. Shu davrda taqdim etilgan bilimlar va shakllantirilgan ko'nikmalar bolalarning kelajakdagi muvaffaqiyatli rivojlanishi uchun mustahkam asos yaratadi. Ta'limda badiiy adabiyotdan foydalanish nafaqat bolalarning qiziqishini oshiradi, balki ularning dunyoqarashi, til boyligi va hissiy intellektini rivojlantirishga ham ko'mak beradi. Badiiy adabiyot orqali o'quvchilar nafaqat yangi ma'lumotlarni o'zlashtiradilar, balki ularni ijodiy fikrlashga undaydigan syujetlar, obrazlar va voqealar bilan tanishadilar.
Bugungi kunda ta'lim tizimi faqatgina faktlar va bilimlarni o'zlashtirishga emas, balki o'quvchilarning mustaqil va ijodiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirishga ham yo'naltirilgan. Shu sababli, boshlang'ich sinflarda kreativlikni rivojlantirish ta'limning ustuvor yo'nalishlaridan biri hisoblanadi. Ushbu jarayonni samarali tashkil etish uchun badiiy adabiyotdan foydalanish juda muhim. Badiiy asarlar bolalarda tasavvurni faollashtirish, hissiy kechinmalarni chuqur his qilish va yangi g'oyalar yaratish imkonini beradi. Ertaklar, hikoyalar va she'rlar orqali o'quvchilar voqelikni o'zicha qayta tasavvur qiladi, bu esa ularning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Bundan tashqari, badiiy adabiyot insonning o'ziga xos ma'naviy va axloqiy rivojlanishiga ham ta'sir ko'rsatadi. Bolalar asarlar qahramonlarining harakatlari va his -tuyg'ulari orqali hayotning turli jihatlarini tushunishga harakat qiladilar. Ushbu jarayon nafaqat ularning hissiy intellektini boyitadi, balki ular uchun muhim bo'lgan qadriyatlarni shakllantiradi. Masalan, ertaklarda yomonlik va yaxshilikning ziddiyatli kurashi bolalarga hayotiy muammolarni anglash va o'z munosabatlarini shakllantirishga yordam beradi.
Kreativlikni rivojlantirishda badiiy adabiyotning o'rganilishi nafaqat nazariy, balki amaliy ahamiyatga ham ega. Ushbu mavzu yuzasidan olib borilayotgan ilmiy izlanishlar shuni ko'rsatmoqdaki, ijodiy faoliyatni rag'batlantiruvchi vositalar sifatida badiiy adabiyotlardan foydalanish ta'lim samaradorligini oshiradi. Shu sababli, boshlang'ich sinflarda badiiy adabiyotdan ijodiy yondashuvlarni rivojlantirish vositasi sifatida foydalanish imkoniyatlarini o'rganish muhim ahamiyatga ega.
Mazkur maqola boshlang'ich sinf o'quvchilarining kreativlik qobiliyatlarini rivojlantirishda badiiy adabiyotning o'rni va imkoniyatlarini tahlil qilishga bag'ishlangan. Shu bilan birga, maqolada badiiy adabiyotdan foydalanishning samarali usullari, o'qituvchining roli va ijodiy jarayonni tashkil etish bo'yicha tavsiyalar ko'rib chiqiladi.
Kreativlik zamonaviy ta'lim jarayonlarida eng muhim ko'nikmalardan biri sifatida qaralmoqda. O'quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish nafaqat ularning individual rivojlanishiga xizmat qiladi, balki ijtimoiy va iqtisodiy jihatdan ham ulkan ahamiyat kasb etadi. Bu borada boshlang'ich ta'limning vazifasi nihoyatda katta. Boshlang'ich sinf
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY _
o'quvchilari kreativ fikrlashni rivojlantirishda maxsus yondashuvlarni talab qiladi. Ushbu jarayonda badiiy adabiyotdan foydalanish samarali vosita bo'lib xizmat qilishi mumkin.
Badiiy Adabiyotning Boshlang'ich Sinf O'quvchilari Uchun Ahamiyati
Badiiy adabiyot insonning tasavvur doirasini kengaytirishda, estetik didini shakllantirishda, til ko'nikmalarini rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun badiiy asarlar nafaqat ma'lumot manbai, balki ularda o'ziga xos ichki dunyo yarata oladigan ijodiy materialdir. Badiiy adabiyot orqali bolalar dunyoqarashlarini boyitish, hissiy rivojlanishiga ta'sir ko'rsatish va ijodkorlik qobiliyatlarini shakllantirish mumkin.
Bolalarning tasavvurlari odatda badiiy asarlarda tasvirlangan qahramonlar va voqealar asosida shakllanadi. O'quvchilar bu jarayonda o'z fikrlarini ifodalashga, yangi g'oyalarni yaratishga va muammolarni ijodiy hal qilishga o'rganadilar. Masalan, ertaklar, hikoyalar va she'rlar o'quvchilarning qahramonlar hayotini o'z tasavvurlarida jonlantirishlariga yordam beradi.
Kreativlikni Shakllantirishda Badiiy Adabiyotdan Foydalanish Usullari
1. Ijodiy Hikoya Yaratish: O'qilgan asar asosida yangi hikoya yozish topshirig'i berilishi mumkin. Bu o'quvchilarning ijodiy fikrlashlarini faollashtiradi. Ular badiiy asardagi qahramonlarning keyingi hayoti haqida o'z g'oyalarini o'ylab topadilar va ifodalaydilar.
2. Qahramonlarning Tasvirini Chizish: Badiiy adabiyot matnlari asosida o'quvchilar tasvirlab berilgan qahramonlarni chizishga harakat qilishadi. Bu jarayon ularning ijodkorligini rivojlantirish bilan birga vizual tasavvurlarini boyitadi.
3. Rolli O'yinlar: Badiiy asarlar asosida dramatik chiqishlar tashkil etish o'quvchilarni ijodkorlikka undaydi. Bu faoliyat o'quvchilarning hissiy ifoda qobiliyatlarini va kommunikativ ko'nikmalarini rivojlantiradi.
4. Savollar va Javoblar: Asar mazmuni bo'yicha turli savollar orqali o'quvchilarni muammoli fikrlashga undash. Bu jarayon ularning analiz qilish va yangi g'oyalarni taklif etish qobiliyatlarini shakllantiradi.
5. Ijodiy Tushuntirish: O'quvchilarga asarda tasvirlangan voqea-hodisalarni o'z so'zlari bilan tushuntirib berish topshirig'ini berish ijodiy yondashuvlarni rivojlantirishga xizmat qiladi.
Badiiy Adabiyotning Foydali Xususiyatlari.
Badiiy adabiyot o'quvchilarda bir qator ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish imkonini beradi: tasavvurni faollashtirish: badiiy adabiyotda tasvirlangan voqealar va qahramonlar orqali bolalar o'z tasavvurlarini kengaytiradi. bu ularning real va tasavvuriy olam o'rtasidagi bog'liqlikni tushunishlariga yordam beradi; tilni boyitish: asarlarda ishlatilgan rang-barang so'zlar va iboralar o'quvchilarning nutq boyligini oshiradi. til boyligi ijodiy fikrlash uchun mustahkam poydevor bo'lib xizmat qiladi; hissiy intellektni rivojlantirish: qahramonlarning his-tuyg'ularini tushunish va ularga hamdardlik qilish orqali bolalar o'z hissiy intellektlarini shakllantiradilar; analitik fikrlashni rivojlantirish: badiiy asarlardagi konfliktlarni tushunish va ularni tahlil qilish jarayoni bolalarning analitik ko'nikmalarini rivojlantiradi.
Ilmiy-nazariyvametodikjurnal ISSN 2992-9024 (online)
Научно-теоретический и методический журнал 2024, №10(1)
Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
O'qituvchilarning Rolini Belgilash.
Boshlang'ich sinf o'qituvchilarining badiiy adabiyot orqali kreativlikni rivojlantirishdagi roli juda katta. Ular asar tanlash, o'qish jarayonini tashkil etish va ijodiy faoliyatni rag'batlantirish bo'yicha mas'uliyatni o'z zimmasiga oladilar. O'qituvchilar quyidagi tamoyillarga e'tibor berishlari lozim:
1. O'quvchilarning Yoshi va Qiziqishlarini Inobatga Olish: Badiiy asarlar tanlashda bolalarning yoshi va ularning qiziqishlariga mos keladigan asarlarni tanlash muhimdir.
2. Individual Yondashuv: Har bir o'quvchining qobiliyatlarini inobatga olib, ularga individual topshiriqlar berish kreativlikni rivojlantirishda samarali usuldir.
3. Muammoli Vaziyatlarni Tashkil Qilish: O'qituvchi asar mazmunidan kelib chiqib, o'quvchilarni ijodiy fikrlashga undaydigan muammoli vaziyatlarni yaratishi kerak.
4. Tajriba Almashtirish Muhitini Yaratish: O'quvchilar o'z g'oyalari va ijodiy ishlari bilan bir-birlari bilan bo'lishish imkoniyatiga ega bo'lishlari kerak.
Boshlang'ich sinflarda badiiy adabiyot orqali kreativlikni rivojlantirish ta'limning samaradorligini oshirishga va o'quvchilarning individual rivojlanishiga xizmat qiladi. Badiiy asarlar o'quvchilarning tasavvurlari, til ko'nikmalari va hissiy intellektlarini boyitadi. O'qituvchilarning puxta rejalashtirilgan yondashuvlari orqali badiiy adabiyot ijodkorlikni shakllantirishning asosiy vositasiga aylanishi mumkin. Shu bilan birga, o'quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish kelajakda ularning jamiyatda faol va samarali shaxs sifatida shakllanishiga hissa qo'shadi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Robinson, K. (2001). Out of Our Minds: Learning to be Creative. Capstone.
2. Sternberg, R. J., & Lubart, T. I. (1996). Investing in Creativity: A New Look at Creativity. American Psychologist, 51(7), 677-688.
3. Csikszentmihalyi, M. (1996). Creativity: Flow and the Psychology of Discovery and Invention. Harper Perennial.
4. Tomlinson, C. A. (2001). How to Differentiate Instruction in Mixed-Ability Classrooms. ASCD.
5. Bettelheim, B. (1976). The Uses of Enchantment: The Meaning and Importance of Fairy Tales.
6. Knopf. Gee, J. P. (2004). Situated Language and Learning: A Critique of Traditional Schooling. Routledge.
7. Richards, J. C., & Schmidt, R. (2010). Longman Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics. Longman.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Oktamova Shahnoza Uchqun qizi, o'qituvchi [Октамова Шахноза Учкун кизи,
преподаватель], [O'ktamova U. Shahnoza, teacher]; manzil: Jizzax viloyati, Jizzax Sh., Rashidova ko'chasi, 4, 130100, [адре^ Джизакская область, г. Джизак, Ул. Рашидова, 4, 130100], [address: Jizzakh region, Jizzakh Sh., Rashidova Street, 4, 130-100].
©intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 10(1)
