CC BY
0ISSN 2181-4» Impakt faktor 5.1
WWW '"aoowy*
BOSHLANG'ICH SINFLARDA MATEMATIKANI HAMKORLIKDA O'QITISH
Xudoynazarova Muxlisa Baxadirovna
Shahrisabz davlat pedagogika instituti pedagogika fakulteti Boshlang'ich ta'lim nazaryasi magistranti https://doi.org/10.5281/zenodo.15030514
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Qabul qilindi: 05- Mart 2025 yil Ma'qullandi: 10- Mart 2025 yil Nashr qilindi: 15-Mart 2025 yil
KEY WORDS
boshlang'ich sinflar, matematikani hamkorlikda o'qitish, guruh ishlari, muammoli o'qitish, ochiq savollar, raqobat, ijtimoiy ko'nikmalar, mantiqiy fikrlash.
Ma qola boshlang'ich sinflarda matematikani hamkorlikda o'qitish usulining afzalliklarini va uning o'quvchilarning matematik bilimlarini chuqurroq o'zlashtirishdagi rolini tahlil qiladi. Hamkorlikda o'qitish o'quvchilarni faollashtiradi, ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantiradi va mantiqiy fikrlashga yordam beradi. Maqola boshlang'ich sinflarda matematikani hamkorlikda o'qitishning samaradorligini,
o'quvchilarning motivatsiyasini va o'zaro muloqotdagi
o'zgartirishlarni ko'rsatadi.
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 30-iyuldagi 474-sonli qarori ham ta'limni modernizatsiya qilish, hamkorlikda o'qitishni rivojlantirish va o'quvchilarning ijtimoiy ko'nikmalarini shakllantirishga qaratilgan. Boshlang'ich sinflarda matematikani hamkorlikda o'qitish metodlarining qo'llanilishi va unga oid qarorlar 2010-2020 yillarda ishlab chiqilgan va doimiy ravishda takomillashib kelmoqda. Boshlang'ich sinflarda matematikani o'qitishda yangi pedagogik metodlar va yondashuvlar doimiy ravishda izlanmoqda. Matematikani o'qitish usullarining samaradorligi o'quvchilarning nafaqat bilim olishiga, balki ijtimoiy va mantiqiy ko'nikmalarini rivojlantirishga ham bevosita ta'sir ko'rsatadi. So'nggi yillarda, o'qitish jarayonida hamkorlikda ishlash, ya'ni o'quvchilarning bir-biri bilan jamoaviy tarzda ishlashlari, o'rganish jarayonini yanada samarali qilishda muhim metod sifatida qaralmoqda. Ushbu maqolada boshlang'ich sinflarda matematikani hamkorlikda o'qitishning metodologik asoslari, tadqiqot natijalari va ularning ta'lim jarayonidagi ahamiyati tahlil qilinadi.
TADQIQOT METODOLOGIYASI VA ADABIYOT TAHLILI
Tadqiqot usuli sifatida sahifali tajriba, so'rovnomalar, intervyular va yopiq-muloqot metodlari qo'llanildi. Tadqiqotda bir necha boshlang'ich sinf o'qituvchilari va o'quvchilari ishtirok etgan bo'lib, ular matematikani hamkorlikda o'qitish metodlari orqali o'rganish jarayoniga jalb etildi.
Tadqiqotning asosiy maqsadi - hamkorlikda o'qitishning o'quvchilarning matematik bilimlarini o'zlashtirishga va ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishga ta'sirini aniqlash edi. Tadqiqot davomida o'quvchilarning darsga faolligi, savol-javob jarayonidagi ishtirok darajasi, jamoaviy ishlashga qiziqishlari va masalalarni hal qilishdagi yondashuvlari kuzatildi. Hamkorlikda o'qitishning samaradorligi haqida ko'plab ilmiy tadqiqotlar olib borilgan.
Hamkorlikda o'qitishning nazariy asoslari
Hamkorlikda o'qitishning asoslari ko'plab ilmiy tadqiqotlar va pedagogik nazariyalar asosida shakllangan. Lev Vygotskyning sotsiokul'turaviy o'rganish nazariyasi bu sohadagi eng muhim nazariyalardan biridir. Vygotsky (1978) o'quvchilarning o'zaro muloqoti va bir-biridan o'rganishlari orqali bilim o'zlashtirishlarini ta'kidlagan. U o'qitishning ijtimoiy jihatini o'rganishga katta ahamiyat bergan va "yaqinlashtirilgan rivojlanish zonasini" tushuntirgan, bu o'quvchilarning bir-biridan o'rganish jarayonida yuzaga keladigan o'zgarishlarni izohlashga imkon beradi. David Johnson va Roger Johnson (1999) o'z tadqiqotlarida hamkorlikda o'qitishning matematik va ijtimoiy samaradorligini o'rganib, guruhlar bilan ishlash orqali o'quvchilarning bilim o'zlashtirish darajasining sezilarli darajada oshishini ko'rsatdilar. Ular shuni ta'kidlaganlaridek, o'quvchilar o'rtasidagi munozaralar va fikr almashish ularning fikrlash va muammoni yechish qobiliyatini oshiradi.
Hamkorlikda o'qitishning ijtimoiy va pedagogik ta'siri
Robert Slavin (1996) hamkorlikda o'qitishning ijtimoiy jihatlari haqida gapirarkan, o'quvchilarning bir-biriga yordam berishlari, bir-birini tushunishga va muammolarni birgalikda hal qilishga o'rgatishini ta'kidlagan. Slavinning tadqiqotlari ko'rsatganidek, guruhda ishlash o'quvchilarga motivatsiya beradi, chunki ular darsda faollik ko'rsatib, bilimlarini boshqalar bilan taqqoslash orqali o'zlarini sinab ko'rishadi.
Shuningdek, Barbara B. Smith (2010) o'z tadqiqotlarida hamkorlikda o'qitish metodining o'quvchilarning o'zaro tushunish, ijtimoiy moslashuvchanlik va jamoaviy ish ko'nikmalarini rivojlantirishdagi muhim rolini ko'rsatgan. Bunday metodning ijtimoiy jihatlari, o'quvchilarning guruhlarda samarali ishlashga o'rgatishi, kelajakda ular uchun ijtimoiy muvaffaqiyatlarning garovidir.
Jean Piagetning kognitiv rivojlanish nazariyasiga ko'ra, o'quvchilar jamoaviy faoliyatlarda ishtirok etish orqali o'zlarining mantiqiy fikrlash va abstrakt tafakkur ko'nikmalarini rivojlantiradilar. Piaget (1970) ta'kidlaganidek, o'quvchilar turli masalalarni birgalikda yechish orqali yangi bilimlarni o'zlashtirishda mustahkam asos yaratadilar.
Matematikada hamkorlikda o'qitishning ahamiyati I Ai
Matematika ta'limida hamkorlikda o'qitish usulining o'ziga xos xususiyatlari mavjud. Ruth W. Benedict va Elizabeth A. DeLuca (2015) matematikada hamkorlikda o'qitishning o'quvchilarning tushunishni chuqurlashtirishi, matematik ko'nikmalarni mustahkamlashda samarali ekanligini aniqladilar
Birinchi navbatda, Johnson va Johnson (1999) o'zlarining tadqiqotlarida hamkorlikda o'qitishning o'quvchilarni motivatsiya qilish va ularning bilimlarini chuqurroq o'zlashtirishdagi ahamiyatini ko'rsatdilar. Ularning fikriga ko'ra, o'quvchilar o'zaro maslahatlashish va guruh ishlari orqali muammoni yechish davomida o'z bilimlarini mustahkamlashadi. Slavin (1996) hamkorlikda o'qitishning ijtimoiy o'rganish nazariyasini taqdim etgan va bu usul o'quvchilarning kognitiv ko'nikmalarini oshirishga yordam berishini ta'kidlagan.
Shuningdek, Vygotsky (1978) tomonidan ishlab chiqilgan sotsiokul'turaviy o'rganish nazariyasi hamkorlikda o'qitish jarayonida muhim ahamiyatga ega. Vygotsky, o'quvchilarning bir-birlari bilan o'zaro aloqada bo'lishlari orqali yangi bilimlarni o'zlashtirishlarini ta'kidlagan va bu jarayonni "yaqinlashtirilgan rivojlanish zonasida" amalga oshirilishini ko'rsatgan. Piaget (1970) esa o'zining kognitiv rivojlanish nazariyasida o'rganishning faqat individual emas,
balki guruhda, jamoaviy tarzda amalga oshirilishi ham muhimligini ta'kidlagan.
Boshlang'ich sinfda matematika o'qitish metodikasining
luni
TADQIQOT NATIJALARI
Tadqiqotning asosiy natijalaridan biri shundan iboratki, hamkorlikda o'qitish metodlari boshlang'ich sinf o'quvchilarining matematik bilimlarini tez va samarali o'zlashtirishlariga yordam beradi. Guruhda ishlash jarayonida o'quvchilar bir-birlaridan o'rganish imkoniyatiga ega bo'ladilar va bu, o'z navbatida, matematika masalalarini yechishda yangi yondashuvlar topishga imkon yaratadi.
Hamkorlikda o'qitishning ijtimoiy ko'nikmalarni rivojlantirishdagi ahamiyati ham katta. Tadqiqot davomida o'quvchilarning o'zaro muloqoti, bir-biriga yordam berishi, fikrlarini tinglashi va mulohaza yuritishi o'zgarishlar keltirib chiqardi. Bu usul o'quvchilarni jamoaviy ishlashga, bir-birini tushunishga, masalalarni birgalikda hal qilishga undaydi. Buning natijasida, o'quvchilarning o'zaro yordam berishdagi ishtiroki, matematik masalalarni yechishdagi muvaffaqiyatlari va darsga qiziqishlari oshdi.
MUNOZARA
Tadqiqot natijalariga ko'ra, hamkorlikda o'qitishning matematik bilimlarni o'zlashtirishga ta'siri sezilarli darajada ijobiydir. Biroq, ba'zi holatlarda o'quvchilar o'rtasida tengsizliklar yoki ijtimoiy bosimlar yuzaga kelishi mumkin, bu esa guruhda ishlashning samaradorligini kamaytirishi mumkin. O'quvchilar orasida tajribasiz yoki past darajadagi bilimlarga ega bo'lganlar boshqalardan ko'proq yordam olishga muhtoj bo'lishi mumkin, bu esa guruhning umumiy ish samaradorligini pasaytirishi mumkin
N/latematlka ta'limida fanlararo aloqadorlik
XULOSA
Hamkorlikda o'qitish metodini boshlang'ich sinflarda matematikani o'qitishda qo'llashning samaradorligi yuqori ekanligi isbotlandi. Bu metod o'quvchilarga nafaqat matematik bilimlarni tez va samarali o'zlashtirishga yordam beradi, balki ularning ijtimoiy va mantiqiy ko'nikmalarini rivojlantiradi. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, hamkorlikda o'qitish o'quvchilarni faollashtiradi, ularning o'rganishga bo'lgan qiziqishini oshiradi va jamoaviy ishlashda muvaffaqiyatni ta'minlaydi. Shu bilan birga, ushbu metodni joriy etishda o'qituvchilar uchun to'g'ri yondashuvlar va metodik qo'llanmalar zarur.
Foydalangan adabiyotlar: 1.Olimov, Shirinboy Sharofovich, and Khusniddin Kupayinovich Khomidov. "Preparing Future Teachers To Solve The Tasks Of Patriotic Education Of Children And Youth." The American Journal of Social Science and Education Innovations 2.12 (2020): 132-136. 2.Болтаева, Зулфия Зарифовна, and Хусниддин Купайсинович Хомидов. "ЛИЧНОСТНО-ДЕЯТЕЛЬНОСТНО-ОРИЕНТИРОВАННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В НЕПРЕРЫВНОМ
ПРОФЕССИОНАЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ." VIII Лазаревские чтения" Лики традиционной культуры в современном культурном пространстве: ренессанс базовых ценностей?". 2018.
3.Khomidov, Khusniddin Kupaysinovich. "COOPERATION BETWEEN STATE AND PUBLIC ORGANIZATIONS IN THE MEANINGFUL ORGANIZATION OF YOUTH LEISURE ACTIVITIES." Thematics Journal of Social Sciences 7.3 (2021).
4.Kupaysinovich, Khomidov Khusniddin. "INTERPRETATION OF STUDENTS'PATRIOTIC ISSUES IN ORIENTAL PEDAGOGY." European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol 7.12 (2019).
5.Купайсинович, Х,омидов ^усниддин. "ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ СИФАТИНИ ТАЪМИНЛАШДА ЖАМОАТ ТАШКИЛОТЛАРНИНГ РОЛИ." НАМАНГАН ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ-2021 1: 561.
6.Homidov, H. K. "TALABALARNI VATANPARVARLIK RUHIDA TARBIYALASHDA JAMOAT TASHKILOTLARI FAOLIYATINI MUVOFIQLASHTIRISHNING AMALDAGI HOLATI VA TAKOMILLASHTIRISH YO 'LLARI." Экономика и соци
7.Obidova, Muqaddas Ro'ziqulovna. "Boshlang'ich sinflarda ona tili va o'qish fanlarini o'qitishda zamonaviy axborot texnologiyalardan foydalanishning o'ziga xos jihatlari." International Journal of Scientific Researchers, vol. 9, no. 1, Dec. 2024, pp. 14-16.
8.Qodirov, F. ., Qilichova, B., & Ziyotova, M. . (2024). NOAN'ANAVIY TA'LIM TEXNOLOGIYALARINING SINFDAN TASHQARI ISHLARNI TASHKIL ETISHDAGI O'RNI. Педагогика и психология в современном мире: теоретические и практические исследования,In academy 23(50).3(10), 28-33,2024
9.Rashidova, Marjona. "Boshlang'ich sinflarda ona tilini o'rgatishda interaktiv metodlarning roli." *Pedagogik Islohotlar va Ularning Yechimlari*, vol. 6, no. 2, 2024,
10.Rashidova, Marjona. "Boshlang'ich jsinf o'qituvchilari uchun noodatiy darslarni rejalashtirish va o'tkazish." *Ilm Fan Xabarnomasi*, vol. 5, no. 1, 2024,
11. Omonovich, Uralov Eliboy, and Ergasheva Husniya Mirzahid. "Science Teaching Process for Primary Students." International Conference on Linguistics, Literature And Translation (London). Vol. 3. 2024
12 .Homidov Husniddin Kupaysinovich, Ergasheva Husniya Mirzoxid qizi."Theoretical Foundations of Working with Educational Information Competencies" Journal of Preschool Education and Psychology Vol.1 No. 2 .2024
13.Ergasheva, Husniya. "Investitsiyalarni jalb qilish va uning samaradorligi." Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya: nazariy va amaliy izlanishlar, vol. 23, no. 50, Innovative Akademy, 18 Oct. 2024, pp. 64-69.
14. Ergasheva, Husniya Mirzokhid qizi. "Journal of Preschool Education and Psychology Research." Journal of Preschool Education and Psychology Research, vol. 3, no. 7, 18 Oct. 2024, pp. 3-4.
15. Raimova, Dilfuza Abdinabiyevna. "TIL-ALOQA VOSITASI." Educational Research in Universal Sciences 2.16 (2023): 128-130.
16. R.D. Abdinabiyevna .International conference on modren science and scientific studies 1 (2), 124-129 Assirtiv pozitsiyani rivojlantirish jarayonining psixologik .pedagpgik ,didaktik jihatlari
17.Anvarovna, Umarova Dilafruz. "BOSHLANG'ICH SINF O'QUVCHILARIDA IJTIMOIY
USTANOVKALARNI RIVOJLANTIRISH TEXNOLOGIYASI." TADQIQOTLAR 31.4 (2024): 3-6.
18.Umarova, Dilafruz Anvarovna. "BOSHLANG 'ICH SINFLARDA TEXNOLOGIK TA'LIM JARAYONIDA O 'QUVCHILARNI IJTIMOIY-HISSIY RIVOJLANTIRISH METODIKASINI TAKOMILLASHTIRISH." GOLDEN BRAIN 1.30 (2023): 46-49.
19. Nozima, Asadova. "SINFDAN TASHQARI ISHLARNI TASHKIL QILISHDA XORIJIY MAMLAKATLAR TAJRIBASIDAN FOYDALANISH." World scientific research journal 25.1 (2024): 179-186.
20. Ochilova, Fayyoza. "TURIZM XIZMATLARINI RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI." YANGI O 'ZBEKISTONDA MILLIY TURIZM ISTIQBOLLARI 1.01 (2024).
21. Ochilova, Fayyoza Mansurovna. "IMPROVING THE METHODOLOGY OF SOCIO-EMOTIONAL DEVELOPMENT OF STUDENTS IN THE PROCESS OF TECHNOLOGICAL EDUCATION IN PRIMARY GRADES." Mental Enlightenment Scientific-Methodological Journal 5.03 (2024): 297-306.
m
INNOVATIVE ACADEIVY
