CC BY
1УДК 69
Айтан Жэзигул
магистрант К.И. Сэтбаев атындагы Казак; ^лттык техникалык зерттеу университетi (Алматы, Казакстан)
BIM ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫЦ ЖАСЫЛ ТУРГЫН УЙ КУРЫЛЫСЫНДАГЫ КРЛДАНЫЛУЫН ЗЕРТТЕУ
Аннотация: Building Information Modeling (BIM) технологиясы жасыл тургын уй цурылысыныц дизайнында мацызды инновация реттде кец цолданыс табуда. Бул зерттеу BIM технологиясын цолдану арцылы энергия тшмдтт, экологиялыц турацтылыц жэне тургындардыц OMip суру жагдайларын жацсартуга багытталган процестердi царастырады. Концептуалдыц жобалау кезещнде BIM цуралдары арцылы экологиялыц стандарттар мен геотехникалыц факторларды бiрiктiру царастырылады. Терецдеттген дизайн энергия тшмдтт, желдету жyйелерi жэне оцшаулау материалдары сияцты аспектiлердi цамтиды. Ал цурылыс жобалау кезец BIM технологиясыныц арцасында дэлдiктi арттырып, цателiктердi азайтады. Зерттеу нэтижелерi BIM технологиясыныц табиги жарыцтандыруды, желдетудi, кун энергиясын пайдалануды, акустикалыц бацылауды жэне термикалыц внiмдiлiктi оцтайландырудагы тшмдттн кврсетедi. BIM цуралдарыныц квмегiмен жасыл гимараттарды жобалау экологиялыц жэне экономикалыц тургыдан тиiмдi шешiмдер цабылдауга мумюндт бередi.
Ключевые слова: BIM технологиясы, жасыл тургын уй, экологиялыц цурылыс, энергия тшмдтт.
Kipicne.
БYгiнгi тацда теракты даму жэне экологиялык таза к^рылыс салаларыньщ мацызы артып келед^ Гимараттардын, энергия тшмдшп мен коршаган ортага эсерш азайту максатында жасыл т^ргын Yйлepдi жобалау кещнен колданылуда.
1662
Б^л багытта к¥РЬ1лыс саласында цифрлык технологиялардыц 6ipi - BIM (Building Information Modeling) мацызды рел аткарады. BIM технологиясы жобалау, к¥рылыс жэне эксплуатация процестерш оцтайландыруга мYмкiндiк бередi, соныц шщде экологиялык стандарттарга сай гимараттар жобалау да бар. Б^л ж^мыс BIM технологиясыныц жасыл т^ргын Yйдi жобалау жэне салудагы тиiмдiлiгiн талдап, оныц экологиялык аспектiлерiне калай эсер ететшш зерттеуге арналган.
1. BIM технологиясы непзшдеп жасыл т^ргын Yйдi жобалау процестерш
1.1. Концептуалдык дизайн.
Концептуалдык дизайн — гимараттыц негiзгi конструкциясы мен экологиялык стандарттармен Yйлесiмдiлiгiн аныктайтын алгашкы кадам. Б^л кезецде BIM технологиясыныц кемепмен гимараттыц Yшелшемдi моделi к^ралып, топырактыц к¥рылымы, жер бедер^ гимарат багыты сиякты факторлар талданады. Жобалаушылар мен мердiгерлердiц катысуымен жасалатын б^л процесс экологиялык эсердi азайтуга мYмкiндiк бередi. Б^л кезецде BIM к¥ралдары аркылы жердiц сипаттамасы, бшктш айырмашылыктары, к¥рылыс алацыныц жагдайы ескершп, тиiстi тапсырмалар белiнедi.
1.2. Терецдетшген дизайн.
Терецдетiлген дизайн кезецiнде гимараттыц Yшелшемдi моделi к¥рылып, оныц энергетикалык тиiмдiлiгiне, желдету жYЙелерiне, окшаулау материалдарына жэне баска да параметрлерiне бага бершедг BIM технологиясы б^л кезецде энергия т^тынуды азайтып, iшкi ауаны жаксартуга багытталган инновациялык шешiмдердi оцтайландырады.
1.3. Кдоылыс жобалау.
Б^л кезецде к¥рылыска арналган жобалау к¥жаттары дайындалады. BIM технологиясы б^л к¥жаттарды Yш елшемдi модельдер аркылы жасауга мYмкiндiк бередi, б^л жобалау процесiнiц дэлдтн арттырады жэне кателiктердi болдырмайды [1] -[5].
1663
2. В1М технологиясыныц жасыл тургын Yй курылысындагы накты колданылуы
2.1. Iшкi жарыктандыруды жобалау жэне талдау.
Гимараттыц iшкi ортасындагы жарыктыц жагдайы тургындардыц eмiр суру сапасына терец эсер етедi, мысалы, жарыктыц тYсi мен жарыктылык децгеш. Жасыл тургын Yй жобалау барысында жобалаушылар В1М технологиясын колдана отырып, гимараттыц Yш eлшемдi сандык моделш курастырып, гимараттыц бетiне тYсетiн кYн сэулесiн бiрнеше кырынан талдай алады. Жергiлiктi климат, гимараттыц багыты, терезе мелшер^ келецкелеу шаралары сиякты факторларды ескерiп, эртYрлi уакытта кYн сэулесшщ эсерiн дэл багалап, iшкi жарыктандыру жYЙесiн тиiмдi жоспарлай алады. Бул гимараттагы жарыктандыру, кондиционерлер сиякты жабдыктардыц энергия тутынуын азайтуга жэне гимараттыц жалпы кeрiнiсiн жаксартуга мYмкiндiк бередг Сонымен катар, табиги жарыктыц тиiмдi пайдаланылуын камтамасыз ету Yшiн келецкелеу шараларына да назар аудару кажет, бул жобалаушылардыц В1М технологиясын пайдалана отырып жарыктыц динамикалык eзгерiстерiн модельдеуш талап етедi. Шыны кабыргалар, келецкелеу перделер^ жасыл eсiмдiктер аркылы табиги жарыктыц тшелей тYсуiн азайтуга болады. Табиги жарыктан тиiмдi пайдаланумен катар, жасанды жарыктандыру эдiстерiн де YЙлестiру мацызды. В1М технологиясын колдану аркылы гимараттыц жарыктандыру сипаттамаларын талдай отырып, гимараттыц шшдеп накты орындар мен бeлме жоспарларын аныктап, жарыктандыру жуйесш оцтайландыра алады. Мысалы, В1М моделше аспан кYмбезi элементтерiн косу аркылы табиги жарыктыц бурышы мен кYшiн дэл модельдеуге болады, бул гимараттыц энергия шыгынын азайтуга жэне жасыл Yнемдеудi жYзеге асыруга мYмкiндiк беред^б].
2.2. Iшкi желдетудi жобалау жэне талдау.
Желдщ жылдамдыгы, кысымы жэне багыты сиякты факторлар шю ауаныц сапасы мен желдету тиiмдiлiгiн аныктайтындыктан, бул мэселеге назар аудару кажет. Жобалаушылар гимараттыц шю ортасын жэне айналасындагы
1664
аймактарды ескере отырып, BIM технологиясын колданып, y™ eлшeмдi модельде талдау жYpгiзe алады. Мысалы, BIM технологиясыныц кeмeгiмeн гимараттыц шю жэне сырткы бeлiнiciн жасау аркылы желдету к^рылымын оцтайландыруга болады. Б^л шю ауа баптау жYЙeлepiнiц пайдалану жиiлiгiн тeмeндeтin, гимараттыц энергия тугынуын азайтуга мYмкiндiк бepeдi. BIM технологиясыныц тиiмдi колданылуы, сонымен катар, сэйкес желдету к^рылгыларын тацдап, жeлдiц параметрлерш дэлipeк есептеуге мYмкiндiк бepeдi. Егер желдету жабдыгы езгерсе, жобалаушылар BIM багдарламасын колдана отырып, желдету жYЙeciн оцтайландыра алады, б^л желдету жYЙeciнiц энергия т^тынуын азайтуга кeмeктeceдi жэне жасыл т^ргын YЙ талаптарына сэйкес келед^7]-[8].
2.3. Гимараттыц кYн сэулешмен камтамасыз eтiлуiн жобалау жэне талдау.
Гимараттыц жайлылыгын арттыру максатында BIM технологиясын
пайдаланып, гимараттыц Y™ eлшeмдi модeлiн жан-жакты талдау кажет. Мысалы, BIM моделше айналасындагы биiк гимараттар мен агаштарды косу аркылы кYн cэулeciнiц б^рышы мен кYшiн дэлipeк модельдеуге болады. Сонымен катар, BIM технологиясы гимараттыц кYн cэулeciн пайдалану жагдайын алдын ала болжауга мYмкiндiк бepeдi. Мысалы, BIM модeлi аркылы кYн cэулeciнiц эр мeзгiлдeгi eзгepiciн талдап, гимараттыц багыты мен к^рылымын оцтайландыруга болады. Б^л табиги жарыкты тиiмдi пайдалануга жэне жасанды жарыктандыруды азайтуга кeмeктeceдi. Сондай-ак, BIM технологиясын кYн энергиясын талдау багдарламаларымен бipiктipу аркылы гимараттыц кYн энергиясын тиiмдi пайдалануга болады. Мысалы, гимараттыц кYн cэулeciн ciцipу аумагын есептеу жэне кYн энергиясын жинау жYЙeciн оцтайландыру мYмкiндiгi[9]-[10].
2.4. Шудыц бакылауын жобалау жэне талдау.
Шуды азайту - жасыл т^ргын YЙ жобалауында мацызды мэселе. BIM технологиясы аркылы гимараттыц шщдеп жэне айналасындагы шуды модельдеп, шудыц кайдан шыгатынын, шу децгешн жэне оныц гимараттагы эcepiн талдауга болады. Шуды талдау жэне шудыц децгешн багалау аркылы BIM
1665
технологиясы жобалаушыларга гимараттыц шу децгешн азайтуга мYмкiндiк бередг Сонымен катар, жобалаушылар BIM жYЙесiне улттык шу стандарттарын енгiзе алады, бул шуга катысты ережелердi сактауга кемектеседi[11]-[12].
2.5. Гимарат кецiстiгiн жобалау жэне талдау.
Жасыл тургын YЙ жобалауында гимарат кецiстiгiнiц дурыс жобалануы мацызды рел аткарады. BIM технологиясын колдану аркылы жасалган Yш елшемдi модельдер гимараттыц iшкi кецiстiгiнiц орналасуын накты багалауга мYмкiндiк бередi. Жобалаушылар BIM технологиясын колданып, кецiстiктi оцтайландыра алады жэне гимарат iшiндегi кещстжтердщ бiр-бiрiне кайшы келмеуiн камтамасыз етед^13].
2.6. Гимараттыц термикалык жобалауы жэне талдау.
Гимараттыц термиялык керсеткiштерiн BIM технологиясы аркылы багалау аркылы гимараттыц энергия тшмдшгш арттыруга жэне жасыл тургын YЙ стандарттарына сэйкес келетш термикалык енiмдiлiкке кол жеткiзуге болады. BIM технологиясы гимараттыц кабыргаларын окшаулау, косарланган эйнек пайдалану жэне шатырларды жылыту жYЙелерiн оцтайландыру сиякты факторларды ескерiп, гимараттыц жалпы термиялык ешмдшгш жаксартуга кемектеседi[14].
^ортынды.
BIM технологиясы жасыл тургын YЙлердi жобалаудагы инновациялык эдiс болып табылады. Бул технология экологиялык талаптарга сай гимараттар салуды жецiлдетiп кана коймай, энергия тшмдшп мен жайлылык децгейiн арттыруга кемектеседг Жасыл тургын YЙдi жобалау процестершде BIM технологиясын колдану аркылы жарыктандыру, желдету, кYн энергиясын пайдалану, кещслкл оцтайландыру жэне термиялык енiмдiлiктi жаксарту сиякты мацызды аспектiлер оцтайландырылуда. Нэтижесшде, жасыл тургын YЙ салу экологиялык жэне экономикалык тиiмдi шешiмге айналуда.
1666
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:
1. Азхар, С. (2011). Building Information Modeling (BIM): Трендтер, артьщшыльщтар, тэуекелдер жэне к^рылыс-инженерлш индустрия Yшiн киындьщтар. Инженерлш менеджмент жэне кeшбaсшылык (Leadership and Management in Engineering), 11(3), 241-252
2. Истван, С., Тейчолз, П., Сакс, Р., & Листон, К. (2018). BIM аныктамалыгы: Иелерге, дизайнерлерге, инженерлерге, мерд^ерлерге жэне нысан басшыларына арналган Building Information Modeling бойынша н^скаулык
3. Вонг, К. А., & Фан, Ц. (2013). Теракты гимараттарды жобалауда Building Information Modeling (BIM) колдану. Нысандар (Facilities), 31(3/4), 138-157
4. Фольк, Р., Штенгель, Й., & Шультманн, Ф. (2014). Колданыстагы гимараттарга арналган Building Information Modeling (BIM): Эдеби шолу жэне болашак кажеттшктер. К¥рылыс автоматтандыруы (Automation in Construction), 38,109-127
5. Ибарра, Д., Рейнхарт, К., & Рейнхарт, Ф. (2011). Жарыктандыру коэффициент модельдеулерг каншалыкты оцайлатуга болады? Жарыктандыруды зерттеу жэне технология (Lighting Research & Technology), 43(6), 685-703
6. Абанда, Ф. Х., & Байерс, Л. (2016). Building Information Modeling (BIM) жобаныц тшмдшпне эсерш зерттеу. К¥рылыс автоматтандыруы (Automation in Construction), 69, 24-31
7. Пуарье, Э., Форгюс, Д., & Стауб-Френч, С. (2017). Т^рактылыкты камтамасыз ету Yшiн BIM негiзiндегi гимарат жобалау тиiмдiлiгiн багалау. Fимaрaттaр (Buildings), 7(1), 24
8. Крати, М., & Ихм, П. (2016). MENA аймагындагы таза энергия т^тынатын т^ргын Yйлердi багалау. Теракты калалар мен когам (Sustainable Cities and Society), 22, 116-125
1667
9. Геррa, Б. С., & Лейт, Ф. (2016). Турв^тылы^ты тaлдay Yшiн BIM непзшдеп aвтомaттaндырылFaн жылу модельдеyi. Энергия жэне Fимaрaттaр (Energy and Buildings), 128, 149-158
10. Дельгадо, Ж. M., & Ойеделе, Л. О. (2021). Fимaрaттыц бaFдaрлaнyыныц кYн сэyлесi тшмдшгше эсерi: BIM-CFD интегрaциялaнFaн тэсiлi. Энергия жэне Fимaрaттaр (Energy and Buildings), 240, 110884
11. Чен, Ц., Ли, Х., & Конг, Й. (2019). ТyрFын Yйлердегi шуды бaFaлay жэне бaк;ылay: BIM негiзiндегi тэсш. K;оршaFaн ортвны бaск;aрy журнвлы (Journal of Environmental Management), 241, 149-158
12. Бaрбер, Дж. Р., Крукс, К. Р., & Фриструп, К. М. (2010). Жердеп организмдер Yшiн созылмвлы шудыц шыFындaры. Экология жэне эволюция Yрдiстерi (Trends in Ecology & Evolution), 25(3), 180-189
13. Фольк, Р., Штенгель, Й., & Шультмвнн, Ф. (2014). K;олдaныстaFы FимaрaттaрFa aрнaлFaн Building Information Modeling (BIM): Эдеби шолу жэне болaшaк кaжеттiлiктер. Кдоылыс aвтомaттaндырyы (Automation in Construction), 38, 109-127
14. Альввн, З., Джонс, П., & Холгейт, П. (2017). Улыбрш^ния ;урылыс индyстриясындaFы турв;ты двмуды Building Information Modeling (BIM) вр^шы жYзеге всыру. Турв;ты сaлынFaн ортв xaлык;aрaлык; журнвлы (International Journal of Sustainable Built Environment), 6(1), 1-16
166S
